1-2. Eeghe kụ edị oniin onyọ umor atuughạ ilọ ongọ ghan oromha?

 IBADỊ asiạ epẹ omhạn, iyạl ikumor awe ughị ni ophogh onyọ umarani dị mamhiigh oḅorion ituughạ. Okumor oye phọ aḍiemhiom bọ raghaạph phọ aạl li iniin ariisi aBaibul dị egbolhomaam oghị ghan ituughạ. Okumor oye phọ aatughiạn mọ eghị phọ abidị inhighẹ ni, kuolọ iduọn odị r’ophoriphọ okumor oye phọ roḍuạ bọ, onyọ umarani phọ aḅẹm mọ, “Nyinha abumor phọ i/legheri r’olhegheri ilọ adọl phọ amhị.” Abumor phọ abuẹn phọ u/pụr uwạ ulegheri ilọ adọl phọ odị. Esi iduọn phọ, odị o/mhiịn oromha phọ abidị idiphọ olhoghonhaạn aḍighaạgh.

² Mem dị aatughiạn ipẹ emite bọ, okumor oye phọ aḍiemhiom bọ raghaạph phọ aḅẹm mọ: “Mem mọ opọ phọ, mị uutughiạn mọ onyọ umarani phọ iyoor u/lhọgh eegu. Kuolọ mị asighẹ bọ olhoghi amhị amitenhom ezue, mị umhiịn mọ mem mọ yoor oghị bọ, mị ugbon ghụn aạl ariisi aBaibul kparipẹ rogbon onyọ umarani phọ amhị. Mị mupuru ghụn nyodị mọ ‘Uḅenhị aani imhị raraạr phọ nạ asoman bọ?’ ‘Mị kaloghonhaạn ikạ ḍighaạgh?’ ” Iphẹn emite bọ itughemhị ni okumor oye phọ ilọ obughẹ ogbolhomaam mọ odị. Rodon odị maḍighi opoghom dị amhoọgh ogbolhomaam.

3. Anhiạn kụ katue angọ oromha siphẹ ookpomhoghan phọ?

 ³ Idiphọ abupoghom, ikumor awe omoọgh oḍighi ongọ ghan oromha mem lọ ewạ. Toroboiperolbọ, eeni amem kemoghi mọ abunhọn siphẹ ookpomhoghan phọ kụ ongọ oromha. Esi omaạm, onyọ umor obobọ umarani katue ni asighẹ Baibul phọ atomaam oyaghirị odị. (Ps. 141:5; Prov. 25:12) Obobọ onyọ umarani dị asiạ meghị katue ni ‘atomha risina phọ’ ilọ ipẹ edi bọ Taitọs 2:3-5. Ḅilhẹ kẹn, remoghi ghan ni mọ aburudẹ r’aburunhiin ogbor oromha nmụny abidị. Ii, ghalhamọ r’iduọn  emhuoghaạph phọ ephẹn phọ ekạr bọ egbolhomaam ikumor awe ookpomhoghan, oomo ayira kotue ni omooghọm suọ esi oḅilhẹ ooḅeghiọn areten dị yira kongọ ghan oromha eten dị kenyu oye phọ osighẹ oḍighinhom eḅilhẹ engọ “ekpom mọ ibo.”—Prov. 27:9.

4. Yira kooḅeghiọn eeghe siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ?

⁴ Emhuoghaạph phọ ephẹn phọ kepanyanhaạn inya asipuru ilọ ongọ ghan oromha: (1) Eeghe kụ egey ephigh otuạn ongọ oromha? (2) Ekạr ri emoghi ongọ oromha phọ? (3) Anhiạn kụ odi esi ongọ oromha phọ? (4) Nạ kangọ ika oromha dị akuạ?

5. Ika kụ idị omhoọgh egey ephigh otuạn ongọ oromha keloghonhaạn ḍighaạgh okumor oye ongọ oromha phọ emạ eten? (1 Korịnt 13:4, 7)

⁵ Ikumor awe phọ opomhoghiạn bumor r’abumarani phọ. Eeni amem, bidị roḍeenhaan ghan ephomhoghiạn phọ ephẹn phọ esi oromha oye dị rakị ogbatạn ekarạph edạ. (Gal. 6:1) Kụ tutụ okumor oye kaḅaanhaạn oye, kenighẹ ni dị odị kaatughiạn iniin araraạr phọ ipẹ otelhedom mọ aPọl aghaạph bọ ilọ ephomhoghiạn. “Ephomoghiạn eḍighi okparạm r’oḍighi ghan iiḅi. . . . Ephomoghiạn re/ḍịm ghan; okụ o/loonaan ghan omeeraam mọ r’oḍuom ologhi phọ r’okparạm mọ odị.” (Bạl 1 Korịnt 13:4, 7.) Ogbiran ghan asiikpịgh aBaibul phọ iphẹn phọ keloghonhaạn ḍighaạgh okumor oye phọ ooḅeghiọn iyaạr phọ dị aghol bọ kụ rangọ oromha phọ, ḅilhẹ r’ongọ emạ eten. Opọ rongọ bọ oromha phọ kụ alhoghoma mọ okumor oye phọ apomhoghiạn ni nyinhọ, kedughanhaan ni osighẹ oḍighinhom.—Rom. 12:10.

6. Otelhedom mọ aPọl aphighi eeghe emạ eḍeenhaan?

⁶ Otelhedom mọ Pọl aphighi ni emạ eḍeenhaan idiphọ okumor oye. Esi omaạm, mem mọ ewạ bọ mọ odị aromha bumor phọ orọl bọ Tesalonikạ, odị oo/binya ongọ. Toroboiperolbọ, siphẹ arinyạ phọ odị agẹ bọ aghiọm bidị, odị aphụr asẹph omheeraam mọ, imạ iiḍighi phọ, r’okparạm mọ abidị. Odị aatughiạn ni kẹn sidọl phọ abidị, kụ aghaạph m’onọ alegheri ni mọ araraạr ekparanhaạn ni bidị, ḅilhẹ mọ bidị rokparaghạm ni igbiphoghọm. (1 Tẹs. 1:3; 2 Tẹs. 1:4) Odị agbononomhi ni aḅenhị bidị mọ bidị oḍighi emạ eḍeenhaan ongọ bunhọn aKristẹn. (1 Tẹs. 1:8, 9) P’eeghe idị eḅaạl olhoghi abidị onhaghạn iphẹn aPọl asẹph bọ bidị! Iganana ni mọ aPọl aphomhoghiạn ni bumor phọ odị agey. Ipẹ kụ inyu bọ nyodị ongọ oromha dị akuạ siphẹ arinyạ phọ odị agẹ bọ aghiọm buọ aTesalonikạ phọ.—1 Tẹs. 4:1, 3-5, 11; 2 Tẹs. 3:11, 12.

7. Eeghe kụ ketue ekọm idị abuniin ko/megheron agey okị esi oromha?

⁷ Eeghe kụ ketue emite eḍighi maạr lọ yira u/ngọ oromha emạ eten? Okumor oye dị masilor aḅẹm mọ, “Abuniin ro/megheron ghan agey koghị esi oromha loor esi dị u/ngoọm r’ephomhoghiạn, u/ḅẹm mọ oromha phọ o/nhighẹ.” Iphẹn phọ itughemhị iyira eeghe? Redugh ghan osighẹ oḍighinhom oromha mem dị ongoọm r’ephomhoghiạn, kparipẹ r’ophin olhoghi.

8. Eeghe asipuru kụ edị okumor oye kapuruan loor mem dị raatughiạn mughumọ emoghi ni ongọ oromha?

⁸ Ikumor awe kuu/gboronhom ghan ongọ oromha. Tutụ odị kangọ, okumor oye phọ apuruan loor mọ: ‘Ekạr ri emoghi mọ mị ukaạph iyaạr? Mị akuphom ni owol mọ iyaạr phọ oye phọ raḍighi bọ ebeeph ni? Aḍighi ni iyaạr dị egbạgh Baibul phọ? Obobọ eḍighi edị aḍiitughiạn amhị kụ egbatanhaạn r’aḍiphẹ odị bịn ni?’ Ke/ḍeenhaan osụ olhoghi eḍighi maạr dị ikumor awe phọ ‘roogboronhom ghan  oḅạ ikpo onhụ.’ (Prov. 29:20) Okumor oye kụ o/kuphom owol mọ emoghi ni ongọ oye oromha, pọ atue ni ateẹny onhọn okumor oye m’aphogh aani mughumọ opọ rowạ bọ oromha phọ raḍighi ni iyaạr dị egbạgh Baibul.—2 Tim. 3:16, 17.

9. Yira otuughạ eeghe ḍighaạgh aPọl ilọ ongọ oromha dị egbolhomaam iinmenhian r’oselhemhian asilhaạl? (1 Timoti 2:9, 10)

⁹ Ooḅeghiọn eḍeenhaan. Oḅẹm mọ okumor oye raaḅaghamhiạn loor ilọ iinmenian obobọ eseeriom asilhaạl onyọ umor obobọ umarani. Odị atue ni apuruan loor mọ, ‘Iyaạr phọ oye phọ raḍighi bọ egbạgh ni r’idị aBaibul aghaạph?’ Kụ loor iduọn odị ka/wạ bọ osighẹ ipẹ odị alhoghoma bọ kụ ozoọm, odị atue ni apuru onhọn okumor oye obobọ okaaphọm dị asi amhanhanhaạm oghaạph aani ilọ bidị ootughiạn. Bidị otue ni oḅophoghạn ooḅeghiọn oromha phọ aPọl ilọ iinmenhian r’oselhemhian asilhaạl. (Bạl 1 Timoti 2:9, 10.) APọl aghaạph ni aghol sinhị iilhogh dị kotue ni oḍighinhom ibadị areten, esi oḅẹm mọ onyọ aKristẹn amhaạr ghan aphogh iinmenhian r’eten oselhemhian asilhaạl odị, obọ keefolhomhi ghan bọ ḍien aZihova. Kuolọ aPọl o/ngọ iilhogh, alhọgh ghụn elhegh mọ torobọ onyọ aKristẹn amoọgh ni elhiom osaḅạr ilọ oḍighi, lọ i/gbạgh ni Baibul phọ. Kụ iḍighi kụ, mem dị bidị ropogh mọ emoghi ni ongọ oromha, ikumor awe phọ ooḅeghiọn mughumọ osopha oye phọ aḍeenhaan ni mọ odị o/wạ okọm idị abunhọn kokpetaan.

10. Eeghe kụ kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh olhọgh eegu osopha abunhọn?

¹⁰ Ekpẹ ni dị yira kolọgh elhegh mọ iyạl aKristẹn dị osi omhanhanhaạm kotue ni osaḅạr oḍighi araraạr kirọ eten, kụ iphẹn phọ i/mạ mọ oniin bịn kụ odi elhiom. I/wạ mọ okpaariọm bumor phọ ayira oḍighi araraạr eten dị iḅeraạn iyira.—Rom. 14:10.

11-12. Eḍighi maạr dị meegholhaan ni mọ emoghi ni ongọ oromha phọ, ighẹn asipuru kụ edị okumor oye kapuruan loor, kụ eeghe kụ iḍighi?

¹¹ Eḍighi maạr dị meegholhaan ni mọ emoghi ni ongọ oromha phọ, aḍipuru dị etum siphẹ pọ, Anhiạn kụ odi esi ongọ oromha phọ? Tutụ okumor oye katomha onyọ umarani dị maạl ilhom obobọ obumoọny, pọ odị aghị aḅaanhaạn uw-emhụ eghunotu phọ, loor esi dị eeni uw-emhụ eghunotu phọ kawạ ni ongọ oromha phọ r’aloor. * Obobọ eeni uw-emhụ eghunotu phọ kawạ ni orọl aani amem mọ kongọ bọ oromha phọ. Idiphọ oghaạph bọ pạ  ekpịgh phọ iraạr, eeni amem renighẹ ghan dị onyọ umarani dị asiạ meghị kụ katomha odị asiạ ke/ghị.

¹² Enhọn iyaạr edi ni ooḅeghiọn. Okumor  oye atue ni apuruan loor mọ, ‘Mị kụ odi ni esi ongọ oromha phọ, obobọ kenighẹ dị onhọn oye kụ kangọ?’ Esi omaạm, oye dị rapogh ghan loor odị kasooromhi atue ni amegheron agey akị esi oromha dị okumor oye lọ masoman aani ghan iniin phọ ipaanhaạn phọ kụ angọ, apu odị okumor oye dị ko/soman aani ghan angọ. Eeni okumor oye phọ malhoghoma aani ghan bọ ipẹ phọ kụ kakạr anaghanhạn aḅilhẹ akaạph raraạr eten dị opọ rongọ bọ oromha phọ kasighẹ aḍighinhom. Toroboiperolbọ, oomo ikumor awe omoọgh oḍighi olhoghonhaạn aḍighaạgh bumor phọ odaphạn aBaibul phọ ooḅenhion araraạr mem lọ ewạ. Kụ iḍighi kụ mem lọ ewạ ongọ oromha, iyaạr dị emhạn maạr epu pọ ongọ oromha phọ.

13-14. Uḍighi ika kụ emhạn bọ maạr dị okumor oye kaler ghan rurụ?

¹³ Kookolhobian olher arurụ. Mem lọ okumor oye rawạ oghị ongọ oromha, apuruan loor mọ: ‘Mị alegheri eeghe ilọ asidọl onyọ umor phọ? Eeghe kụ remite siphẹ adọl aghuḍum mọ odị? Asoman ni ipaanhaạn dị mị u/legheri ḍughụm? Akạr amoghi eeghe nyiidiphọ?’

¹⁴ Aḍinhị olhogh phọ edi bọ Jems 1:19 ekạr kụ egbolhomaam buphẹ rongọ ghan bọ oromha. AJems agẹ mọ: “Torobọ oye anuụn ghan ni anaghanạn, aaḅeghiọn ghan ikpo oghaạph kụ aghaạph, iyaạr ologhi odị ki/nuụn ghan ikạgh.” Okumor oye atue ni aatughiạn mọ onọ alegheri ni oomo ilọ oye phọ, kuolọ akạr ri alegheri ḍughụm? AProverbs 18:13 ighiọm iyira olhoghi mọ: “Mem dị oye akem aphagharanhaạn kụ agbi olhegheri ariphigh phọ, remạgh ghan oye phọ uwelologhi keḅilhẹ ekọm roofolha.” Enighẹ ni opuru oye phọ r’aloor ilọ ipaanhaạn phọ odị asoman bọ. Iduọn phọ pọ kewạ mọ olher ghan rurụ kụ ogbi oghaạph. Nạ aatughiạn ni iyaạr phọ okumor oye phọ oghaạph bọ oghol emhiighom emhuoghaạph phọ atuughạ bọ? Odị atuughạ mọ kparipẹ rokem oghaạph araraạr phọ odị aakolhobian bọ, odị mupuru ghụn umarani phọ mọ: “Uḅenhị aani imhị raraạr phọ nạ asoman bọ?” “Mị kaloghonhaạn ika ḍighaạgh?” Eḍighi maạr dị ikumor awe olhọgh mem olhegheri ilọ adọl abumor r’abumarani phọ, kedughanhaan ni bidị olhọgh aḍighaạgh.

15. Ikumor awe phọ koḍighinhom ika ḍinhị olhogh phọ edi bọ Proverbs 27:23?

¹⁵ Legheri iyool phọ. Idiphọ oghaạph bọ epẹ emhiighom mọ, ongọ oromha dị akuạ apelhom aạl ariisi aBaibul obobọ oghaạph iịny ikpo araraạr dị oye phọ kaḍighi. Emoghi dị abumor r’abumarani phọ kologhoma mọ yira opomhoghiạn ni bidị, onaghanhạn ni bidị, ḅilhẹ mọ rowạ ni olhoghonhaạn abidị ḍighaạgh. (Bạl Proverbs 27:23.) Ikumor awe phọ okparaghạ ni oḍigh arighirị dị ekpulhạn r’abumor r’abumarani phọ.

16. Eeghe kụ keloghonhaạn ḍighaạgh ikumor awe ongọ oromha dị akuạ?

¹⁶ Ikumor awe phọ u/wạ dị abumor phọ kootughiạn mọ bunọ roḅaanhaạn ghan bidị ogina  amem dị bidị rowạ ongọ oromha. Kparipẹ ghụn, bidị roḍeenhaan ghan ogbolhomaam esi ogbor ghan oḅaanhaạn abumor r’abumarani phọ abidị. Okumor oye dị mamhiịn ni raraạr aḅẹm mọ “nạ aḍighi iduọn phọ, nạ kaḍigh igey arighirị r’abidị. Kụ mem lọ eteẹny ongọ oromha, ke/kpạr.” Kụ opọ rotomha bọ kanuụn ni asighẹ aḍighinhom.

17. Pụr amem kụ edị ekạr emhoghi mọ okumor oye aḍeenhaan okparạm r’oseenyạn?

¹⁷ Moọgh okparạm r’oseenyạn. Kekạr kụ emoghi okparạm r’oseenyạn mem dị emhiighom mọ kụ opọ rotomha bọ u/wạ osighẹ oḍighinhom oromha aBaibul phọ. Okumor oye phọ ku/kạgh olhoghi mem dị opọ rotomha bọ raabinya onhaghanhạn r’osighẹ oḍighinhom. Imiịn ighaạph ilọ aZizọs mọ: “Ikpu dị rebunaan odị ka/bun amuton. Niạn dị reḍim odị ka/ḍime.” (Mat. 12:20) Esi iduọn phọ, okumor oye phọ alhọm aZihova esi iiḅereghị mọ aḍighi idị opọ rokị bọ oroma phọ kanaghanhạn emhụ oromha phọ aḅilhẹ asighẹ aḍighinhom. Onyọ umor phọ rotomha bọ kamoghi ni mem osighẹ ootughianhạm ipẹ oḅenhị bọ nyodị, esi iduọn phọ ekpaariọm ni mọ okumor oye phọ amhoọgh okparạm r’oseenyạn. Eḍighi iduọn phọ, opọ rotomha bọ ka/gbon eten phọ ongọ bọ nyodị oromha phọ, kagbon ghụn dom mọ. Ku/bulha mọ oromha phọ akpasị ghan siphẹ Ekpo Onhụ phọ Enhaạn.

18. (a) Mem dị rongọ oromha, ewạ mọ ootughiạn ghan eeghe? (b) Odaphạn afoto phọ r’igbe phọ, odẹ phọ r’onhiin phọ rokaạph ghan eeghe?

¹⁸ Tuughạ esi asipiomạn anạ. Loor iduọn yira u/munughan bọ, ke/dugh osighẹ oḍighinhom oomo araraạr phọ yira motuughạ bọ siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ dị opiomạn ka/tọl. (Jems 3:2) Opiomạn katọl ghan ni, kụ mem lọ emite, osighẹ otuughaạm iyaạr. Eḍighi maạr dị abumor r’abumarani phọ olhoghoma mọ yira opomhoghiạn ni bidị, kedughanhaan ni bidị osạr ghan owilhenhaạn ayira mem dị yira opiomạn bidị esi aḍughụm onhụ obobọ iyaạr dị yira oḍighi.—Miịn kẹn igbe phọ “ Ighiọm Ilhoghi Dị Ongọ Burudẹ R’aburunhiin.”

19. Ika kụ idị yira kongọ ibo rokpom abumor r’abumarani phọ?

¹⁹ Iduọn yira momhiịn bọ ni, i/dugh ongọ oromha dị akuạ. Opọ rangọ bọ oromha phọ r’opọ rotomha bọ, r’olọ amhunhughan o/lho. Kụ iḍighi kụ, seere ni olhoghi sinhị iilhogh phọ yira motuughạ bọ siẹn emhuoghaạph phọ ephẹn phọ. Miịn ni mọ nạ amoọgh ni egey ephigh otuạn ongọ oromha phọ. Aphogh kẹn mughumọ ekạr ri emoghi ongọ oromha phọ, ḅilhẹ mọ nạ kụ odi ni esi ongọ oromha phọ. Tutụ nạ kangọ oromha, puru ni sipuru aḅilhẹ alher rurụ agey pidị nạ alhegheri iiḅaghamhị lọ oye phọ asoman. Sighẹ mudị nạ kusoman dọl phọ odị. Ka/gbaghanhian ghan, ḍigh ghụn righirị r’abumor r’abumarani phọ. Tuutughiạn ḍiigbu phọ: Ku/ngọ ghan oromha dị akuạ bịn, kuolọ oromha phọ angọ ni “ekpom mọ ibo.”—Prov. 27:9.