1-2. Le i bika byefundile mukulumpe umo mu mwanda utala kupāna madingi?

 PANO ke padi myaka mivule, bakulumpe babidi bakapempwile kaka umo wadi kakitanwangapo ku kupwila mu kitatyi kampanda. Mukulumpe wadi wimanine mīsambo watangila kaka bisonekwa bivule bīsambila pa kutanwa ku kupwila. Walanga’mba bupempudi bwabo bubapite biyampe, ino pobadi ke bataluka na mukulumpe mukwabo, kaka wanena’mba, “banwe batutu kemuyukilepo makambakano ompita’mo.” Batutu baletele madingi pampikwa kwipangula makambakano adi ekonda na kaka. Ebiya nandi wamona’mba madingi abo keamukweshepo.

² Mukulumpe wadi wimanine mīsambo unena’mba: “Mu kine kitatyi’kya, nadi nanga’mba kaka kadipo na bulēme. Ino ami pa kulangulukila’po, najingulula’mba namutangile bisonekwa byonso bifwaninwe pa kyaba kya kumwipangula bipangujo byonso bifwaninwe, kimfwa’mba, ‘le i bika bikutene mu būmi?’ ‘Le mbwanya kukukwasha namani?’” Uno mukulumpe waboile ñeni ya kamweno ku uno mwanda. Dyalelo i mukumbi witūla pa kyaba kya bakwabo kadi wibakwasha.

3. Le i ani mu kipwilo ubwanya kupāna madingi?

 ³ Bakulumpe, byobadi bakumbi, badi na kiselwa kya kudingila bantu ponso pobasakilwa madingi. Inoko, kudi kitatyi kisakilwa ne bantu bakwabo mu kipwilo kupāna madingi. Kimfwa, tutu nansha kaka ubwanya kupa mulunda madingi a mu Bible. (Ñim. 141:5; Nki. 25:12) Kaka mununu nandi ubwanya ‘kudingila bansongwakaji’ mu myanda  ilombwelwe mu Tetusa 2:3-5. Kadi na bubine, divule dine bambutwile bafwaninwe kudingila babo bana ne kwibalemununa. Nanshi, nansha kino kishinte byokisambila nakampata pa bakulumpe pa kipwilo, batwe bonso tubwanya kumwena’mo na kubandaula miswelo yotubwanya kuleta madingi mayampe kadi akankamika, mene ‘akasangaja mutyima.’​—Nki. 27:9.

4. Le i bika byotusa kwisambila’po mu kino kishinte?

⁴ Mu kino kishinte, tusa kwisambila pa bipangujo biná bitala pa mwa kupānina madingi: (1) Le i bubinga’ka bwendele’mo bwa kudingidila muntu? (2) Le bine bilomba kudingila muntu? (3) Le i ani ufwaninwe kupāna madingi? (4) I muswelo’ka obwanya kupāna madingi mayampe?

5. Mwanda waka bantu bakapēlelwa bininge kwitabija madingi a mukulumpe shi wialeta na buswe? (1 Bene Kodinda 13:4, 7)

⁵ Bakulumpe basenswe batutu ne bakaka. Kyaba kimo, balombolanga buno buswe na kudingila muntu udi mu kyaka kya kulonga kilubo. (Ngt. 6:1) Inoko kumeso kwa kukesamba na muntu, mukulumpe ufwaninwe kulangulukila pa bintu bimobimo byānenene mutumibwa Polo pa buswe. Wānenene amba: “Buswe budi na kitūkijetyima ne kanye. . . . Butyumwinanga byonso mu manwi, bwitabijanga byonso, bukulupilanga byonso, būmininanga byonso.” (Tanga 1 Bene Kodinda 13:4, 7.) Kulangulukila pa ano mavese kukakwasha mukulumpe alangulukile pa bubinga bwa kupānina madingi, ne kukemona na mwanetu na mumweno muyampe. Shi yewa upebwa madingi wamone amba mukulumpe umutele mutyima, kakabulwepo kwitabija madingi andi.​—Loma 12:10.

6. Le i kimfwa’ka kiyampe kishile mutumibwa Polo?

⁶ Mutumibwa Polo i mukulumpe ushile kimfwa kiyampe. Kimfwa, banabetu ba mu Tesalonika pobādi basakilwa madingi, Polo kēkakilepo kwibadingila. Inoko mu mikanda yāebalembēle, Polo wēbafwijije’ko bidi pa mwingilo wa lwitabijo lwabo, pa kususuka kobādi basusuka na mingilo na buswe, ne pa kūminina kwabo. Kadi wālangulukīle pa ngikadilo yobādi’mo, wēbalombola’mba uyukile amba būmi bwabo i bukomo, ne amba bōminine na kikōkeji kupangwapangwa. (1 Ts. 1:3; 2 Ts. 1:4) Wālombwele’nka ne bano banabetu amba, i bimfwa ku bene Kidishitu bakwabo. (1 Ts. 1:8, 9) Bine, bāsangele bininge pa kufwijibwa’ko na Polo! Kino kyālombwele amba Polo usenswe banababo bininge. O mwanda wābwenye kuleta madingi mayampe mu mikanda yandi ibidi yaātumīne bene Tesalonika.​—1 Ts. 4:1, 3-5, 11; 2 Ts. 3:11, 12.

7. Mwanda waka muntu ubwanya kupela madingi?

⁷ Le i bika bibwanya kulongeka shi ketuletelepo madingi mu muswelo muyampe? Mukulumpe umo wa bwino unena’mba, “bantu bamo bapelanga madingi, ke pa mwandapo’tu i mabi, ino mwanda kealetelwepo na buswe.” Le kino kitufundija bika? Madingi apēlanga kwitabijibwa shi i maletwe na buswe, ke na bulobopo.

8. Le i bipangujo’ka bifwaninwe kwiipangula mukulumpe pa kuyuka shi bilomba kudingila muntu?

⁸ Bakulumpe kebafwaninwepo kupēlakana kuleta madingi. Kumeso kwa kwialeta, mukulumpe ufwaninwe kwiipangula’mba: ‘Le mfwaninwe’nka kunena’po kintu? Le bine nkulupile amba bilongele muntu i bibi? Le kudi  musoñanya wa mu Bible utyumwinwe? Nansha i kwishila’tu kwa milangwe?’ Bakulumpe balekanga na tunangu ‘kupēlakana kunena.’ (Nki. 29:20) Shi mukulumpe kayukilepo shi bilomba kudingila muntu, ubwanya kukesamba na mukulumpe mukwabo mwanda wa kuyuka shi nandi umona’mba mwanetu i mutyumune misoñanya ya mu Bisonekwa, ne amba usakilwa kudingilwa.​—2 Tm. 3:16, 17.

9. Le i ñeni’ka yotuboila kudi Polo mu mwanda utala kuleta madingi pa muvwadilo ne mwidyangwilo? (1 Temote 2:9, 10)

⁹ Tulangulukilei bidi pa kino kimfwa. Langa’po shi mukulumpe watengwa na muvwadilo nansha mwidyangwilo wa mwanetu mu lwitabijo. Mukulumpe ubwanya kwiipangula’mba, ‘le kudi bubinga bwa mu Bisonekwa bwa kunenena kintu kampanda?’ Mukulumpe byakasakepo kuleta milangwe yandi, ubwanya kwipangula mumwena’po mukulumpe mukwabo nansha musapudi mutame ku mushipiditu. Babwanya kubandaula pamo madingi āletele Polo pa muvwadilo ne mwidyangwilo. (Tanga 1 Temote 2:9, 10.) Polo wāletele misoñanya imoimo ya mu kikonge, wānena’mba muvwadilo wa bene Kidishitu ufwaninwe kwikala mufwaninwe, wa butūkanye, kadi bya lūku. Inoko Polo kātelelepo mulongo wa bivwalwa bya kuvwala ne bya kuleka kuvwala. Wādi uyukile amba bene Kidishitu babwanya kutonga bya kuvwala kebityumunapo byobya binena Bisonekwa. Nanshi pa kuyuka shi bilomba kudingila muntu, bakulumpe bafwaninwe kubandaula shi muntu i mutonge bivwalwa na butūkanye ne bujalale.

10. Le i bika biketukwasha tulēmeke butongi bwa bakwetu?

¹⁰ I biyampe tuvuluke amba bene Kidishitu babidi batame ku mushipiditu babwanya kutonga bintu bishile, kadi abo bonso batonga’tu biyampe. Ketufwaninwepo kutūdila banabetu mu lwitabijo misoñanya yetu ya kiyampe ne kibi.​—Loma 14:10.

11-12. Shi bilomba kudingila muntu, le i bipangujo’ka bifwaninwe kwiipangula mukulumpe, ne mwanda waka?

¹¹ Shi bibamweka’mba bilomba kudingila muntu, kipangujo kikwabo i kino, le i ani ufwaninwe kumudingila? Kumeso kwa kudingila kaka musongwe nansha mwana mutyetye, mukulumpe ukesamba na mutwe wa kisaka, mwine ubwanya padi kusaka kupwa mwanda aye mwine. * Nansha padi kunena mutwe wa kisaka atanwe’po paleta mukulumpe madingi. Kadi monka motwanenenanga mu  musango wa 3, kudi bitatyi bimo bibwanya kulombwa kaka mununu akadingile kaka nkasampe.

¹² Kudi kintu kikwabo kifwaninwe kulangulukila’po bakulumpe. Mukulumpe ubwanya kwiipangula’mba, ‘le ami ye ufwaninwe kuleta madingi, nansha bikekala biyampe shi muntu  mukwabo wakamudingila?’ Kimfwa, muntu wikonda na milangwe ya kwityepelwa ubwanya kwitabija madingi a mukulumpe udi na ano makambakano, pa kyaba kya yewa kadipo nao. Mukulumpe wadi na ino milangwe ubwanya kupēlelwa kwitūla pa kyandi kyaba, kadi byanena bibwanya kwitabijibwa bukidibukidi. Inoko bakulumpe bonso badi na kiselwa kya kukankamika ne kukomeja batutu ne bakaka bashinte musakila Bisonekwa. Nanshi shi bilomba kuleta madingi, kya mvubu nakampata i kwialeta.

13-14. Mwanda waka i biyampe mukulumpe evwane?

¹³ Ivwana bidi. Kitatyi kīteakanya mukulumpe mwanda wa kukadingila muntu, ufwaninwe kwiipangula’mba: ‘Le i bika byondyukile pa ngikadilo idi’mo mwanetu? Le i bika bimutene mu būmi? Le wikondanga na makambakano onkiyukilepo? Le i bika byasakilwa bininge pano?’

¹⁴ Musoñanya udi mu Yakoba 1:19 utala boba bapāna madingi. Yakoba wālembele amba: “Muntu ense ufwaninwe kupeja pa kwivwana, kwija pa kwisamba, kwija pa kukwatwa bulobo.” Mukulumpe ubwanya kulanga’mba uyukile myanda yonso, ino le wiiyukile bine? Kisonekwa kya Nkindi 18:13 kituvuluja’mba: “Shi muntu ulondolola kumeso kwa kwivwana myanda, i bulembakane ne bumvu.” I biyampe kwipangula muntu mwine alombole mwikadile myanda. Kino kilomba kwivwana kumeso kwa kwisamba. Vuluka ñeni yaboile’ko mukulumpe otwatelanga ku ngalwilo kwa kino kishinte. Wajingulwile amba pa kyaba kya kushilula bupempudi na myanda yaadi uteakenye, wadi ufwaninwe kwipangula kaka bino bipangujo: “Le i bika bikutene mu būmi?” “Le mbwanya kukukwasha namani?” Shi bakulumpe betūdila’ko kitatyi kya kuyuka myanda, kebakabulwepo kukwasha batutu ne bakaka ne kwibakankamika.

15. Le bakulumpe babwanya kwingidija namani madingi adi mu Nkindi 27:23?

¹⁵ Yuka luombe. Monka motwanenenanga ku ngalwilo, pa kuleta madingi mayampe, kebilombepo’tu enka kutanga bisonekwa bityetye nansha kuleta mulangwe umo nansha ibidi. Batutu ne bakaka bafwaninwe kumona’mba twibatele mutyima, twibevwanije, ne amba tusakanga kwibakwasha. (Tanga Nkindi 27:23.) Bakulumpe bafwaninwe kulonga bukomo bwa kupwana bininge na batutu ne bakaka.

16. Le i bika bikakwasha bakulumpe balete madingi mayampe?

¹⁶ Bakulumpe kebafwaninwepo kulengeja banababo balange amba i bavudilwe bya kulonga, ne amba besambanga nabo enka shi  abalonga kintu kibi. Ino bafwaninwe kwisamba na batutu ne bakaka kitatyi ne kitatyi, ne kwibata mutyima kitatyi kyobekonda na makambakano. Mukulumpe umo wa bwino unena’mba, “shi ulonga namino, ukapwana nabo bininge. Ebiya shi bilomba kudingila muntu, ukapēlelwa bininge kumudingila.” Kadi yewa obadingila nandi ukapēlelwa kwitabija.

17. Le mukulumpe ufwaninwe kwikala na kitūkijetyima ne kanye kitatyi’ka?

¹⁷ Ikala na kitūkijetyima ne kanye. Kitūkijetyima ne kanye i ngikadila isakibwa nakampata shi muntu wapelele dibajinji madingi a mu Bible. Mukulumpe kafwaninwepo kuloba shi tutu nansha kaka ketabijepo madingi andi nansha kwiengidija. Bible unena pangala pa Yesu amba: “I kutupu dibungu difyotoke dyakatyumuna, nansha lukamba lwa kinanu lufituka mwishi lwakabula.” (Mat. 12:20) Nanshi mu milombelo yandi ya pa kasuku, mukulumpe ubwanya kulomba Yehova akwashe yewa usakilwa madingi, evwanije bubinga bwine bwamupelwa madingi, kadi eengidije. Mwanetu obadingila usakilwa padi kitatyi kya kulangulukila pa madingi. Shi mukulumpe udi na kitūkijetyima ne kanye, yewa wadingila kakalabikwapo na muswelo wamudingila, ino ukabwanya kuta mutyima ku madingi. Inoko madingi afwaninwe kutamba nyeke mu Kinenwa kya Leza.

18. (a) Le i bika byotufwaninwe kuvuluka pa kuleta madingi? (b) Le i myanda’ka idi mu kapango ifwaninwe kuta’ko bambutwile mutyima?

¹⁸ Boila ñeni ku bilubo byobe. Byotudi bampikwa kubwaninina, ketukabwanyapo kwingidija madingi adi mu kino kishinte mu muswelo mubwaninine. (Yak. 3:2) Tukalonga bilubo, ino shi tubebilonga, tufwaninwe kuboila’ko ñeni. Shi batutu ne bakaka abamone amba twibasenswe, padi bakapēlelwa kwitulekela shi tubebasanshija na bintu byotunena ne byotulonga.​—Tala ne kapango kanena’mba “ Kudi Bambutwile.”

19. Le i muswelo’ka otubwanya kusangaja mutyima wa batutu ne bakaka?

¹⁹ Monka motwekimwena, kebipēlangapo kuleta madingi mayampe. Twi bantu bampikwa kubwaninina, enka ne boba botudingila bene. Tuvulukei nyeke misoñanya yotwesambila’po mu kino kishinte. Tutalei shi tudi na bubinga bwendele’mo bwa kudingidila muntu. Kadi tujingululei shi bilomba kudingila muntu, ne shi batwe bo bantu bafwaninwe kumudingila. Kumeso kwa kudingila muntu, ipangula bipangujo ne kumuteja na katentekeji mwanda wa wivwanije makambakano ekonda na muntu. Longa bukomo bwa kwikala na mumweno muyampe wa bintu. Ikala mutūkanye, kadi pwana bininge na batutu ne bakaka. Vuluka kino kitungo: Tusakanga madingi etu ekale mayampe kadi ‘asangaja mutyima.’​—Nki. 27:9.