1-2. N’nga bali mwinango afunjedhilevo n’ni vamwasa ovelela malangi-o mo-othuulela pama?

VYAWA vinjinji vivirile, andimuwa ambili tatowendela rongola mwinango ule vira wa hora kaadhowa migumanoni. Ndimuwa aromile onga atom’moni-a rongoluo malemba mangasi oonga vyofuneya ofwanyea vamigumanoni. Liye athuulela ira atomlimbi-a mbwenye vyalanya aliwa rongoluo atoonga ira, “Abali nyo kamunoidhiwa nyarwa dinogumanana miyo.” Abalao tatomva-a malangi-o rongoluo ta-anamfuke nyarwa dinogumanana liye thitho moda wali vyongo vaingumiyee. Vyevi, vyatoiri-a ira rongoluo aone ira malangi-o ava-iwile liye mbo-okami-a.

² Vothuulela vyevyo vyaireile, ndimuwa aromile ongule atoonga ira: “Vahora yeniyo ndatothuulela ira rongoluo ali walomo. Mbwenye ndingathuulele mopwaseya, ndaoni ira ndatetamangela m’moni-a malemba baa-i, malo momfuka vyofuka ninga ira, ‘Pyorucha viivi vinogumanechana nyo?’ ‘N’nga pivyongo viivi vinaode i-yo ukami-ani?’” Ndimuuo atofunjedha likundo lufuneya maningi va vyevyo vyaireilevyo. Va ee-ni liye ngu ndimuwa wavapingoni wapama unovwela atu enango tangaranga nowakami-a.

3. N’nga baani unavelele malangi-o wari mwa pingo?

³ Ninga anamakumbiza, andimuwa avapingoni tatokaana izo yovelela malangi-o akala pyofuneela ira e-no. Mbwenye hora dhinango, atu enango pingoni anofwanela velela malangi-o. Mwaifwanafwani-o, bali venango rongola unooda mva-a fwee malangi-o okumela Bibilyani. (Sal. 141:5; Sang. 25:12) Venango rongola oulula unooda “velela malangi-o wa rongola wasikana” va myasa dhiongiwile va lemba la Titu 2:3-5. Thitho, hora dhothene anamabala, anofwanela velela malangi-o waa-imiwa.  Ee-no angalive ira makundo a yofunjedhai anokuza andimuwa avapingoni, othenene ninooda ganyali nathuulelanga ndhila dhedho dhinavelelela i-yo malangi-o ira takale okami-a, olimbi-a na “osangalali-a rima.”—Sang. 27:9.

4. N’nga mu yofunjedha yei ninofuna nitapanye n’ni?

⁴ Muyofunjedha ye-i, ninofuna nitapanyeni vyofuka 4 vyokuza malangi-o: 1) N’nga nikaengana vifunelo viivi navelelanga malangi-o? 2) N’nga vanofuneeladi velela malangi-o? 3) N’nga mbaani unofwanelela velela malangi-o? 4) N’nga munaire a-vi ira muvelelenga malangi-o okami-a?

5. Mwasiwa ngwan’ni kavinokala vyorucha ira atu tawachele malangi-o anovelela ndimuwa wavapingoni waudhivela? (1 Akoritiyo 13:4, 7)

⁵ Andimuwa avapingoni anodhiveliwana abali naarongola. Hora dhinango, aliwa anooni-a udhivela wen’na vovelela malangi-o wa mutu uromile wenda mundhila yodaweya. (Agal. 6:1) Mbwenye a-anaonge na mutuwo, ndimuwa wavapingoni unoroma thuulela vyongo vinango vyaongile rumiwi Paulo vyokuza udhivela. Liye aongile ira “Udhivela ngoleva rima na wapama. . . . Unomali-a vyongo vyothene, unororomela vyongo vyothene, unodedi-edhela vyongo vyothene, unovilela vyongo vyothene.” (Muleri 1 Akoritiyo 13:4, 7.) Thuulela maversu a Bibliyala unokami-a ndimuwa wapingoni ira asakesake vifunelo vyee vovelela malangi-o, thitho kaana mathuulelo ofwanelela avelelanga malangi-oao. Mutu ava-iwile malangi-o azindiela ira ndimuuo unomdhiveliwana, vinokala vyo-orucha ira aawachele.—Aroma 12:10.

6. N’nga chiifwanafwani-o iivi yapama yavelenle rumiwi Paulo?

⁶ Rumiwi Paulo voi liye ali ndimuwa, atovelela ifwanafwani-o yapama. Mofwanafwani-a, liye kaavirele kundu vavelela liye malangi-o, waabali au Tezalonika vahora yafuneela aliwa malangi-oao. Mbwenye, makarta alembile Paulo, aromile asimba namwasa wairoromelo, mabasa audhivela novilela wiwa. Liye anoathuulela na moda wakalele vyongo vaingumiiwa, Thitho mooma rima atoasikimizeli-edha ira, anoidhiwa nyarwa dhagumanana aliwa thitho ira tanovilela nyarwa dhagumanana aliwa. (1 Atez. 1:3; 2 Atez. 1:4) Atoawandela ira aliwa tali vifwanafwani-o wa Makristau enango. (1 Atez. 1:8, 9) Pyoneelatu ira aliwa tatosangalala vinjinji na mwasa oi Paulo atoasimba! Pyo-okaikela ira Paulo anoadhiveliwana maningi abalala. Ngumwasiwa makartee othene odhowa wa Makristau au Tezalonika anoava-a malangi-o owafiya varimani.—1 Atez. 4:1, 3-5, 11; 2 Atez. 3:11, 12.

7. N’nga mwasiwa ngwan’ni atu enango vinowarucha wachela malangi-o?

⁷ N’nga chini jinaireye akala kanivelenle malangi-o mundhila yofwanelela? Ndimuwa wavapingoni oidhiwa vyongo vinjinji atoonga ira, “Atu enango katinowachela malangi-o, a-kala namwasa oi malangi-oao kai apama mbwenye, namwasa oi kativeleliwile mwaudhivela.” N’nga ninofunjedhevo n’ni na vyaongile ndimuwa wavapingonula? Malangi-o katinorucha awachela akala taveleliwile na mwasa waudhivela, a-kala na mwasa onyanyuwa.

8. N’nga ndimuwa wavapingoni unofwanela dhifuka vyofuka viivi a-anavelele malangi-o?

⁸ Andimuwa avapingoni anofwanela ira vyongo mokurudheya va mwasa ovelela malangi-o. Ndimuwa wavapingoni a-anavelele malangi-o, unofwanela roma dhifuka ira: ‘N’nga ndinofwaneladi onga yongo ili yothene? N’nga nditosikimizela ira viirile mutuwo pyodaweya? N’nga vatokala lamulo lililothene la Bibilyani la-a-ari-idhe liye? Venango ndili o-iyana na liye mwamoda unoonela miyo  vyongo?’ Andimuwa avapingoni anoira vyongo mwazelu vorambela “tamangela onga madhu ta-ana thuulele pama.” (Sang. 29:20) Akala ndimuwa wavapingoni kali osikimizela ira vanofwaneladi velela malangi-o wa mutu mwinango, unofwanela fuka ndimuwa mwinango akala ira viirile mutu mwinanguo ndi vyo-iyanadi na malemba.—2 Timo. 3:16, 17.

9. N’nga ninofunjedhavo n’ni na vyoonga vya Paulo va mwasa wa vyowara na dhibalei-a? (1 Timoteo 2:9, 10)

⁹ Kathuulelani vi. Nifwanafwani-e ira, ndimuwa wavapingoni unakumbanya na mwasa wa vyongo visakunle liye va mwasa wamawarelo na dhibalei-a. Ndimuwo anodhifuka ira, ‘N’nga vatokala likundo linango la Bibilyani linandiiri-e miyo ongavo yongo?’ Ira a-aonge vyongo vyamathuulelonimwee, liye unooda fuka ndimuwa mwinango venango Kristau olimba mwauzimu. Aira e-no aliwa tanooda saka vambo-i malangi-o a Paulo oonga vyowara na moda odhibalei-a. (Muleri 1 Timoteo 2:9, 10.) Paulo atoonga vyongo vinango, vilukulu vyothonyi-edha ira Kristau unofwanelela wara mofwanelela, mwalemezo, thitho mothuulela pama. Mbwenye liye kalembile mutu vinofwanela liye wara na vya-anafwanela liye wara. Liye anozindiela ira Kristau uliwethene utokaana ufulu osakula vyongo vinadhiveliwana liye vya-ana-iyane na makundo amalembani. Ee-no tafuna ona akala vanofwanelela velela malangi-o, andimuwa avapingoni anofwanela ona pama akala mutuo atoira vyongo mwalemezo thitho mothuulela pama.

10. N’nga ninofwanela thuulela n’ni ira nilemezenga vyongo vinosakula atu enango?

¹⁰ Ninoira pama thuulela ira Makristau ambili olimba mwauzimu tanooda sakula vyongovinli vyo-iyana, mbwebye vyothene vyevyo vingali vyofwanelela. Kaninofwanela kanyi-edha Makristau afwi-u ira taire vyongo ninga vinaona i-yo kala vyapama.—Aroma 14:10.

11-12. Akala ndimuwa wavapingoni unofuna velela malangi-o, unadhifuke yofuka iivi, n’nga mwasiwa ngwan’ni?

¹¹ Akala vanofuneela ira mutu mwinango awachele malangi-o, yofuka inango inafwanela i-yo dhifuka ndi yoi, n’nga baani unofwanelela velela malangi-oao? Akala ira i-yana venango mwana wa bali unofwanelela va-iwa malangi-o, ndimuwa wavapingoni unoira pama fuka muru wabanja, venango muru wavabanjanuo unosakula akala ira unofuna velela malangi-o wa mwanee venango wa i-yanee. * Venango lombwana uli muru wavabanjanuo, unodha funa kalavo vanofuna veleliwa malangi-o. Hora dhinango vinokala pama ira rongola oulula avelele malangi-o wa rongola wasikana.

¹² Vatokala likundo n’nango lofuneya lithuulela. Ndimuwa wavapingoni unoira pama dhifuka ira, ‘N’nga miyo ndili ofwanelela  velela malangi-oala, Venango vyangakanle pama ira aveleliwe na mutu mwinango?’ Mwaifwanafwani-o, akala mutu unorucheya na mathuulelo odhiona kala o-ofuneya, vyangakanle pama ira unooda wachela malangi-o wa ndimuwa aguman’nena yorucha ninga yeeyo. Pyoidhiweya ira ndimuwa wavapingoni aguman’nena yorucha ninga yeeyo unooda velela malangi-o mwatangaranga, vyevyo vinaonge liye vinooda kala vyo-oruchaya mutu mwinango vi-arela. Mbwenye, andimuwa othene tatokaana izo yolimbi-a abali naarongola ira tachinjenga vyongo movwelana na makundo a malembani. Ee-no vyofuneya vinjinji kuvelela malangi-o, angalive ira ndimuwa wavapingoni unovelela malangi-oao kagumanena yorucha ninga iguman’nena mutuo.

13-14. N’nga mwasiwa ngwan’ni andimuwa tanofwanela vuruwanechecha ta-anavelele malangi-o?

¹³Mukalenga okozeya vuruwana. Ndimuwa wavapingoni akozeelanga ira amavelele malangi-o, unofwanelela dhifuka ira: ‘N’nga ndinoidhiwa n’ni vyoonga balula? N’nga chini inoireya vaingumiyee? N’nga unogumanana vyorucha vya-aidhi miyo? N’nga inofuneeleya liye maningi chini?’

¹⁴ Mutu uliwethene unofuna velela malangi-o, unofwanela thuulela likundo lava lemba la Tiyago 1:19. Tiyago alembile ira: “Mutu uli wothene akhale wombaranya uvwa, mbwenye wodembuwa voonga na wodembuwa thakhaleliwa.” Ndimuwa wavapingoni unothuulela ira unoidhiwa makundo othene okuza mwasuwo, n’nga unoidhiwa vyothene? Lemba la Sanganikho 18:13 linonithuucha ira: “Mutu uliwothene unombaranyedha wakula mwasa a-anauvwechache ngopupwa, thitho unokaana manyadho.” Ee-no vinokala pama mutuo aonge ekene mweemo vyongo muli aliwa. Ndimuwa wavapingoni unofwanelela vuruwana a-anaonge. Thuulelani vyafunjedhile ndimuwa wavapingoni uongiwile maromelo wa yofunjedhai. Liye atozindiyela ira malo moroma onga vikozeele liye, angafwanenle fuka rongoluo vyofuka ninga vi: “Pyorucha viivi vinogumanechana nyo?” “N’nga pivyongo viivi vinaode i-yo ukami-ani?” Akala andimuwa anodhilimbi-edha fwanya makundo othene, pyo-okaikela ira anooda kami-a no limbi-a abali naarongoliwa.

15. N’nga andimuwa avapingoni ana-indi-edhe a-vi basa likundo lava lemba la Sanganikho 27:23?

¹⁵Muidhiwenga pama mabila. Ninga muonile i-yo maromelo a yofunjedha yei, velela malangi-o unothangani-avo vinjinji a-kala leri malemba mangasi baa-i venango onga makundo enango. Abali naarongola tanofwanela ona ira ninoadhiveliwana, ninoavuruwana, thitho ninofunechecha akami-a. (Muleri Sanganikho 27:23.) Andimuwa avapingoni tanofwanela ira vilivyothene ira tavwelanenga na abali naarongola avapingoni.

16. N’nga chini inakami-e andimuwa avapingoni ira tavelelenga malangi-o okami-a?

¹⁶ Andimuwa avapingoni tanofwanela rambela alemeeli-a abali naarongola apingoni  thuulela ira, anofuna tapanya naaliwa vahora ile inofuna aliwa ava-a malangi-o. Mo-iyana na vyevyo, hora dhothene tanotapanya naabali naarongola, voaoni-a ira tanowathuulela tagumanana nyarwa. Ndimuwa unango oidhiwa vyongo vinjinji aongile ira, “Mwairanga vyevi munodha kala vauxamwali wapama naaliwa. Ee-no vinokala vyo-orucha velela malangi-o, vafuneelanga veleliwa malangi-o.” Vyaira e-no mutu unova-iwa malangi-oao unooda awachela mo-orucha.

17. N’nga ndi hora iivi vevo andimuwa avapingoni vanofwanela aliwa kala oleva rima na oriya rima?

¹⁷Mukalenga oleva rima na oriya rima. Leva rima na riya rima kofuneya vinjinji simbwasimbwa akala mutu unokonda wachela malangi-o okumela Bibilyani. Ndimuwa wavapingoni unofwanela dhilimbi-edha ira a-athakaleliwe akala malangi-o avelenle liye katiwacheliwile va hora yeniyo. Onga vya Yesu, ulosi watoonga ira: “Rere onyala kunodha sazuliwa, thitho panti yotowa kinadha timi-iwa.” (Mat. 12:20) Ee-no ndimuwa wavapingoni alobelanga vaekene, unooda mvepa Yohova ira amraeli-e mutu ule unofwanela va-iwa malangi-o thitho ira amkami-e vwechecha mwasee ngwan’ni unofuneela malangi-oao. Hora dhinango bali ava-iwile malangi-oao unofuneela hora yokwakwanela ira athuulele viwandeliwile liye. Akala ndimuwa wavapingoni ngoleva rima na oriya rima, mutu unokami-ia kanodha dodomeya, na moda uveleliwile malangi-oao malo mwavyevyo unodha thuulela malangi-o awachenle liye. Mbwenye hora dhothene malangi-ao anofwanela kumela M’madhu a Nlungu.

18. a) N’nga ninofwanela thuulela likundo livi nafunanga velela malangi-o? b) Ninga munoona i-yo vairuthiruthiniva na kwadruli, n’nga anamabala anotapanyan’ni?

¹⁸Mufunjedhengavo yongo va vidawi-idhe nyo. Voi kanili ochena, kanino-arela pama malangi-o othene atapanyile i-yo mu yofunjedha yei. (Tiy. 3:2) Ninooda dawi-a vyongo vinango, mbwenye vyevyo vyaireya, ninofwanela funjedhangavo yongo vavidawi-idhe i-yovyo. Abali naarongoli-u taona ira ninowadhiveliwana, kavinowarucha ira tanilevelele akala nitoaongela venango airela vyongo  vyoasukwali-a.—Muone kwadru loi, “ Madhu waanamabala.”

19. N’nga ninaire a-vi ira malangi-o anovelela i-yo tasangalali-enga mirima yaabali naarongoli-u?

¹⁹ Movwelana na muonele i-yo, kai vyokweya velela malangi-o okami-a. I-yo kanili ochena, saasawa naatu anoava-a i-yo malangi-oao. Muthuulelenga likundo litapanyile i-yo muyofunjedha yei. Muonechechenga ira munovelela malangi-oao navifunelo vyofwanelela. Musikimizelenga, akala malangi-o mbofuneya veleliwa thitho akala nyo muli ofwanelela aavelela. Mwa-anavelele malangi-oao, mufukenga vyofuka novuruwana pama ira muvwecheche viguman’nena mutuo. Muonenga vyongo ninga munovionela mutuo. Muirenga vyongo mokurudheya, thitho muvwelanenga na abali naarongola. Thuulelani ira ifunelo yi-u: Kaivelela malangi-o okami-a baa-i mbwenye “tanosangalali-a rima.”—Sang. 27:9.