Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

MUTWE WAKULILONGESA 8

Shina Yiyulo ye Kuyakutakamisa Akwenu?

Shina Yiyulo ye Kuyakutakamisa Akwenu?

“Maji ni yitumbo ya lupembo kuyakuwahisa mbunge, chocho kuwaha cha kasendo ka mutu chize muchikatuka ku yiyulo ya mu mbunge.”—YISHI. 27:9.

MWASO 102 “Kukwasa Waze Keshi Tachi”

CHIKUMA CHILEMU *

1-2. Yika umwe ndumbu alilongesele hakutwala ku kuhana chiyulo?

HA MIAKA yinji kunyima, makulwana aali a mu chikungulwila kayile ni kumeneka umwe pangi yoze ha amwe mashimbu te keshi kukunguluka nawa. Umwe wa kuli makulwana jacho yamutangila yimwe yisoneko hakutwala ku kukunguluka. Iye yanyonga ngwe yize alinga yamutakamisa, alioze muze te anakatuka, pangi yaalweza ngwenyi: “Mandumbu, yenu kunwanyingikine yuma yize ngunapalika.” Mandumbu jacho kahanyine chiyulo kuli pangi chakuhona kunyingika yipikalo yize te anapalika. Hachino, pangi yanyonga ngwo chiyulo cho kuchamutalile.

2 Muze akwiwuluka tangwa liacho, mukulwana yoze watangile yisoneko yamba ngwenyi: “Ha mashimbu jacho, nanyongene ngwe pangi kanalelesa chiyulo chize te tunamwehe. Alioze yingunyingika ngwami, nanyongene wika ha yisoneko yize te mungutanga chakuhona kunyonga chitangu hali ndumbwami. Kachi chitangu nafupile kunyingika yize anapalika ku mwono wenyi ni chize munguhasa kumukwasa.” Mukulwana wacho kalilongesele yikuma yilemu ha yize yalingiwileko. Musono, iye kali kafunga mupema yoze wakulisa mu chihela cha akwo.

3. Aya mahasa kuhana yiyulo kuli akwo mu chikungulwila?

 3 Amu ali tufunga, makulwana a mu chikungulwila kali ni chiteli cha kuhana chiyulo kuli mandumbu nyi muchifupiwa. Alioze ha mashimbu amwe, mandumbu akwo no mahasa kuhana yiyulo. Chakutalilaho, ndumbu umwe mahasa kuhana chiyulo kuli sepa lienyi chize chinakatuka mu Mbimbiliya. (Samu 141:5; Yishi. 25:12) Hanji ndumbu wa pwo yoze hakola mahasa kuhana chiyulo kuli ‘mapwo waze achili twanuke’ ha yikuma ngwe yize anatongola ha Titu 2:3-5. Chikwo nawa, kanji-kanji yisemi kakufupiwa kuhana yiyulo kuli ana jo ha kwalongesa kulinga yuma yize yalita. Mutwe uno, unatale chinji hali makulwana a mu chikungulwila, alioze tulieswe mutuhasa kulilongesa yuma yinji ha kuhengwola majila akuhanyinamo yiyulo yize muyitakamisa akwetu ni “kuwahisa mbunge.”—Yishi. 27:9.

4. Yika mutulilongesa ha mutwe uno?

4 Ha mutwe uno, mutulilongesaho yuma yiwana yize yinatale ha kuhana yiyulo: (1) Chikuma chika unahanyina chiyulo? (2) Shina chiyulo unambe kuhana chinafupiwa lume? (3) Aya atamba kuhana yiyulo? (4) Kuchi muhasa kuhana yiyulo yalita?

CHIKUMA CHIKA UNAHANYINA CHIYULO?

5. Kuchi kunyonga ha chikuma chize anahanyina chiyulo muchikwasa mukulwana kuhana chiyulo mu jila yalita? (1 A-Korindu 13:4, 7)

5 Makulwana a mu chikungulwila kakuzanga mandumbu jo eswe. Ha mashimbu amwe, ayo kakusolola zango liacho ha kuhana chiyulo kuli umwe ndumbu yoze unambe kupianguka. (Ngala. 6:1) Shimbu kanda achihanjika ni ndumbu wacho, muchilita mukulwana kupukuna ha yize Paulu ambile hakutwala ku zango. “Zango uhomboloji lili nawo, utu lili nawo. . . . Kuliakufuliela yuma yeswe, kuliakutalatala yuma yeswe, kuliakunyongonona mu yuma yeswe.” (Tanga 1 A-Korindu 13:4, 7.) Kupukuna ha versu jino, muchikwasa mukulwana anyonge kanawa ha chikuma chize anambe kuhanyina chiyulo, ni kumukwasa hanga ahane chiyulo chacho mu jila yalita. Nyi ndumbu yoze matambula chiyulo mamona ngwenyi, mukulwana kanalihulumba hali iye, muchipwa chashi kutayiza chiyulo chacho.—Roma 12:10.

6. Chilweza chika chipema Paulu ahichikile?

6 Amu Postolo Paulu apwile mukulwana wa mu chikungulwila, iye kahichikile chilweza chipema. Chakutalilaho, Paulu kahanyine chiyulo kuli mandumbu mu Tesalonika muze te anafupiwa chiyulo chacho. Alioze ha mukanda uze aasonekenene, chitangu Paulu yaachichimieka ha kushishika cho, zango lio ni ha kunyongonona cho. Iye nawa kanyongene ha mwono wo ni kwalweza ngwenyi chipwe ngwe yuma yinakale, nihindu kananungu ni kunyongonona mu yihungumiona. (1 Tesa. 1:3; 2 Tesa. 1:4) Kalwezele nawa mandumbu jacho ngwenyi, kali yilweza yipema kuli akwa-Kristu akwo. (1 Tesa. 1:8, 9) Ayo kawahililile chinji ha kwivwa chize Paulu aachichimiekene! Kwamba umwenemwene, Paulu kazangile chinji mandumbu jenyi. Yino ye yamukwashile mba ahase kuhana yiyulo yalita kuli A-Tesalonika ha mikanda yaali yize aasonekenene.—1 Tesa. 4:1, 3-5, 11; 2 Tesa. 3:11, 12.

7. Mumu liaka mandumbu amwe keshi kutayiza yiyulo?

7 Yika muyihasa kulingiwa nyi kutwahanyine chiyulo mu jila yalita? Umwe mukulwana wa mu chikungulwila wajama, yamba ngwenyi: “Mandumbu amwe kakulituna kutayiza chiyulo, hi ko ngwo chiyulo chacho kuchalitele, alioze mumu kachihanyine ni zango.” Yika yino yinatulongesa? Yinatulongesa ngwo, chakupwa chashi mutu kutayiza chiyulo nyi mutuchihana ni zango hi ni ufwatulo ko.

SHINA CHIYULO UNAMBE KUHANA CHINAFUPIWA LUME?

8. Yihula yika mukulwana atamba kulihula shimbu kanda achihana chiyulo kuli umwe ndumbu?

8 Makulwana a mu chikungulwila katambile kulipupula kuhana yiyulo. Shimbu kanda achihana chiyulo, mukulwana katamba kulihula ngwenyi: ‘Shina ngunafupiwa lume kwamba yimwe? Kutala nguli lume ni shindakenyo ngwami chuma chize ndumbu analingi chili chipi? Shina Mbimbiliya yinambe ngwo chuma chize analingi chili chipi, nyi hanji yinalise wika ni yize yami nakulinga?’ Makulwana a mu chikungulwila waze akwete mana keshi “kulipupula kuhanjika.” (Yishi. 29:20) Nyi mukulwana keshi ni shindakenyo ha chiyulo chize anambe kuhana kuli umwe ndumbu, katamba kuhanjika ni mukulwana mukwo hanga apwe ni shindakenyo nyi yize ndumbu wacho analingi yinalimika ni Mbimbiliya, nawa nyi kanafupiwa lume chiyulo chacho.—2 Timo. 3:16, 17.

9. Yika twalilongesa hali Paulu ha chiyulo chize ahanyine cha mazalo ni kulilulieka? (1 Timoteu 2:9, 10)

9 Tutalenu chimwe chilweza. Tunyongenu ngwe, umwe mukulwana wa mu chikungulwila kanalihulumba ha mazalo a umwe ndumbu hanji chize akuzala. Mukulwana wacho mahasa kulihula ngwenyi: ‘Ngunambe kuhanjika ni ndumbu yono, shina kuzala chenyi chinalimiki lume ni shimbi ja mu Mbimbiliya?’ Amu mukulwana katambile kuhana chiyulo kulita ni manyonga jenyi, kashika mahasa kuhanjika ni mukulwana mukwo hanji umwe ndumbu chipwe pangi wajama hanga evwe manyonga jo. Ayo eswe mahasa kuhengwola chiyulo cha Paulu hakutwala ku mazalo ni kulilulieka. (Tanga 1 Timoteu 2:9, 10.) Chikuma chilemu chize Paulu azangile kwamba chili ngwo, mazalo a mukwa-Kristu katamba kupwa alita, ahomboka waze keshi kutwala atu hanga ambe yuma yipi ha jina lia Yehova. Alioze Paulu kakasele shimbi hakutwala ku mazalo waze mukwa-Kristu atamba kuzala ni waze katambile kuzala. Iye kanyingikine ngwenyi, hita mukwa-Kristu mahasa kuzala mazalo aze mazanga nyi keshi kulimika ni shimbi ja Zambi. Hachino, muze makulwana mamona ngwo chinalite kuhana chiyulo, katamba kuhengwola kanawa nyi ndumbu wacho kakuzala mazalo alita nawa ahomboka.

10. Yika twatamba kwiwuluka hakutwala ku yiyulo yize akwetu makwata?

10 Chili chilemu kwiwuluka ngwe, akwa-Kristu aali mahasa kukwata yiyulo yalisa, alioze chino kuchalumbunukine ngwo umwe kakwata chiyulo chipema mukwo kakwata chiyulo chipi. Kutwatambile kushinjila mandumbu jetu hanga alinge yuma yize yetu twakunyonga ngwe yalita.—Roma 14:10.

AYA ATAMBA KUHANA YIYULO?

11-12. Nyi chinasoloka lume ngwo umwe ndumbu kanafupiwa chiyulo, yika mukulwana atamba kulihula nawa mumu liaka?

11 Nyi chinasoloka lume ngwo umwe ndumbu kanafupiwa chimwe chiyulo, twatamba kulihula ngwetu: Iya watamba kuhana chiyulo chacho? Shimbu kanda achihana chiyulo kuli pangi yoze uli ku ulo hanji umwe kanuke, mukulwana wa mu chikungulwila katamba kuhanjika ni mwata wa mu usoko, yoze hanji mazanga kuhana chiyulo chacho. * Chikwo nawa, hanji mwata wa mu usoko mazanga kupwaho muze mukulwana mahana chiyulo chacho. Nawa ngwe chize twamona ha  paragrafu 3, ha mashimbu amwe, muchilita pangi yoze hakola kuhana chiyulo kuli pangi yoze uchili mukweze.

12 Kuli chikuma chikwo chize mukulwana wa mu chikungulwila atamba kunyonga. Mukulwana katamba kulihula ngwenyi: ‘Shina chinalite lume yami kuhana chiyulo chacho, nyi muchilita kwita ndumbu mukwo hanga achihane?’ Chakutalilaho, muchihasa kupwa chashi ndumbu yoze wakulivwa ngwe keshi ulemu kutayiza chiyulo cha mukulwana yoze neye walivwile chocho. Hanji mukulwana yono, mahasa kunyingika kanawa yize ndumbu wacho anapalika ni kumwaha chiyulo chize matayiza. Chipwe chocho, makulwana eswe a mu chikungulwila kali ni chiteli cha kutakamisa ni kukolweza mandumbu eswe hanga alumune yitanga yo kulita ni yize Mbimbiliya yinambe. Chikuma chilemu chili kuhana chiyulo, chipwe ngwe mukulwana yoze wahana chiyulo chacho kakapalikile mu yuma yacho.

KUCHI MUHASA KUHANA YIYULO YALITA?

Mumu liaka makulwana atamba ‘kulipupula kupanjika’? (Tala maparagrafu 13-14)

13-14. Mumu liaka chili chilemu makulwana kupanjika kanawa?

13Lipupwise kupanjika. Muze mukulwana wa mu chikungulwila analilulieka hanga ahane chiyulo, katamba kulihula ngwenyi: ‘Shina ngunanyingika yuma yize ndumbwami anapalika? Yika yinalingiwa ku mwono wenyi? Shina kanapalika mu yipikalo yize kuchishi kunyingika? Ukwaso uka iye anafupiwa chinji haliapwila?’

14 Shimbi yize yili ha Tiangu 1:19, yinatale hali eswe waze akuhana yiyulo. Tiangu kasonekene ngwenyi: “Mutu ni mutu alipupwise kwivwa, alioze apwe makoke kuhanjika, makoke kutenuka.” Mukulwana mahasa kunyonga ngwenyi, kananyingika yuma yeswe yize umwe ndumbu anapalika, alioze shina kanayinyingika lume? Mukanda wa Yishima 18:13, unatwiwulula ngwo: “Yoze makumbulula shimbu kandevwa chikuma, chapwa uhepuke ni sonyi kuli iye.” Chili chilemu kutambula lusango kuli mutu mwene. Chino chinalumbunuka kupanjika kanawa chakuhona kulianga kuhanjika. Iwuluka yize twalilongesa hakutwala kuli mukulwana wa mu chikungulwila yoze atongola ku uputukilo wa mutwe uno. Iye kamwene ngwenyi, shimbu te kanda aputuka kuhanjika ha yize aluliekele, kachi kaliangile kuhula pangi ngwenyi: “Yuma yika unapalika ku mwono we?” “Kuchi munguhasa kukukwasa”? Nyi makulwana a mu chikungulwila masa mashimbu hanga anyingike yize mandumbu anapalika ku mwono wo, ayo mahasa kukwasa mandumbu eswe ni kwatakamisa.

15. Kuchi makulwana mahasa kukaula shimbi yize yili ha Yishima 27:23?

15Nyingika kanawa mandumbu je. Ngwe chize twamona ku uputukilo, kuhana chiyulo chalita chinalumbunuka yuma yinji hi wika ko kutanga yimwe yisoneko hanji kwamba yimwe ha chimwe chikuma. Mandumbu jetu eswe katamba kumona ngwo twakulihulumba hali ayo, tunaanyingika kanawa nawa twakuzanga kwakwasa. (Tanga Yishima 27:23.) Makulwana a mu chikungulwila, katamba kulinga yeswayo mahasa hanga akolese usepa wo ni mandumbu eswe.

Yika muyikwasa makulwana mba ahase kuhana yiyulo? (Tala paragrafu 16)

16. Yika muyikwasa makulwana kuhana chiyulo chalita?

16 Makulwana a mu chikungulwila kazangile hanga mandumbu jo anyonge ngwo, mashimbu akuhanjika no kali wika muze malinga chimwe chuma chipi. Alioze katamba kupwa ni kuhanjika ni mandumbu jo mashimbu eswe, ni kusolola ngwo kakulihulumba hali ayo muze anapalika mu umwe kapinda. Umwe mukulwana wa mu chikungulwila wajama, yamba ngwenyi: “Nyi mukulwana malinga chocho, mapwa ni usepa upema ni mandumbu nawa muze mamona ngwo kanafupiwa chiyulo muchipwa chashi kwahacho.” Nawa yoze matambula chiyulo chacho, muchipwa chashi kuchitayiza.

Mumu liaka mukulwana atamba kupwa chimbovu ni kusolola uhomboloji muze anahane chiyulo? (Tala paragrafu 17)

17. Ha shimbu lika mukulwana akufupiwa kusolola umbovu ni uhomboloji?

17Pwako chimbovu ni kusolola uhomboloji. Kanji-kanji, umbovu ni uhomboloji yakufupiwa muze umwe ndumbu ku uputukilo malituna kutayiza chiyulo cha mu Mbimbiliya. Mukulwana wa mu chikungulwila katambile kwivwa uli nyi ndumbu yoze ahana chiyulo mahona kuchitayiza. Mbimbiliya yinambe hali Yesu ngwo: “Lumbungu wa kufwenya kechi kamumakuna, ni muya wa ndeya uze wakuneha mwishi kechi kaujima.” (Mateu 12:20) Muze analembe ukawo, makulwana mahasa kwita kuli Yehova awahise ndumbu yoze unafupiwa chiyulo ni kumukwasa hanga amone chitela chize anamuhela chiyulo chacho ni kuchikaula. Ndumbu yoze anehe chiyulo, mahasa kufupiwa mashimbu hanga anyonge ha yize amulweza. Nyi mukulwana mahanjika ni umbovu hamwe ni uhomboloji, muchipwa chashi ndumbu wacho kupanjika chiyulo chize anamwehe. Chipwe chocho, chiyulo chatamba kukatuka mu Mbimbiliya.

18. (a) Yika twatamba kwiwuluka muze tunahane chiyulo? (b) Ngwe chize anasolola ha chizulie ni mu mushete, yika yisemi anahanjika?

18Lilongese ha tupalia waze wakulinga. Mumu lia kupwa yihenge, kutuchi kuhasa kukaula ni ungunu weswe yikuma yize yili ha mutwe uno. (Tia. 3:2) Mutulinga amwe tupalia, alioze nyi twalinga, twatamba kulilongesa ha tupalia twacho. Nyi mandumbu jetu mamona ngwo twakwazanga, muchihasa kupwa chashi kuli ayo kutukonekena muze mutwamba hanji mutulinga yuma yize muyaalemeka ku mbunge.—Tala mushete, “ Utowezo Kuli Yisemi.”

YIKA TWALILONGESA?

19. Kuchi mutuhasa kuwahisa mbunge ya mandumbu jetu?

19 Ngwe chize twamona, hi chashi ko kuhana yiyulo yalita. Waze mahana yiyulo ni waze matambula yiyulo yacho, eswe tuli yihenge. Chipwe chocho, tufungenu yikuma yize twalilongesa ha mutwe uno. Tusenu shindakenyo ngwetu, tunahane yiyulo ni nyonga lialita. Chikwo nawa, tusenu shindakenyo ngwetu, chiyulo chize tunahane kuli ndumbu chinafupiwa lume nawa ngwo yetu e tunalite kumwahacho. Shimbu kanda tuchihana chiyulo, tulihulenu yimwe yihula nawa tupanjikenu kanawa mba tuhase kunyingika yize ndumbu wacho anapalika. Twesekenu kumona yuma ngwe chize iye akuyimona. Tusololenu zango ni kupwa ni usepa upema ni mandumbu jetu. Twiwulukenu ngwetu, kutwazangile chiyulo chetu chipwe wika chipema, alioze chipwe nawa chize ‘muchiwahisa mbunge.’—Yishi. 27:9.

MWASO 103 Tufunga—Kali Yawana Kuli Atu

^ kax. 5 Hi chashi ko kuhana yiyulo ha mashimbu amwe. Alioze nyi tunambe kuhana chiyulo, kuchi mutuhasa kwamba yuma yize muyikwasa akwetu ni kwatakamisa? Mutwe uno muukwasa chipi-chipi makulwana a mu chikungulwila kuhana yiyulo yize mandumbu mazanga kupanjika ni kuyikaula.

^ kax. 11 Tala chikuma, “Nyingika Chiyulo Chize Makulwana Alinacho mu Chikungulwila” mu Kaposhi wa Kutalila wa Fevereiro 2021.