1. Bika bikalingisa batunangule, co bubwa muka butundamo?

HA BISIMBU bimo, tubaboshe banapande kutunangula. Bisimbu bimo tunasa kulombako kabusamba ketu itwakulahela mangana atunangule. Oloni ha bisimbu bikwabo ndolome uje watwaka mbunge nasa kutunangula ha byuma bije byasa kutukobelesa mu bukalu. (Ngala 6:1) Co lalo banasa kutunangula nga tunalingi bubi bwakama. Nameme batunangule mu cifwa muka, tunapande kutolilila ku byuma bibatunangula. Kutolilila ku binangulo kunapu kwakubwa, co lalo kwobola myonyo yetu.—Visi 6:23.

2. Kwesekesa na mukanda wa Visimo 12:15 mwafwa bika tunapande kutolilila ku binangulo?

² Cisoneka hanemana cilongesa cetu citushongangeya ‘kutolilila ku majwi a baka-mana.’ (Visi 22:17) Na umo wahi azibuka byuma byoshe. Ngeci, bakwetu baje bali na ceke mu byuma bimo banapande kutunangula. (Tandeni Visimo 12:15.) Tumwesa ngwetu tu baka-kulikehesa nga tutolilila ku byuma bibatunangula. Co lalo tumwesa ngwetu tuzibuka hayalenga nzili yetu na kunanguka ngwetu banapande kutukwasa mangana tushulisilile bilengo byetu. Mwene Solomoni muka-mana bamuhwimininine asoneke ngwendi: “Nga kuli munga ya baka-kunangula, byuma bikabwaha.”—Visi 15:22.

3. Mu bingila muka mubasa kutunangwilamo?

³ Kutanda Mbimbiliya na mabulu etu inapu ngila imo itukatambwilamo binangulo. Kulinga ngoco kukatukwasa tusinganyekesese ha bisimpi bimo bitunawana bije bitukwasa tujenjuke ku byuma bije byasa kutukobelesa mu bukalu. (Heve 4:12) Oloni tunasa kutambula cinangulo mu ngila yeka. Cakumwenako, mukulunu nambe ndolome wa kukola ku sipilitu, nasa  kutunangula ha byuma bimo bitunapande kupangelaho. Nga mukwetu watwaka mbunge atunangula kupangesa Mbimbiliya, co tumwesa ngwetu tunakandelela nga tutolilila na kupangesa byanatunangula.

4. Kwesekesa na mukanda wa Muka-kwambulula 7:9 byuma muka kutwapandele kulinga ha simbu ibatunangula?

⁴ Kunasa kutukaluwila kutolilila ku byuma bibatunangula bakwetu. Simbu imo tunasa kulubala. Mwafwa bika? Nameme tuzibuka ngwetu kutwalumbunukile, oloni kunasa kutukaluwila kutolilila kuli uje atunangula maneneni nga endeka ha cuma citunasebuka. (Tandeni Muka-kwambulula 7:9.) Tunasa kulyamena. Tunasa kusinganyeka ngwetu ou munu natunangula nakala na biyongola byabibi, co lalo katunangwile mu ngila yaibwa. Tunasa lalo kwaka mbunge ku buzeye bwendi na kwendeka ngwetu kapandele kutunangula. Buzeye bwendi co abusezela kuli? Co lalo nga kutwashakele oco cinangulo, tunasa kucombwanesa na kulomba banu beka mangana batunangule mutushakela.

5. Bika bitusimutwiya muno mu cilongesa?

⁵ Muno mu cilongesa tusimutwiya ha banu babanendeka mu Mbimbiliya baje batabele kubanangula na baje babyanene. Co lalo tusimutwiya ha byuma bitukwasa tutabe kutunangula na kupangesa bibatunangula.

6. Tulilongesa bika ku byuma byalingile Mwene Lehobowame mubamunangwile?

⁶ Tucisimutwiyeni ha cakumwenako ca Lehobowame. Mwapwile mwene mu Isalele, banu bayulile bamulombele alingeko cuma cimo. Bamulombele ngwabo atepulule ku bitele byabatwikile ishe Solomoni. Lehobowame walingile mwamubwa mwafwa wehwile bakulunu ba mu Isalele mangana bamuleke mwapandele kukumbulwila. Baje bakulunu bamunangwile ngwabo nga alinga bibanamulombo banu, co balikwatasana nendi. (1 Vimye 12:3-7) Calubinda, Lehobowame kakulahelele bibamunangwile bakulunu, co wehwile bakwabo mubakolelele hamo. Baje banalume hamo bakele na myaka ya kutubakana 40, co bazibukileko bimo mu buyoye. (2 Mizi 12:13) Oloni ha simbu eyi aba banalume banangwile Lehobowame mu ngila ya kuhenga. Bamunangwile ngwabo abwezelele ku bitele bya banu. (1 Vimye 12:8-11) Ngeci, Lehobowame wapandele kulombela kuli Yehova mangana amukwase kuzibuka cinangulo capandele kukabangeya. Oloni wakabangeyeye cinangulo ca banalume mubakolele hamo mwafwa camuzibisile kubwaha. Byuma byatundilemo byakobelesele Lehobowame mu bukalu na banu boshe ba mu Isalele. Netu banasa kutunangula ha byuma bije kutushaka kutolilila. Oloni nga obyo binangulo bitunda mu Lijwi lya Njambi, co tunapande kubitambula.

7. Byuma byalingiwile kuli Mwene Uziya bitulongesa bika?

⁷Mwene Uziya wabyanene kumunangula. Wakobelele mu mutambela wa tembele ubatabesele lika tupilistu, co washakele kwenyekelamo insense. Tupilistu ba Yehova bamunangwile ngwabo: ‘Obe Uziya! Yobe kuwesi na moko ya kwenyekela insense Shukulu Kalunga. Kubanga tupilisitu lika.’ Uziya walingile bati? Ngwe walikehesele na kutolilila ku majwi abamunangwile na kutuhuka bwasibwasi mu tembele ngwe hamo Yehova wamukonekelele. Oloni “Uziya . . . walubalele.” Mwafwa bika wabyanene kumunangula? Hamo walizibile ngwendi ha kupwa mwene, wakele na moko ya kulinga byoshe byashaka. Oloni keti mukemwo mwamwenenene byuma Yehova. Omwo Uziya walyalesele, mbumba yamukwatele, co “wapwile muka-mbumba mu kuyoya kwendi kwoshe.” (2 Mizi 26:16-21) Byuma  byalingiwile kuli Uziya bimwesa ngwabyo nameme tuli na moko, kutwapandele kubyana binangulo bya mu Mbimbiliya mwafwa nga tulinga ngoco, co Yehova katubezikisa.

8. Yombi walingile bati mubamunangwile?

⁸ Mu Mbimbiliya banendekamo lalo bya banu baje batabele kubanangula, co Yehova wababezikisile. Tusimutwiyeni hali Yombi. Nameme wazibilile Njambi lyoba, kapwile wa kulumbunuka. Simbu imo mwakele mu bukalu bwakama, wendekele byuma bya kuhenga. Ngeci, Yehova na Elihu bamunangwile. Yombi walingile bati mubamunangwile? Walikehesele na kutolilila ku binangulo. Wendekele ngwendi: “Njinendeka bije kunjazibukile . . . njinazibi shwamwa ya bije byoshe njinendeka, co njitumama mu libu na mu lito kumwesa ngeci njinatenguluka.” Yehova wabezikisile Yombi mwafwa walikehesele.—Yombi 42:3-6, 12-17.

9. Mosesa walingile bati munima ya kumunangula, co twasa kumutembwinina bati?

⁹Mosesa natwakela mwanja waubwa mwafwa watabele kumunangula omwo walingile mulonga wakama. Simbu imo walubalele, co kanene Yehova bumpau. Byuma byalingile Mosesa byamwonowesele kukakobela mu Lifuti lya Cikulaheso. (Kula 20:1-13) Mosesa mwalombele Yehova ngwendi atengulule biyongola byendi, Yehova wamukumbulwile ngwendi: “Kesi ukelukilemo lalo kulomba ngacije.” (Kwitu 3:23-27) Mosesa kalubalele. Oloni watabele kumunangula kuli Yehova, co watwaleleleho kumupangesa ku kutwamenena Baisalele. (Kwitu 4:1) Yombi na Mosesa batabele kubanangula, ngeci tunapande kubatembwinina. Yombi kalyamenene, oloni watengulwile biyongola byendi. Mosesa wamwesele ngwendi nataba kumunangula kuli Yehova omwo watwaleleleho kupwa wa kulongwa kuli Yehova nameme munima ya kumuleka ngwabo kakakobela mu Lifuti lya Cikulaheso.

10. (a) Kwesekesa na mukanda wa Visimo 4:10-13, bubwa muka butundamo nga tupangesa bibatunangula? (b) Bandolome na bandokazi bamo balingile bati mubabanangwile?

¹⁰ Kutembwinina banalume ba kulongwa ba kufwa ngwe Yombi na Mosesa kutukwasa manene. (Tandeni Visimo 4:10-13.) Bandolome na bandokazi betu babangi, bakataba kubanangula. Cakumwenako, munima ya kumunangula ndolome Emmanuel wa ku Congo wendekele ngwendi: “Bandolome ba kukola ku sipilitu ba mu cikungulukilo cetu banangukile byuma bije byashakele kutsiya busamba bwange na Yehova, co banjikwasele bwasibwasi. Njapangesele byuma bibanjinangwile, co oku kwanjikwasele keti njikobele mu bukalu.” * Munima ya kumunangula painiya wa ku Canada wendekele ngwendi: “Byuma bibakele na kunjinangula byanjizibisile kubihya ku mbunge, oloni byanjikwasele munjabipangesele.” Ndolome Marko wa ku Croatia wendekele ngwendi: “Banjecelesele bipangi bimo mu cikungulukilo, oloni munjikasinganyekesesaho, njikananguka ngwange bibanjinangwile byanjikwasa njikanyamese busamba bwange na Yehova.”

11. Ndolome Klein wendekele bika ha seho ya kutaba kutunangula?

¹¹ Ndolome Karl Klein uje wakele mu Cibunga ca Kutwamenena nendi wapangesele byuma bibamunangwile. Mu muzimbu wendi wa mu kuyoya, Ndolome Klein wendekele mubamunangwilile manene kuli Ndolome Joseph F. Rutherford, uje wapwile kabusamba kendi wa ha mbunge. Ndolome Klein walitabelele ngwendi ha kulibanga wazibile kubabala ku mbunge, co wendekele ngwendi: “Lya mukwabo, [Ndolome Rutherford] mwanjimwene,  wanjindwisile na nzanzu ngwendi, ‘Uli bati Karl?’ Oloni njakumbulwilile kwisi ya milibu mwafwa njicinakele na kuziba kubabala ku mbunge. Wanjinangwile ngwendi, ‘Karl nyanyama. Liyabolo ali na kukuyomba.’ Njazibile shwamwa, co njakumbulwile ngwange, ‘Kunjakulubalelele Ndolome Rutherford.’ Oloni wanangukile ngwendi anga njicinalubala, co wanjinangwile lalo ngwendi, ‘Mwamubwa. Oloni nyanyama. Liyabolo ali na kukuyomba.’ Wendekele busunga. Nga tutwalelelaho kulubalela ndolome uje atuleka byuma byanapande kwendeka,. . . co Liyabolo atulabula.” * (Efeso 4:25-27) Ndolome Klein wapangesele byamunangwile Ndolome Rutherford, co busamba bwabo bwakanyamene lalo.

12. Kulikehesa kutukwasa bati tutabe kutunangula? (Myaso 141:5)

¹² Bika bitukwasa tutabe kutunangula? Tunapande kupwa ba kulikehesa na kwanuka ngwetu simbu imo tukalingi byuma bije kubyapandele mwafwa kutwalumbunukile. Ngwe mutunabanga kusimutwiya Yombi nendi wakele na bisinganyeka bya kuhenga. Oloni mu kwita kwa simbu watengulwile biyongola byendi, co Yehova wamubezikisile. Mwafwa bika? Mwafwa Yombi walikehesele. Wamwesele ngwendi wapwile wa kulikehesa omwo watabele kumunangula kuli Elihu uje wapwile mwanike manene kuli ikeye. (Yombi 32:6, 7) Co lalo kulikehesa kutukwasa tutabe kutunangula nameme tuliziba ngwetu kubapandele kutunangula nambe nga munu atunangula napu mwanike kuli yetu. Mukulunu umo wa ku Canada wendekele ngwendi: “Nga bakwetu kubatunangula, co kutukaluwila kutwalelelaho kukola ku sipilitu mwafwa bakwetu bakebo basa kumona buzeye butuli nabwo buje kutwasa kumona yetu babenya.” Tubaboshe tushaka kukala na bushuka bwa sipilitu na kupwa baka-kwambulula na balongesi bababwa ba muzimbu waubwa.—Tandeni Myaso 141:5.

13. Tunapande kwanuka bika nga batunangula?

¹³Anukeni ngweni Njambi wamizema mukemwo akaminangula. Yehova ashaka ngwendi byuma bitwendele mwamubwa. (Visi 4:20-22) Ngeci, omwo Yehova atunangula kupangesa Lijwi lyendi, mabulu a kukundama ku Mbimbiliya nambe kupangesa muka-Kilistu wa kukola ku sipilitu, co ali na kumwesa ngwendi watuzema. Mukanda wa Vahevelu 12:9, 10 ngwawo: ‘Ali na kulinga ngoco ngeci atukwase.’

14. Tunapande kwaka mbunge ku byuma muka nga batunangula?

¹⁴Akeni mbunge ku cinangulo keti ku ngila ibanaminangwilamo. Simbu imo tunasa kuliziba ngwetu kubatunangwile mu ngila yaibwa. Muka-kunangula nendi napande kunangula munu mu ngila ije imulingisa kumupwile  kwakwasi kupangesa byanamunangula. * (Ngala 6:1) Oloni nga yetu babali na kunangula, co tunapande kwaka mbunge ku byuma bibanatunangula keti ku ngila ibanatunangwilamo. Tunasa kulihula ngwetu: ‘Nameme kubanjinangwile mu ngila yaibwa, oloni byuma bibananjinangula binjikwasa bati? Nameme munu nanjinangula wakala na buzeye bumo, kuma byuma byananjinangula binjikwasa ndi?’ Tumwesa ngwetu tuli na mana nga tupangesa byuma bibanatunangula.—Visi 15:31.

15. Mwafwa bika tunapande kulomba bakwetu batunangule?

¹⁵ Mbimbiliya itushongangeya kulomba binangulo ku bakwetu. Mukanda wa Visimo 13:10 ngwawo: “Mana ali muli baje batolilila kukubanangula.” Awa majwi apwa busunga. Kakangi baje bakalombo binangulo ku bakwabo bakakolo bwasi ku sipilitu kutubakana baje bakabandamena lika ngwabo bakwabo babanangule. Ngeci, lombeni bakweni baminangule.

16. Twasa kulomba mukwetu muka-Kilistu ngwetu atunangule ha byuma muka?

¹⁶ Twasa kulomba mukwetu muka-Kilistu ngwetu atunangule ha byuma muka? Tucisimutwiyeniko ha byuma bimo. (1) Ndokazi nasa kulanya muka-kwambulula umo wa kukola ku sipilitu mangana bakale hamo omwo atwamenena cilongesa ca Mbimbiliya, kutundaho, alomba kumunangula mangana abwezelele ku butongwe bwendi bwa kulongesa. (2) Ndokazi wa muzike uje ashaka kulanda bizalo nasa kulomba ndokazi wa kukola ku sipilitu amunangule ha cifwa ca bizalo byanapande kulanda. (3) Ndolome banamwangula kwendeka ñanda yendi ya kulibanga ku cikungulukilo. Co alomba ndolome muka-kwendeka mu butongwe amutolilile mwamubwa na kumunangula hanapande kupangela. Nameme ndolome uje nendeka biñanda ha myaka yaingi alinga mwamubwa kulomba bandolome baka-kwendeka biñanda mu butongwe bamunangule hanapande kupangela.

17. Bubwa muka butundamo nga tutaba kutunangula?

¹⁷ Litangwa limo, umo na umo wetu akatambula cinangulo kwitila mu Mbimbiliya, mu mabulu a kukundama ku Mbimbiliya nambe kuli mukwetu muka-Kilistu. Nga mukemwo, co anukeni byuma bitunasimutwiya muno mu cilongesa. Pweni ba kulikehesa simbu yoshe. Akeni mbunge ku cinangulo keti ku ngila ibanaminangwilamo. Co pangeseni bibanaminangula. Na umo wahi azibuka byuma byoshe. Oloni ‘nga tutolilila ku bije batunangula, na kukala na cizango ca kulilongesa,’ Mbimbiliya yakulahesa ngwayo, co ‘tupwa baka-mana.’—Visi 19:20.