1. Ndaŵa yanji tulondela malangizo, ndipo ndaŵa yanji tonse tufunikila kupasiwa malangizo?

 TONSE tufunikila kulondela malangizo nthawe na nthawe. Pa vifukwa viyakine, payakine tingasenge munthu watulemekeza kuti atipase malangizo. Nthawe ziyakine m’bale wamene otidela nkhaŵa angatiuje kuti tayamba kuloŵela “njila yophoniyeka”—kapena kuti kuchita vinthu vamene vingazatichitisha kudandaula kusogolo. (Aga. 6:1) Olo payakine tingapasiwe malangizo pavuli pakuti tachita chimo ikulu. Viliyekanthu na chifukwa chatalondelela malangizo amene awo, tufunika kuŵamvwila. Kuchita vamene ivi n’chinthu chiweme ngako kuli sewo chifukwa kungapulumushe moyo wasu!—Miy. 6:23.

2. Mokatijana na lemba ya Miyambo 12:15, ndaŵa yanji tufunikila kumvwila malangizo?

² Lemba yanyamula mutu wa nkhani yasu yutilimbikisa kuti tufunika kumvwila “mawu a ŵanthu anzelu.” (Miy. 22:17) Paliye munthu aliyense wamene oziŵa vinthu vonse; nthawe zonse ponkhala munthu muyakine wamene oziŵa vinthu vinyinji olo wanzelu ngako kupambana sewo. (Ŵelengani Miyambo 12:15.) Tetyo, keno tumvwila malangizo tuwonesha kuti nise olichefya. Vamene ivi vuwonesha kuti tuziŵa vatingalekekwanisha kuchita komasoti kuti tumvwisha kuti tufunikila thandizo kuti tikwanilishe volinga vasu. Yehova eujila Mfumu yanzelu Solomo kulemba kuti: ‘Alangizi akapaka, volinga vukwanilishiwa.’—Miy. 15:22.

3. Kansi tingalondele malangizo mu njila zotyani?

³ Payakine tingalondele malangizo opita mmbali olo asitiliti. Kansi malangizo opita mmbali ni otyani? Payakine tingaŵelenge nkhani iyakine m’Baibolo olo m’mabuku ŵasu yamene ingatichitishe kuganizila vinthu vatuchita ndipo pavuli pake, vala vataŵelenga notichitisha kuchinja maganizo ŵasu na vochita vasu. (Ahe. 4:12) Amene aŵa niye malangizo opita mmbali. Lomba tikanena kuti malangizo asitiliti tutanthauza chinji? Nkulu olo m’bale muyakine woyenelela angatifotokozele chinthu chiyakine chatufunikila  kuchinja. Amene aŵa niye oitiŵa kuti malangizo asitiliti. Keno munthu muyakine wamene otikonda ofuna kuti atipase malangizo ofumila m’Baibolo, tufunika kuwonesha kutembeja kwasu pomvwishila vinthu vakufuna kutiuja noŵakatishila ntchito malangizo amene awo.

4. Mokatijana na Mlaliki 7:9, kansi ni vinthu votyani vatufunika kupewa keno tapasiwa malangizo?

⁴ Kulaŵila chendi, payakine tingawone kuti n’vovuta ngako kulondela malangizo asitiliti. Ndipo payakine tingakhumudwe. Ndaŵa yanji? Olo kuti tuvomekeja kuti tiliye ungwilo, vingativute kulondela malangizo keno munthu muyakine watiuja kuti pali chinthu chataphoniya. (Ŵelengani Mlaliki 7:9.) Payakine tingayambe kulikhululukila. Tingayambe kupeza vifukwa kuli munthu wamene watipasa malangizo olo kukhumudwa chifukwa cha mwawatipasila malangizo. Payakine, tingayambe kumunena wala munthu watipasa malangizo nonena kuti: ‘Niŵani yove kuti akonipasa uphungu? Yove naye ophoniya ngako kupambana newo!’ Ndipo keno tiliyekondwele nawo malangizo amene awo, tingayambe kuŵanyalanyaza olo kusenga munthu muyakine kuti atipase malangizo chifukwa tingoganiza kuti yove niye akuti atiuje vinthu vatingakondwele navo.

5. Kansi tikambilane chinji mu nkhani ino?

⁵ Mu nkhani ino tikambilane visanzo va m’Malemba va ŵanthu ekana malangizo komasoti va ŵanthu amene evomela malangizo. Tiwonesoti vingatiyavye kuti tikovomela malangizo na mwatingapindulile chifukwa cha malangizo amene awo.

6. Kansi tuphunzilapo chinji pa vinthu vechichita Mfumu Rehobowamu pechipasiwa malangizo?

⁶ Ganizilani chisanzo cha Rehobowamu. Pechinkhala mfumu ya Isiraeli, ŵanthu ŵake ewela kuli yove na pempho. Ove emusenga kuti aŵapepushileko ntchito yoŵaŵa yenzeŵakatisha atata ŵake Solomo. Chokondwelesha n’chakuti, Rehobowamu esenga nzelu kuli akulu-akulu a mu Isiraeli kuti awone mwangaŵayankhile ŵanthu. Akulu-akulu amene awo, elangiza mfumu kuti keno ingachite vangasenge ŵanthu, ove akomutumikila nthawe zonse. (1 Maf. 12:3-7) Vuwoneka kuti Rehobowamu aliyekondwele na malangizo amene aŵa, tetyo yove ekonsha analume ŵechikulila nawo pamozi. Vuwoneka kuti analume amene awo enze na vyaka pafupifupi 40, tetyo payakine enzeko na chiziwiso pa moyo wawo. (2 Mbiri 12:13) Koma pa nthawe yamene iyi ove epeleka malangizo aipa kuli Rehobowamu. Ove emulangiza kuti aŵayangijile ntchito ŵanthu. (1 Maf. 12:8-11) Rehobowamu elondela malingalilo aŵili osiyana, tetyo yove enzefunika kupemphela kwa Yehova nomusenga kuti amuyavye kuwona kuti ni malangizo otyani ŵakufunika kukonkheja. Mmalo mwake, yove esankha kukonkha malangizo ŵenzekondwela nawo nochita vinthu venzemuuja ŵanthu achilumbwana. Vokonkhapo vake venze viipa ngako kwa Rehobowamu komasoti kuli Aisiraeli. Kuli sewo malangizo ŵatingalondele nthawe ziyakine, payakine angankhale ŵala akuti tingakondwelelini nawo. Olo n’tetyo, keno malangizo amene awo ni ofumila m’Mawu a Mulungu, tufunika kuŵalondela.

7. Kansi chisanzo cha Mfumu Uziya chutiphunzisa chinji?

⁷ Mfumu Uziya ekana malangizo. Yove eloŵa mu kachisi wa Yehova mwamene ansembe ŵeka niye enzelolewa kuloŵamo ndipo eyeja kupeleka nsembe zonyesa. Ansembe a Yehova emuuja kuti: “Mfumu Uziya ni ntchito yanulini kupeleka nsembe zonyesha kwa Yehova! Koma ntchito yopeleka sembe zonyesha yamene iyi ni ya ansembe.” Kansi Uziya echita tyani? Kuti yove evomela molichefya malangizo amene awo nofumamo m’kachisi mokulumija, nthawe yamene iyo Yehova payakine sembe emukhululukila. Mmalomwake, “Uziya . . . ekalipa ngako.” Ndaŵa yanji yove ekana malangizo? Vuwoneka kuti yove ewona kuti chifukwa chakuti enze mfumu, angachite chilichonse changafune. Koma Yehova aliyevomekeje vamene  ivo. Chifukwa chakuti echita chinthu chamene wenzelini udindo wake kuchichita. Uziya echita mankhutu ndipo “enkhala mphela wamankhutu mpaka nsiku yechimwalila.” (2 Mbiri 26:16-21) Chisanzo cha Uziya chutiphunzisa kuti, viliyekanthu kuti nise ŵani, keno sewo tukana malangizo ofumila m’Baibolo tingankhalelini ovomolejeka pamenso pa Yehova.

8. Kansi Yobu echita tyani pechipasiwa malangizo?

⁸ Mosiyana na visanzo vutichenjeja vamene ivi vatakambilana, m’Baibolo muli visanzo viweme va ŵanthu amene edalisiwa chifukwa chomvwila malangizo. Ganizilani chisanzo cha Yobu. Olo kuti enzekonda Mulungu ndipo enzefuna kumukondwelesha yove enzelini wangwilo. Pechipanikijiwa ngako na mavuto yove efotokoza mawu ayakine ophoniyeka okhuza mwenzewonela vinthu. Monga vokonkhapo vake, yove elondela malangizo asitiliti kufumila kuli Elihu komasoti kwa Yehova. Kansi Yobu echita tyani? Molichefya evomela malangizo amene awo. Yove enena kuti: “Newo nilaŵila koma nenzeziŵalini . . . Nujoshela mawu ŵangu ndipo nulapa mu lukungu na m’mulota. Yehova edalisa Yobu chifukwa cha kulichefya kwake.”—Yobu 42:3-6, 12-17.

9. Kansi Mose echita tyani pechilondela malangizo ndipo ndaŵa yanji yove ni chisanzo chiweme?

⁹ Mose ni chisanzo chiweme ngako cha munthu wamene evomela malangizo pavuli pakuti waifya ngako. Nthawe iyakine yove ekalipa ndipo aliyelemekeze Yehova. Chifukwa cha vamene ivi, Mose aliyelolewe kuyaloŵa m’Chalo Cholonjezewa. (Num. 20:1-13) Mose pechisenga Yehova kuti aiganizilesoti nkhani yamene iyi, Yehova emuuja kuti: “Teti nkhala chelele osalaŵilasoti nkhani yamene iyi kuli newo.” (Deut. 3:23-27) Mose aliyekalipe yayi. Mmalo mwake yove evomekeja chosankha cha Yehova ndipo Yehova epitilija kumukatishila ntchito kuti asogolele Aisiraeli. (Deut. 4:1) Onse aŵili Yobu na Mose evomela malangizo ndipo ni visanzo viweme kuli sewo pa nkhani yovomela malangizo. Yobu echinja maganizo ŵake pa mwenzewonela vinthu; yove aliyepeleke vifukwa volikhululukila. Mose ewonesha kuti evomela malangizo a Yehova mwa kupitilija kunkhala wokhulupilika olo pavuli pakuti waluza mwayi wamene wenze wa ntengo wapatali kuli yove.

10. (a) Kansi lemba ya Miyambo 4:10-13 yuwonesha chinji vokhuza madaliso owela chifukwa chovomela malangizo? (b) Kansi ŵanthu ayakine ewonesha ntima wotyani pechilondela malangizo?

¹⁰ Tingapindule ngako keno tukonkheja visanzo va analume okhulupilika monga Yobu na Mose. (Ŵelengani Miyambo 4:10-13.) Anyinji mwa abale ŵasu komasoti alongo, ekwanisha kukonkheja chisanzo cha Yobu na Mose ndipo evomela kulondela malangizo. Ganizilani vechilaŵila m’bale muyakine zina yake Emmanuel, wamene onkhala ku Congo, pa nkhani ya malangizo ŵechipasiwa. Yove enena kuti: “Abale otang’a mwauzimu a mumpingo mwangu echizawona kuti nasala patontho kuwononga ushamwali wangu na Yehova, ndipo ove eyeja-yeja kuti aniyavye. Newo nikatishila ntchito malangizo ŵawo ndipo malangizo amene awo eniyavya kupewa mavuto anyinji.” * Ponena za malangizo ŵechipasiwa mpainiya muyakine waku Canada zina yake Megan, enena kuti: “Malangizo amene awo niyelini ŵenenzefuna kumvwa nthawe zonse, koma niye ŵenenzefunikila kumvwa.” Ndipo m’bale muyakine waku Croatia zina yake Marko, enena kuti: “Newo niluza udindo wangu, koma nikaganizila nthawe yamene iyo, numvwisha kuti malangizo ŵenipasiwa aniyavya kutang’ishasoti ushamwali wangu na Yehova.”

11. Kansi m’bale Karl Klein elaŵila chinji pa nkhani yolondela malangizo?

¹¹ Chisanzo chiyakine cha munthu wamene epindula chifukwa chovomela malangizo ni cha m’bale  Karl Klein, wamene enze wa m’Bungwe Yutonga. Mu mbili ya moyo wake, m’bale Klein efotokoza za nthawe iyakine yechilondela  malangizo amphamvu kufumila kuli Joseph F. Rutherford, wamene enze muyake wapantima. M’bale Klein evomekeja kuti poyamba eŵaŵiwa na malangizo amene awo. Yove enena kuti: “Nthawe yokonkhapo yechiniwona [m’bale Rutherford], enipasa moni mosangalala kuti: ‘Tyani Karl!’ Koma chifukwa chakuti nenze nikalikumvwa kuŵaŵiwa muntima, nichingoyankha moni wamene uyo mong’ung’uzika. Yove enena kuti, ‘Karl, chenjela! Mdyelekezi okuŵenda wewo!’ Nichita nsoni ndipo niyankha kuti, ‘Oh, niliyekalipe namwe m’bale Rutherford.’ Yove eziŵa kuti newo nenzekalipe naye ndipo ewelejasoti chenjezo yake ndipo enena kuti, ‘Newo numvwisha. Koma tyala nkhala wosamala. Mdyelekezi okuŵenda wewo.’ Yove enzelaŵila vachendi! Keno sewo tupitilija kukalipa chifukwa cha m’bale wasu makamaka keno otiuja chinthu chamene ni udindo wake kuchilaŵila . . . , n’kosavuta kuti Mdyelekezi atikashe na maukuka ŵake.” * (Aef. 4:25-27) M’bale Klein evomela kulondela malangizo ŵechipasiwa na m’bale Rutherford ndipo ove epitilija kunkhala azishamwali apa ntima.

12. Kansi kulichefya kungatiyavye tyani kuti tikovomela malangizo? (Salimo 141:5)

¹² Kansi n’chinji chingatiyavye kuti tikovomela malangizo? Tufunika kunkhala olichefya nokumbukila kuti tiliye ungwilo ndipo nthawe ziyakine tingachite vinthu mosaganiza luweme. Monga mwatanenela kale kumayambililo, poyamba Yobu enzewona vinthu mu njila yophoniyeka. Koma pavuli pake echizachinja maganizo ŵake ndipo Yehova emudalisa chifukwa cha vamene ivo. Ndaŵa yanji? Ndaŵa yakuti Yobu enze wolichefya. Yove ewonesha kuti enze wolichefya mwa kuvomela malangizo ŵechimupasa Elihu, olo kuti Elihu enze wachilumbwana ngako kusiyana na yove. (Yobu 32:6, 7) Kulichefya kukotiyavyasoti kuti tikokatishila ntchito malangizo ŵatapasiwa olo keno tingawone kuti tenzefunikilalini kupasiwa malangizo amene awo olo keno wala opeleka malangizo amene awo ni ntontho ngako kusiyana na sewo. Nkulu muyakine waku Canada enena kuti, “Pakuti sewo tuliwonalini monga mwakutiwonela ayakine, kansi tingapite tyani pasogolo keno paliye aliyense otilangiza?” Tonse tufunika kukulisha minkhalidwe ya vitwazi va mzimu utuŵa nonkhala alaliki komasoti aphunzisi aweme a uthenga uweme.—Ŵelengani Salimo 141:5.

13. Kansi malangizo ŵatulondela tufunika kuŵawona tyani?

¹³ Tikowona malangizo monga umboni wakuti Mulungu otikonda. Yehova otifunila viweme sewo. (Miy. 4:20-22) Keno yove otilangiza kupitila m’Mawu ŵake, mabuku ofotokoza Baibolo olo kupitila muli Mkhilisitu wamene oziŵa vinthu vinyinji, niye kuti yove owonesha kuti otikonda sewo. Lemba ya Aheberi 12:9, 10 yunena kuti, ‘otilangiza kuti tipindule.’

14. Kansi tufunika kuganizila chinji tikapasiwa malangizo?

¹⁴ Tikoganizila ngako malangizo osati mwapelekelewa.  Nthawe ziyakine, payakine tingowona kuti malangizo ŵatapasiwa aliyepelekewe mu njila iweme. Kulaŵila chendi, aliyense wamene opeleka malangizo ofunika kuyeja-yeja kuchitisha malangizo amene awo kunkhala osavuta kuŵavomela. * (Aga. 6:1) Koma keno sewo niye tapasiwa malangizo, tufunika kuganizila ngako vatingaphunzile kufumila pa malangizo amene awo—olo patuganiza kuti munthu wamene watipasa malangizo, sembe watipasako malangizo amene awo munjila yabwinoko. Payakine tingalikonshe kuti: ‘Olo kuti niliyewamijiwe na mwapelekelewa malangizo amene aŵa, kansi pali chilichonse chaningaphunzilepo? Kansi ningakwanishe kunyalanyaza vakuphoniyesha munthu wanipasa malangizo nophunzilapo kanthu pa malangizo amene aŵa?’ Chingankhale chinthu chanzelu ngako kufwana njila yopindulila na malangizo aliwonse ŵatapasiwa.—Miy. 15:31.

15. Ndaŵa yanji tufunika kusenga malangizo?

¹⁵ Baibolo yutilimbikisa kuti tikosenga malangizo. Lemba ya Miyambo 13:10 yunena kuti: “Ŵanthu amene onkhala pamozi nokambilana onkhala na nzelu.” Vamene ivi n’vachendi! Ŵala amene osenga malangizo mmalo moyembekezela kuti munthu muyakine aŵapase malangizo, kanyinji-kanyinji opita pasogolo mwauzimu kupambana ŵala asafuna kupasiwa malangizo. Tetyo, mukoyamba ni mwewo kusenga malangizo.

16. Kansi ni pa vochitika votyani patingasenge malangizo?

¹⁶ Kansi ni nthawe yanji patingasenge malangizo kuli Mkhilisitu muyasu? Ganizilani vochitika ivi. (1) Mulongo osenga wofalisa wamene oziŵa vinthu vinyinji kuti akankhale naye pa phunzilo ya Baibolo ndipo pavuli pake omusenga malangizo okhuza mwangachitile kuti ankhale mphunzisi muweme. (2) Mulongo wosalunguliwa ofuna kugula vovwala, tetyo osenga mulongo wotang’a mwauzimu kuti amufotokozele mwachilungamo maganizo ŵake pa vovwala vakufuna kusankha. (3) M’bale wasankhiwa kuti akalaŵile nkhani ya onse ulwendo woyamba. Yove osenga ayakine amene olaŵila nkhani zawo mwaluso kuti amvwishile mwatchelu nkhani yake nomuuja pakufunikila kuchinja. Olo m’bale wamene wankhala olaŵila nkhani kwa vyaka vinyinji, angakonshe malangizo kuli olaŵila nkhani aluso, pavuli pake nokatishila ntchito malangizo ŵangapasiwe.

17. Kansi malangizo angatipindulishe tyani?

¹⁷ Miyezi ikuza olo masondo akuza, tonse tingazalondela malangizo asitiliti olo malangizo opita mmbali. Vamene ivi vikazachitika, tufunika kuzakumbukila mfundo zamene izi zatakambilana. Pitilijani kunkhala olichefya. Mukololesha pa malangizo osati mwapelekelewa ndipo mukokatishila ntchito malangizo amwapasiwa. Paliye aliyense wa sewo wamene evyalika wanzelu kale. Koma keno sewo ‘tumvwila uphungu nokonkheja malangizo,’ Mawu a Mulungu otilonjeza kuti ‘tinkhale anzelu.’ —Miy. 19:20.