1-2. Mɛni nɛ nyɛminyumu ko kase ngɛ ga womi he?

JEHA komɛ nɛ be ɔ, asafo mi nikɔtɔmahi enyɔ ya slaa nyɛmiyo ko nɛ e pɔɛ asafo mi kpe bami. Asafo mi nɔkɔtɔma nɛ je ní sɛɛmi ɔ sisi ɔ kɛ nyɛmiyo ɔ susu ngmami komɛ nɛ kɔɔ asafo mi kpe yami he. E susu kaa a slaami ɔ wo nyɛmiyo ɔ he wami. Se benɛ e kɛ asafo mi nɔkɔtɔma nɛ piɛɛ e he ɔ ngɛ jee ɔ, nyɛmiyo ɔ de ke, “Nyɛ li si fɔfɔɛ nɛ i kɛ ngɛ kpee.” Nyɛminyumu ɔmɛ wo nyɛmiyo ɔ ga be mi nɛ a bi we lɛ nyagba nɛ e kɛ ngɛ kpee loo e si fɔfɔɛ ɔ he sane. Enɛ ɔ he ɔ, nyɛmiyo ɔ nɛ́ a ga womi ɔ kaa nɔ́ ko nɛ se nami ngɛ he.

² Pee se ɔ, asafo mi nɔkɔtɔma nɛ e kɛ nyɛmiyo ɔ susu ngmami ɔ he ɔ de ke: “Benɛ nyɛmiyo ɔ de jã a, i susu kaa e bui wɔ. Se benɛ i susu he ɔ, i ba yɔse kaa i susu ngmamihi nɛ ma kɛ tsu ní ɔ he mohu pe nyɛmiyo ɔ. E sa nɛ i ko susu nyɛmiyo ɔ he nɛ i ko bi lɛ nyagbahi nɛ e kɛ ngɛ kpee kɛ bɔ nɛ ma nyɛ ma ye bua lɛ ha a he. I ko nyɛ ko bi lɛ sane komɛ kaa ‘Mɛni ji nyagba komɛ nɛ o kɛ ngɛ kpee ngɛ o si himi mi?’ ‘Mɛni ma nyɛ ma pee kɛ ye bua mo?’” Asafo mi nɔkɔtɔma a kase nɔ́ ko nɛ he hia kɛ je níhi a si kpami nɛ ɔ mi. Amlɔ nɛ ɔ, e ji asafo mi nɔkɔtɔma nɛ e nuɔ nɔ́ he ha nɔ, nɛ e yeɔ bua nihi.

3. Mɛnɔmɛ nɛ a ma nyɛ maa wo nihi ga ngɛ asafo ɔ mi?

 ³ Asafo mi nikɔtɔmahi ji nɔ hyɛli, nɛ e ji a blɔ nya ní tsumi kaa a maa wo nihi ga ke e he ba hia nɛ a pee jã. Se be komɛ hu ngɛ nɛ nyɛmimɛ kpahi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ ma nyɛ maa wo ni kpahi ga. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, nyɛminyumu loo nyɛmiyo ko ma nyɛ maa da Ngmami ɔ nɔ kɛ wo e huɛ ko ga. (La 141:5;  Abɛ 25:12) Aloo nyɛmiyo ko nɛ e wa ngɛ jeha mi ɔ ma nyɛ maa da níhi nɛ a wo ta ngɛ Tito 2:3-5 ɔ mi ɔ nɔ kɛ “wo yihewi ɔmɛ ga.” E he hia nɛ fɔli hu nɛ a pɔ a bimɛ ga womi. Ní kasemi nɛ ɔ kɔɔ asafo mi nikɔtɔmahi a he titli, se wɔ tsuo wa ma nyɛ ma ná he se wawɛɛ, ejakaa e maa ye bua wɔ nɛ waa le blɔ nɔ nɛ wa ma nyɛ maa gu kɛ wo nihi ga konɛ a nyɛ nɛ a kɛ tsu ní nɛ jamɛ a be ɔ mi nɔuu ɔ, e wo mɛ he wami “konɛ a tsui nɛ nya.”​—Abɛ 27:9, NW.

4. Mɛni he wa ma susu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi?

⁴ Ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ, wa ma susu sane bimi eywiɛ nɛ kɔɔ ga womi he ɔ he. (1) Mɛni yi mi tomi he je nɛ a woɔ ga? (2) Anɛ ga womi ɔ he hia niinɛ lo? (3) Mɛnɔ nɛ e sa nɛ e wo ga a? (4) Mɛni blɔ nɔ nɛ o maa gu konɛ o ga womi ɔ nɛ nu tso?

5. Mɛni he je nɛ ke asafo mi nikɔtɔmahi je suɔmi mi kɛ wo nihi ga a, e he be wae ha mɛ kaa a maa kplɛɛ nɔ ɔ? (1 Korinto Bi 13:4, 7)

⁵ Asafo mi nikɔtɔmahi suɔ a nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi. Be komɛ ɔ, ke a na kaa nyɛmi ko ngɛ nane yaya ko hiae ɔ, a woɔ lɛ ga kɛ tsɔɔ kaa a suɔ lɛ. (Gal. 6:1) Loko asafo mi nɔkɔtɔma ko maa wo nɔ ko ga a, e maa hi kaa e ma susu níhi nɛ Paulo de ngɛ suɔmi he ɔ ekomɛ a he. “Suɔmi toɔ e tsui si, nɛ e mi mi hi. . . . E daa níhi tsuo a nya, e heɔ níhi tsuo yeɔ, e ngɔɔ e hɛ kɛ fɔɔ níhi tsuo a nɔ, e fĩɔ si ngɛ níhi tsuo a mi.” (Kane 1 Korinto Bi 13:4, 7.) Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko susu kuku nɛ ɔmɛ a he kɛ ya tsitsaa a, e maa ye bua lɛ nɛ e je suɔmi mi kɛ wo nɔ ɔ ga. Ke nɔ nɛ a ngɛ lɛ ga woe ɔ nu he kaa asafo mi nɔkɔtɔma a susuɔ e he ɔ, e be yee kaa e maa kplɛɛ ga womi ɔ nɔ.​—Rom. 12:10.

6. Mɛni nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ Paulo pee kɛ ha wɔ?

⁶ Bɔfo Paulo ji asafo mi nɔkɔtɔma nɛ e peeɔ nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, benɛ e nyɛmimɛ nɛ a ngɛ Tɛsalonika a hia ga womi ɔ, e wo mɛ ga. Se benɛ Paulo ngɛ sɛ womihi ngmae kɛ ha mɛ ɔ, e sɛ hlami nɛ e je a yi ngɛ anɔkuale yemi nɛ a kɛ ngɛ ní tsue, ngɛ a suɔmi dengme gbomi ɔ, kɛ a si fimi ɔ he. Jehanɛ hu ɔ, e susu si fɔfɔɛhi nɛ a ngɛ mi ɔ he, nɛ e ha nɛ a le kaa e le nyagbahi nɛ a kɛ ngɛ kpee. E le bɔ nɛ a kɛ anɔkuale yemi ngɛ si fĩe ha hulɔ. (1 Tɛs. 1:3; 2 Tɛs. 1:4) E de mɛ po kaa Kristofohi kpahi naa nɔ hyɛmi nɔ́ kpakpa nɛ a peeɔ ɔ. (1 Tɛs. 1:8, 9) Hyɛ bɔ nɛ a bua maa jɔ ha benɛ a nine su Paulo sɛ womi nɛ e je a yi ngɛ mi ɔ nɔ ɔ! Atsinyɛ jemi ko be he kaa Paulo suɔ e nyɛmimɛ ɔmɛ wawɛɛ. Enɛ ɔ he je ɔ, e kɛ ga womi nɛ nu tso ha Tɛsalonika bi ɔmɛ ngɛ sɛ womi enyɔ nɛ e ngma kɛ ya ha mɛ ɔ tsuo mi.​—1 Tɛs. 4:1, 3-5, 11; 2 Tɛs. 3:11, 12.

7. Mɛni he je nɛ e he ma nyɛ maa wa ha nɔ ko kaa e maa kplɛɛ ga womi nɔ?

⁷ Mɛni ma nyɛ maa ba ke wa gui blɔ nɛ da nɔ kɛ wo nɔ ko ga? Asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ e ngɛ níhi a si kpami ɔ de ke, “Ni komɛ kɛ ga womi tsu we ní akɛnɛ a ji suɔmi mi kɛ wo mɛ ga a he je, se pi ga womi ɔ nɛ hí.” Mɛni wa ma nyɛ maa kase ngɛ enɛ ɔ mi? Ke a je suɔmi mi kɛ wo nɔ ko ga a, e nɔ kplɛɛmi yi, se ke a ji suɔmi mi kɛ pee jã a, e nɔ kplɛɛmi yeɔ.

8. Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko ngɛ hlae nɛ e le ke ji e sa nɛ e wo nɔ ko ga ngɛ nɔ́ ko he loo e sɛ nɛ e pee jã a, mɛni sanehi nɛ e ma nyɛ ma bi e he?

⁸ E sɛ nɛ asafo mi nikɔtɔmahi a he nɛ sɔ kɛ wo nihi ga. Loko asafo mi nɔkɔtɔma ko maa wo nɔ ko ga a, e sa nɛ e bi e he ke: ‘Anɛ e he maa hia doo kaa ma tu munyu lo? Anɛ i ngɛ nɔ mi mami kaa nɔ́ nɛ nɔ ɔ pee ɔ dɛ lo? Anɛ e tɔ̃ Baiblo mlaa ko nɔ lo? Aloo e ngɛ nɔ́ ko pee nɛ e je ekpa ngɛ bɔ nɛ imi ma pee lɛ ha a  he lo?’ Asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ngɛ nile ɔ ‘tu we munyu puu.’ (Abɛ 29:20) Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko yi mi ngɛ lɛ enyɔɔnyɔ pee ngɛ ga nɛ e maa wo nɔ ko he ɔ, e ma nyɛ ma bi asafo mi nɔkɔtɔma kpa juɛmi ngɛ nɔ́ nɛ nyɛmi ɔ ngɛ pee ɔ he nɛ a hyɛ kaa e he maa hia nɛ a da Ngmami ɔ nɔ kɛ wo lɛ ga lo.​—2 Tim. 3:16, 17.

9. Mɛni wa kase ngɛ Paulo he kɛ kɔ blɔ nɔ nɛ wa maa gu kɛ wo nɔ ko ga ngɛ tade womi kɛ he dlami he? (1 Timoteo 2:9, 10)

⁹ Mo susu nɔ hyɛmi nɔ́ nɛ ɔ he nɛ o hyɛ. Ngɔɔ lɛ kaa asafo mi nɔkɔtɔma ko ngɛ bɔ nɛ e nyɛmi Kristofo no ko dlaa e he ha a he susue. Asafo mi nɔkɔtɔma a ma nyɛ ma bi e he ke, ‘Anɛ ngɛ Ngmami ɔ nya a, e sa nɛ ma tu e he dlami ɔ he munyu lo?’ Akɛnɛ asafo mi nɔkɔtɔma a sume nɛ e da e susumi nɔ kɛ wo nɔ ɔ ga he je ɔ, e ma nyɛ ma bi asafo mi nɔkɔtɔma kpa loo fiɛɛlɔ ko nɛ e nane pi si ɔ juɛmi ngɛ sane ɔ he. A ma nyɛ ma bla kɛ susu ga womi nɛ Paulo kɛ ha ngɛ he dlami he ɔ he. (Kane 1 Timoteo 2:9, 10.) Paulo tu sisi tomi mlaa komɛ nɛ tsɔɔ kaa e sa nɛ Kristofo no nɛ wo tade nɛ sa nɛ e kɛ juɛmi nɛ mi tsɔ nɛ dla e he bɔ nɛ sa he munyu. Se Paulo wui mlaa ngɛ tade nɛ e sa nɛ Kristofo no ko nɛ wo aloo e ko wo ɔ he. E le kaa Kristofohi ma nyɛ maa wo tade nɛ a suɔ ke lɔ ɔ ti si kɛ wui nɔ́ nɛ Baiblo ɔ de ngɛ he dlami he. Lɔ ɔ ke asafo mi nikɔtɔmahi ngɛ hlae nɛ a le ke ji e he hia nɛ a wo nɔ ko ga ngɛ e he dlami he ɔ, e sa nɛ a hyɛ kaa bɔ nɛ nɔ ɔ dlaa e he ha a sa, nɛ e kɛ juɛmi nɛ mi tsɔ nɛ peeɔ jã lo.

10. Mɛni maa ye bua wɔ nɛ waa kplɛɛ yi mi kpɔhi nɛ ni kpahi mwɔɔ ɔ nɔ?

¹⁰ E sa nɛ wa kai kaa Kristofohi enyɔ nɛ a nane pi si ma nyɛ maa mwɔ yi mi kpɔ ekpaekpa ngɛ nɔ́ kake he, se lɔ ɔ tsɔɔ we kaa nɔ kake nɔ́ da nɛ nɔ kake nɔ́ dɛ. E sɛ nɛ waa bɔ mɔde kaa wa maa nyɛ nyɛmimɛ ɔmɛ a nɔ nɛ a pee nɔ́ nɛ wɔɔ wa susu kaa e da.​—Rom. 14:10.

11-12. Ke e he hia nɛ a wo nɔ ko ga a, mɛni sanehi nɛ asafo mi nikɔtɔma ko ma nyɛ ma bi e he, nɛ mɛni he je?

¹¹ Ke e he ba hia nɛ a wo nɔ ko ga a, sane nɛ e sa nɛ wa bi wa he ji, Mɛnɔ nɛ e sa nɛ e wo nɔ ɔ ga? Loko asafo mi nɔkɔtɔma ko maa wo yogbayo ko loo jokuɛ ko ga a, e sa nɛ e kɛ wekuyi ɔ nɛ sɛɛ he ní. Eko ɔ, wekuyi ɔ maa suɔ nɛ lɛ nitsɛ e tsu sane ɔ he ní. * Aloo eko ɔ, wekuyi ɔ maa suɔ kaa e hi lejɛ ɔ be mi nɛ asafo mi nɔkɔtɔma a ngɛ nɔ ɔ ga woe ɔ. Nɛ kaa bɔ nɛ a tsɔɔ ngɛ  kuku 3 ɔ mi ɔ, be komɛ ɔ, e maa hi kaa nyɛmiyo ko nɛ e wa ngɛ jeha mi ɔ nɛ wo nyɛmiyo wayoo ko ga.

¹² Nɔ́ kpa ko hu ngɛ nɛ e sa nɛ wa susu he. Asafo mi nɔkɔtɔma ko ma nyɛ ma bi e he ke, ‘Anɛ imi nɛ e sa nɛ ma wo nɔ ɔ ga, aloo ke nɔ kpa ko ya wo nɔ ɔ ga a, e be yee ha nɔ ɔ kaa  e maa kplɛɛ nɔ lo?’ Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, ke nɔ ko nuɔ he kaa se nami be e he ɔ, eko ɔ, ke asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ e nu he jã hyɛ wo lɛ ga a, e be yee ha lɛ kaa e maa kplɛɛ nɔ. Eko ɔ, asafo mi nɔkɔtɔma nɛ e nu he jã hyɛ ɔ ma nyɛ maa nu nɔ ɔ sisi saminya, nɛ e ma nyɛ ma de níhi nɛ maa wo nɔ ɔ bua. Se e ji asafo mi nikɔtɔmahi tsuo a blɔ nya ní tsumi kaa a maa wo nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a ngɛ asafo ɔ mi ɔ he wami, nɛ a ye bua mɛ nɛ a pee tsakemihi nɛ Ngmami ɔ tsɔɔ kaa e sa nɛ a pee ɔ. Enɛ ɔ he ɔ, ke asafo mi nɔkɔtɔma ko maa wo nɔ ko ga ngɛ si fɔfɔɛ ko he nɛ e be jamɛ a si fɔfɔɛ ɔ he níhi a si kpami po ɔ, e ma nyɛ maa wo nɔ ɔ ga.

13-14. Mɛni he je nɛ e sa nɛ asafo mi nɔkɔtɔma nɛ bu tue saminya ke nihi ngɛ munyu tue?

¹³Moo pee klaalo kaa o maa bu tue. Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko ngɛ e he dlae nɛ e ya wo nɔ ko ga a, e sa nɛ e bi e he ke: ‘Mɛni i le ngɛ ye nyɛmi ɔ si fɔfɔɛ ɔ he? Mɛni ngɛ nɔ yae ngɛ e si himi mi? Anɛ e kɛ nyagba ko ngɛ kpee nɛ i li lo? Mɛni he hia lɛ wawɛɛ amlɔ nɛ ɔ?’

¹⁴ Sisi tomi mlaa nɛ ngɛ Yakobo 1:19 ɔ kɔɔ nihi nɛ a woɔ ni kpahi ga a he. Yakobo ngma ke: “Nɔ fɛɛ nɔ he nɛ e sɔ kɛ bu munyu tue, e he nɛ e ko sɔ kɛ tu munyu, e mi mi nɛ ko fu mla.” Eko ɔ, asafo mi nɔkɔtɔma ko ma susu kaa e le si fɔfɔɛ nɛ nɔ ɔ ngɛ mi ɔ he nɔ́ fɛɛ nɔ́, se anɛ e le si fɔfɔɛ ɔ he nɔ́ fɛɛ nɔ́ niinɛ lo? Abɛ 18:13 ɔ de ke: “Ke a ngɛ mo munyu tue ɔ, bu tue loko o ha heto. Ke o pee we jã a, a ma tsɛ mo kuasia, nɛ o hɛ mi ma pue si.” E hi kaa o ma bi nɔ ɔ nɛ lɛ nitsɛ e de mo e si fɔfɔɛ ɔ he sane. Enɛ ɔ biɔ nɛ o bu tue saminya loko o tu munyu. Mo kai nɔ́ nɛ asafo mi nɔkɔtɔma a nɛ a tu e he munyu ngɛ ní kasemi nɛ ɔ sisije ɔ kase ngɛ ga womi he. E je e munyu ɔ sisi kaa bɔ nɛ e dla e he loko e ya a, se e yɔse kaa e sa nɛ e ko bi nyɛmiyo ɔ sane komɛ kaa: “Mɛni nɛ ngɛ nɔ yae ngɛ o si himi mi? Mɛni ma nyɛ ma pee kɛ ye bua mo?” Ke asafo mi nikɔtɔmahi he be kɛ le si fɔfɔɛ nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ ngɛ mi ɔ, a ma nyɛ maa ye bua nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a wo mɛ ga.

15. Mɛni blɔ nɔ nɛ asafo mi nikɔtɔmahi kɛ sisi tomi mlaa nɛ ngɛ Abɛ 27:23 ɔ ma nyɛ ma tsu ní?

¹⁵Moo le to kuu ɔ saminya. Kaa bɔ nɛ a tsɔɔ ngɛ ní kasemi nɛ ɔ sisije ɔ, ga womi nɛ nu tso biɔ babauu pe ngmami bɔɔ ko nɛ o maa kane loo ga womi kake loo enyɔ ko nɛ o kɛ ma ha. E sa nɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a nu he kaa wa susuɔ a he, wa nuɔ mɛ sisi, nɛ wa suɔ nɛ waa ye bua mɛ. Baiblo ɔ de ke: “E sa nɛ o le bɔ nɛ o to kuu ɔ ngɛ ha saminya. Hyɛ o jijɔ ɔmɛ a nɔ saminya.” (Abɛ 27:23, NW.) E sa nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a bɔ mɔde wawɛɛ nɛ a ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi a kɛ a nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi a kpɛti.

16. Mɛni maa ye bua asafo mi nikɔtɔmahi konɛ a wo ga nɛ nu tso?

¹⁶ E sɛ nɛ asafo mi nikɔtɔmahi nɛ a ha nɛ nyɛmimɛ ɔmɛ nɛ a susu kaa be nɛ a kɛ mɛ ma  nyɛ maa tu munyu pɛ ji be nɛ a ma mɛ ga womi. Mohu ɔ, e sa nɛ a kɛ a nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ sɛɛ ní be fɛɛ be, nɛ a ha nɛ a na kaa a susuɔ a he wawɛɛ, titli ke a kɛ nyagba ko ngɛ kpee. Asafo mi nɔkɔtɔma ko nɛ e ngɛ níhi a si kpami babauu ɔ de ke: “Ke o pee jã a, huɛ bɔmi kpakpa maa hi o kɛ nyɛmimɛ ɔmɛ nyɛ kpɛti. Nɛ ke e he ba hia nɛ o wo mɛ ga a, e be yee ha mo kaa o maa pee jã.” Nɔ nɛ a ngɛ lɛ ga woe ɔ hu e he be wae ha lɛ kaa e maa kplɛɛ nɔ.

17. Mɛni be titli nɛ e sa nɛ asafo mi nɔkɔtɔma nɛ to e tsui si nɛ e je mi mi jɔmi kpo?

¹⁷Moo to o tsui si nɛ o je mi mi jɔmi kpo. Ke sisije ɔ nɔ ko sume nɛ e kɛ Baiblo mi ga womi ma tsu ní ɔ, e biɔ nɛ a to tsui si nɛ a je mi mi jɔmi kpo kɛ ha lɛ. Ke asafo mi nɔkɔtɔma ko wo nyɛminyumu loo nyɛmiyo ko ga nɛ e kɛ tsu we ní ɔ, e sɛ nɛ asafo mi nɔkɔtɔma a mi mi nɛ fu. Baiblo ɔ gba kɛ kɔ Yesu he ke: “Go nɛ e mi dɔ ɔ, e be mi kue, nɛ kane mi tako nɛ e ngɛ tsoe sulii ɔ, e be gbee.” (Mat. 12:20) Lɔ ɔ he ɔ, ke asafo mi nɔkɔtɔma ko ngɛ sɔlee ngɛ e dɛ he ɔ, e ma nyɛ ma bi Yehowa konɛ e ye bua nɔ nɛ a ngɛ lɛ ga woe ɔ nɛ e nu yi mi tomi he je nɛ a ngɛ lɛ ga woe ɔ sisi nɛ e kɛ tsu ní. Eko ɔ, nɔ nɛ a wo lɛ ga a maa hia be nɛ e kɛ susu ga womi ɔ he. Ke asafo mi nɔkɔtɔma a to e tsui si nɛ e je mi mi jɔmi mi kɛ tu munyu ɔ, e he be wae ha nɔ nɛ e ngɛ lɛ ga woe ɔ kaa e kɛ ma tsu ní. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, be fɛɛ be ɔ, e sa nɛ a kɛ ga womi ɔ nɛ da Mawu Munyu ɔ nɔ.

18. (a) Ke wa ngɛ nɔ ko ga woe ɔ, mɛni nɛ e sa nɛ e hi wa juɛmi mi? (b) Kaa bɔ nɛ a tsɔɔ ngɛ daka a mi ɔ, mɛni he nɛ fɔli ɔmɛ ngɛ susue ngɛ foni ɔ mi?

¹⁸Moo kase ní kɛ je o tɔmihi a mi. Akɛnɛ wa yi mluku he je ɔ, wa be nyɛe nɛ waa kɛ ga womihi nɛ a kɛ ha ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ ma tsu ní pɛpɛɛpɛ. (Yak. 3:2) Wa maa pee ní komɛ nɛ dɛ, se ke e ba jã a, e sa nɛ waa kase ní kɛ je mi. Ke wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi yɔse kaa wa suɔ mɛ ɔ, eko ɔ, e he be wae kaa ke wa tɔ̃ a nɔ ngɛ wa munyu tutui loo wa ní peepee mi ɔ, a kɛ maa ke wɔ.​—Hyɛ daka nɛ ji “ Kaimi Nɛ Maa Ye Bua Fɔli” ɔ hulɔ.

19. Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ wa nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi a tsui nɛ nɔ a mi?

¹⁹ Kaa bɔ nɛ wa na a, e be gbɔjɔɔ kaa wa maa wo nɔ ko ga nɛ nu tsu. Wa yi mluku, nɛ nihi nɛ wa woɔ mɛ ga a hu yi mluku. Mo kai sisi tomi mlaahi nɛ wa susu he ngɛ ní kasemi nɛ ɔ mi ɔ. Ke o maa wo nɔ ko ga a, moo bɔ mɔde kaa o kɛ juɛmi nɛ da maa pee jã. Jehanɛ hu ɔ, bɔɔ mɔde nɛ o hyɛ ke ji ga womi ɔ he hia niinɛ, nɛ mo ji nɔ nɛ e sa nɛ o wo nɔ ɔ ga a lo. Loko o maa wo nɔ ko ga a, mo bi sanehi, nɛ ke nɔ ɔ ngɛ munyu tue ɔ, moo bu tue saminya konɛ o le nyagbahi nɛ nɔ ɔ kɛ ngɛ kpee. Ngɔɔ o he kɛ wo e si fɔfɔɛ ɔ mi. Moo to o tsui si, nɛ́ o ha nɛ huɛ bɔmi kpakpa nɛ hi o kɛ o nyɛmimɛ ɔmɛ nyɛ kpɛti. Mo kai kaa oti ɔ ji: Pi kaa wa suɔ nɛ wa ga womi nɛ nu tso kɛkɛ, se mohu wa suɔ nɛ ga womi ɔ nɛ ha nɛ nihi nɛ a ‘ná bua jɔmi.’​—Abɛ 27:9.