1. Na sortu fasi wi kan kisi rai èn fu san ede wi alamala abi rai fanowdu?

 TEN NA TEN wi alamala abi rai fanowdu. Son leisi wi srefi e go suku rai na wan sma di wi e lespeki. Tra leisi baka wan brada di e broko en ede nanga wi kan kon taki nanga wi fu sori wi taki wi de fu „meki wan fowtu” di o hati wi bakaten (Gal. 6:1). Ma son leisi wi kan kisi piri-ai baka te wi meki wan seryusu fowtu. Awinsi fa a no fa, wi musu arki rai. A bun te wi e du dati èn a kan kibri wi libi!​—Odo 6:23.

2. Fu san ede wi musu arki rai, soleki fa Odo 12:15 e sori?

² A thema tekst e gi wi deki-ati fu „poti yesi arki èn yere san koni sma abi fu taki” (Odo 22:17). Nowan sma sabi ala sani. Ala ten wan sma o de di sabi moro wi èn di abi moro ondrofeni leki wi. (Leisi Odo 12:15.) Sobun, te wi e arki rai, dan dati e sori taki wi abi sakafasi. A e sori taki wi sabi san wi man èn san wi no man. Wi e frustan taki wi abi yepi fanowdu fu man du den sani di wi wani du. Yehovah ben meki a koni kownu Salomo skrifi: „Te furu raiman de, sani e waka bun.”​—Odo 15:22.

3. Na sortu fasi wi kan kisi rai?

³ Difrenti fasi de fa wi kan kisi rai. Son leisi wi e leisi wan sani na ini Bijbel noso na ini wan fu den buku fu wi di e meki wi prakseri efu a sani di wi wani du, na wan bun sani. Disi o yepi wi fu tyari kenki kon (Hebr. 4:12). Ma wi kan kisi rai na wan tra fasi tu. Kande wan owruman noso  wan tra lepi brada e taki nanga wi fu wan sani di wi musu kenki. Efu wan sma e gi wi rai fu Bijbel fu di a lobi wi, dan wi musu sori taki wi e warderi a sani dati. Wi musu arki san a abi fu taki èn wi musu gi yesi na a rai.

4. San wi no musu du te wi e kisi rai, soleki fa Preikiman 7:9 e sori?

⁴ A no de fu taki dati te wan sma e gi wi rai, a kan muilek fu teki a rai dati. Kande wi ati e bron srefi. Fu san ede? Wi sabi taki wi e meki fowtu, ma toku a kan muilek fu teki rai te wan sma e taki nanga wi fu wan swakifasi di wi abi. (Leisi Preikiman 7:9.) Kande wi e pruberi fu sori a sma taki a sani di a taki no tru. Kande wi feni taki a sma e pruberi fu pori wi nen noso kande wi no lobi a fasi fa a sma gi wi rai. Kande wi e krutu a sma srefi fu di wi e taki:’Suma na en fu kon gi mi rai? Meki a bigin luku ensrefi!’ Efu wi no lobi a rai, dan kande wi no o arki en noso kande wi o go suku wan sma di o taigi wi san wi wani yere.

5. San wi o luku na ini na artikel disi?

⁵ Na ini na artikel disi wi o taki fu wan tu sma fu Bijbel di no ben wani teki rai èn wan tu sma di teki rai. Wi o luku tu san o yepi wi fu teki rai èn fa wi kan kisi wini fu dati.

6. San wi e leri te wi e luku san Kownu Rehabeyam du nanga a rai di a kisi?

⁶ Luku na eksempre fu Rehabeyam. Di a tron kownu fu Israel, a pipel kon na en fu aksi en wan sani. Den aksi en fu lekti a lai di en papa Salomo ben poti na den tapu. A moi fu si taki Rehabeyam go suku rai na den owru man fu Israel fu sabi san a ben kan taigi a pipel. Den owru man taigi a kownu taki efu a ben o du san a pipel aksi, den ben o horibaka gi en ala ten (1 Kow. 12:3-7). Ma soleki fa a sori, dan Rehabeyam no ben lobi a rai dati. Dati meki a go na den speri fu en. A kan taki den man dati ben abi sowan 40 yari. Sobun, den ben musu fu abi ondrofeni (2 Kron. 12:13). Ma disi leisi a rai di den gi Rehabeyam no ben bun. Den taigi en fu hebi a lai fu a pipel (1 Kow. 12:8-11). Fu di Rehabeyam ben kisi tu difrenti rai, meki a ben o bun efu a ben aksi Yehovah san fu du. Na presi fu dati, a bosroiti fu teki a rai di a ben lobi èn a arki den speri fu en. A sani disi tyari takru bakapisi kon gi Rehabeyam nanga a pipel fu Israel. Disi e sori taki a no ala ten a rai di wi e kisi na san wi wani yere. Ma toku, wi musu teki a rai dati efu a komoto fu Gado Wortu.

7. San na eksempre fu Kownu Usia e leri wi?

⁷ Kownu Usia no ben wani teki rai. A ben go na ini a pisi fu Yehovah en tempel pe soso den priester ben mag go, dan a pruberi fu bron switismeri gi Yehovah. Den priester fu Yehovah taigi en: „Kownu Usia, a no yu wroko fu bron switismeri gi Yehovah, ma na a wroko fu den priester.” San Usia du? Efu a ben abi sakafasi, a ben o teki a rai èn a ben o gwe libi a tempel wantewante. Efu a ben du dati, dan kande Yehovah ben o gi en pardon. Ma na presi fu dati, „Usia ati kon bron srefisrefi”. Fu san ede a no ben teki a rai? Soleki fa a sori, dan a ben feni taki a ben mag du san a wani fu di a ben de kownu. Ma Yehovah no ben e si en so. Fu di Usia du wan sani di a no ben mag du, meki a kisi gwasi èn a „libi leki wan gwasiman, teleki a dede”  (2 Kron. 26:16-21). Na eksempre fu Usia e leri wi taki awinsi suma wi de, Yehovah no o feni wi bun moro te wi no e teki rai di e komoto fu Bijbel.

8. San Yob du di a kisi rai?

⁸ Boiti den eksempre fu sma di no ben wani teki rai, Bijbel abi bun eksempre tu fu sma di kisi blesi fu di den ben teki rai. Wan fu den sma disi na Yob. Yob ben lobi Gado, ma a ben meki fowtu tu. Di a ben e kisi hebi tesi, a taki wan tu sani di no ben bun. Dati meki a kisi krin rai fu Elihu nanga Yehovah. San Yob du? A teki a rai fu di a ben abi sakafasi. A taki: „Mi ben piki yu, ma mi no ben sabi . . . Dati meki mi e aksi yu fu frigiti san mi taki. Luku fa mi e sidon na doti èn na ini asisi fu sori taki mi e sari.” Yehovah blesi Yob fu di a ben sori sakafasi.​—Yob 42:3-6, 12-17.

9. San Moses du di a kisi rai èn fu san ede a de wan bun eksempre gi wi?

⁹ Moses na wan bun eksempre fu di a ben teki rai baka di a ben meki wan seryusu fowtu. Wan leisi a kisi atibron èn a no gi Yehovah grani. A sani disi meki taki Moses lasi a grani fu go na ini a Pramisi Kondre (Num. 20:1-13). Di Moses taigi Yehovah fa a bosroiti di a ben teki ben e hati en, dan Yehovah taigi en: „Noiti moro yu musu taki a tori disi nanga mi” (Deut. 3:23-27). Moses no kisi bita-ati. Na presi fu dati, a lespeki a bosroiti fu Yehovah èn Yehovah tan gebroiki en leki fesiman fu Israel (Deut. 4:1). Yob nanga Moses na bun eksempre gi wi fu di den ben teki rai. Yob ben kenki a denki fu en. A no ben suku wan fasi fu sori taki a ben abi leti. Moses sori taki a ben teki a rai fu Yehovah fu di a tan gi yesi na en, srefi baka di a lasi wan bigi grani di a ben wani trutru.

10. (a) Fa Odo 4:10-13 e sori sortu wini wi kan kisi te wi e teki rai? (b) San son brada nanga sisa du di den kisi rai?

¹⁰ A bun te wi e teki na eksempre fu Yob nanga Moses di ben e gi yesi na Yehovah. (Leisi Odo 4:10-13.) Na dati furu brada nanga sisa fu wi du. Wan brada di nen Emmanuel èn di e libi na Kongo, taki: „Lepi brada na ini a gemeente fu mi ben si taki a matifasi fu mi nanga Yehovah ben o pori. Dati meki den yepi mi. Mi teki a rai fu den èn a sani dati yepi mi fu wai pasi gi furu problema.” * Wan pionier na Kanada di nen Megan, taki: „A no ala ten mi ben lobi a rai di mi ben kisi, ma na a rai dati mi ben abi fanowdu.” Wan brada fu Krowâsia di nen Marko, taki: „Mi ben lasi wan grani na ini a gemeente. Ma te mi e prakseri a ten dati, dan mi e si taki a rai di mi ben kisi yepi mi fu kon bun baka nanga Yehovah.”

11. San Brada Karl Klein kon si di a teki wan rai di a ben kisi?

¹¹ Wan tra eksempre fu wan sma di kisi wini di a teki rai, na Brada Karl Klein di ben de wan brada fu a Tiri Skin. Na ini na ondrofenitori fu en, Brada Klein taki dati wan leisi a ben kisi piri-ai fu Brada Joseph F. Rutherford di ben de wan bun mati fu en. Brada Klein ben taki dati biginbigin a no ben lobi san a brada ben taigi en. A taki: „A tra leisi di mi miti [Brada Rutherford] a ben breiti fu si mi èn a taki: ’Fa a e go, Karl!’ Ma fu  di mi ben e mandi ete, meki mi taki en odi wan sortu fasi. Ne a taki: ’Karl, luku bun! Didibri de na yu baka!’ Mi skreki, dan mi taki: ’No, Brada Rutherford, neks no pasa.’ Ma fu di a ben sabi taki mi ati ben e bron nanga en ete, meki a taki: ’OK. Ma luku bun yèrè. Didibri de na yu baka.’ A ben abi leti! Te wi e tan mandi nanga wan brada, spesrutu efu a gi wi rai di wi ben abi fanowdu, dan wi e libi wisrefi fu Didibri kisi wi” (Ef. 4:25-27). * Brada Klein teki a rai fu Brada Rutherford èn den tan bun mati fu makandra.

12. Fa sakafasi kan yepi wi fu teki rai fu trawan? (Psalm 141:5)

¹² San kan yepi wi fu teki rai fu trawan? Wi musu abi sakafasi èn wi musu hori na prakseri taki wi na sondusma èn taki son leisi wi kan du dondon sani. Soleki fa wi si, dan Yob no ben abi wan bun fasi fu denki. Ma bakaten a kenki en denki èn Yehovah blesi en. Fu san ede? Fu di Yob ben abi sakafasi èn a sori dati di a teki a rai fu Elihu, aladi Elihu ben yongu moro en (Yob 32:6, 7). Sakafasi o yepi wi tu fu teki rai fu trawan, awinsi wi denki taki wi no abi a rai fanowdu, noso awinsi a sma di gi wi a rai yongu moro wi. Wan owruman fu Kanada, taki: „Wi no e si wisrefi leki fa trawan e si wi. Dus fa wi o man go na fesi efu trawan no e gi wi rai?” Wi alamala musu du muiti fu tron moro bun Kresten èn wi musu du muiti fu tron moro bun leriman èn preikiman fu a bun nyunsu. Sobun, suma no abi rai fanowdu?​—Leisi Psalm 141:5.

13. Fa wi musu si a rai di wi e kisi?

¹³ Wi musu si rai leki wan fasi fa Yehovah e sori lobi gi wi. Yehovah wani taki sani waka bun nanga wi (Odo 4:20-22). Te a e gi wi rai nanga yepi fu en Wortu, den buku fu wi, noso wan lepi brada noso sisa, dan a e sori taki a lobi wi. „A e du dati fu sani kan go bun nanga wi”, na so Hebrewsma 12:9, 10 e taki.

14. Na san wi musu poti prakseri te wi e kisi rai?

¹⁴ No luku fa a sma gi yu rai, ma poti prakseri na san a wani taigi yu. Son leisi wi kan feni taki sma no gi wi rai na a yoisti fasi. A no de fu taki dati wan sma di e gi wan trawan rai musu pruberi fu du dati na so wan fasi taki a trawan man teki a rai makriki (Gal. 6:1). * Ma efu wi e kisi rai, dan a bun fu luku san a sma  wani taigi wi, awinsi wi feni taki a ben kan gi wi a rai na wan moro bun fasi. Kande wi e prakseri: ’Mi no lobi a fasi fa a sma gi mi rai, ma a kan taki den sani di a taki tru? Awinsi a sma di gi mi a rai e meki fowtu tu, mi kan leri wan sani fu a rai di a gi mi?’ A ben o bun te wi e du muiti fu luku san wi kan leri fu iniwan rai di wi e kisi.​—Odo 15:31.

15. Fu san ede wi musu suku rai?

¹⁵ Bijbel e gi wi deki-ati fu suku rai. Odo 13:10 e taki: „Den wan di e suku rai na trawan, abi koni.” A no de fu taki dati a sani disi tru. Nofo tron den sma di e suku rai na presi fu wakti teleki sma gi den rai e teki moro bun bosroiti leki den wan di no e du dati. Dus no draidrai, ma suku rai.

16. Na ini sortu situwâsi wi kan aksi trawan rai?

¹⁶ O ten wi kan aksi wan brada noso sisa rai? Luku wan tu situwâsi: (1) Wan sisa e aksi wan preikiman di abi ondrofeni fu go nanga en na wan studie èn bakaten a e aksi en fa a kan gi leri moro bun. (2) Wan sisa di no trow, wani bai wan tu krosi èn a e aksi wan lepi sisa fa a e denki fu den krosi di a wani bai. (3) Wan brada musu hori wan Bijbel-lezing fu a fosi leisi. A e aksi wan bun takiman fu luku fa a e hori a lezing èn fu taigi en san a kan du moro bun. Awinsi wan brada e hori lezing omeni yari kaba, toku a bun te a e aksi tra bun takiman san a kan du moro bun èn te a e teki a rai di a e kisi fu den.

17. Fa wi kan kisi wini fu a rai di wi e kisi?

¹⁷ Na ini den wiki nanga mun di e kon wi alamala o kisi rai, awinsi na rai fu wan brada noso sisa, rai fu Bijbel, noso rai fu wan fu den buku fu wi. Te dati pasa, dan memre den sani di wi leri na ini na artikel disi. Sori sakafasi ala ten. No luku a fasi fa a sma gi yu rai, ma poti prakseri na san a wani taigi yu. Gi yesi na a rai di yu kisi. Nowan sma gebore nanga koni. Ma te wi e ’arki rai èn wi e teki piri-ai’, dan Gado Wortu e taki dati wi o ’tron koni sma bakaten’.​—Odo 19:20.