1-2. Yɛ mɛ nyita kɔli kɔi agbɔ̃ ndani na se mɛ aba hɛ̃ngɔ wangɔ?

ALI ndɛ abulu gba, abiazi sɛ agwendó ti bangɔ nyita wali kɔi mɛ na pɛ angoi gba ta lo dɛndó lo gwe bombi ma. Biazo mɛndó abanda tɛnɛngɔ tɛnɛ uzu adindó hɛ̃ lo avɛrse gba mɛ aba gwengɔ bombi. Lo hũndó ya, ni sa ngunu bɛ nyita wali niko, kanda ngoi mɛndó ala diri ko, nyita wali niko tɛnɛndó ya, “Ta ĩ ayata kɔli, ĩ hĩnga nvɛ̃ni akpale mɛ mbi ndo tengbi na ni ma.” Ala hɛ̃ndó nyita wali awangɔ zangangɔ gingɔ hĩngangɔ akpale mɛ lo ndo tengbi na ni. Na lo ni la, ta wangɔ tɛ ala agbɔ̃ndó bɛ lo ma.

² Na ngoi mɛ lo ndo da bɛ lo na visitɛ mɛndó ala li ko, biazo mɛndó wa bandangɔ tɛnɛ uzu atɛnɛ ya: “Na ngoi niko ko, mbi hũndó ya, ta nyita wali niko na tɔndɔngɔ na mbage tɛ e ma. Kanda ngoi mɛ mbi di mbi binga li mbi ko, mbi hũ ya, mbi hɛ̃ndó nyita wali avɛrse na sɛ lɛ hũndangɔ lo na ahũnda ti nzɔ̃ni mabere: ‘Akpengba kpale mɛ mɔ ndo tengbi na ni na olo nɛ?’ ‘Elengbi ti zangɔ mɔ ngasia?’” Biazo niko aluandó wangɔ ti ngbondoni na ndo tɛnɛ niko. Ndɛ lo mɛ ko, lo du biazo mɛ ndo kpã tɛrɛ lo na ndo tɛ azi mɛndɛ̃, wa lo ndo hɛ̃ nga tɛrɛ lo na ya kwa ti batangɔ angasã gbaga.

3. Azi mɛ alengbi ti hɛ̃ngɔ wangɔ kaya bombi na?

 ³ Na lo mɛ ya, abiazi adu awa batangɔ ngasã ngbaga ko, ala na kumba ti hɛ̃ngɔ wangɔ se alengbi. Ngoi mɛndɛ̃ ando yɔ ya, ayata mɛndɛ̃ ti ya bombi ahɛ̃ nga wangɔ. Na ndakisa nyita kɔli bere nyita wali alengbi ti hɛ̃ngɔ wangɔ mɛ alo kaya Ngbangɔ hɛ̃ fɔ̃ lo. (Nz. 141:5; Mas. 25:12) Kanda nyita wali mɛ na bulu gba alengbi ti hɛ̃ngɔ wangɔ hɛ̃ “aya we mɛ adu na kɔli” fãnani ma bere se mɛ atɛnɛ na ni kaya mbɛti ti Tito 2:3-5. Wa ngoi gba awa dũngɔ  ayangambi ndo hɛ̃ wangɔ ná disiplini hɛ̃ ayati la. Abɛse du ya, tɛnɛ mɛ ndɛ e manda aba uzu abiazi ti ya bombi ko, e zu elengbi ti luangɔ anzɔ̃ kpale na bangɔ se mɛ elengbi ti hɛ̃ngɔ wangɔ mɛ nzɔ̃ni nga na omɛ alengbi ti “hɛ̃ngɔ dengɔ bɛ.”​—Mas. 27:9.

4. Aye mɛ ndɛ e na mandangɔ so ya tɛnɛ mɛ nɛ?

⁴ Na ya tɛnɛ mɛ ndɛ e mandangɔ ko, e na hɛ̃ngɔ agbinya ti ahũnda siɔ mɛ aba hɛ̃ngɔ wangɔ: ti (1) Ye mɛ ndo to e ya, e hɛ̃ wangɔ nɛ? Ti (2) Ayɔ bo ya e hɛ̃ wangɔ? Ti (3) Zo mɛ lengbi ti hɛ̃ngɔ wangɔ ni na? Ti (4) Ngasia la elengbi ti hɛ̃ngɔ wangɔ ti nzɔ̃ni nɛ?

5. Ye mɛ na zangɔ biazo ya, lo hɛ̃ wangɔ ti nzɔ̃ni nɛ? (1 Kɔrinto 13:4, 7)

⁵ Abiazi ndo ye ayata kɔli ná ayata wali. Na ngoi mɛndɛ̃ ala ndo fa songo niko na hɛ̃ngɔ wangɔ hɛ̃ azi mɛ aye mungɔ lége ti siɔni. (Gal. 6:1) Uzu ti nɛngɔ ya, ala hɛ̃ zo kɔi wangɔ ko, ayɔ ya, abiazi abinga li la na ndo tɛnɛ mɛndó Toma Polo atɛnɛ na lo ti fangɔ songo. Lo pandó ya, “songo ndodu na yɔngɔrɔ bɛ nga na nzɔ̃ bɛ . . . ndo gbe bɛ lo na lo ti siɔ ye zu mɛ ali tɛrɛ lo, lo ndo ye lo zu, lo ndo du na dangɔ bɛ na ndo aye zu, lo ndo ngbã kpengbani na ndo aye zu”, NWT. (Di 1 Kɔrinto 13:4, 7.) Gbɔ̃ngɔ li na ndo avɛrsɛ ti ya Ngbangɔ mɛ alengbi ti zangɔ biazo ya, lo hĩnga ye mɛ ato lo ya lo hɛ̃ wangɔ, wa lo hɛ̃ nga ni na songo hɛ̃ nyita lo. Se nyita niko hũ ya, biazo hɛ̃ lo wangɔ ni na songo na ndombali nzɔ̃ kpale tɛ lo ko, na dungɔ woni ya, lo ye wangɔ ni.​—Rom. 12:10.

6. Se lɛlo ti nzɔ̃ni mɛ Toma Polo zia hɛ̃ e nɛ?

⁶ Toma Polo du se lɛlo ti nzɔ̃ni na lo tɛ abiazi na omɛ aba hɛ̃ngɔ wangɔ. Na ngoi mɛndó ayata ti Tɛsalonikɛ na gwɛ̃ ya, ahɛ̃ la wangɔ ko, ta Polo kɛ̃ ndó hɛ̃ngɔ la wangɔ ma. Na lo ni la, kaya mbɛti mɛndó lo to hɛ̃ la ko, Polo hɛ̃ndó la sia kɔli na lo ti kwa mɛndó ala ndo li na loyengɔ, songo mɛndó ala na ni, nga na gbengɔ bɛ tɛ ala. Lo tɛnɛ ngandó tɛnɛ ti akpengba kpale mɛ ala ndo tengbi na ni, wa lo tɛnɛ ngandó hɛ̃ la ya, lo hĩnga nzɔ̃ni ya, ala na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti pɛnɔ, wa ala ndo gbe bɛ la gba na ndo pɛnɔ mɛ azi ndo hɛ̃ la. (1 Tɛs. 1:3; 2 Tɛs. 1:4) Lo tɛnɛ ngandó hɛ̃ ayata niko ya, ala du anzɔ̃ lɛlo na lo tɛ awakristo mɛndɛ̃. (1 Tɛs. 1:8, 9) Ala mandó dengɔ bɛ nvɛ̃ni na ngoi mɛndó ala lua mbeti tɛ Polo! Ni fandó ya, Polo ndo yendó ayata lo mawoma nvɛ̃ni. Na lo ni la, wangɔ mɛndó lo hɛ̃ kaya mbeti sɛ mɛndó lo to hɛ̃ awakristo ti Tɛsalonikɛ ko, agbɔ̃ndó bɛ la nvɛ̃ni.​—1 Tɛs. 4:1, 3-5, 11; 2 Tɛs. 3:11, 12.

7. Ye mɛ alengbi ti lingɔ ya, zo kɛ̃ mangɔ wangɔ nɛ?

⁷ Ye mɛ lengbi ti lingɔ tɛrɛ lo se du ya, ta e hɛ̃ wangɔ na ndenge ti nzɔ̃ni ma nɛ? Biazo kɔi mɛ ahĩnga hɛ̃ngɔ wangɔ gba atɛnɛ ya, “azi mɛndɛ̃ ndo kɛ̃ wangɔ ta na lo mɛ ya, wangɔ ni du siɔni ma, kanda na lo mɛ ya, ta ahɛ̃ wangɔ ni na songo ma.” Wangɔ mɛ elengbi ti luangɔ na ya tɛnɛ mɛ nɛ? Ando du woni yengɔ wangɔ se du ya ahɛ̃ ni na songo, kanda ta na tɔmbɔgɔngɔ ma.

8. Hũnda mɛ biazo kɔi alengbi ti hũndangɔ na tɛrɛ lo uzu ti nɛngɔ ya, lo hɛ̃ zo kɔi wangɔ nɛ?

⁸ Ta yɔ bo ya, abiazi adu iɔ iɔ (pressé) na hɛ̃ngɔ wangɔ ma. Uzu ti nɛngɔ ya biazo hɛ̃ wangɔ ko, ayɔ ya, lo hũnda tɛrɛ lo na ndo mɛ: ‘Ayɔ bo ya mbi tɛnɛ tɛnɛ? Ye mɛ fa ya ye mɛ zo olo li, adu siɔni nɛ? Lo ko nyɔ ndia ti ya Ngbangɔ? Bere adu ya, se mɛ lo li na kpale akɛsɛnɛ na se mɛ mbi ndo li na ni?’ Abiazi mɛ na ndara ndo kɛ̃ “tɛnɛngɔ tɛnɛ iɔ iɔ.” (Mas. 29:20) Se du ya biazo kɔi na kitɛ ka bɛ lo na ndo wangɔ mɛ lo ye hɛ̃ngɔ nyita kɔi ko, lo lengbi ti hũndangɔ biazo mɛndɛ̃ ti hĩngangɔ tɛnɛ mɛ Ngbangɔ tɛnɛ na ndo kpale niko, nga na se mɛ lo lengbi ti hɛ̃ngɔ na wangɔ ni.​—2 Tim. 3:16, 17.

9. Wangɔ mɛ e lua ka tɛ Polo na omɛ aba se ti hɛ̃ngɔ wangɔ na lo ti yungɔ bɔngɔ nga na se ti lɛkɛngɔ tɛrɛ nɛ? (1 Timɔte 2:9, 10)

 ⁹ E mu ya, biazo kɔi ndo da bɛ lo ya, nyita kɔi ti ya bombi ndo yu bɔngɔ bere lo ndo lɛkɛ tɛrɛ lo na ndenge ti siɔni. Se du ngaso ko, biazo niko lengbi ti hũndangɔ tɛrɛ lo na ndo mɛ, ‘ndia ti ya Ngbangɔ mɛ ahɛ̃ mbi lége ya, mbi hɛ̃ wangɔ na ndo akpale ti ngaso nɛ?’ Ti nɛngɔ ya, ta biazo ni ahɛ̃ azi wangɔ na bangɔ bo dangɔ bɛ tɛ lo nvɛ̃ni ma ko, ayɔ ya lo hũnda nga dangɔ bɛ tɛ biazo mɛndɛ̃, bere wa fangɔ tɛnɛ mɛ lo kpengbani na ya nyingɔ. Ala lengbi ti bangɔ ndoni kɔi wangɔ mɛ Polo hɛ̃ na omɛ aba yungɔ bɔngɔ ná se ti lɛkɛngɔ tɛrɛ. (Di 1 Timote 2:9, 10.) Polo hɛ̃ndó wangɔ ti ngbondoni mɛ aba yungɔ bɔngɔ hɛ̃ awakristo ya, ale ala yu bɔngɔ na se mɛ alengbi, nga na se ti nzɔ̃ni. Kanda ta Polo kpãndó ndia hɛ̃ awakristo na omɛ aba bɔngɔ mɛ ala lengbi ti yungɔ ná omɛ ala lengbi ti kɛ̃ngɔ yungɔ ni ma. Lo hĩnga ya, wakristo kɔi kɔi lengbi ti yungɔ bɔngɔ mɛ bɛ lo nvɛ̃ni ye na tɔndɔngɔ tɛnɛ mɛ Ngbangɔ ndo tɛnɛ. Ti nɛngɔ ya biazo hɛ̃ wangɔ mɛ aba yungɔ bɔngɔ ko, ayɔ ya lo hĩnga bere se ti yungɔ bɔngɔ tɛ zo niko alengbi, nga na se ti nzɔ̃ni.

10. Ye mɛ ta bɛ e alengbi ti lingɔ na ni ma, na omɛ aba ekateli mɛ azi mɛndɛ̃ ndo mu nɛ?

¹⁰ Ale ta bɛ e li na ni ma ya, awakristo sɛ mɛ kpengbani na ya nyingɔ alengbi ti pɔnangɔ aye sɛ mɛ akɛsɛnɛ, kanda aye niko zu sɛ nzɔ̃ni. Ta ayɔ ya e kpã andia tɛ e nvɛ̃ni na ndo ayata e awakristo na omɛ aba aye mɛ nzɔ̃ni na omɛ siɔni ma.​—Rom. 14:10.

11-12. Se ayɔ ya ahɛ̃ wangɔ, ahũnda mɛ biazo lengbi ti hũndangɔ na tɛrɛ lo nɛ, wa na lo nɛ?

¹¹ Se ayɔ ya, e hɛ̃ wangɔ hɛ̃ Zo kɔi ko, hũnda mɛ elengbi ti hũndangɔ na tɛrɛ e lo mɛ: Zo mɛ lengbi ti hɛ̃ngɔ ni na? Uzu ti hɛ̃ngɔ wangɔ hɛ̃ nyita wali mɛ ya zo, bere nyingambi tɛ zo mɛ dɛ yakere ko, ayɔ ya biazo tɛnɛ ni hɛ̃ gbia ti ndasewa tɛ lo, ngoi mɛndɛ̃ lo lengbi ti hũngɔ ya, ni nvɛ̃ni ni hɛ̃ ala wangɔ. * Bere gbia ti ndasewa ni alengbi ti hũngɔ ya, ni du da na ngoi mɛ biazo ndo hɛ̃ wangɔ hɛ̃ azi ti ndasewa tɛ ni. Nga ma se ko la e tɛnɛ na ni kaya  paragrafɛ ti taa ko, ngoi mɛndɛ̃ alengbi ti yɔngɔ ya, nyita wali mɛ kpengbani na ya nyingɔ ahɛ̃ wangɔ hɛ̃ nyita wali mɛ palanga.

¹² Kpale mɛndɛ̃ mɛ biazo lengbi ti hũdangɔ tɛrɛ lo mɛ, ‘mbi du zo mɛ mbi lengbi ti hɛ̃ngɔ wangɔ niko, bere na dungɔ nzɔ̃ni se du ya, biazo mɛndɛ̃ la hɛ̃ wangɔ niko?’ Na ndakisa se du ya, zo kɔi mɛ tengbi na kpale mɛ ndo li ya, lo hũ ya, ta lo na tina ma ko, alengbi ti dungɔ woni ya, lo ye wangɔ tɛ biazo mɛndó atengbi na kpale ti ngaso, ɔngɔ biazo mɛ ta lo tengbi na kpale ti ngaso ma. Ngoi mɛndɛ̃ biazo mɛ tengbi na kpale ti ngaso na mangɔ zo niko nzɔ̃ni, wa  lo nga na kpãngɔ tɛrɛ lo na do tɛ zo ti ngaso, tɛnɛ tɛ lo alengbi ti gbɔ̃ngɔ bɛ nyita niko. Abɛse ngaso ko, abiazi zu la na kumba ti sangɔ ngunu bɛ ayata la awakristo, ti nɛngɔ ya ala gbinyangbi seliye tɛ la na bangɔ awangɔ ti ya Ngbangɔ. Ye mɛ ngbondoni adu ya, se ayɔ ya, ahɛ̃ nyita kɔi wangɔ ko, ale ahɛ̃ lo ni, abɛse du ya, ta abiazi andɛndó tengbi na kpale mɛ lo tengbi na ni ma.

13-14. Nda mɛ adu ngbondoni ya, biazo ma ndo iɔ uzu ti lo hɛ̃ngɔ wangɔ nɛ?

¹³Du dã ti mangɔ ndo. Ngoi mɛ biazo ndo lɛkɛ tɛrɛ lo ti hɛ̃ngɔ wangɔ ko, ayɔ ya, lo hũnda tɛrɛ lo na ndo mɛ: ‘Ye mɛ mbi hĩnga na ndo kpale tɛ nyita mɛ nɛ? Kpale mɛ lo ndo tengbi na ni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ lo nɛ? Lo tengbi na kpengba kpale mɛ ta mbi hĩnga ni ma? Ye mɛ lo na gwɛ̃ ni na olo nɛ?’

¹⁴ Ndia mɛ kaya Zaki 1:19 aba nga zo mɛ ndo hɛ̃ wangɔ. Zaki sundó ya: “Ale zo kɔi kɔi ama tɛnɛ tɛ afɔ̃ lo hiɔ, [ko] ta lo tɛnɛ tɛnɛ hiɔ hiɔ ma. Ta ngɔnzɔ agbɔ̃ nga lo hiɔ hiɔ ma.” Ngoi mɛndɛ̃ biazo lengbi ti dangɔ bɛ lo ya, ni hĩnga akpale zu, kanda adu biani ya lo hĩnga akpale zu na seni nvɛ̃ni? Mbeti ti Masese 18:13 atɛnɛ ya: “Se zo gbinya tɛnɛ uzu ti lo hĩngangɔ kpale niko, adu yungɔ ndo nvɛ̃ni, adu nga ye ti kamɛnɛ na lo tɛ lo.” Adu nzɔ̃ni ya, e gi hĩngangɔ kpale tɛ zo ka tɛ lo nvɛ̃ni. Ni ndo yɔ ya, biazo ma lo uzu ti lo tɛnɛngɔ tɛnɛ. Da bɛ mɔ na wangɔ mɛndó biazo mɛ fale e tɛnɛ tɛnɛ tɛ lo kaya paragrafɛ ti ebandeli alua. Lo luandó wangɔ ya, na se lɛ bandangɔ hɛ̃ngɔ nyita wali wangɔ mbala kɔi na ndo atɛnɛ ti avɛrse mɛ lo ye dingɔ ko, ayɔndó ya lo hũnda lo na ahũnda mɛ: “Kpale mɛ mɔ tengbi na ni na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mɔ nɛ?” “Mbi lengbi ti zangɔ mɔ ngasia?” Se du ya abiazi amu ngoi ti hĩngangɔ kpale tɛ ayata nzɔ̃ni ko, ala na zangɔ ayata kɔli ná ayata wali nzɔ̃ni.

15. Ngasia la abiazi alengbi ti kpãngɔ wangɔ mɛ kaya Masese 27:23 na kwa nɛ?

¹⁵Du biazo mɛ ndo hĩnga gwɛ̃ tɛ ayata. Ma seko la e tɛnɛ na ni na ebadeli ko, ta hɛ̃ngɔ wangɔ mɛ agbɔ̃ bɛ angbã bo na dingɔ hɛ̃ zo avɛrse ti ya Ngbangɔ, bere fangɔ lo na se mɛ lo lengbi ti kpãngɔ ni na kwa ma. Ayɔ ya, ayata kɔli na ayata wali ahũ ya, e ndo ye la, e ndo ma la, e ye nga zangɔ ala. (Di Masese 27:23.) Ayɔ ya, abiazi ali zu mɛ ala lengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, ala du na mangbi na ayata ti ya bombi.

16. Ye mɛ na zangɔ abiazi ya, ala hɛ̃ wangɔ na se ti nzɔ̃ni nɛ?

¹⁶ Ta abiazi ndo li ye mɛ alengbi ti tongɔ ayata ahũ ya, ala ndo tɛnɛ tɛnɛ na ayata bo na ngoi mɛ nyita kɔi li siɔ kpale ma. Ayɔ ya, abiazi ndo tɛnɛ tɛnɛ na ayata ngoi zu, wa ala ndo fa nga ya, ala ndo hĩnga akpale mɛ ayata la ndo tengbi na ni. Biazo kɔi mɛ hĩnga hɛ̃ngɔ wangɔ nzɔ̃ni nvɛ̃ni tɛnɛndó ya, “Se mɔ li ngaso ko, mɔ na tingɔ na mangbi ti kpengbani na ayata mɔ ti ya bombi. Na dungɔ woni ya, mɔ hɛ̃ ala wangɔ.” Wa nyita mɛ mɔ na hɛ̃ngɔ lo wangɔ, lo na yengɔ ni.

17. Na ngoi mɛ wa la, ayɔ ya biazo du na yɔngɔrɔ bɛ nga na nzɔ̃ bɛ wa?

 ¹⁷Du na yɔngɔrɔ bɛ nga na nzɔ̃ bɛ. Se du ya, zo kɔi ndo kɛ̃ mangɔ wangɔ ti ya Ngbangɔ mɛ ahɛ̃ lo ko, dungɔ na yɔngɔrɔ bɛ ná nzɔ̃ bɛ la, adu ngbondoni. Se du ya, ayata akɛ̃ mangɔ wangɔ tɛ la bere akɛ̃ kpãngɔ ni na kwa ko, ayɔ ya abiazi ali kpengbani ti nɛngɔ ya, ta ala ma ngɔnzɔ̃ ma. Ngbangɔ piandó tɛnɛ na lo tɛ Yezo ya: “Lo du gbanda woni na lo tɛ azi mɛ ta na nguru ma, adu nga ma ta lo mingɔ gbanda wá ti mɔinda mɛ ndo za lungu lungu ma.” (Mat. 12:20) Ni la, biazo lengbi ti yɔngɔ ka ti Yehova na ya sambela ya, lo za zo mɛ akɛ̃ wangɔ, wa lo gbɔ̃ nga nda mɛ ahɛ̃ lo wangɔ niko, ko lo kpã nga wangɔ ni na kwa. Ngoi mɛndɛ̃ alengbi ti mungɔ ngoi gba ti nɛngɔ ya, nyita mɛ ahɛ̃ lo wangɔ agbɔ̃ li lo na ndo wangɔ mɛ ahɛ̃ lo. Se biazo du na yɔngɔrɔ bɛ nga na nzɔ̃ bɛ ko, ta nyita mɛ lo ndo hɛ̃ lo wangɔ na kpãngɔ lɛ lo na ndo se mɛ lo hɛ̃ na lo wangɔ ni ma, kanda lo na kpãngɔ lɛ lo na ndo wangɔ mɛ lo lua. Ni la, yɔ ya, wangɔ ando lo bo ngoi zu kaya Ngbangɔ.

18. (a) Se ayɔ ya e hɛ̃ wangɔ ko, ye mɛ ta bɛ e alengbi ti lingɔ na ni ma nɛ? (b) Mabere se ko la limɔ ti Ãkadre afa na ni, aye mɛ ayɔ ya, awa dũngɔ ayangambi atɛnɛ tɛnɛ na ndoni nɛ?

¹⁸Lua wangɔ na ndo yungɔ ndo tɛ mɔ. Na lo mɛ ya, e na tɛrɛ ti zangangɔ lengbingɔ ko, ta e na tɔndɔngɔ na ndenge ti lengbingɔ atɛnɛ mɛ e lo ti mandangɔ ma. (Zk. 3:2) E ndo yu ndo, kanda se e yu ndo ko, e li kpengbani e lua wangɔ na ndo yungɔ ndo ni. Se ayata hũ ya, e ndo ye ala ko, na dungɔ woni ya, ala ka lɛ la na ndo tɛnɛ bere na ndo ye mɛ e li tɛrɛ la mɛ ahɛ̃ la pɛnɔ.​—Ba ãkadre “ Ka tɛ awa dungɔ ayangambi.”

19. Ngasia la elengbi ti hɛ̃ngɔ ayata kɔli ná ayata wali ti ya bombi dengɔ bɛ nɛ?

¹⁹ Ma se ko la e manda na ni, ta hɛ̃ngɔ wangɔ mɛ nzɔ̃ni ndo du woni ma. E du azi ti zangangɔ lengbingɔ, azi mɛ e ndo hɛ̃ la wangɔ adu nga azi ti zangangɔ lengbingɔ. Ni la, ta bɛ mɔ li na awangɔ mɛ e manda na ya tɛnɛ mɛ ma. Se mɔ ye hɛ̃ngɔ wangɔ ko, hĩnga nda mɛ mɔ ye hɛ̃ngɔ ni. Kpale mɛ nyita niko li, ayɔ bo ya ahɛ̃ wangɔ,  wa zo mɛ alengbi ti hɛngɔ wangɔ ni na. Uzu ti mɔ hɛ̃ngɔ zo wangɔ ko, hũnda lo na ndo, wa ma nga lo nzɔ̃ni nvɛ̃ni, lingɔ ngaso na zangɔ mɔ ya, mɔ hĩnga akpale mɛ lo ndo tengbi na ni. Li kpengbani ya, mɔ ba kpale nga ma se mɛ lo ndo ba na ni. Du na seliye ti nzɔ̃ni, wa li nga ya, mangbi tɛ mɔ na ayata ati kpengbani. Ta bɛ mɔ li na nda mɛ mɔ ye hɛ̃ngɔ wangɔ ma, ta e ndo du bo na gwɛ̃ ti hɛ̃ngɔ wangɔ ti nzɔ̃ni ma, kanda ti hɛ̃ngɔ wangɔ mɛ ndo “hɛ̃ dengɔ bɛ.”​—Mas. 27:9.