1. Eaa te au tu ako ka orongaia mai, e eaa tatou ka anoano ei i te reira?

KA ANOANO tatou pouroa i te akoanga i tetai au taime. Penei ka pati tatou i tetai tangata ta tatou i irinaki no tetai aratakianga. Penei ka akakite mai te au taeake e te rave ra tatou i tetai tarevake te ka tataraara tatou a muri ake. (Gala. 6:1) Me kore, ka akoia tatou me rave tatou i tetai ara kino. Noatu te tu ka orongaia mai te reira, e mea puapinga kia akarongo tatou ki te ako. Ka riro te reira ei meitaki no to tatou oraanga!—Mase. 6:23.

2. Kia tau kia Maseli 12:15, eaa ra tatou ka akarongo ei ki te ako?

² Akamaroiroi maira to tatou tumu irava, “e akarongo mai i te tuatua a te aronga pakari.” (Mase. 22:17) Kare e tangata i kite i te au mea katoatoa; te vaira tetai tangata e maata atu tona kite e te karape i to tatou. (E tatau ia Maseli 12:15.) No reira, me akarongo tatou ki te ako, te akaari ra tatou i te tu akaaka. Kua kite tatou i to tatou au kotinga; e ka anoanoia te tauturu kia taeria ta tatou au akakoroanga. Tata te Ariki ko Solomona: “Kia maata ra te aronga kimi tuatua [“aronga ako,” NW] kua mou ïa.”—Mase. 15:22.

3. Eaa te au ravenga e orongaia mai ana te ako?

³ Penei ka orongaia mai te ako na roto i te au ravenga ke, me kore ka ako tikaia mai tatou. Eaa te aiteanga kia ako na roto i te au ravenga ke? Penei ka tatau tatou i tetai apinga i roto i te Pipiria, me kore i ta tatou au puka te ka akakeu ia tatou kia akamanako e kia akatanotano i ta tatou e rave ra. (Ebe. 4:12) Ko te ako teia na roto i te au ravenga ke. Eaa te aiteanga kia ako tika mai? Penei ka akakite mai tetai taeake tukatau me kore tangata pakari i tetai  apinga ka anoanoia tatou kia akameitaki. Ko teia te ako tika mai. Me orongaia mai tetai akoanga Pipiria, kia akaari tatou i te tu āriki rekareka na te akarongo e te rave anga i te reira.

4. Ia Koheleta 7:9, eaa te tu ta tatou ka kopae me akoia mai tatou?

⁴ Te tika, e ngatā ana ia tatou i te āriki i te au akoanga ka oronga tika ia mai. E penei, ka riri tatou. Eaa te tumu? Noatu kua kite tatou e aronga apa ua tatou, penei ka ngatā i te āriki i tetai akoanga me akakite mai tetai tangata e e tarevake ta tatou i rave. (E tatau ia Koheleta 7:9.) Penei ka kimi tatou i tetai kotoeanga. Ka ekoko tatou i te tumu i oronga mai ei aia i te ako, me kore ka riri tatou no te tu i orongaia mai ei te reira. Penei ka kimi tatou i tetai apa nona, e ka ui: ‘Eaa tona tikaanga kia ako mai iaku? E tarevake ana rai aia!’ Tei maata atu, me kare tatou e reka ana i te ako tei orongaia mai, penei ka kopae tatou i te reira, e ka kimi i tetai akoanga ke ka reka tatou.

5. Eaa ta tatou ka uriuri i roto i teia atikara?

⁵ I teia atikara, ka uriuri tatou i te au akaraanga Pipiria no te aronga tei kopae i te ako, e te aronga tei āriki i te reira. Ka uriuri katoa tatou eaa te ka tauturu ia tatou kia āriki i te ako e kia puapingaia mei te reira.

6. Eaa ta tatou ka apii mai mei te Ariki ko Rehoboama no runga i te ako tei orongaia kiaia?

⁶ Akamanako ana i te akaraanga o Rehoboama. Te riro anga mai aia ei ariki no Iseraela, kua pati tona iti tangata i tetai apinga kiaia. Kua pati ratou kia akamāmāia mai te apainga ta tona metua tane ko Solomona i tuku ki runga ia ratou. Te mea meitaki, kua ui a Rehoboama ki te aronga pakari o Iseraela akapeea aia me pau i te patianga a te iti tangata. Akakite te aronga pakari ki te ariki e me rave aia i ta te iti tangata i pati, ka turu ua rai ratou iaia. (1 Ari. 12:3-7) Inara, kare a Rehoboama i mareka ua i ta ratou i akakite mai, mari ra kua ui rai aia i te manako o te aronga no tona uki. Penei e 40 tuma o ratou mataiti, e e maata ta ratou i kite. (2 Para. 12:13) Inara i teia atianga, kua oronga ratou i tetai manako tarevake kia Rehoboama. Kua akakite ratou e kia akateiaaia te apainga a te tangata. (1 Ari. 12:8-11) E rua ïa manako tei orongaia kiaia, no reira ka rauka ua ia Rehoboama i te pure kia Iehova kia kite ko teea tana ka rave. Inara, kua reka e kua āriki aia i te ako ta te au mapu i akakite. Kua tupu te kino maata kia Rehoboama e ki te iti tangata o Iseraela. No tatou, penei ka orongaia mai tetai ako kare tatou e reka ana. Noatu ra, me kua akatumuia te reira ki runga i te Tuatua a te Atua, kia āriki tatou i te reira.

7. Eaa ta tatou ka apii mai mei te akaraanga o te Ariki ko Uzia?

⁷ Kua kopae te Ariki ko Uzia i te ako. Kua tomo aia ki roto i te nao o Iehova, ki te ngai ko te au taunga ua te ka akatikaia, e kua tutungi i tana atinga kakara. Kua karanga atu te kau taunga na Iehova kiaia: “Kare oki koe tei akonoia ei tutungi i te atinga kakara na Iehova, e Uzia, na te kau taunga ra . . . ei tutungi i te atinga kakara.” Eaa ta Uzia i rave? Naringa aia i āriki akaaka i te ako e te akaruke viviki i te iero, penei ka akakore a Iehova i tana ara. Inara kua “riri akerā Uzia.” Eaa aia i kopae ei i te ako? Kua manako aia e ei ariki, e tikaanga tona kia rave i tetai ua atu apinga tana ka inangaro. Inara, kare a  Iehova i āriki i te reira. No tana i rave, kua tuia a Uzia e te maki “lepera e tae ua atura ki te rā i mate ei aia.” (2 Para. 26:16-21) Te apii maira te akaraanga o Uzia e noatu koai tatou, me kopae tatou i te ako a te Pipiria, ka mareka kore a Iehova ia tatou.

8. Eaa ta Iobu i rave te akoia anga aia?

⁸ Ei tuke ki te akaraanga kino tei uriuriia, kua oronga katoa mai te Pipiria i te au akaraanga meitaki no te aronga tei āriki i te ako. Akamanako ana ia Iobu. Noatu tona tu apa ua, kua inangaro aia i te akamareka i te Atua. Te tupu anga te timataanga pakari kiaia, kua tuatua aia i tetai au mea tarevake. Tei tupu, kua ako tika atu a Eliu e Iehova iaia. Eaa ta Iobu i rave? Kua āriki akaaka aia i te ako. Karanga aia: “Kua tuatua au i tei kore i kitea e au ra . . . te akaviivii nei au iaku uaorai, e te tataraara nei au i raro i te one-pueu e te reu.” Kua akameitaki a Iehova ia Iobu no tona tu akaaka.—Iobu 42:3-6, 12-17.

9. Akapeea a Mose te akanooanga i tetai akaraanga meitaki no te āriki i te ako?

⁹ Ko Mose tetai akaraanga meitaki no te tangata tei āriki i te akoanga te rave anga aia i tetai tarevake kino. I tetai atianga, kua riri aia e kare i akangateitei ia Iehova. No tana i rave, kua ngere a Mose i te tikaanga kia tomo ki roto i te Enua Taputou. (Nume. 20:1-13) Te akakiteanga a Mose i tona mareka kore no teia ikianga, karanga a Iehova kiaia: “Auraka koe e tuatua akaou mai kiaku i tena.” (Deu. 3:23-27) Kare a Mose i riri akaou ana. Mari ra, kua āriki aia i ta Iehova ikianga, e kua taangaanga ua rai a Iehova iaia kia arataki i te ngati Iseraela. (Deu. 4:1) Kua āriki a Iobu e Mose i te ako e kua riro mai raua ei akaraanga meitaki no tatou kia aru. Kua akatikatika a Iobu i tona aerenga manako e kare aia i kimi i tetai kotoeanga. Kua āriki a Mose i te ako a Iehova na te vai tiratiratu anga noatu kua ngere aia i tetai tikaanga tana i akaperepere maata.

10. (a) Eaa ta Maseli 4:10-13 e apii maira no runga i te puapinga kia āriki i te ako? (e) Eaa te tu meitaki ta tetai pae i akaari no runga i te ako?

¹⁰ Ka puapingaia tatou me aru i te akaraanga tei akanooia e te aronga tiratiratu mei ia Iobu e Mose. (E tatau ia Maseli 4:10-13.) E maata te au taeake e te au tuaine tei rave katoa i te reira. Karanga te taeake ko Emmanuel, tei noo i Congo no tetai akamatakiteanga tei orongaia kiaia: “Kua kite te au taeake tukatau i roto i te putuputuanga e te paruparu atura toku pirianga kia Iehova, e kua tauturu ratou iaku. Kua akarongo au ki ta ratou ako, e kua tauturu teia iaku kia kopae i te au manamanata.” * Karanga a Megan, e painia i Kanata no runga i te ako: “Kare ko te reira taku ka inangaro i te akarongo, inara ka anoanoia te reira.” Karanga a Marko, e taeake i Croatia: “Kua ngere au i taku au apainga, inara me akamanako au i tei tupu, kua kite mai au e kua tauturu te ako iaku kia akamatutu akaou i toku pirianga kia Iehova.”

11. Eaa ta te Taeake Karl Klein i kite mai no runga i te āriki i te ako?

¹¹ Ko te Taeake Karl Klein, tei tavini ana ei mema no te Pupu Akaaere, tetai akaraanga meitaki no te aronga tei āriki i te ako. I roto i tona tua oraanga, kua taiku te Taeake Klein i tetai akoanga pakari ta tona oa ko Joseph F. Rutherford i oronga kiaia. Akakite te Taeake Klein i te akamataanga, kare aia i mareka i tera  ako. Karanga aia: “Te aravei akaou mai anga [te Taeake Rutherford] iaku, kua karanga mai aia, ‘Kia orana e Karl!’ No te mea te vaira rai toku tu mareka kore, kua koumuumu ua atu au kiaia. Kua tuatua viviki mai aia, ‘E Karl, kia matakite! Te aru maira te Tiaporo ia koe!’ Ma te akama kua pau atu au, ‘O, kare au e riri ana ia koe e te Taeake Rutherford.’ Inara kua kite aia e kare au e mareka ana iaia e kua tuatua akaou mai aia, ‘Kare e kino ana. Kia vai matakite ua. Te aru maira te Tiaporo ia koe.’ Kua tano rai tana! Me ka akamoupuku tatou i tetai taeake no te akakite mai i te tika . . . , te tuku ra tatou i tetai atianga no te Tiaporo kia opu ia tatou.” * (Ephe. 4:25-27) Kua āriki te Taeake Klein i te ako a te Taeake Rutherford, e kua vai matutu ua to raua pirianga.

12. Akapeea te tu akaaka me tauturu ia tatou kia āriki i te ako? (Salamo 141:5)

¹² Eaa te ka tauturu ia tatou kia āriki i te ako? Ka anoanoia tatou kia akaari i te tu akaaka e kia akamaara e e tu apa ua to tatou e ka tarevake tatou i tetai au taime. Mei tei uriuriia, kua tarevake ana te aerenga manako o Iobu. Inara i muri mai, kua akatikatika aia i te reira e kua akameitaki a Iehova iaia. Te tumu? E tu akaaka to Iobu. Kua akaari aia i tona tu akaaka na te āriki anga i te ako a Eliu, noatu e mapu ake a Eliu iaia. (Iobu 32:6, 7) Ka tauturu katoa te tu akaaka ia tatou kia āriki i te ako, noatu me kare te reira i tau me kore na tetai tangata mapu i oronga mai i te reira. Karanga tetai tangata pakari i Kanata, “No te mea e tuke ta tetai tangata ke ka kite mai, akapeea tatou e meitaki atu ei me kare e tangata e ako ia tatou?” Ka anoanoia tatou pouroa kia akatupu i te ua o te vaerua e te rave i ta tatou angaanga orometua?—E tatau ia Salamo 141:5.

13. Eaa to tatou manako no te au ako ka orongaia mai?

¹³Te akaari maira te ako i to te Atua aroa. Inangaro a Iehova i te oronga mai i te mea meitaki no tatou. (Mase. 4:20-22) Me ako aia ia tatou na roto i tana Tuatua, te au puka Pipiria e te au taeake tukatau, te akaari maira aia i tona aroa no tatou. Ka rave aia i te reira “kia meitaki tatou,” i akakite mai ei a Ebera 12:9, 10.

14. Ka akamou tatou ki runga i teaa me akoia mai tatou?

¹⁴Akamou ki runga i te ako, kare ki te tu i orongaia mai te reira. I tetai au taime, penei ka manako tatou e kare te au akoanga  i orongaia mai na roto i te tu tau. E tika, kia tauta tatou i te oronga i te ako na roto i te tu ka māmā ua i te āriki. * (Gala. 6:1) Inara me ka akoia tatou, e mea meitaki kia akamou ki runga i te karere, noatu me kare te reira i orongaia mai na roto i te tu tau. E ui kia tatou uaorai: ‘Noatu me kare tatou i reka i te tu i orongaia mai te ako, e apii anga ainei tetai i roto i te reira? Ka rauka ainei ia tatou i te akamou ki runga i te apiianga o te ako, kare ki runga i te tu apa o te tangata i oronga mai i te reira?’ E mea meitaki kia kimi i tetai ravenga kia puapingaia tatou mei tetai ua atu ako ka orongaia mai.—Mase. 15:31.

15. Eaa ra tatou ka pati ei no te akoanga?

¹⁵ Te akamaroiroi maira te Pipiria ia tatou kia pati no te akoanga. Akakite a Maseli 13:10: “Te aronga i akarongo i te ako ra, te reira te pakari.” E tika tikai teia! Ko te aronga te ka pati no te akoanga, ka tupu maata atu to ratou turanga pae vaerua me akaaiteia ki te aronga te ka tiaki kia orongaia mai te ako. No reira, e pati no te akoanga.

16. Eaa te au atianga tau ka rauka ia tatou i te pati no te ako?

¹⁶ Eaa te taime meitaki kia pati no te ako mei ko mai i to tatou au taeake? Akamanako ana i teia. (1) Ka pati tetai tuaine i tetai papuritia tukatau kia aru iaia ki tana apii, e oti, ka ui akapeea aia e riro mai e ei puapii meitaki. (2) Ka inangaro tetai tuaine i te oko i tetai kakau ou, no reira ka pati aia i tetai tuaine tukatau i tona manako no runga i tana au tu kakau ka oko. (3) Me oronga tetai taeake i tana ako mua, ka pati aia ki tetai taeake tukatau kia akarongo ki tana ako e kia akakite mai i te au ngai ka anoanoia kia akameitaki. Ka puapinga katoaia te au taeake kua oronga ana i te ako no tetai au mataiti me āriki ratou i te ako a te au vaa tuatua tukatau.

17. Akapeea tatou e puapingaia ai mei te ako?

¹⁷ I te au tuatau ka aereia, ka ako tika ia mai tatou me kore ka akoia na roto i te au ravenga ke. Me tupu te reira, e akamaara i ta tatou i uriuri akenei. E akaari ua rai i te tu akaaka. E akamou ki runga i te ako, kare i te tu i orongaia mai te reira. Pera katoa kia taangaanga koe i te reira. Kare tatou i anauia mai ma te tu pakari. Inara me “akarongo [tatou] i te ako, e āriki i te apii,” taputou te Tuatua a te Atua e ka “pakari” tatou.—Mase. 19:20.