1-2. Ɛbɛ koobu abalɩñɩnʋ nɔɔyʋ kpɛlɩkɩ lɔŋ tasʋʋ yɔɔ?

 PƖLAKƖ pɩnzɩ sakɩyɛ yɔ, ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nabɛyɛ naalɛ woba nɛ pekilimi koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ yɔɔ; koobu ɛnʋ eeyebu kediɣzisi wobu yɔ, pɩlakɩ alɩwaatʋ natʋyʋ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ weyi ɛɛɖɛ nɔɔ kilimuu mbʋ pɩ-taa yɔ, ɛɛkalɩ koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ masɩ sakɩyɛ, sɩyɔɔdaɣ kediɣzisi wobu tɔm. Ɛmaɣzaɣ se kilimuu mbʋ pɩɖɔm camɩyɛ, ɛlɛ pakʋyɩ koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ ɛ-cɔlɔ se pɛɖɛɣ lɛ, ɛlɛ kitini-wɛ se: “Koobiya ɩɩsɩŋ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa mɛwɛɛ yɔ.” Koobiya mba, papaɣzɩ koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ lɔŋ tasʋʋ yem nɛ patɩpɔzɩ-ɩ se pana kala nɛ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɛwɛɛ yɔ. Mbʋ pɩlɩ pɩ-taa yɔ lɛ se pɔ-lɔŋ tasʋʋ tɩwazɩ-ɩ.

² Ɛzʋtʋyʋ weyi ɛkalɩ koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ masɩ yɔ, ɛyɔɔdaa se: “Alɩwaatʋ ndʋ tɩ-taa, mamaɣzaɣ se koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ ɛtɩñam-ɖʋ. Ɛlɛ mɔnkɔma nɛ mamaɣzɩ pɩ-yɔɔ lɛ, mana se mawɩlɩ-ɩ masɩ nzɩ payɩ sɩmʋnaa yɔ, ŋgʋ pɩɩwɛɛ se mɔnpɔzɩ-ɩ tɔm ndʋ payɩ tɩmʋnaa yɔ. Tɩ-taa natʋyʋ yɔ: ‘Ɛbɛ wɛɛ nɛ pɩlakɩ ñe-wezuu caɣʋ taa? Ɛzɩma manpɩzɩɣ nɛ mansɩnɩ-ŋ?’” Ɛzʋtʋyʋ ɛnʋ ɛkpɛlɩkɩ lɔŋ kɩbaŋ nɩɩyɩ mbʋ pɩlaba yɔ pɩ-taa. Sɔnɔ ɛkɛ ninɖiɣyu weyi ɛnɩɣ ɛyaa siziŋ nɛ ɛsɩɣnɩ-wɛ yɔ.

3. Mba pɩzɩɣ nɛ patasɩ ɛyaa lɔŋ ɛgbɛyɛ taa?

 ³ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa kɛ ninɖiɣyaa, nɛ pa-tʋmɩyɛ pɩkɛnaa se patasɩ lɔŋ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se pala mbʋ yɔ. Ɛlɛ, nabʋyʋ taa pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se ɛgbɛyɛ taa ñɩma lalaa ɩtasɩ nabɛyɛ lɔŋ. Pɩtɩla pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se koobu abalɩñɩnʋ yaa koobu halɩñɩnʋ nɔɔyʋ ɛtasɩ lɔŋ weyi ɩlɩnɩ Bibl taa yɔ ɛ-taabalʋ nɔɔyʋ. (Keɣa 140:5; Adu. 25:12) Yaa pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se koobu halɩñɩnʋ weyi ɛzʋtʋyaa yɔ ‘ɛtasɩ asɛyaa lɔŋ’ pɩlɩɩnɩ wɛtʋ ndʋ pɔyɔɔdɩ tɩ-tɔm Tiiti 2:3-5 taa yɔ tɩ-yɔɔ. Nɛ toovenim taa lɛ, pɩpɔzʋʋ se lʋlɩyaa ɩtasɩɣ pe-piya  lɔŋ ɖoŋ ɖoŋ nɛ pawɩlɩ-sɩ mbʋ pɩtʋʋzaa yɔ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɔyɔɔdʋʋnɩ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa; paa mbʋ yɔ, ye ɖa-tɩŋa payɩ ɖɩtasɩ maɣzʋʋ ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtasɩ ɛyaa lɔŋ se pɩwazɩ-wɛ nɛ ‘pɩha-wɛ laŋhʋlʋmɩyɛ’ yɔ pɩ-yɔɔ yɔ, pɩwazɩɣ-ɖʋ.—Adu. 27:9; nwt.

4. Ɛbɛ taa ɖɩkaɣ tazʋʋ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa?

⁴ Tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa, ɖɩkaɣ tazʋʋ tɔm pɔzʋʋ naanza taa pɩlɩɩnɩ lɔŋ tasʋʋ yɔɔ: (1) Lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ yɔɔ pɩwɛɛ se patasɩ nɔɔyʋ lɔŋ? (2) Toovenim taa lɛ, pɩcɛyaa se patasɩ ɛyʋ ɛnʋ lɔŋ na? (3) Anɩ pɩpɔzʋʋ se ɛtasɩ ɛyʋ ɛnʋ lɔŋ? (4) Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩtasɩ nɔɔyʋ lɔŋ weyi ɩwɛ wazaɣ yɔ?

5. Ɛbɛ yɔɔ pɩwɛɣ kɛlɛʋ koobu nɔɔyʋ se etisi nɛ ɛmʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ lɔŋ tasʋʋ ye lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ yɔɔ ɛlɛ tasɩɣ-ɩ lɔŋ ɛnɩ yɔ? (1 Kɔrɛntɩ mba 13:4, 7)

⁵ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa sɔɔlɩ po-koobiya. Nabʋyʋ taa, pawɩlɩɣ sɔɔlɩm mbʋ alɩwaatʋ ndʋ patasɩɣ lɔŋ ɛyʋ weyi eɖiɣni kpɛzʋʋ nɩŋgbaŋaɣ ŋga kowokini-i kɩdɛkɛdɩm taa yɔ. (Gal. 6:1) Ɛlɛ pʋcɔ nɛ ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ tasɩ koobu ɛnʋ lɔŋ lɛ, pɩwɛɛ se ɛmaɣzɩ tɔm ndʋ apostoloo Pɔɔlɩ yɔɔdaa pɩlɩɩnɩ sɔɔlɩm yɔɔ yɔ, tɩ-taa natʋyʋ yɔɔ. Ɛtɔm se: “Sɔɔlɩm wɛ suuɖu nɛ pɩlakɩ kɩbandʋ. . . . Pɩkatɩɣ pɩtɩŋa, pitisiɣ pɩtɩŋa pɩ-yɔɔ, pɩwɛnɩ lidaʋ pɩtɩŋa pɩ-yɔɔ, pɩɖɔkʋʋ pɩ-laŋɩyɛ pɩtɩŋa pɩ-taa.” (Kalɩ 1 Kɔrɛntɩ mba 13:4, 7.) Ye ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ ɛmaɣzɩ Bibl masɩ nzɩ sɩ-yɔɔ yɔ, pɩkaɣ-ɩ sɩnʋʋ nɛ ɛtazɩ nɛ ɛna lɩmaɣzɩyɛ kɩbanɖɛ nɖɩ ɖɩ-yɔɔ ɛtasɩɣ koobu nɔɔyʋ lɔŋ yɔ, nɛ ɛtasɩ lɔŋ ɛnɩ nɛ sɔɔlɩm. Ye koobu weyi ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ tasɩɣ lɔŋ yɔ, ɛnawa se ɛzʋtʋyʋ ɛnʋ ɛmaɣzɩɣ ɛ-yɔɔ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩkaɣ-ɩ wɛʋ kɛlɛʋ se etisi nɛ ɛmʋ lɔŋ tasʋʋ mbʋ.—Roma 12:10.

6. Kɩɖaʋ kɩbaŋʋ ŋgʋ apostoloo Pɔɔlɩ hawa?

⁶ Apostoloo Pɔɔlɩ kaakɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɛ ɛha kɩɖaʋ kɩbaŋʋ nakʋyʋ. Alɩwaatʋ ndʋ pɩɩpɔzaa se patasɩ Tesalooniiki koobiya lɔŋ yɔ, Pɔɔlɩ tasɩ-wɛ lɔŋ. Ɛlɛ, takayɩsɩ nzɩ Pɔɔlɩ ma Tesalooniiki mba yɔ sɩ-taa, kajalaɣ taa lɛ, ɛsam-wɛ pa-tʋmɩyɛ siɣsiɣ ñɩnɖɛ, pɔ-sɔɔlɩm tʋmɩyɛ, nɛ pa-laŋɩyɛ ɖɔkʋʋ yɔɔ. Pɩtasɩ lɛ, ɛmaɣzɩ pɛ-wɛtʋ yɔɔ nɛ eheyi-wɛ se ɛnawa se pe-wezuu caɣʋ fɛyɩ kɛlɛʋ, nɛ pɛwɛɛ nɛ pɔɖɔkʋʋ pa-laŋa nazɩm taa. (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4) Halɩ eheyi koobiya mba se pɛkɛnɩ kɩɖaʋ kɩbaŋʋ Krɩstʋ ñɩma lalaa. (1 Tes. 1:8, 9) Pɩtʋʋ fɛyɩ se pa-taa kaalabɩ leleŋ siŋŋ alɩwaatʋ ndʋ Pɔɔlɩ sam-wɛ yɔ. Ðɩɩpɩtɩɣ se Pɔɔlɩ kaasɔɔlɩ e-koobiya siŋŋ. Mbʋ yebina nɛ Pɔɔlɩ pɩzɩ nɛ ɛtasɩ lɔŋ kɩbaŋ takayɩsɩ naalɛ nzɩ ɛma Tesalooniiki mba yɔ sɩ-taa.—1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12.

7. Ɛbɛ pɩzɩɣ piyele nɛ ɛyʋ nɔɔyʋ eetisiɣ se ɛmʋ lɔŋ weyi patasɩ-ɩ yɔ?

⁷ Ye ɖɩtɩtasɩ nɔɔyʋ lɔŋ camɩyɛ ɛzɩ pɩpɔzʋʋ yɔ, ɛbɛ pɩzɩɣ nɛ pɩla? Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ wɛ niye, ɛyɔɔdaa se: “Nabɛyɛ iitisiɣ se pamʋ lɔŋ weyi patasɩɣ-wɛ yɔ, pɩtɩkɛ se lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩfɛyɩ ɖeu, ɛlɛ tɔm lɛ se patɩtasɩ-wɛ lɔŋ ɛnɩ nɛ sɔɔlɩm.” Ɛbɛ ɖɩpɩzɩɣ nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ tɔm ndʋ tɩ-taa? Alɩwaatʋ ndʋ patasɩɣ nɔɔyʋ lɔŋ nɛ sɔɔlɩm yɔ, pɩwɛɣ-ɩ kɛlɛʋ se ɛmʋ-ɩ, ɛlɛ ye patasɩ-ɩ lɔŋ ɛnɩ nɛ pana yɔ, pɩwɛɣ-ɩ kaɖɛ se ɛmʋ-ɩ.

8. Alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ kpakɩɣ lɩmaɣzɩyɛ se ɛna se pɩpɔzʋʋ se ɛtasɩ nɔɔyʋ lɔŋ yaa ɛtaatasɩ-ɩ yɔ, tɔm ndʋ pɩwɛɛ se ɛpɔzɩ ɛ-tɩ?

⁸ Lɔŋ tasʋʋ hɔɔlʋʋ taa lɛ, pɩtɩpɔzɩ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ikpedisiɣ. Pʋcɔ nɛ ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ tasɩ koobu nɔɔyʋ lɔŋ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Toovenim taa lɛ, pɩcɛyaa se mɔyɔɔdɩ natʋyʋ? Man-taa tɛma  se mbʋ koobu ɛnʋ ɛwɛɛ nɛ ɛlakɩ yɔ pɩfɛyɩ ɖeu? Bibl yɔɔdʋʋ se mbʋ koobu ɛnʋ eɖiɣni labʋ yɔ pɩfɛyɩ ɖeu? Yaa mbʋ eɖiɣni labʋ yɔ matɩsɔɔlɩnɩ-pʋ?’ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ñakɩ pana nɛ ‘paawɛɣ waka ɖɩyɔɔdɩyɛ’ yaa paakpedisiɣ yɔɔdaɣ taa. (Adu. 29:20) Ye ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɛɛsɩŋ se pɩpɔzʋʋ se ɛtasɩ koobu nɔɔyʋ lɔŋ yaa ɛtaatasɩ-ɩ yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛñɔtɩnɩ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ lɛlʋ nɛ ɛpɔzɩ-ɩ nɛ ɛna se ɛnʋ ɖɔɖɔ ɛmaɣzɩɣ se mbʋ koobu ɛnʋ eɖiɣni labʋ yɔ, pɩkaɖɩɣnɩ Bibl paɣtʋ nɛ pɩpɔzʋʋ se patasɩ-ɩ lɔŋ yaa we?—2 Tim. 3:16, 17.

9. Alɩwaatʋ ndʋ ɖɩñɩnɩɣ se ɖɩtasɩ nɔɔyʋ lɔŋ wondu suu nɛ tɩ ñɔɔzʋʋ hɔɔlʋʋ taa yɔ, ɛbɛ tɔm ndʋ Pɔɔlɩ yɔɔdɩ 1 Timootee 2:9, 10 taa yɔ tɩkpɛlɩkɩɣ-ɖʋ?

⁹ Iyele nɛ ɖɩna kɩɖaʋ nakʋyʋ. Ðɩkpaɣ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ maɣzɩɣ se ɛgbɛyɛ taa koobu nɔɔyʋ wondu suu yaa ɛ-tɩ ñɔɔzʋʋ tɩmʋna. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ ɛnʋ ɛpɩzɩɣ nɛ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Bibl taa lɩmaɣzɩyɛ naɖɩyɛ haɣ-m waɖɛ se mɔyɔɔdɩ natʋyʋ?’ Ɛzʋtʋyʋ ɛnʋ ɛtɩsɔɔlɩ se ɛyɔɔdɩ ɛ-maɣmaɣ ɛ-lɩmaɣza; pʋyɔɔ lɛ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛpɔzɩ ɛzʋtʋyʋ lɛlʋ yaa tɔm susuyu weyi ɛpɩ fezuu taa yɔ nɛ ɛna ndʋ ɛlɛ maɣzɩɣ yɔ. Pa-naalɛ papɩzɩɣ nɛ patazɩ nɛ pana lɔŋ weyi Pɔɔlɩ tasɩ wondu suu nɛ tɩ ñɔɔzʋʋ hɔɔlʋʋ taa yɔ. (Kalɩ 1 Timootee 2:9, 10.) Pɔɔlɩ yɔɔdɩ paɣtʋ kila naayɛ tɔm nɛ ɛtɔ se pɩpɔzʋʋ se Krɩstʋ ñɩma wondu suu ɛmʋna nɛ tɩmaɣna nɛ pɩwɩlɩ se pɛwɛnɩ maɣzɩm mbʋ pɩmʋnaa yɔ. Ɛlɛ Pɔɔlɩ tɩɖʋ paɣtʋ wondu ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɛyʋ esuu nɛ ndʋ etaasuu yɔ tɩ-yɔɔ. Eɖiɣzinaa se Krɩstʋ ñɩma wɛnɩ waɖɛ se palɩzɩ mbʋ pɔsɔɔlaa yɔ ye pɩɩkaɖɩɣnɩ tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ yɔ. Ye mbʋ, pɩsa nɛ ɛzʋtʋyaa tɩlɩ se pɩpɔzʋʋ se patasɩ nɔɔyʋ lɔŋ yaa pataatasɩ-ɩ lɛ, pɩwɛɛ se patazɩ nɛ pana se mbʋ ɛyʋ ɛnʋ ɛlɩzaa yɔ pɩmaɣnaa nɛ pɩwɩlɩɣ se ɛwɛnɩ maɣzɩm mbʋ pɩmʋnaa yɔ.

10. Tɔm ndʋ pɩwɛɛ se tɩwɛɛ ɖa-ñʋʋ taa pɩlɩɩnɩ lɩmaɣza wena lalaa kpakɩɣ yɔ a-yɔɔ?

¹⁰ Pɩcɛyaa se ɖɩtɔzɩ se koobiya naalɛ mba papɩ fezuu taa yɔ, papɩzɩɣ nɛ pɛwɛɛnɩ lɩmaɣza ndɩ ndɩ pɩlɩɩnɩ nabʋyʋ yɔɔ, ɛlɛ pɩtɩwɩlɩ se lɛlʋ wɛnɩ toovenim nɛ lɛlʋ fɛyɩnɩ toovenim. Pɩtɩpɔzɩ se ɖɩñɩɣ ɖo-koobiya yɔɔ se pala mbʋ ɖa-maɣmaɣ ɖɩmaɣzɩɣ se pɩwɛ ɖeu yɔ.—Roma 14:10.

11-12. Ye pɩpɔzʋʋ se patasɩ nɔɔyʋ lɔŋ yɔ, tɔm ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ, nɛ ɛbɛ yɔɔ?

¹¹ Ye pɩtʋ kpayɩ kpayɩ se pɩpɔzʋʋ se patasɩ nɔɔyʋ lɔŋ nɩɩyɩ yɔ, tɔm pɔzʋʋ lɛɛbʋ lɛ se anɩ pɩpɔzʋʋ se ɛtasɩ-ɩ lɔŋ ɛnɩ? Pʋcɔ nɛ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ tasɩ koobu halɩñɩnʋ weyi ɛwalaa yɔ yaa pɩɣa nakɛyɛ lɔŋ lɛ, pɩpɔzʋʋ se ɛyɔɔdɩnɩ hɔʋ ñʋʋdʋ nɛ pʋcɔ. Pɩtɩla, ɛlɛ sɔɔlʋʋ se ɛcɔnɩ tɔm ndʋ ti-ɖeɖe ɛ-maɣmaɣ. *  Yaa pɩtɩla hɔʋ ñʋʋdʋ lɩzɩɣ se ɛwɛɣ alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ tasɩɣ ɛ-hɔʋ taa tʋ ɛnʋ lɔŋ yɔ. Nɛ ɛzɩ ɖɩnaʋ  tayʋʋ 3 taa yɔ, alɩwaatʋ natʋyʋ taa lɛ, pɩpɩzɩɣ nɛ pɩpɔzɩ se koobu halɩñɩnʋ weyi ɛzʋtʋyaa yɔ, ɛnʋ ɛtasɩnɩ lɔŋ koobu halɩñɩnʋ weyi ɛkɛ pɛlɛ yɔ.

¹² Ɛzʋtʋyʋ weyi ɛñɩnɩɣ se ɛtasɩ koobu nɔɔyʋ lɔŋ yɔ, pɩwɛɛ se ɛmaɣzɩ tɔm lɛɛtʋ yɔɔ ɖɔɖɔ. Ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Ma pɩmʋnaa se mantasɩ ɛyʋ ɛnʋ lɔŋ na, yaa ye nɔɔyʋ ɛtasɩnɩ-ɩ lɔŋ ɛnɩ yɔ, etisiɣ nɛ ɛmʋ-ɩ nɛ pɩkɩlɩ? Ɛyʋ weyi pɩlakɩ-ɩ ɛzɩ ɛfɛyɩ wazaɣ yɔ, pɩtɩla pɩwɛɣ-ɩ kɛlɛʋ nɛ pɩkɩlɩ se ɛmʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ weyi ɛɛlʋbɩnɩ wɛtʋ ndʋ nɛ ɛwa yɔ ɛ-lɔŋ tasʋʋ. Ɛzʋtʋyʋ weyi ɛɛkatɩ wɛtʋ ndʋ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɛ se ɛnɩɣ ɛyʋ ɛnʋ e-siziŋ nɛ pɩkɩlɩ, nɛ tɔm ndʋ ɛyɔɔdʋʋ yɔ, pɩtɩla ɛlɛ tisiɣ nɛ ɛmʋ-tʋ nɛ pɩkɩlɩ. Paa mbʋ yɔ, ɛzʋtʋyaa kpeekpe tʋmɩyɛ pɩkɛnaa se pakpazɩ ɖoŋ nɛ peseɣti po-koobiya nɛ pala lɛɣzɩtʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ yɔ, nɛ tɩla nɔɔ kʋɖʋmaɣ nɛ tɔm ndʋ Bibl yɔɔdʋʋ yɔ. Pʋyɔɔ lɛ, paa ɛzʋtʋyʋ weyi ɛtasɩɣ koobu nɔɔyʋ lɔŋ yɔ ɛkatɩ wɛtʋ ndʋ koobu ɛnʋ ɛkatɩɣ yɔ yaa ɛtɩkatɩ yɔ, mbʋ pɩ-tɔm cɛyaa nɛ pɩkɩlɩ yɔ lɛ se patasɩ koobu ɛnʋ lɔŋ.

13-14. Ɛbɛ yɔɔ pɩcɛyaa se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ ewelisini koobiya camɩyɛ?

¹³ Welisi camɩyɛ. Alɩwaatʋ ndʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ kaañɔɔzʋʋ ɛ-tɩ se ɛtasɩ nɔɔyʋ lɔŋ yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɛpɔzɩ ɛ-tɩ se: ‘Ɛbɛ mansɩm wɛtʋ ndʋ tɩ-taa koobu ɛnʋ ɛwɛɛ yɔ tɩ-yɔɔ? Ɛbɛ wɛɛ nɛ pɩlakɩ e-wezuu caɣʋ taa? Ɛzɩ ɛkatɩɣ kala naayɛ nɛ mantɩtɩlɩ-yɛ? Ɛbɛ pɩpɔzʋʋ-ɩ lɛɛlɛɛyɔ nɛ pɩkɩlɩ?’

¹⁴ Paɣtʋ kiɖe nɖɩ ɖɩwɛ Yakubu 1:19 taa yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se ɖitukuuni mba patasɩɣ ɛyaa lalaa lɔŋ yɔ. Yakubu mawa se: “Pɩwɛɛ se paa weyi lɛ ɛwɛɛ kpekpeka tɔm welisuu taa, ɛwɛɛ hɛɛɛ tɔm yɔɔdʋʋ taa, nɛ ɛwɛɛ hɛɛɛ pana kɔʋ taa.” Ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ pɩzɩɣ nɛ ɛmaɣzɩ se ɛsɩm ɛyʋ ɛnʋ ɛ-yɔɔ tɔm tɩŋa, ɛlɛ ɛzɩ toovenim lɛ ɛsɩm tɩ-tɩŋa na? Aduwa 18:13 tɔzʋʋ-ɖʋ se: “Weyi ɛlɛyɩɣ cosuu nɛ pʋcɔ ewelisiɣ yɔ, pɩkɛnɩ-ɩ kɩmɛlɛndʋ nɛ fɛyɛ.” Pɩkɩlɩɣ ɖeu se ŋpɔzɩ ɛyʋ ɛnʋ ɛ-maɣmaɣ nɛ ɛkɛdɩ-ŋ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɛwɛɛ yɔ tɩ-tɔm. Ye mbʋ, pɩpɔzʋʋ se ɛzʋtʋyʋ ewelisini-i pʋcɔ nɛ ɛyɔɔdɩ. Tɔzɩ lɔŋ weyi ɛzʋtʋyʋ weyi ɛ-tɔm pɔyɔɔdɩ kiɖe tɛɛ yɔ ɛkpɛlɩkaa yɔ ɩ-yɔɔ. Eɖiɣzinaa se mbʋ ɛzɩ ɛɛpaɣzɩ koobu halɩñɩnʋ ɛnʋ heyuu tɔm ndʋ ɛñɔɔzaa yɔ lɛ, pɩɩwɛɛ se ɛpɔzɩ-ɩ tɔm ɛzɩ tʋnɛ yɔ: “Ɛbɛ wɛɛ nɛ pɩlakɩ ñe-wezuu caɣʋ taa?” “Ɛzɩma manpɩzɩɣ nɛ mansɩnɩ-ŋ?” Ye ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩkpakɩɣ alɩwaatʋ se patɩlɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɖeyi ɖeyi koobiya wɛɛ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se pasɩɣnɩ-wɛ nɛ pakpazɩ-wɛ ɖoŋ nɛ pɩkɩlɩ.

15. Ɛzɩma ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa pɩzɩɣ nɛ palabɩnɩ tʋmɩyɛ paɣtʋ kiɖe nɖɩ ɖɩwɛ Aduwa 27:23 taa yɔ?

¹⁵ Ñaɣ pana nɛ ŋtɩlɩ ñe-ewiɖe. Ɛzɩ ɖɩyɔɔdʋʋ kiɖe tɛɛ yɔ, ye pɔtɔm se ɖɩtasɩ nɔɔyʋ lɔŋ weyi ɩwɛ wazaɣ yɔ, pɩɩsɩɣna se ɖɩkalɩ masɩ nasɩyɩ yaa ɖɩyɔɔdɩ lɩmaɣzɩyɛ naɖɩyɛ yaa lɩmaɣza  naalɛ tɔm yem nɛ pɩla se pɩtɛma. Pɩcɛyaa se ɖo-koobiya eɖiɣzina se ɖɩmaɣzɩɣ pɔ-yɔɔ, ɖɩnɩɣ pɔ-tɔm taa, nɛ ɖɩsɔɔlaa se ɖɩsɩnɩ-wɛ. (Kalɩ Aduwa 27:23.) Pɩpɔzʋʋ se ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa ɩla po-ɖoŋ ɖeɖe nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɛ pa nɛ po-koobiya pɛ-hɛkʋ taa.

16. Ɛbɛ kaɣ sɩnʋʋ ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa nɛ patasɩ koobiya lɔŋ weyi ɛwɛ wazaɣ yɔ?

¹⁶ Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyaa tɩsɔɔlɩ se peyele nɛ po-koobiya maɣzɩ se pɩkɩlɩ-wɛ ɖɔkɩnʋʋ nɛ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se patasɩ-wɛ lɔŋ yɔ, tɩ-taa ɖeke pɔñɔtʋʋnɩ-wɛ. Ɛlɛ, pɔyɔɔdʋʋnɩ po-koobiya ɖoŋ ɖoŋ nɛ alɩwaatʋ ndʋ paba katɩɣ kala yɔ, pawɩlɩɣ-wɛ se pamaɣzɩɣ pɔ-yɔɔ. Ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ wɛ niye, ɛyɔɔdaa se: “Ye ŋlakɩ mbʋ yɔ, taabalɩyɛ kɩbanɖɛ kaɣ wɛʋ ña nɛ wɛ mɩ-hɛkʋ taa. Ðɩnɛ ɛlɛ alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ŋtasɩ nɔɔyʋ lɔŋ yɔ, pɩkaɣ-ŋ wɛʋ kɛlɛʋ nɛ pɩkɩlɩ.” Nɛ weyi ŋtasɩɣ lɔŋ ɛnɩ yɔ, pɩkaɣ ɛlɛ ɖɔɖɔ wɛʋ kɛlɛʋ nɛ pɩkɩlɩ se etisi nɛ ɛmʋ-ɩ.

17. Alɩwaatʋ ndʋ kpem pɩpɔzʋʋ se ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɛwɛɛ suuɖu nɛ ɛla camɩyɛ lakasɩ?

¹⁷ Wɛɛ suuɖu nɛ ŋla camɩyɛ lakasɩ. Pɩpɔzʋʋ se ɖɩwɛɛ suuɖu nɛ ɖɩwɛɛnɩ camɩyɛ lakasɩ kɔzɩ kɔzɩ ye kiɖe tɛɛ koobu nɔɔyʋ eetisiɣ se ɛmʋ Bibl taa lɔŋ weyi ɖɩtasɩ-ɩ yɔ. Ye ɛgbɛyɛ taa ɛzʋtʋyʋ nɔɔyʋ ɛtasɩ koobu nɔɔyʋ lɔŋ nɛ ɛlɛ titisi nɛ ɛmʋ-ɩ yaa etitisi nɛ ɛɖɔ ɩ-yɔɔ kpaagbaa yɔ, pɩpɔzʋʋ se ɛkpa ɛ-tɩ nɛ ɛtaakɔ pana. Bibl yɔɔdɩ Yesu tɔm se: “Ɛɛkaɣ pɛlʋʋ kañɩŋgbayaɣ ŋga kolowa yɔ, nɛ ɛɛkaɣ ɖɩzʋʋ miŋ nimaɣ ŋga kɛwɛɛ nɛ kalɩɣ ñɔsɩ yɔ.” (Mat. 12:20) Ye mbʋ, alɩwaatʋ ndʋ ɛzʋtʋyʋ ɛnʋ ɛtɩmɩɣ e-ɖeke yɔ, ɛpɩzɩɣ nɛ ɛpɔzɩ Yehowa se ɛwazɩ koobu weyi pɩpɔzʋʋ se patasɩ-ɩ lɔŋ yɔ, nɛ ɛsɩnɩ-ɩ nɛ ɛnɩɩ mbʋ pʋyɔɔ patasɩɣ-ɩ lɔŋ yɔ pɩ-taa nɛ ɛɖɔ lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩ-yɔɔ. Koobu weyi patasɩɣ-ɩ lɔŋ yɔ, pɩtɩla pɩpɔzʋʋ se ɛkpaɣ alɩwaatʋ nɛ ɛmaɣzɩ lɔŋ weyi patasɩ-ɩ yɔ ɩ-yɔɔ. Ye ɛzʋtʋyʋ weyi ɛtasɩɣ koobu ɛnʋ lɔŋ yɔ, ɛwɛ suuɖu nɛ ɛlakɩ camɩyɛ lakasɩ yɔ, koobu weyi ɛwɛɛ nɛ ɛñakɩ pana se ɛsɩna yɔ, ɛɛkaɣ kam ɛ-lɩmaɣza ɛzɩma ɛkpaɣna nɛ ɛtasɩɣ-ɩ lɔŋ yɔ pɩ-yɔɔ, ɛlɛ ɛkaɣ-yɛ kam tɔm ndʋ ɛwɛɛ nɛ  ɛyɔɔdʋʋ yɔ tɩ-yɔɔ. Pɩpɔzʋʋ se paa ɛzɩmtaa lɛ, lɔŋ tasʋʋ ɩlɩnɩ Ɛsɔtɔm taa.

18. (a) Alɩwaatʋ ndʋ pɩpɔzʋʋ se ɖɩtasɩ ɛyʋ nɔɔyʋ lɔŋ yɔ, tɔm ndʋ pɩpɔzʋʋ se tɩwɛɛ ɖa-lɩmaɣza taa? (b) Ɛzɩ kɩlɛmʋʋ nɛ aɖakaɣ taa tɔm pawɩlʋʋ yɔ, tɔm ndʋ lʋlɩyaa wɛɛ nɛ pɔyɔɔdʋʋ?

¹⁸ Kpɛlɩkɩ lɔŋ hɔɔlɩŋ weyi ɩ-taa piyidi-ŋ yɔ ɩ-taa. Ðɩtɩtalɩ pilim, pʋyɔɔ lɛ, ɖɩɩkaɣ pɩzʋʋ nɛ ɖɩɖɔ lɔŋ tasʋʋ mbʋ pɩwɛ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa yɔ ɩ-yɔɔ nɛ pɩtalɩ pilim. (Yak. 3:2) Pɩkaɣ-ɖʋ yiɣduu hɔɔlɩŋ nɩɩyɩ taa. Ɛlɛ ye pɩtalɩ-ɖʋ mbʋ yɔ, pɩwɛɛ se ɖɩñaɣ pana nɛ ɖɩkpɛlɩkɩ lɔŋ pɩ-taa. Ye ɖo-koobiya ɩnawa se ɖɩsɔɔlɩ-wɛ yɔ, pɩtʋʋ fɛyɩ se pɩkaɣ-wɛ wɛʋ kɛlɛʋ se pakpaɣ nɛ pekpeɣ-ɖʋ alɩwaatʋ ndʋ ɖɩyɔɔdʋʋ natʋyʋ yaa ɖɩlakɩ nabʋyʋ nɛ pɩɖʋ-wɛ ɖɩwɩzɩyɛ yɔ.—Kalɩ ɖɔɖɔ aɖakaɣ “ Tɔm ndʋ pɩpɔzʋʋ se lʋlɩyaa ɩtɩlɩ yɔ.”

19. Ɛzɩma ɖɩpɩzɩɣ ɖɩla nɛ ɖo-koobiya hiɣ laŋhʋlʋmɩyɛ?

¹⁹ Ɛzɩ ɖɩnaʋ nɛ pɩɖɛɛ yɔ, pɩfɛyɩ kɛlɛʋ se ɖɩtasɩ ɛyʋ lɔŋ weyi ɩwɛ wazaɣ yɔ. Ðɩtɩtalɩ pilim nɛ mba ɖɩtasɩɣ lɔŋ ɖɔɖɔ yɔ patɩtalɩ pilim. Taasɔɔ paɣtʋ kila wena a-taa ɖɩtazɩ tɔm ñʋʋ kʋnɛ kɩ-taa yɔ a-yɔɔ. Maɣzɩ nɛ ŋna se lɔŋ weyi ŋcaɣ nɔɔyʋ tasʋʋ yɔ, lɩmaɣza kɩbana yɔɔ ŋcaɣ-ɩ tasʋʋ lɔŋ ɛnɩ. Pɩtasɩ lɛ, maɣzɩ nɛ ŋna se toovenim taa lɛ, pɩmʋnaa se patasɩ ɛyʋ ɛnʋ lɔŋ na, nɛ ña pɩwɛɛ se ŋtasɩ lɔŋ ɛyʋ ɛnʋ. Pʋcɔ nɛ ŋtasɩ nɔɔyʋ lɔŋ lɛ, pɔzɩ-ɩ tɔm nɛ ŋwelisini-i camɩyɛ nɛ pɩsa nɛ ŋtɩlɩ wɛtʋ ndʋ tɩ-taa ɛwɛɛ yɔ. Ñaɣ pana nɛ ŋnɩɩ ɛ-tɔm taa. Wɛɛnɩ camɩyɛ lakasɩ nɛ ŋñaɣ pana nɛ taabalɩyɛ kɩbanɖɛ wɛɛ ña nɛ ño-koobiya mɩ-hɛkʋ taa. Ðɩtaasɔɔ ɖa-kaɖʋwa yɔɔ: Ðɩsɔɔlaa se lɔŋ weyi ɖɩtasɩɣ ɛyaa yɔ, ɩwɛɛ wazaɣ, ɛlɛ ɖɩsɔɔlaa ɖɔɖɔ se ‘ɩha-wɛ laŋhʋlʋmɩyɛ.’—Adu. 27:9; nwt.