1. 1) ¿Bin yuʼun te ay ya kichʼtik tojobtesel? 2) ¿Bin yuʼun mukʼ skʼoplal te ya jchʼam kaʼiytik te tojobtesel?

 JPISILTIK ya xtuun kuʼuntik te tojobtesel. Ay baeltik te joʼotik ya jkʼanbeytik tojobtesel te machʼa kichʼojtik ta mukʼe. Pero ay baeltik te yaniwan stojobtesotik jtul hermano te kʼalal ya yil te ay bin yakotik ta spasel te ya xjuʼ ya jta jmultik yuʼune (Gál. 6:1). O jaʼniwan ya kichʼtik tojobtesel te kʼalal ay bin kʼax ma lek la jpastike. Chikan bin-utʼil ya kichʼtik te tojobtesele ya skʼan ya jchʼam kaʼiytik, melel jaʼ ta swenta jlekilaltik sok ya jta jkuxlejaltik yuʼun (Prov. 6:23).

2. Jich bitʼil ya yal Proverbios 12:15, ¿bin yuʼun ya skʼan ya jchʼam kaʼiytik te tojobtesel?

² Te texto te banti lokʼem tal te artículo ini, ya yal te akʼa jchʼam kaʼiytik te bin ya yalik te «machʼatic ay spʼijilic» (Prov. 22:17). Maʼyuk machʼa te spisil ya snaʼ, aynanix machʼa te jaʼ ayxan snopojibal yuʼun o ayxan spʼijil te bitʼil te joʼotike (kʼopona Proverbios 12:15). Jich yuʼun te kʼalal ya jchʼam kaʼiytik te tojobtesel ya kakʼtik ta ilel te pekʼel koʼtantik, te ma spisiluk ya jnaʼtik sok te ya jkʼantik koltayel. Te Jehová jich la yakʼbey stsʼibay te ajwalil Salomón: «Lec ya xcʼoht ta loqʼuel teme ay tsobol jʼacʼ-oʼtaniletique [o, jtojobteswanejetik]» (Prov. 15:22).

3. ¿Bintik-utʼil ya jtatik te tojobtesele?

³ Ay tojobtesel te joʼotiknix ya jtatik ta ilel sok ay yantik te ya kichʼtik akʼbeyel. ¿Bin-utʼil-a te joʼotiknix ya jtatik ta ilel te tojobtesele? Jaʼ te tojobtesel ya jtatik te kʼalal ya jkʼopontik te Biblia o te publicacionetik te ya yakʼ jnaʼtik bin-utʼil ayotik sok ya stij koʼtantik ta sjeltayel te jtaleltik (Heb. 4:12). Ay tojobtesel te ay machʼa ya yakʼbotik. Jich  bitʼil jtul anciano o yan hermano te tulan schʼuunel yoʼtan kʼalal ya yilik te ay bin ya skʼan ya jlekubtestik ta jtaleltik. Teme ay machʼa ya yakʼbotik jun tojobtesel te lokʼem ta Biblia, ya yakʼ ta ilel te kʼuxotik ta yoʼtan. Jaʼ yuʼun teme ya jchʼam kaʼiytik sok ya kichʼtik ta wenta te bin ya yalbotik ya kakʼtik ta ilel te ya kaltik wokol.

4. Jich bitʼil ya yal Eclesiastés 7:9, ¿bin-a te ma skʼan ya jpastik te kʼalal ay machʼa ya stojobtesotik?

⁴ Te kʼalal ay machʼa ya yakʼbotik tojobtesel maniwan ya jmulantik sok yaniwan x-ilinotik yuʼun. ¿Bin yuʼun? Jpisiltik jnaʼojtik te jmulawilotike. Pero te kʼalal ay machʼa ya yalbotik te banti chʼayemotike, jaʼ ma jmulantikix-a (kʼopona Eclesiastés 7:9). Yaniwan xjajch jmak jbatik ta kʼop, yaniwan jkuytik te ma lek ya yilotik te machʼa la yakʼbotik te tojobtesel o ma jmulantik te bitʼil la yalbotik. O jichniwan ya jnop ta koʼtantik: «¿Bin yochelon-a? ¡Jaʼnix jich ya xchʼay-euk!». Teme maba la jmulantik te tojobtesel, maniwan ya kichʼtik ta wenta o ayniwan machʼa yan ya kalbeytik swenta jaʼ ya yalbotik te bin ya jmulantik yaʼiyele.

5. ¿Bin ya jnoptik ta artículo ini?

⁵ Ta artículo ini, yame jnoptik cheʼoxeb ejemploetik ta Biblia te la spʼajik te tojobtesel sok yantik te la schʼuunike. Jaʼnix jich ya kiltik bin ya xjuʼ ya skoltayotik yuʼun ya jchʼuuntik te tojobtesel sok te bin lekilal ya jtatik te kʼalal jich ya jpastike.

6. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te ejemplo yuʼun te Rehoboam?

⁶ Kiltik te ejemplo yuʼun te Rehoboam. Kʼalal och ta ajwalil, te lum Israel tal yalbeyik te akʼa spejkʼan jtebuk te tulan mosoinel la yakʼ jilel te Salomón, te jaʼ state. Ay bin lek la spas te Rehoboam: bajt sle koltayel ta stojol te mamaletik ta Israel. Albot te spisil-ora ya xkoltayot yuʼun te israeletik teme ya spas te bin yakik ta skʼanel (1 Rey. 12:3-7). Pero te Rehoboam jich yilel te maba la smulan te bin albote, jaʼ yuʼun bajt skʼanbey tojobtesel te winiketik te pajal schʼiel soke. Te winiketik-abi ayniwan 40 yaʼbilalik, jaʼ yuʼun ayniwanix lek spʼijilik (2 Crón. 12:13). Pero maba lek te tojobtesel la yakʼbeyik te Rehoboam: la yalbeyik te akʼa yakʼbeyxan swokol te lume (1 Rey. 12:8-11). Maba pajal te tojobtesel la yichʼ akʼbeyel te Rehoboam. Te lajuk skʼan snaʼ banti lekxan ta schʼuunele, la skʼopon Dios te jichuke, pero maba la spas. Jaʼ la schʼuun te tojobtesel te la smulane: jaʼ te akʼbot yuʼun te jchʼiel winiketik. Ta skaj te jich la spase, kʼax ma lek te bin kʼot ta stojol soknix ta stojol te lume. Jaʼnix jich te joʼotik ayniwan bin-ora ya kichʼtik tojobtesel te ma lek ya kaʼiytike. Pero teme lokʼem ta Biblia, ya skʼan ya jchʼuuntik.

7. ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin kʼot ta stojol te Uzías?

⁷ Jaʼnix jich te ajwalil Uzías la spʼaj te tojobtesel. Yoʼtanuk kʼan schikʼ pom, jaʼ yuʼun och bael ta templo te banti jaʼnax ya xjuʼ ya x-ochik te sacerdoteetik. Jich la yalbeyik: «Uzías, ma haʼucat ay ta acuenta schiqʼuel pom ta stojol Jehová, ha ay ta scuentahic te sacerdotehetic». ¿Bin la spas te Uzías? Te Biblia ya yal te «bayel ilin». ¿Bin yuʼun la spʼaj te tojobtesele? Jaʼniwan yuʼun te la skuy te ya xjuʼ ya spas te bin ya skʼan te bitʼil jaʼ ajwalile. Pero te Jehová ma jichuk la yil stukel. Te lajuk yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan te Uzías, te lajuk schʼuun te tojobtesel sok te orauk lokʼ bael ta templo, spasbotniwan perdón yuʼun te Jehová te jichuke. Pero ta skaj te  stoybail yoʼtane akʼbot kʼaʼel chamel yuʼun te Jehová «ha to cʼalal cham» (2 Crón. 26:16-21). ¿Bin ya yakʼ jnoptik te bin kʼot ta stojol te Uzías? Jaʼ te chikan machʼauk-a te ma schʼuun te tojobtesel te ya yakʼ te Bibliae, maba lek ya x-ilotix yuʼun te Jehová.

8. ¿Bin la spas te Job te kʼalal la yichʼ tojobtesel?

⁸ Ta Biblia jaʼnix jich ya jtatik ejemploetik te la schʼuunik te tojobtesel, sok te la staik bendición yuʼun. Kiltik te ejemplo yuʼun te Job. Ya skʼan te lek ya x-ilot yuʼun-a te Diose, pero maba tojil winik-a. Te kʼalal kʼax tenbil la yaʼiy sbae, ay bintik ma lek la yal. Jaʼ yuʼun tojobtesot yuʼun te Elihú sok te Jehová. ¿Bin la spas te Job? La yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan sok la schʼuun te tojobtesel. Jich la yal: «Ha la jcal te bin ma ba jnaʼoj». Sok la yalxan: «Ya jsuhtes coʼtan ta tsʼuʼlum soc ta tan». Te Jehová la yakʼbey bendición te Job ta swenta te spekʼelil yoʼtane (Job 42:3-6, 12-17).

9. ¿Bin la spas te Moisés te kʼalal tojobtesot yuʼun te Jehová, sok bin yuʼun jaʼ lekil ejemplo kuʼuntik?

⁹ Te Moisés jaʼ lekil ejemplo kuʼuntik yuʼun te la schʼuun te tojobtesel akʼbot yuʼun te Jehová te kʼalal ay banti chʼaye. Ta jun buelta, ma la skom te yilinba sok maba la yakʼ ta ichʼel ta mukʼ te Jehová. Jaʼ yuʼun maba ochix ta Kʼinal te albil skʼoplal ya yichʼike (Núm. 20:1-13). Kʼalal te Moisés la yalbey te Jehová te ya smel yoʼtan yuʼune, jich albot: «Ma me xacʼopononix xan yuʼun» (Deut. 3:23-27). Pero maba chebaj yoʼtan yuʼun te Moisés, la schʼuun te bin albote, sok tuuntesotxan yuʼun te Jehová bitʼil jwolwanej yuʼun te lum Israel (Deut. 4:1). Te Job sok te Moisés lekil ejemploetik ta jtojoltik. Te Job la sjelontes te stalel sok ma la smak sba ta kʼop. Te Moisés la schʼuun te tojobtesel yuʼun Jehová sok abatinxan ta stojol manchukme maba akʼbotix te bin yak ta smaliyel-ae.

10. 1) Jich bitʼil ya yal Proverbios 4:10-13, ¿bin lekilal ya jtatik teme ya jchʼuuntik te tojobtesel? 2) ¿Bin lekil talelil yakʼojik ta ilel chaʼoxtul hermanoetik?

¹⁰ Teme ya jtʼuntik te ejemplo yuʼun te Job sok te Moisés, lek ya xkʼootik ta lokʼel (kʼopona Proverbios 4:10-13). Bayal hermanoetik te jich spasojike. Jtul hermano te Emmanuel sbiil te ay ta República Democrática del Congo, la yichʼ tojobtesel yuʼun chaʼoxtul hermanoetik. Jich ya yal: «Chaʼoxtul hermanoetik te tulan schʼuunel yoʼtanik ta jcongregacion la yilik te pejkʼaj te schʼuunel koʼtan, jaʼ yuʼun tal skoltayonik. La jchʼuun te tojobtesel la yakʼbonik, jich maba la jta wokol». * Jtul precursora te Megan sbiil te ay ta Canadá, jich ya yal: «Te tojobtesel yakʼojbonik ma jaʼuk te bin ya jmulan yaʼiyele, pero jaʼ te bin ya xtuun kuʼune». Jtul hermano te Marko sbiil te ay ta Croacia, jich ya yal: «La jchʼay te kaʼtel ta congregación, pero te tojobtesel la yakʼbonik la skoltayon yuʼun lek ayon ta stojol te Jehová».

11. ¿Bin kʼot ta yoʼtan te hermano Karl Klein?

¹¹ Te hermano Karl Klein te aʼtej ta Cuerpo Gobernante, jaʼnix jich la sta lekilal yuʼun te la schʼuun te tojobtesel akʼbote. Te kʼalal la schol te bin kʼax ta skuxlejal, la yal te tojobtesot yuʼun te hermano Joseph Rutherford, te jaʼ yamigoe. Te hermano Klein ma la smulan te bin albote. Jich la yal: «Te kʼalal la jta jba sok [te hermano Rutherford] jich la yalbon  sok stseʼelil yoʼtan: ‹¡Bin xchi, Karl!›. Pero ta skaj te ilinemonto-ae, ma mero kʼan jakʼbey te skʼope. Jaʼ yuʼun jich la yalbon: ‹¡Tsajtayame aba, Karl! ¡Yame skʼan stsalat te Pukuje!›. Kʼexawon yuʼun te bin la yalbone, sok jich la kalbey: ‹Aa, lek ayon, hermano Rutherford›. Pero snaʼoj-a te ma meleluke, jaʼ yuʼun la schaʼyalbon: ‹Jichuk. Pero tsajtayame aba. Yame skʼan stsalat te Pukuje›. ¡Mero smelelil te bin la yale! Kʼalal ya jkʼejtik slab koʼtantik ta stojol jtul hermano ta skaj te la yalbotik te bin snujpʼ ya yale […], ya kakʼ yochintayotik te Pukuje» (Efes. 4:25-27). * Te hermano Klein la schʼuun te tojobtesel akʼbot yuʼun te hermano Rutherford, sok la yamigoinxan sbaik.

12. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te pekʼel oʼtanil ta schʼuunel te tojobtesel? (Salmo 141:5).

¹² Te pekʼel oʼtanil ya skoltayotik ta schʼuunel te tojobtesel sok ya sjultes ta koʼtantik te jmulawilotik sok te ay ma jnaʼtik te bin ya jpastik. Jich bitʼil la kiltikixe, ma lek te bin snopoj-a te Job, pero la stojobtes sba. La yakʼ ta ilel spekʼelil yoʼtan sok la schʼuun te tojobtesel akʼbot yuʼun te Elihú manchukme jaʼ pekʼelxan yaʼbilal-a (Job 32:6, 7). Te Jehová la yakʼbey bendición te Job ta swenta te spekʼelil yoʼtane. Te pekʼel oʼtanil jaʼnix jich ya skoltayotik ta schʼuunel te tojobtesel manchukme ya jkuytik te ma xtuun kuʼuntik o manchukme jaʼ pekʼelxan yaʼbilal te machʼa ya yakʼbotik te tojobtesel. Jtul anciano ta Canadá jich la yal: «Te joʼotik ma jichuk ya kil jbatik te bitʼil ya yilotik te yantike. Jich yuʼun, ¿bin-utʼil ya xtojobotik teme maʼyuk machʼa ya stojobtesotike?». ¿Aybal machʼa ayix yuʼun spisil te tʼujbil taleliletik ya yakʼ te chʼul espíritu sok te ya snaʼix ta lek pʼijubteswanej? (Kʼopona Salmo 141:5).

13. ¿Bin-utʼil ya skʼan ya kiltik te tojobtesele?

¹³ Teme ya kichʼtik tojobtesel, jaʼ ta swenta te kʼuxotik ta yoʼtan te Dios. Te Jehová jaʼ ya skʼan te jlekilaltik (Prov. 4:20-22). Ya yakʼ kiltik te skʼuxul yoʼtan te kʼalal ya yakʼbotik tojobtesel te lokʼem ta Biblia, ta publicacionetik o ta swenta jtul hermano te tulan schʼuunel yoʼtan. Jich bitʼil ya yal Hebreos 12:9, 10, ya spas ta «scuenta jlequiltic».

14. ¿Bin ya skʼan ya kakʼ ta koʼtantik te kʼalal ay machʼa ya yakʼbotik tojobtesel?

¹⁴ Jaʼuk ya kakʼ ta koʼtantik te bin la yalbotik, ma jaʼuk te bin-utʼil la yalbotik. Ayniwan jich ya kiltik te ma la snaʼ yakʼel te tojobtesel te machʼa la yakʼbotike.  Jaʼ yuʼun te machʼa ya yakʼ te tojobtesel ya skʼan ya spas tulan yuʼun ma wokol ya yaʼiy schʼuunel te machʼa ya yakʼbeye (Gál. 6:1). * Pero teme joʼotik ya kichʼtik te tojobtesel, jaʼme mukʼ skʼoplal ya skʼan ya kiltik te bin la yalbotik, ma jaʼuk te bin-utʼil la yale. Ya xjuʼ jich ya jojkʼoybey jbatik: «Manchukme ma jmulan te bitʼil la yakʼbon te tojobtesel, ¿aynibal razón yuʼun-a? ¿Yabal xjuʼ te ma jaʼuk ya kil te banti chʼay sok jaʼ ya jpas te bin la yalbone?». Jaʼ lek te jaʼuk ya kiltik bin-utʼil ya skoltayotik te tojobtesel la yakʼbotike (Prov. 15:31).

15. ¿Bin yuʼun jaʼ lek te ya jkʼantik tojobtesel?

¹⁵ Te Biblia ya yalbotik te jaʼ lek te ya jkʼantik tojobtesel. Te Proverbios 13:10 ya yal te pʼijil oʼtanil ay ta stojol te machʼatik ya skʼanik tojobtesel. ¡Yuʼun-nix melel-a! Te machʼatik ya skʼanbeyik tojobtesel te yantike jaʼ ora ya xchʼi schʼuunel yoʼtanik. Jaʼ yuʼun jletik te tojobtesel.

16. ¿Bin-ora ya xjuʼ ya jkʼantik tojobtesel?

¹⁶ ¿Bin-ora ya xjuʼ ya jkʼanbeytik tojobtesel jtul hermano? Kiltik cheʼoxeb ejemplo. 1) Jtul hermana ya skʼanbey yan hermana te ayix experiencia yuʼun te yakuk xjokinot ta yakʼel nojptesel yuʼun Biblia, ta patil ya sjojkʼoybey bin-utʼil lekxan ya xjuʼ ya spas. 2) Jtul jchʼiel hermana ya skʼan ya sman spantalon, jaʼ yuʼun ya sjojkʼoybey jtul hermana te tulan schʼuunel yoʼtan bin yilel ya yil te pantalonetik ya skʼan ya smane. 3) Jtul hermano te ya yakʼ sdiscurso ta sbabial buelta ya yalbey jtul hermano te ayix spʼijil ta yakʼel discurso te yakuk schʼam yaʼiy ta lek swenta ya x-albot bin ya skʼan ya slekubtes. Te hermanoetik te bayalix jaʼbil ya skʼases sdiscursoik, jaʼnix jich ya xjuʼ ya skʼanbeyik tojobtesel yantik hermanoetik.

17. ¿Bin ya skʼan ya jpastik yuʼun ya skoltayotik te tojobtesel?

¹⁷ Jaʼniwan ta yan semana o ta yan u ya kichʼtik akʼbeyel jun tojobtesel, o joʼotiknix ya jtatik ta ilel. Te kʼalal jich ya xkʼot ta pasel, juluk ta koʼtantik te bin la jnoptik ta artículo ini: pekʼeluk koʼtantik, jaʼuk ya kakʼ ta koʼtantik te bin ya yalbotik —ma jaʼuk te bin-utʼil ya yalbotik— sok jchʼuuntik te tojobtesele. Maʼyuk machʼa ayix spʼijil te kʼalal ya x-ayine. Pero teme ya jchʼam kaʼiytik sok ya jchʼuuntik te tojobtesel, te Biblia ya yal te ya xpʼijubotik (Prov. 19:20).