1-2. Omurumendu umwe omukambure we rihonga ye ohunga nokuyandja omaronga?

 OZOMBURA ozengi nḓa kapita ovanene vombongo vevari va kavarura omukazendu omukambure ngu hi na ee ya kozombongarero zombongo oruveze orure. Omunene wombongo umwe wa raisira omukazendu omukambure omazeva ohunga nokuya kozombongarero zombongo. Eye we ripura kutja omavaruriro wawo ya vatere omukazendu omukambure. Posi ya, eye nomunene wombongo ingo warwe tji ve ya pokuyenda, omukazendu omukambure wa tja: “Varumendu ovakambure eṋe kamu notjiṋa tji mamu tjiwa ohunga nomauzeu wandje.” Ovarumendu ovakambure va yandja omaronga nokuhina okupura omukazendu omukambure ohunga nomauzeu we nongaro ma ri. Mena ranao, eye wa muna kutja omaronga wawo kaye mu vaterere.

² Omunene wombongo ngwa yandja omaronga kombunda wa tja: “Oruveze ndwo ami ee ripura kutja omukazendu omukambure ngo ke nondengero. Posi yokutja otja tjee ripurire kotjiṋa hi, ami mba uta okumuna kutja moruveze rwokuya ku ye nomatjangwa omasemba, ami ee sokuya ku ye nomapuriro tjimuna nga: ‘Omauzeu waye ngu u na wo?’ ‘Me yenene okukuvatera vi?’” Omunene wombongo we rihonga otjiṋa otjinanḓengu okuza kotjiṋa hi. Eye nai wa rira omurise ngu notjari nu ngu vanga okuvatera ovakambure ovakwao.

3. Oouṋe mombongo mbu mave yenene okuyandja omaronga?

 ³ Otjovarise, ovanene vombongo ve nomerizirira wokuyandja omaronga tji maye heperwa po. Posi yokutja, pe noruveze varwe mombongo tji mave hepa okuyandja omaronga. Otjotjihorera omurumendu poo omukazendu omukambure mape ya a yandja  eronga nda zikamene kOmbeibela kepanga re. (Eps. 141:5; Omiano 25:12) Poo omukazendu omukambure omunene motjiwondo mape ya a ‘hongo ovakazendu omitanda’ oviṋa tjimuna mbya tamunwa mu Titus 2:3-5. Nu otjiperi kutja ovanene povikando ovingi ve hepa okuyandja omaronga nomavyuriro kovanatje vawo. Ku nao, nandarire kutja orupa ndwi tjinene rwa tjangerwa ovanene vombongo, atuhe matu yenene okumuna mo ouwa indu tji twa tara komiano mu matu yenene okuyandja omaronga ngu maye yenene okuvatera nokutunduuza varwe nu ngu maye ve “nyandisa omutima.”—Omiano 27:9.

4. Matu kahungirira ku ye morupa ndwi?

⁴ Morupa ndwi matu kahungirira komapuriro yane ohunga nokuyandja omaronga: (1) Otjikeṋa tji matji sokutuhinga okuyandja eronga? (2) Hapo eronga ndi tjiri ohepero? (3) Hapo ouṋe ngu ma sokuyandja eronga ndi? (4) Matu yenene vi okuyandja eronga ndi mari vatere varwe?

5. Omena raye tje rira oupupu komundu okuyakura eronga okuza komunene wombongo indu tji ra yandjwa momuano worusuvero? (1 Ovakorinte 13:4, 7)

⁵ Ovanene vombongo va suvera ovakambure ovakwao. Povikando tjiva, owo ve raisa orusuvero mokuyandja omaronga komundu ngu ri pokutoora omukambo omuvi. (Gal. 6:1) Onawa omunene wombongo okuripura ohunga noviṋa mbya tamunwa i Paulus ohunga norusuvero, ngunda e hi ya hungira ku nomukambure ngo. “Orusuvero ru nomuretima, ru nounyaṋutima; . . . ru zara oviṋa avihe nu ru nongamburiro moviṋa avihe, ru nomaundjiro moviṋa avihe nu ru nonḓaro orure mu avihe.” (Lesa 1 Ovakorinte 13:4, 7.) Indu omunene wombongo tje ripurire ko oukoto ohunga nomazeva wOmbeibela ngo, maye mu vatere okuyandja eronga momuano worusuvero. Indu ingwi ngwa pewa eronga tja munu kutja omunene wombongo me rikendere ye, ma rire oupupu ku ye okuyakura eronga ndo.—Rom. 12:10.

6. Omuapostele Paulus wa raisa otjihorera tjiṋe otjiwa?

⁶ Omuapostele Paulus wa ri omunene wombongo wotjihorera otjiwa. Otjotjihorera, indu ovakambure va Tesalonika tjaave hepa omaronga, Paulus kena pa keyakeya okuveronga. Posi yokutja motutuu twe ku wo, Paulus rutenga we ve tanga mena rotjiungura tjawo tjongamburiro nongondjero yawo yorusuvero nonḓaro orure yawo. Eye wina we ripurira kozongaro zawo nu wa yakura kutja ehupo rawo kara ri epupu, nokutja aave tuurunga ondatumisire. (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4) Eye wina wa raera ovakambure mbo kutja owo va ri otjihorera otjiwa kovakambure varwe. (1 Tes. 1:8, 9) Owo va ri nondjoroka indu Paulus tje ve tanga momuano mbo. Ihi matji raisa kutja Paulus wa suverere ovakambure ovakwao tjinene. Otjiṋa ho otji tje mu vatera okuyandja omaronga omasemba motutuu twe atuyevari kOvatesalonika.—1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12.

7. Ongwaye tje rira ouzeu ku tjiva okuyakura omaronga?

⁷ Eronga tji ri ha yandjerwe momuano omusemba mape ya ape tjitwa ye? Omunene wombongo wa tja: “I rira ouzeu ku tjiva okuyakura eronga, indu tji ri ha yandjerwe norusuvero nandarire kutja eronga ndo esemba.” Matu yenene okurihongera ko tjike kotjiṋa hi? I rira oupupu okuyakura eronga indu tji ra yandjwa norusuvero, nungwari karondu tji ra yandjwa nomapindi.

8. Omapuriro yeṋe omunene wombongo ngu ma sokuripura omuini, indu tji ma vanga okutjiwa kutja omukambure ma hepa okurongwa poo indee?

⁸ Ovanene vombongo ave hakahanene po okuyandja omaronga. Ngunda e hi ya yandja eronga, omunene wombongo ma sokuripura omuini kutja: ‘Hapo me hepa okuhungirira ko? Hapo me tjiwa nawa kutja otjiṋa omundu warwe tji ma tjiti tjiri posyo? Hapo omirari vyOmbeibela mavi raisa kutja otjiṋa tji ma tjiti tjiri posyo? Poo omuano eye mu ma tjiti otjiṋa wa panguka komuano ami me tje tji tjita?’ Ovanene vombongo  ve raisa ounongo indu tji ve hi ‘nokuhakahana okuhungira nokuhinokuripura.’ (Omiano 29:20) Indu omunene wombongo tje hi nakutjiwa nawa kutja omukambure ma hepa okurongwa, eye ma yenene okupura omunene warwe wombongo kutja otjiṋa omukambure tji ma tjiti matji pirukire Ombeibela, nu ma hepa okurongwa poo indee.—2 Tim. 3:16, 17.

9. Matu rihongere ko ye okuza komuapostele Paulus ohunga nokuyandja omaronga ohunga nomuzaro nokuriṱuna? (1 Timoteus 2:9, 10)

⁹ Tara kotjihorera. Ngatu tje omunene wombongo me rikende ohunga nomuano omukambure me rizara poo me riṱuna. Omunene wombongo ma yenene okuripura omuini kutja, ‘Pe nepu okuza momatjangwa ku me hungirire?’ Mena rokutja omunene wombongo ke nakuvanga okuyandja oumune we omuini, eye ma yenene okupura ondunge okuza komunene wombongo warwe poo omukambure ngu noupanga ouwa ku na Mukuru. Owo mave yenene okutara pamwe eronga ra Paulus ohunga nokurizara nokuriṱuna. (Lesa 1 Timoteus 2:9, 10.) Paulus wa hungirira komirari tjiva mbi mavi raisa kutja omuano Omukriste me sokurihwikika u sokurira omuhirona nu kau sokuyeta ondjambu ku Jehova. Paulus kena pa hungira kutja ovikwaye omundu mbye sokurihwikika poo mbye ha sere okurihwikika. Eye aa tjiwa kutja ovakambure ovakwao mave yenene okurizara otja konḓero yawo ndoovazu omuzaro wawo kau nakupirukira omirari vyOmbeibela. Ku nao, indu ovanene vombongo tji mave vanga okutara kutja eronga mari heperwa po, mave hepa okutara kutja omuano womukambure wokurihwikika mau raisa ouhirona.

10. Otjikeṋa tji matu sokuzemburuka ohunga nousemba wa varwe wokuritoororera oveni?

¹⁰ Ounanḓengu okuzemburuka kutja ovakambure vevari mape ya ave toorora oviṋa mbya panguka nungwari kape nakuheya kutja umwe u ri osemba nu ingwi owarwe u ri posyo. Eṱe katu sokuṋiṋikiza ovakambure ovakwetu okutjita oviṋa eṱe mbi matu munu kutja ombi ri nawa.—Rom. 14:10.

11-12. Ndoovazu ohepero okuyandja eronga, omapuriro yeṋe omunene wombongo ngu ma hepa okuripura omuini nu omena raye?

¹¹ Indu tje ri oukahu kutja ohepero okuyandja eronga ripura kutja, ouṋe ngu ma sokuyandja eronga ndo? Ngunda e hi ya yandja eronga komukazendu omukambure ngwa kupwa poo komuatje, omunene wombongo ma sokuhungira ku notjiuru tjeṱunḓu ngu mape ya a vanga okuzengurura otjiṋa ho omuini. * Poo otjiuru tjeṱunḓu mape ya atji ningire okukara po indu omunene wombongo tji ma yandja eronga. Nu otja tji pa tamunwa  moparagrafa oitja-3, mape ya ape kara oruveze tji ma rire osemba komukazendu omukambure omunene motjiwondo okuyandja eronga komukazendu omukambure omutanda.

 ¹² Pe na otjiṋa tjarwe okuripurira ko. Omunene wombongo mape ya e ripura omuini kutja, ‘Hapo owami ngu me sokuyandja eronga ndi, poo mape ya a rire nawa komundu warwe okuhungira ku nomukambure ngo?’ Otjotjihorera, omundu ngu nouzeu wokurivara nonḓengu yokehi mape ya a yakura eronga nawa indu tji ra zu komunene wombongo ngwa rora okukara nouzeu otjingewo, pendje nokupuratena ku ingwi ngu hi ya rora okukara nouzeu mbo. Omunene wombongo ngwa rora okukara nouzeu mbwo, mape ya e mu zuu nawa na hungire momuano mbu mau tjiti kutja eye ma yakure eronga ndo. Posi yokutja, omerizirira yovanene vombongo avehe okutunduuza nokuzeuparisa ovakambure ovakwao kutja ve tjite omarundurukiro ngu maye heperwa po otja kOmatjangwa. Ku nao, otje ri ounanḓengu tjinene okuyandja eronga nandarire kutja omunene wombongo ngu ma yandja eronga ndi ke ya rora okukara mongaro otjingeyo.

13-14. Ongwaye tje ri ounanḓengu komunene wombongo okukara nonḓero yokupuratena ku varwe?

¹³ Kara nonḓero yokupuratena. Indu omunene wombongo tji me rirongerisa okuyandja eronga u sokuripura omuini kutja: ‘Hapo me tjiwa ye ohunga nongaro omukambure omukwetu me ri? Hapo mu kayenda tjike mehupo re? Hapo mape ya u nouzeu mbu mbi hi nakutjiwa? Otjikwaye tji ma hepa tjinene moruveze ndwi?’

¹⁴ Omurari mbwa tjangwa mu Jakobus 1:19 mau hungirire ku imba mbu mave hepa okuyandja omaronga. Jakobus wa tjanga kutja: “Omundu auhe nga hakahane okupuratena, nungwari nga wombe okuhungira nu nga wombe okutoora omazenge.” Omunene wombongo mape ya a munu kutja ma tjiwa oviṋa avihe ohunga nongaro yomundu, posi yokutja hapo tjiri u nondjiviro aihe? Omiano 18:13 mari tu zemburukisa kutja: “Puratena nawa ngunda au hiya zira; tji u ha tjitire nao, mo varwa eyova nu mo yamburuka.” Ma rire nawa okuningira omundu omuini okukahurura ongaro me ri. Ku nao omunene wombongo u sokupuratena ngunda e hi ya hungira. Zemburuka otjiṋa omunene wombongo ngwa tamunwa pomautiro worupa ndwi tje rihonga. Eye wa muna kutja, pendje nokuraera omukazendu omukambure ngu va karyangera kutja nga tjite vi, eye aa sokumupura omapuriro tjimuna nga: “Hapo mehupo roye mu kayenda tjike?” “Me yenene okukuvatera vi?” Ovanene vombongo tjiva twa po oruveze okutjiwa ongaro ndji ri po, ma rire oupupu ku wo okuvatera nokutunduuza ovakambure ovakwao.

15. Ovanene vombongo mave yenene okukongorera vi omurari mbu ri mOmiano 27:23?

¹⁵ Tjiwa ovakambure ovakweṋu nawa. Otja tji pa tamunwa pomautiro worupa ndwi, okuyandja omaronga ngu maye yenene okuvatera varwe kaku kamburire mo okulesa omatjangwa nokuyandja ondunge uriri. Ovakambure ovakwetu mave hepa okumuna kutja tu rikendera ku wo, nokutja matu zuu ongaro mu ve ri nu matu vanga okuvevatera. (Lesa Omiano 27:23.) Ovanene vombongo ve sokukondja okukara noupanga wopopezu novakambure ovakwao.

16. Otjikeṋa tji ma tji vatere ovanene vombongo okuyandja omaronga ngu maye vatere ovakambure ovakwao?

 ¹⁶ Ovanene vombongo ve sokukondja okuhungira aruhe ku novakambure ovakwao, nokuraisa onḓero yatjiri mu wo indu tji ve nomauzeu. Nungwari kave sokuhungira ku na wo indu tji va tjiti otjiṋa otjivi uriri, orondu tji va tjiti nao ovakambure ovakwao mape ya ave munu kutja owo kave nonḓero mu wo, posi ya ve hungira ku na wo indu tji va tjiti otjiṋa otjivi uriri. Omunene umwe wombongo wa tja: “Indu tji wa raisa onḓero yatjiri mu wo, ove mo tungu oupanga ouwa ku na wo. Nu indu tji mo hepa okuyandja omaronga, ma rire oupupu kove okutjita nao.” Nu ma rire oupupu ku ingwi ngu ma pewa omaronga okuyeyakura.

17. Oruṋe tje rira ohepero komunene wombongo okuraisa omuretima notjari?

¹⁷ Kara nomuretima nu raisa otjari. Omuretima notjari tjinene vi hepwa indu omundu pomautiro tje hi nakuvanga okuyakura eronga okuza mOmbeibela. Omunene wombongo nga ṱakamise kutja a ha pindike, indu omukambure omukwao tje hi nakuvanga okuyakura eronga re poo okutoorera ko omikambo. Ombeibela ya tja nai ohunga na Jesus: “Eye ke nokuteya oruu ndwa kokovara, nu ke nokuzemisa emunine, ndi mari yaka ouṱumbe.” (Mat. 12:20) Ku nao omunene wombongo ma yenene okuningira Jehova mozongumbiro ze, kutja ma vatere ingwi ngu ma hepa omaronga okumuna kutja ongwaye tji ma hepa eronga ndo nu me ri ṱakamise. Omukambure ngwa pewa omaronga mape ya a hepa oruveze okuripurira ku imbi mbya raerwa okutjita. Indu omunene wombongo tji ma raisa omuretima notjari, ma rire oupupu ku ingwi ngu ma pewa omaronga okuyeyakura. Otjiperi kutja omaronga aruhe ye sokuzikamena kembo ra Mukuru.

18. (a) Matu sokutjiwa ye indu tji matu yandja omaronga? (b) Otja tji pa raisiwa motjiperendero tji tji ri mokaongo, ovanene mave hungire ohunga na iye?

¹⁸ Rihongera kozondataiziro zoye. Mena rokutja kaweṱe ohomonena, kamaatu yenene okuṱakamisa nawa omirari avihe mbi twa pewa morupa ndwi. (Jak. 3:2) Otjiperi kutja matu tjiti ozondataiziro, nungwari indu tji twa tjiti ozondataiziro ngatu kondje okurihongera ku zo. Indu ovakambure ovakwetu tji mave munu kutja twe ve suvera, ma rire oupupu ku wo okutuisira indu  tji twe ve hihamisa momambo poo movitjitwa vyetu.—Wina tara kokawongo nga “ Orutuu kovanene.”

19. Matu yenene vi okunyandisa omitima vyovakambure ovakwetu?

¹⁹ Otja tji twa munu, kaupupu okuyandja omaronga ngu maye vatere ovakambure ovakwetu. Eṱe kaweṱe ohomonena, nu imba ku matu yandja omaronga wina kavandu ohomonena. Zemburuka imbi mbi twe rihongo morupa ndwi. Kondja okukara nondando ombwa yokutja ongwaye tji mo yandja omaronga. Wina tara kutja tjiri ohepero okuyandja eronga ndo, nokutja oove ngu ri omundu omusemba okuriyandja. Ngunda au hi ya yandja omaronga, pura omapuriro nu u puratene nawa u yenene okuzuva nawa kutja omundu ngo u nomauzeu waye. Kondja okuzuva nawa oumune mbwe na wo. Raisa ongaro yorusuvero nu u tunge oupanga ouwa ku na ovakambure ovakweṋu. Tjiwa kutja ondando yetu kaku yandja omaronga ngu maye vatere ovakambure ovakwetu uriri, nungwari wina matu vanga kutja ye ‘nyandise omutima.’—Omiano 27:9.