1, 2. Ni umbre ji ngwanka käkwe mäträbare meri testiko itibätä, ¿ye ie dre namani gare?

KÄ NIKANINA ruäre ta yete nitre umbre ji ngwanka nibu nikani meri testiko iti tuinbiti, ñobätä ñan aune ñaka namanina näin gätäte yebätä. Nändre gätäbätä ye ñobätä ütiäte ye texto keta kabre tä mike gare, yebätä ja mräkä iti ye käkwe ñäkäbarebätä meri testiko ye ie. Niaratre nikani meri testiko ye tuinbiti ye käkwe niara dimikani krubäte namani nütüre, akwa niaratre namanina yäketa ye ngwane meri testiko ye käkwe niebare ie: “Tita ja tuin drebe ye ñan gare jire munye”. Drebe meri testiko ye nämäne ja tuin ye ja mräkätre ye käkwe ñaka ngwanintari ie, ye medenbätä ja ñaka namani ruin dimikani ie.

² Ja mräkä käkwe ñäkäba texto keta kabrebätä ye tä kukwe ne niere: “Ye ngwane niarakwe ñaka nun mikaba ütiäte jai rababa ruin tie. Akwa tikwe töbikatariba kwinbätä ngwane, texto keta kabre kwin niara kräke yebätä tikwe ñäkäba ie ye erere tikwe ñaka nuaindre näre, ñakare aune tikwe kukwe ngwandretari ie ye rabadre bäri kwin. Ñodre: ‘¿Mä tua ño? ¿Ja ruin ño mäi? ¿Ti raba mä dimike ño?’”. Kukwe ütiäte namani gare ni umbre ji ngwanka ne ie, ne ngwane niara tä ja mräkätre dimike aune tä töi mike nüke gare jai.

3. ¿Nire nire raba mäträre konkrekasionte?

 ³ Nitre umbre ji ngwanka ye rabadre mäträre nitre madabätä ye tä niaratre kötärä, akwa ruäre ngwane ja mräkätre konkrekasionte raba mäträre ja mräkä madabätä. Ñodre, raba mäträre ja ketamuko kwebätä kukwe nieta Bibliakwe ye ererebätä (Sal. 141:5; Prov. 25:12). O ruäre ngwane kukwe nieta Tito 2:3-5 yete ye ererebätä meri testiko bäri umbre raba mäträre meri testiko bäri  bati yebätä. Käre nitre rüne tä mäträre monsotre kwebätä aune töi ükete. Ye medenbätä, metrere kukwe ja tötikara ne nitre umbre ji ngwanka kräke, akwa ni jökrä raba ja kitebätä ne kwe ni raba mäträre ni madabätä dimikakäre aune töi mikakäre jäme, ye köböire kä rabai juto brukwäbätä (Prov. 27:9).

4. ¿Kukwe ngwantarita meden nikwe mikai gare jai kukwe ja tötikara nekänti?

⁴ Mäträdre yebätä kukwe ketabokä ngwantarita ye nikwe mikai gare jai kukwe ja tötikara nekänti: ¿Töi ñobiti mäträdre? ¿Mäträdre nitre madabätä ye tä ribere jai? ¿Nire rabadre mäträre? Aune nita mäträre ni madabätä ye rabadre dimike, ¿yekäre nikwe nuaindre ño?

5. Ni iti tareta yebätä mäträtabätä ngwane, ¿ñobätä tä nemen bäri nuäre kräke ka ngäbitikäre? (1 Corintios 13:4, 7).

⁵ Nitre umbre ji ngwanka ye tä ja mräkätre tarere. Ye medenbätä, nire tä kite niken ji blobiti yebätä tä mäträre ja tare bämikakäre ietre (Gál. 6:1). Ne madakäre, ja tare ye abokän ño mikani gare Pablokwe yebätä nitre umbre ji ngwanka rabadre töbike mäträkäre. Apóstol Pablo niebare: “Nita ni mda mda tarere angwane, nita jändrän jökrä ngibiare bätärekä ni mdabtä amne nita ja moto mike kuin ni mdakrä. [...] Nita juto biare jändrän jökrä ni rüere kaen ngäbti ni mda mda ngibiakrä [...]. Erere arato, nita ni mda ngibiare bätärekä jändrän jökräbtä amne nita di krüte ñakare jändrän jökräbtä” (ñäkädre 1 Corintios 13:4, 7 yebätä). Nitre umbre ji ngwanka käkwe töbikai kukwe nebätä ngwane, tä ni mada tarere yebätä tä mäträre aune töi kwinbiti tä mäträre o ñakare ye rükai gare ietre. Nire tä mäträre ye töita bökän ni yebätä ngwane, rabai bäri nuäre ni mada ye kräke kukwe ye ka ngäbitikäre (Rom. 12:10).

6. ¿Pablokwe mäträbare ngwane, kukwe meden kwin bämikani kwe?

⁶ Apóstol Pablo ye käkwe kukwe kwin bämikani nitre umbre ji ngwanka ye käne. Ñodre, nitre kristiano Tesalónica yebätä mäträdre nämäne ribere jai ngwane, niarakwe ja töi mikani jötrö ngwarbe kukwe niere ie mäträkärebätä. Akwa käne tärä tikabare kwe yebätä kwin niebare kwe ietre, ñobätä ñan aune nämäne kukwe kwin nuainne, kukwe nuainne ja brukwä tätebiti aune kä ngwen nüke jai. Ne madakäre, kukwe meden nämäne niaratre kisete yebätä töbikabare kwe aune niaratre nämäne ja tuin kukwe tare ben bätä ja mika nämäne niaratre rüere ye nämäne gare ie niebare kwe ietre (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4). Niaratre nämäne kukwe kwin bämike nitre kristiano mada käne ye niebare kwe ietre arato (1 Tes. 1:8, 9). ¡Pablokwe kukwe niebare niaratre ie dimikakäre ye käi namani juto krubäte bätätre raba ruin nie! Pablo nämäne niaratre tarere krubäte ye nükani gare metre ietre. Ye medenbätä, tärä ketebu känti Pablo kukwe niebare mäträkärebätä ye käkwe niaratre dimikani krubäte (1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12).

7. ¿Mäträta ni itibätä ye ñobätä ñaka raba kain ngäbiti kwin?

⁷ Töi ñaka kwinbiti nikwe mäträdre ngwane, ni umbre ji ngwanka kukwe gare ie käkwe niebare ne erere raba nemen bare: “Nitre ruärebätä mäträta ye ñaka tä kain ngäbiti kwin, kukwe ye ñaka kwin kräketre ye ñan aibätä, ñakare aune ñaka ja tare bämikata ie yebätä”. ¿Ye tä dre driere nie? Mäträdre ni itibätä rubune ngwane, ñaka raba nemen nuäre kräketre ka ngäbitikäre, akwa nuaindre ja tarebiti ngwane, raba nemen bäri nuäre ka ngäbitikäre.

8. ¿Nitre umbre ji ngwanka käkwe mäträdre ye känenkri rabadre dre ngwentari jai?

⁸ Nitre umbre ji ngwanka ye ñaka rabadre ja töi mike mäträre jötrö ngwarbe ni madabätä. Nitre umbre ji ngwanka mäträdre yekäre  rabadre käne kukwe ne ngwentari jai: “¿Metrere tä ribere jai? ¿Metrere tä kukwe käme nuainne? ¿Biblia tä kukwe ye ñäkäire o kukwe ñaka nuaindre tikwe ye erere tä nuainne?”. Ni umbre ji ngwanka töbätä ñaka “tä blite drekebe ngwarbe okwä kware” (Prov. 29:20). Mäträdre ni itibätä ye ñaka nüke gare kwin ie ngwane, raba ja di kärere ni umbre ji ngwanka mada ie ne kwe ni ye tä kukwe nuainne ye Biblia tä ñäkäire o ñakare rabadre gare ie ye kräke (2 Tim. 3:16, 17).

9. Ja ngwä kitadre aune ja ükadrete yebätä ni umbre tä mäträre ngwane, ¿rabadre ja ngwen ño Pablo erere? (1 Timoteo 2:9, 10).

⁹ Ani bämike keteiti. Ni iti tä ja ükete aune ja ngwä kite ño ye tä ni umbre ji ngwanka mike töbike ngwane, rabadre kukwe ne ngwentari jai: “¿Metrere kukwe ne Biblia tä ñäkäire?”. Niara töita ño ye ererebätä ñaka tö kukwe nuaindi aisete raba ja di kärere ni umbre ji ngwanka mada ie o ni mada ünä kukwe ja üairebiti ye ie. Pablokwe dre niebare ja ükate aune ja ngwä kita ño yebätä ye rabadre kädriere jabe gwaire (ñäkädre 1 Timoteo 2:9, 10 yebätä). Kukwe meden nuaindre o kukwe meden ñaka nuaindre ye Pablokwe ñaka mikani gare metre ta. Ñakare aune kukwe ja jie ngwankäre mikaninte kwe ne kwe nikwe ja ngwä kitadre ño kwin rükadre gare nie yekäre. Ni kristiano tö rabadre ja ngwä kite ño o ja ükete ño ye tä gare ietre Biblia ñaka ñäkäire ngwane, ye nämä gare Pablo ie. Ni umbre ji ngwanka ja töi mikadre mäträre ni itibätä känenkri ni ye tä ja ngwen kwin o ñakare ye mikadre gare kwe jai.

10. ¿Ni itire itire tä kukwe den nuaindre jai yebätä nikwe dre ngwandre törö jai?

¹⁰ Ja mräkätre nibu ünä kukwe ja üairebiti ye raba kukwe jene jene den nuaindre jai kukwe ruärebätä ye nikwe ngwandre törö jai. Keteiti kwin aune keteiti blo ye ñan ai gärätä, ye medenbätä kukwe meden tuin kwin nie o kukwe meden tuin blo nie ye ni ñaka rabadre mike ni mada töite (Rom. 14:10).

11, 12. Ni itibätä mäträdre tä ribere jai ye ngwane, ¿ni umbre ji ngwanka rabadre kukwe meden ngwentari jai aune ñobätä?

¹¹ Ni itibätä mäträdre rabadre gare metre ngwane kukwe ne ngwandretari jai, ¿nire rabadre mäträre? Ñodre, nitre umbre ji ngwanka rabadre mäträre meri testiko ja mäkäninte o monso batibätä angwane, rabadre blite kukwe yebätä käne niaratre mräkätre ji ngwanka käne yebe. Ñobätä ñan aune nane niara mräkä ji ngwanka käne tö rabadre mäträi akwlebätä o ni umbre ji ngwanka käkwe mäträdrebätä ye ngwane, tö rabadre kukwe nuai siba. * O meri testiko batibätä mäträdre ngwane, bäri kwin meri testiko bäri ünä kukwe ja üairebiti ye rabadre mäträdrebätä miri gare  párrafo ketamäbätä erere.

¹² Nitre umbre ji ngwanka rabadre kukwe mada ne ngwentari jai arato: “¿Tikwe mäträdre ye bäri kwin o ni mada käkwe nuaindre?”. Ñodre,  ni iti ñaka töbike kwin jabätä yebätä ni umbre ji ngwanka iti käkwe ja tuabare kukwe ye erere ben ye käkwe mäträdrebätä ngwane, raba nemen bäri nuäre ka ngäbitikäre ie ñobätä ñan ngwane töi mikai nüke gare kwe jai raba ruin nie. Akwa metrere, nitre umbre ji ngwanka jökrä rabadre ja mräkätre dimike ja töi kwite aune kukwe nieta Bibliabätä ye erere mike täte. Ni itibätä mäträdre tä ribere jai ngwane, mäträdrebätä ye bäri ütiäte.

13, 14. ¿Ni umbre ji ngwanka rabadre ni kukwe nuin kwin ye ñobätä ütiäte?

¹³Mäkwe ni kukwe nua kwin. Ni umbre ji ngwanka tä ja ükete mäträkäre ngwane, rabadre kukwe ne erere ngwentari jai: “¿Kukwe meden meden tä kisete ye gare tie? ¿Kukwe meden ben tä ja tuin ye gare tie? ¿Kukwe ruäre ben ja tuata kwe ye gare jökrä tie? ¿Dre ribeta bäri gwäune kwe jai?”.

¹⁴ Kukwe ja jie ngwankäre tä Santiago 1:19 yete ye raba ni jökrä tä mäträre ye dimike. Santiago käkwe tikabare: “Mun jökrä käkwe ja olo mika juto biare Ngöbö Kukwei nuakäre, akwa mun ñan raba juto biare blite amne mun ñan raba romon jötrö ngwarbe”. Ni umbre ji ngwanka tä mäträre ni madabätä ngwane, kukwe gare jökrä ni yebätä ie ye ñan nütüdre kwe. Proverbios 18:13 tä kukwe ne ngwen törö nie: “Kukwe namani bare ye jämi ruin kwin nie känenkri blitata ngwane, ni töi ñakare aune ni ngwanta ja gaire”. Nirebätä mäträdi ye ie kukwe ngwandretari ye bäri kwin, akwa yekäre kukwe nuadre käne blitakäre. Kukwe ja tötikara ne kö miri ngwane, blitani ni umbre ji ngwankabätä ye ie kukwe ne nükani gare. Kukwe meden ükaninte kwe jai yebätä ñaka blitadre jötrö ngwarbe kwe, ñakare aune kukwe ngwandretari kwe ye nükani gare ie. Ñodre: “¿Dre kukwei? ¿Ja ruin ño mäi? ¿Drebätä ti raba mä dimike?”. Ja mräkätre tä ja tuin kukwe meden ben ye ni umbre ji ngwanka tä ja di ngwen mike gare jai ngwane, raba ja mräkätre ye dimike aune töi mike jäme.

15. ¿Kukwe nieta Proverbios 27:23 ye nitre umbre ji ngwanka raba mike täte ño?

¹⁵Ja mräkätre ye rabadre gare kwin ietre. Nita mäträre ni itibätä ye rabadre bare kwin yekäre, ñäkädre texto keta kabrebätä ietre aune dre nuaindre kwe ye ñan aibe niedre ietre. Ja töi mikata bökän ja mräkätrebätä, töi mikata nüke gare jai aune dimika tö ye rabadre nüke gare ja mräkätre ie (ñäkädre Proverbios 27:23 yebätä). * Nitre umbre ji ngwanka ye rabadre ja di ngwen ja ketakäre kwin ja etebatre aune ja ngwaitre yebe.

16. ¿Nitre umbre ji ngwanka tä mäträre ye rabadre ja mräkätre dimike yekäre rabadre dre nuainne?

¹⁶ Nitre umbre ji ngwanka tö mäträdi ja mräkätrebätä ye aibe ngwane tä blite ja mräkätre ben, ye ñan erere bämikadre kwetre. Ñakare aune käre tädre blite bentre aune ja mräkätre tädre ja tuin kukwe tare ben ngwane, ja töi mikadre kwe bätätre. Ye erere nuainta ngwane ja ketata bäri kwin ja mräkätre ben, ye ni umbre ji  ngwanka ie nükani gare. Aune kukwe ne niebare kwe arato: “Ja mräkätre yebätä mäträdre ribeta kwetre jai ngwane, rabai bäri nuäre mäträkärebätä”. Ne madakäre, ja mräkätrebätä mäträta ye ie rabai bäri nuäre kukwe ye ka ngäbitikäre.

17. ¿Ñongwane nitre umbre ji ngwanka tä ja mräkätre tarere aune ngübare bätärekä ye rabadre bämike bäri?

¹⁷Ni mada tareta aune ngübata bätärekä ye bämikadre ie. Ni itibätä mäträta kukwe nieta Bibliakwe ye ererebätä akwa ñaka tö kain ngäbiti o ñaka tä mike täte jötrö ngwane, tareta aune ngübata bätärekä ye bämikadre ie ye bäri ütiäte. Kukwe ye erere rabadre bare ngwane nitre umbre jie ngwanka ñaka rabadre nemen rubun. Jesukwe kukwe kwin bämikani ye erere rabadre nuaindre, Jesús yebätä kukwe ne mikani gare: “Nitre bobre bobre tä mikä kroko trekani kwrere, ye abko niarakwe ñan juandi ngwarbe. Erere arato, ñotra jutra mikata krire amne ngübü aibe tä nebe neen krä chi käne, ye kwrere nitre tödekaka krire niarabti tä, ye abko niarakwe ñan di gadrekäta jire chi” (Mat. 12:20). Ye medenbätä, ni yebätä mäträdre aune kukwe niebare ie ye mikadre täte kwe ribeta kwe jai ye rükadre gare ie, ye ni umbre ji ngwanka raba ribere Jehovai tä orare ngwane. Ni ye tä kä ribere jai töbikakäre kukwe niebare ie yebätä raba ruin nie. Ni umbre ji ngwanka ye tä ni mada tarere aune ngübare bätärekä bämikata kwe ngwane, dre niebare kwe mäträkäre, niebare ño kwe yebätä ñan ja töi mikai metrere. Ñakare aune kukwe niebare kwe yebätä ja töi mikai metrere, akwa kukwe nieta mäträkäre ye tädre dianinkä Bibliabätä.

18. a) ¿Nikwe mäträdre ni madabätä ngwane nikwe dre ngwandre törö jai? b) Tä bämikani üaibätä aune tä niebare recuadrobätä erere, ¿nitre rüne mäträdre monso kwebätä ye känenkri rabadre dre ngwen törö jai?

¹⁸Kukweta nainte mäi yebätä mäkwe ja kita. Ni jökrä tä ja mike ngite ye medenbätä kukwe miri gare kukwe ja tötikara nekänti ye ni ñaka raba mike täte jökrä (Sant. 3:2). Nikwe ja mikadi ngite, akwa nikwe ja di ngwandre ja kitakäre kukweta nainte nie yebätä. Nita ja mräkätre tarere ye jutuadi ietre ngwane, nita dre niere o dre nuaindre abokän tä mate tare bätätre, ye rabai bäri nuäre kräketre juankäre ta nibiti (Recuadro  “ Kukwe mikata gare nitre rüne kräke” ye mikadre ñärärä arato).

19. ¿Ño ni raba kä mike juto ja mräkätre brukwäbätä?

¹⁹ Nireta mäträre aune nirebätä mäträta ye töi ngite ye medenbätä mäträdre kwin, ye ñaka tä nemen nuäre nibi gare nie. Aisete kukwe ja jie ngwankäre miri gare nie nete, ye nikwe ngwandre törö jai. Töi kwinbiti nikwe mäträdre. Ne madakäre, mäträdre ni madabätä ye tä ribere jai aune nirekwe mäträdre ye nikwe mikadre gare kwin jai. Kukwe meden ben tä ja tuin ye rabadre gare nie yekäre, kukwe ngwandretari ie aune kukwe nuadre kwin. Nikwe ja di ngwandre ja mräkätre töi mikakäre nüke gare jai. Ja tare bämikadre ietre aune ja ketadre kwin bentre. Kukwe nieta mäträkäre nikwe ye rabadre nitre dimike aune rabadre kä mike juto brukwäbätä ye bäri ütiäte, ye nikwe ngwandre törö jai (Prov. 27:9).