1. Mang fan ni yima fonownagdad? Mang fan ni gad gubin nib t’uf ni ngan fonownagdad?

 GAD gubin ni bay yu ngiyal’ nib t’uf ni ngan fonownagdad. Yu ngiyal’ e rayog ni nga dogned ngak be’ ni gad be tayfan ni nge fonownagdad. Ma yu ngiyal’ e rayog ni nge yog reb e walag ngodad ni gad be n’en ni ngad rin’ed “ban’en nib kireb” nra kalngan’dad riy, ya be magafan’ ngodad. (Gal. 6:1) Fa reb e rayog ni nge fonownagdad be’ u nap’an ni be yal’uwegdad ya kad rin’ed ban’en nib gel e kireb riy. Demtrug fan ni kan fonownagdad, ma susun ni ngad folgad riy. Gad ra rin’ ma ra yib angin ngodad, maku rayog ni nge ayuweg e yafos rodad!​—Prov. 6:23.

2. Mang fan nsusun e ngad motoyilgad ko fonow ni kan pi’ ngodad nrogon nib puluw ko Proverbs 12:15?

² Fare thin nu Bible ni fan ko re article ney e be pi’ e athamgil ngodad ni ngad ‘motoyilgad’ ko tin ma yog e piin nib gonop. (Prov. 22:17) Dariy be’ ni manang gubin ban’en, ya gubin ngiyal’ ni bay be’ ni kab ga’ e tamilangan’ rok ngodad. (Mu beeg e Proverbs 12:15.) Ere nap’an ni gad ra motoyil ko fonow ni kan pi’ ngodad, ma aram e be m’ug riy nib sobut’an’dad. Ku ra m’ug riy ni gad manang e gin ngad musgad riy, ma gad manang nib t’uf ni ngan ayuwegdad ya nge yag nda rin’ed e tin gad be nameg. Nni thagthagnag nga laniyan’ Solomon ni Pilung ni nge yoloy ni gaar: “Faanra boor e piin ni yad be pi’ e fonow ma aram e rayog ni ngan mu’nag ban’en.”​—Prov. 15:22, NW.

3. Mang l’agruw e kanawo’ nrayog ni ngan fonownagdad riy?

³ Rayog ni ngan fonownagdad u reb e kanawo’ ni gathi rib gagiyel ara u reb e kanawo’ nib gagiyel. Uw rogon ni ngan fonownagdad u reb e kanawo’ ni gathi rib gagiyel? Rayog ni ngad beeged ban’en u Bible ara u lan ba ken e babyor rodad nra k’aringdad ni ngad talgad ngad fal’eged i lemnag rogon e ngongol rodad, ma aram ma gad guy rogon ni ngad thilyeged rogon e lem nge ngongol rodad. (Heb. 4:12) Fonow ni aray rogon e rayog ni nga nog ni gathi rib gagiyel. Machane uw rogon e fonow ni kan pi’ ngodad  u reb e kanawo’ nib gagiyel? Reb e piilal ara yugu reb e walag ni pumoon ni ke ilal ko tirok Got e rayog ni nge yog ban’en nib t’uf ni ngad thilyeged u rarogodad. Fonow ni aray rogon e rayog ni nga nog ni kan pi’ ngodad u reb e kanawo’ nib gagiyel. Ere faanra ke fonownagdad be’ nrogon nib puluw ko Bible ni bochan e gad ba t’uf rok, ma susun e ngad felfelan’gad ngay ni ke fonownagdad, ma gad motoyil ngay ma gad guy rogon ni ngad folgad riy.

4. Mang e susun ndab da rin’ed u nap’an yira fonownagdad nrogon nib puluw ko Eklesiastes 7:9?

⁴ Rayog ni nge mo’maw’ ngodad ni ngad motoyilgad ko fonow ni ke pi’ be’ ngodad ma gad fol riy. Ku rayog ni nge aw nga lanin’dad e fonow ni kan pi’ ngodad. Mang fan? Yugu aram rogon ni gad manang ndawor da flontgad, machane nap’an nra fonownagdad be’ u murung’agen reb e oloboch ni kad rin’ed, ma rayog ni nge mo’maw’ ni nge m’agan’dad ko fonow ni kan pi’ ngodad. (Mu beeg e Eklesiastes 7:9.) Ere rayog ni ngad gayed e tawey rodad. Rayog ni nge maruwar u wan’dad fan ni ke fonownagdad facha’ ara da damumuwgad nga rogon ni ke fonownagdad. Ku rayog ni ngad gathibthibnaged me lungudad u wan’dad: ‘Dariy mat’awun e cha’ney ni nge fonownageg, ya mus ngak maku ma oloboch!’ Faanra dubdad e fonow ni kan pi’ ngodad, ma rayog ni nge dab da motoyilgad ngay ara da gayed yugu be’ nga bang ni nge pi’ e fonow ngodad ni bochan e gad be athapeg ni ir e ra yog ngodad e n’en gad baadag ni ngad rung’aged.

5. Mang e gad ra weliy ko re article ney?

⁵ Gad ra weliy ko re article ney murung’agen boch e girdi’ u Bible nra siyeged e fonow nni pi’ ngorad nge boch ni m’agan’rad ngay. Ku gad ra weliy e n’en nra ayuwegdad ni nge m’agan’dad ko fonow ni yima pi’ ngodad me yib angin ngodad.

6. Mang e gad be fil ko n’en ni rin’ Rehoboam ni Pilung ko fonow nni pi’ ngak?

⁶ Am lemnag e n’en ni buch rok Rehoboam. Nap’an ni mang pilung u Israel, me yib e girdi’ rogned ngak ni nge warnag boch e maruwel ni pi’ Solomon ni chitamangin ngorad. Ba fel’ e n’en ni rin’ Rehoboam ko som’on, ya yan i fith laniyan’ e pi pumoon ni yad ba ilal u Israel ni nge nang ko mang e nge yog ko fapi girdi’. Ere yog fapi pumoon ngak ni faanra rin’ e n’en ke yog e girdi’ ngak, ma gubin ngiyal’ ni yad ra pigpig ngak ni yad ba yul’yul’. (1 Ki. 12:3-7) Machane de fel’ u wan’ e re fonow nem nni pi’ ngak. Ere yan i fith laniyan’ yugu boch e pumoon nra ilalgad u taabang. Rayog ni sogonap’an 40 e duw ko pi pumoon nem, ere rayog ni ku bay boch ban’en ni yad manang. (2 Kron. 12:13) Machane de fel’ e fonow nra pied ngak Rehoboam e ngiyal’ nem, ya rogned ngak ni nge gelnag boch e maruwel ni nge pi’ ko girdi’. (1 Ki. 12:8-11) Bochan ni l’agruw ban’en nnog ngak Rehoboam ni nge rin’, ma rayog ni nge meybil ngak Jehovah nge fith ngak ko bin ngan e susun ni nge fol riy. Machane de rin’ ni aram rogon, ya dugliy ni nge fol ko bin baaram e fonow ni baadag me rin’ e n’en ni yog fapi pumoon ngak nra ilalgad u taabang. Rib kireb wenegan e re n’ey ni yib ngak Rehoboam nge girdi’ nu Israel. Ku arrogodad nrayog ni ngan pi’ reb e fonow ngodad nde m’agan’dad ngay. Machane faanra ba puluw ko Thin rok Got, ma susun e nge m’agan’dad ngay.

7. Mang e gad be fil ko n’en ni buch rok Uzziah ni Pilung?

⁷ Uzziah ni Pilung e siyeg e fonow nni pi’ ngak. I yan nga reb e singgil u lan e tempel rok Jehovah ni kemus ni yigoo prist e rayog ni nge yan ngay, me guy rogon ni nge ognag e incense. Ere gaar e pi prist rok Jehovah ngak: “Uzziah! Dariy mat’awum ni ngam urfiy e incense ngak Somol. Kemus ni prist . . . [e] nguur rin’ed e bin e maruwel.” Mang e rin’ Uzziah? Faan gomanga sobut’nag laniyan’ nge m’agan’ ko fonow ni kan pi’ ngak me chuw u tempel ni ka chingiyal’ nem, ma dabisiy nra n’ag Jehovah fan rok. Machane, n’en ni rin’ e “ri damumuw.” Mang fan ni siyeg e fonow nni pi’ ngak? I lemnag ni bay mat’awun ni  nge rin’ e n’en baadag ni bochan e ir e pilung. Machane de m’agan’ Jehovah ko re n’ey. Ere bochan ni rin’ ban’en ndariy mat’awun ni nge rin’, ma aram me yib e daraw ngak me par ni aram rogon u “n’umngin nap’an e yafos rok.” (2 Kron. 26:16-21, BT) N’en ni buch rok Uzziah e be fil ngodad ndemtrug ko gad mini’, ma faan gad ra siyeg e fonow ni kan pi’ ngodad nib puluw ko Bible, ma aram e dab kud fel’gad u wan’ Jehovah.

8. Mang e rin’ Job ko fonow nni pi’ ngak?

⁸ Yugu aram rogon, ma be yog e Bible murung’agen boch e girdi’ nni tow’athnagrad ni bochan e m’agan’rad ko fonow nni pi’ ngorad. Am lemnag Job. Yugu aram rogon ni bay madgun Got u wan’, machane dawori flont. Bochan gelngin e mochuch ni tay, ma aram me yog boch ban’en nde puluw. Bochan e re n’ey, ma aram me fonownag Elihu nge Jehovah. Ere mang e rin’ ko fonow nni pi’ ngak? I sobut’nag laniyan’ nge m’agan’ ngay. I gaar: “Ug weliy murung’agen bogi ban’en nri da gu nang fan . . . Kug tamra’ nga urngin e tin ni kug weliy ma kug kolngan’ug u roy u fithik’ e fiyath nge awat.” I tow’athnag Jehovah ni bochan e sobut’nag laniyan’.​—Job 42:3-6, 12-17.

9. Uw rogon ni ke dag Moses e kanawo’ nrayog ni ngad folwokgad riy u rogon ni nge m’agan’dad ko fonow ni kan pi’ ngodad?

⁹ Moses e dag e kanawo’ nib fel’ nrayog ni ngan folwok riy, ya m’agan’ ngay ni kan yal’uweg u tomuren ni rin’ reb e oloboch nib ubchiya’. Bay bayay ni damumuw ma daki pining e sorok ngak Jehovah. Bochan e re n’ey, ma aram fan ndan pag ni nge un nga lan fare Nam ni Kan Micheg. (Num. 20:1-13) Nap’an ni yog ngak Jehovah ni nge thilyeg e n’en ke dugliy, me gaar Jehovah ngak: “Dab kum sul bayay u daken e pi thin ney!” (Deut. 3:23-27, BT) Yugu aram rogon, ma de damumuw Moses, ya m’agan’ ko n’en ke dugliy Jehovah me ulul ni nge pow’iy piyu Israel. (Deut. 4:1) Ba manigil e kanawo’ ni ke dag Job nge Moses nrayog ni ngad folwokgad riy u rogon ni nge m’agan’dad ko fonow ni kan pi’ ngodad. Job e yal’uweg rogon e lem rok, maku de gay e tawey rok. Me Moses e dag ni ke m’agan’ ko fonow ni pi’ Jehovah ngak ni aram e ulul nge par nib yul’yul’ ni yugu aram rogon ni ke mul reb e tow’ath u pa’ nrib ga’ fan u wan’.

10. (a) Mang e be yog e Proverbs 4:10-13 u murung’agen angin nra yib ngodad ni faanra m’agan’dad ko fonow ni kan pi’ ngodad? (b) Mang e rin’ boch e walag nib manigil u nap’an nni fonownagrad?

¹⁰ Nap’an ni gad ra folwok rok boch e pumoon nib yul’yul’ ni bod Job nge Moses, ma ra yib angin ngodad. (Mu beeg e Proverbs 4:10-13.) Boor e walag ni kar rin’ed e re n’ey. Mu tay fanam i yan ko n’en ni yog reb e walag ni pumoon ni ka nog Emmanuel ngak ni ma par u Congo u murung’agen e ginang nni pi’ ngak ni gaar: “I guy boch e walag u lan e ulung ni kar ilalgad ko tirok Got ban’en ni be n’en ni nge kireb e tha’ u thilmow Jehovah, ma aram mar guyed rogon ni ngar ayuweged gag. Gu fol ko fonow nra pied ngog me ayuwegeg ni nggu siyeg boor e magawon.” * Baaray e n’en ni yog Megan nreb e pioneer u Canada u murung’agen e fonow ni yima pi’ ngak ni gaar: “Gathi gubin ngiyal’ ni aram e n’en nug baadag ni nggu rung’ag, machane aram e n’en nib t’uf ni nga nog ngog.” Me Marko nreb e walag ni pumoon u Croatia e yog ni gaar: “I mul reb e tow’ath u paag, machane nap’an nug sul nggu lemnag mug nang ni fonow nni pi’ ngog e aram e n’en ni ayuwegeg ni ngki gel bayay e tha’ u thilmow Jehovah.”

11. Mang e yog Brother Karl Klein u murung’agen rogon ni nge m’agan’dad ko fonow ni kan pi’ ngodad?

¹¹ Brother Karl Klein ni immoy ni ir reb i girdien fare Ulung ni Ma Pow’iyey e ku ir be’ ni m’agan’ ko fonow nni pi’ ngak me yib angin ngak. I weliy Brother Klein e n’en ni buch rok u nap’an ni fonownag Joseph F. Rutherford ni be’ nib  pach e thin rorow. I yog Brother Klein nsom’on e aw nga laniyan’ e fonow nni pi’ ngak. I gaar: “Nap’an ni guyeg [Brother Rutherford] nga tomuren, me non nib felfelan’ ni gaar, ‘Mogethin Karl!’ Machane bochan ni kug be dabuy e n’en ke yog ngog, mab mo’maw’ ni nggu fulweg lungun. Me gaar ngog, ‘Karl, mu kol ayuw, ya be guy Moonyan’ rogon ni ngam aw ko wup rok!’ Ma aram mug magagawon, me lungug, ‘Dawor gu damumuw ngom.’ Machane manang ni kug damumuw ngak, ma aram miki sul u daken nge gaar, ‘Gu manang. Kemus ni ngam kol ayuw, ya be guy Moonyan’ rogon ni ngam aw ko wup rok.’ Ba puluw e n’en ni yog, ya faan gad ra damumuw ngak reb e walag ni bochan e ke yog boch ban’en ni nge yal’uwegdad . . . , ma aram e gad be bing e kanawo’ ngak Moonyan’.” * (Efe. 4:25-27) I m’agan’ Brother Klein ko fonow ni pi’ Brother Rutherford ngak, me yag ni ngki par nib fel’ thilrow.

12. Uw rogon nra ayuwegdad e sobut’an’ ni nge m’agan’dad ko fonow ni kan pi’ ngodad? (Proverbs 27:6)

¹² Mang e ra ayuwegdad ni nge m’agan’dad ko fonow ni kan pi’ ngodad? Ba t’uf ni nge sobut’an’dad ma dab da paged talin ndawor da flontgad ma yu ngiyal’ e de puluw rogon ni gad ma lem. Kad weliyed faram ni Job e de puluw rogon e lem ni i tay. Machane boch nga tomuren me yal’uweg rogon e lem rok, ma aram me tow’athnag Jehovah. Mang fan? Bochan nib sobut’an’. I dag nib sobut’an’ ni aram e m’agan’ ko fonow ni pi’ Elihu ngak ni yugu aram rogon nib bitir ngak. (Job 32:6, 7) Sobut’an’ e ku ra ayuwegdad ni ngad folgad ko fonow ni kan pi’ ngodad ni yugu aram rogon ni gad be lemnag ndariy rogon ni ngan fonownagdad ara en ke fonownagdad e bbitir ngodad. I yog reb e piilal u Canada ni gaar, “Rib mo’maw’ ni ngad mon’oggad ni faanra dariy be’ ni be fonownagdad.” Gad gubin nib t’uf ni ngad mon’oggad u rogon ni ma m’ug wom’engin gelngin Got nib thothup rodad, nge rogon e machib ni gad ma tay, nge rogon ni gad ma fil ban’en ko girdi’.​—Mu beeg e Proverbs 27:6.

13. Susun nge uw rogon u wan’dad e fonow ni kan pi’ ngodad?

¹³ Ngam nang ni fonow ni kan pi’ ngom e aram rogon ni be dag Got ni gab t’uf rok. Baadag Jehovah e n’en nib fel’ ni fan ngodad. (Prov. 4:20-22) Ere nap’an nra fonownagdad u daken e Thin rok, ara reb e babyor rodad nib puluw e thin riy ko Bible, ara reb e walag ni ke ilal ko tirok ban’en, ma aram e be dag ni gad ba t’uf rok. Be yog e Hebrews 12:9, 10 ni ma rin’ e re n’ey ni “fan ngodad.”

14. Mang e susun ngad lemnaged u nap’an yira fonownagdad?

¹⁴ Mu lemnag e fonow ni kan pi’ ma gathi rogon ni kan pi’. Yu ngiyal’ e rayog ni ngad lemnaged nde puluw rogon ni kan fonownagdad. Riyul’ ni en be pi’ e fonow e susun ni nge guy rogon ni nge mom ngak e en yibe fonownag ni nge m’agan’  ngay. * (Gal. 6:1) Machane faanra gadad e yibe fonownagdad, ma susun e ngad lemnaged e n’en nrayog ni ngad filed riy ni yugu aram rogon ni gad be lemnag ni ka bay yugu reb e kanawo’ nib fel’ nrayog ni ngan pi’ riy. Rayog ni ngad fithed gadad ni nge lungudad: ‘Yugu aram rogon ndabug rogon ni kan fonownageg, machane gur, bay ban’en nrayog ni nggu fil riy, fa? Rayog ni nggu fek owcheg ko meewar rok e en ke fonownageg mug fil ban’en ko fonow ni ke pi’ ngog, fa?’ Gad ba gonop ni faan gad ra guy rogon ni ngad filed ban’en u gubin e fonow ni yima pi’ ngodad.​—Prov. 15:31.

15. Mang fan nsusun e ngaud ninged e fonow?

¹⁵ Be pi’ e Bible e athamgil ngodad ni ngad ninged e fonow. Be gaar e Proverbs 13:10: “En nib gonop e ma fith ban’en.” Rriyul’ e re thin ney! Piin yad ma ning e fonow ko bin ngar sonnaged be’ ni nge fonownagrad e ba ga’ ni yad ma dugliy boch ban’en u fithik’ e gonop nib thil ngak e piin ndarur ninged e fonow. Ere mu ning e fonow ko bin ngam son ni nga fini fonownagem be’.

16. Mang boch ban’en nrayog ni ngad ninged e fonow riy?

¹⁶ Mang boch ban’en nrayog ni ngad ninged e fonow riy ngak e pi walag? Baaray boch ban’en. (1) Ke yog reb e walag nib pin ngak reb e walag nib salap ko machib ni nge un ngak ko fol Bible ni ngar tew be’, ma nga tomuren me fith ko uw rogon nrayog ni nge mon’og u rogon ni be fil ban’en ko en yow be fol Bible. (2) Reb e walag nib pin nib muchugbil e baadag ni nge chuw’iy reb e mad, ma aram me fith rogon laniyan’ yugu reb e walag nib pin ni ke ilal ko tirok Got ban’en. (3) Ka nog ngak reb e walag ni pumoon ni nge pi’ e bin som’on e welthin rok ni fan ko yoor. Ere yog ngak reb e walag ni pumoon nib salap i pi’ e welthin ni nge motoyil ko welthin rok me yog ngak boch ban’en nrayog ni nge mon’og riy. Mus ngak reb e walag ni pumoon ni ke yoor e duw ni ma pi’ e welthin, maku rayog ni nge yog ngak yugu boch e walag ni ku yad ba salap i pi’ e welthin ni nga rogned ngak boch ban’en nrayog ni nge mon’og riy me fol riy.

17. Uw rogon ni nge yib angin e fonow ngodad?

¹⁷ Nap’an e pi wik ara pul ni bay yib, ma gad gubin ni yira fonownagdad u reb e kanawo’ nib gagiyel ara reb ni gathi rib gagiyel. Nap’an nra buch e re n’ey, ma dab mu pagtalin e n’en kad weliyed. Mu par ni gab sobut’an’, mag lemnag e fonow ni kan pi’ ngom ma gathi rogon ni kan pi’, mag fol riy. Dariy bagadad nni gargeleg nib gonop. Machane nap’an ni gad ra ‘motoyil ko fonow me fel’ u wan’dad e tin gad be fil,’ ma be micheg e Thin rok Got ni gad “ra gonop.”​—Prov. 19:20, BT.