Guruka oze aha biriho

Guruka oze aha birimu

EKICWEKA EKY’OKWEGA 8

Obuhabuzi Bwawe Nibushemeza “omutima”?

Obuhabuzi Bwawe Nibushemeza “omutima”?

‘Nk’oku amajuta g’omugaju garikushemeza omutima, nikwo n’omuntu arikunurirwa [obuhabuzi bwa mugyenzi we oburikuruga aha] mutima.’—ENF. 27:9.

EKYESHONGORO 102 ‘Hwera Abataine Maani’

EBIRAAGAMBWEHO *

1-2. Ow’eishe-emwe omwe akeega ki aha bikwatiraine n’okuha obuhabuzi?

EMYAKA mingi enyima, abareeberezi babiri bakataayaayira munyaanyazi-itwe owaabaire naayosha enteerane. Omureeberezi owaayebembeire okugaaniira okwo akamworeka Ebyahandiikirwe ebitari bimwe ebirikukwata aha kwija omu nteerane. Akateekateeka ngu okutaayaaya kwabo kwagyenda gye, kwonka we na mugyenzi we ku baabaire nibagarukayo, munyaanyazi-itwe akabagira ati: “B’eishe-emwe timurikumanya na kakye ebi ndikurabamu.” Abareeberezi abo bakaha munyaanyazi-itwe obuhabuzi batabandize kumubuuza oburemeezi bwe n’embeera ze. N’ekyarugiremu, akareeba ngu obuhabuzi bwabo tiburamuhwereire.

2 Omureeberezi owaabaire ayebembeire okugaaniira okwo, naagira ati: “Omu bwire obwo, nkateekateeka ngu munyaanyazi-itwe ogwo naajoogana. Kwonka ku naakiteekateekireho, nketegyereza ngu nkaija ntebeekaniise Ebyahandiikirwe byona ebihikire, omu mwanya gw’okwija nyine ebibuuzo ebihikire, nk’ebi: ‘Nooraba mu mbeera ki ebiro ebi?’ ‘Nimbaasa kukuhwera nta?’” Eki ekyabaireho kikeegyesa omureeberezi eishomo rikuru. Hati n’omureeberezi w’esaasi n’embabazi orikuhwera abandi.

3. Ni baahi abarikubaasa kuha obuhabuzi omu kibiina?

 3 Abareeberezi baine obujunaanizibwa bw’okuha obuhabuzi kyaba nikyetengyesa. Kwonka, hariho obumwe obu kirikwetengyesa abandi omu kibiina kuha obuhabuzi. Nk’eky’okureeberaho, ow’eishe-emwe nari munyaanyazi-itwe naabaasa kuha munywani we obuhabuzi oburikwegamira ahari Baibuli. (Zab. 141:5; Enf. 25:12) Nari banyaanyazi-itwe abakuzire nibabaasa “kutendeka abakazi bato” omu nshonga ezirikugambwaho omuri Tito 2:3-5. Kandi, abazaire baine kuguma nibahana abaana baabo, kandi barikubahabura. N’ahabw’ekyo n’obu ekicweka eki kiraabe kitebeekanisiibwe kuhwera abareeberezi, twena nitubaasa kugasirwa twayetegyereza oku turikubaasa kuha obuhabuzi oburikukora gye, oburikuhiga abandi, kandi ‘oburikushemeza omutima.’—Enf. 27:9.

4. Nituza kushwijuma ki omu kicweka?

4 Omu kicweka, nituza kugarukamu ebibuuzo bina ebirikukwata aha kuha obuhabuzi: (1) Ekigyendererwa ekihikire eky’okuha obuhabuzi ni kiiha? (2) Obuhabuzi obwo buzima nibwetengyesa? (3) N’oha oshemereire kuha obuhabuzi? (4) Noobaasa kuha ota obuhabuzi burungi?

EKIGYENDERERWA EKIHIKIRE EKY’OKUHA OBUHABUZI NI KIIHA?

5. Okugira ekigyendererwa kihikire nikihwera kita omureeberezi kuha obuhabuzi omu muringo murungi? (1 Abakorinso 13:4, 7)

5 Abareeberezi nibakunda ab’eishe-emwe na banyaanyabo. Obumwe nibooreka rukundo egyo, barikuha omuntu obuhabuzi oyorekyereire kukora enshobe y’amaani. (Gal. 6:1) Omureeberezi atakagambire n’omuntu ogwo, naaba aine kubanza kushwijuma ebi Paulo yaagambire ebirikukwata ahari rukundo. ‘Okukunda nikugumisiriza, kwine embabazi. Okukunda nikwemera byona, nikwikiriza byona, kwine amatsiko ahari byona, nikugumisiririza byona.’ (Shoma 1 Abakorinso 13:4, 7.) Omureeberezi yaateekateeka aha mishororongo egyo nikimuhwera kushwijuma ekigyendererwa ekye ky’okuha obuhabuzi, n’okubuha omu muringo murungi. Orikuheebwa obuhabuzi yaareeba ngu omureeberezi naamufaho, nikimworobera kubwikiriza.—Rom. 12:10.

6. Entumwa Paulo akataho ky’okureeberaho ki ekirungi?

6 Entumwa Paulo akateeraho abareeberezi eky’okureeberaho kirungi. Nk’eky’okureeberaho, Paulo taraayezirigire kuha ab’eishe-emwe omuri Tesalonika obuhabuzi, ku yaareebire ngu nikyetengyesa. Kwonka, omu baruha ei Paulo yaabahandiikiire akabanza yaabasiima ahabw’okuheereza omu bwesigwa, ahabw’emirimo yaabo, n’okugumisiriza kwabo. Kandi akateekateeka n’aha mbeera zaabo, yaamanya ngu kikaba kitaboorobeire, kandi ngu bakaba nibagumisiriza omu kuhiiganisibwa. (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4) Kandi akagambira ab’eishe-emwe abo ngu bakaba bari eky’okureeberaho kirungi aha Bakristaayo abandi. (1 Tes. 1:8, 9) Buzima ka baine kuba baashemereire ahabw’okugira ngu Paulo akabasiima ayihire aha mutima! Buzima Paulo akaba naakundira kimwe ab’eishe-emwe bagyenzi be. Niyo nshonga ahabw’enki yaahandiikiire Abatesalonika ebaruha ibiri ezirimu obuhabuzi burungi.—1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12.

7. Niki ekirikubaasa kureetera omuntu kutasiima obuhabuzi?

7 Niki ekirikubaasa kubaho twaba tutahaire obuhabuzi omu muringo murungi? Ow’eishe-emwe omazire obwire ari omureeberezi, naagira ati: “Abamwe nibanga kwikiriza obuhabuzi tihabw’okugira ngu tibuhikire, beitu ahabw’okugira ngu tibwaheebwa omu muringo gwa rukundo. Eki nitukyegyeraho ki? Kyorobi kwikiriza obuhabuzi bwaheebwa omu muringo gwa rukundo, beitu gutari ogw’ekiniga.

OBUHABUZI BUZIMA NIBWETENGYESA?

8. Omureeberezi aine kwebuuza ki yaaba naayenda kuha omuntu obuhabuzi?

8 Abareeberezi tibashemereire kurahukiiriza kuha obuhabuzi. Omureeberezi atakahaire omuntu obuhabuzi aine kwebuuza ati: ‘Buzima nikinyetengyesa kugira eki naagamba? Nyine obuhame oburikworeka ngu eki omuntu ariyo naakora kigwire? Hariho ekiragiro kya Baibuli eki yaahenda? Nari yaakora ekirikutaana n’eki ndikuteekateeka?’ N’eky’obwengye abareeberezi kutarahuka kugira eki baagamba. (Enf. 29:20) Omureeberezi yaaba atarikuhamya ngu omuntu aine kuheebwa obuhabuzi, naabaasa kugaaniiraho n’omureeberezi ondiijo kureeba yaaba nawe naikiriza ngu omuntu ogwo aine kuhaburwa.—2 Tim. 3:16, 17.

9. Omuntu yaaba naaza kuha obuhabuzi oburikukwata aha kujwara n’okweboneza naabaasa kwegyera ki ahari Paulo? (1 Timoseo 2:9, 10)

9 Teekateeka ahari eki. Ka tugire ngu omureeberezi naayebuuza aha mijwarire y’Omukristaayo n’oku arikweboneza. Naabaasa kwebuuza ati: ‘Kurugiirira aha Byahandiikirwe haine ekishemereire kundeetera kugamba nawe?’ Ahabw’okutenda kwegamira aha miteekateekyere ye yonka, naabaasa kwebuuza aha mureeberezi ondiijo, nari omubuurizi okuzire omu by’omwoyo. Bombi nibabaasa kushwijuma obuhabuzi bwa Paulo oburikukwata aha kujwara n’okweboneza. (Shoma 1 Timoseo 2:9, 10.) Paulo akagamba aha misingye mikuru, erikukwata aha mijwarire y’Omukristaayo, ehikire, eringaniire, kandi eshemeire. Kwonka Paulo taragambire ebiine kujwarwa n’ebitaine kujwarwa. Akaba naamanya ngu Abakristaayo baine obugabe bw’okujwara ebi barikwenda byaba bitarikuhenda emisingye ya Baibuli. N’ahabw’ekyo omureeberezi yaaba naayenda kuha omuntu obuhabuzi, aine kufayo kumanya yaaba emijwarire y’omuntu ogwo eringaniire kandi eshemeire.

10. Twine kuguma nitwijuka ki aha bikwatiraine n’okwecweramu?

10 Twine kumanya ngu Abakristaayo babiri abakuzire omu by’omwoyo nibabaasa kucwamu ebitarikushushana, kwonka byombi birikwikirizibwa. Titushemereire kugyemesereza Abakristaayo bagyenzi baitu kukuratira emitindo yaitu ey’ekihikire n’ekigwire.—Rom. 14:10.

N’OHA OSHEMEREIRE KUKUHA OBUHABUZI?

11-12. Omureeberezi aine kwebuuza ki kyamwetengyesa kuha omuntu obuhabuzi, kandi ahabw’enki?

11 Kyaba nikireebwa butunu ngu omuntu aine kuheebwa obuhabuzi, ekibuuzo nikiba kiri ngu, n’oha oine kubuha? Omureeberezi atakahaire obuhabuzi munyaanyazi-itwe ori omu bushwere, nari omwana, naabaasa kwebuuza aha mutwe gw’eka, obundi orikubaasa kwenda kuba niwe yaakora aha nshonga egyo. * Nari omutwe gw’eka naabaasa kushaba ngu abe ariho omureeberezi yaaba naaha obuhabuzi. Kandi nk’oku kyagambwaho omu  kacweka 3, haine obu kirikubaasa kwetengyesa munyaanyazi-itwe okuzire kuha obuhabuzi munyaanyazi-itwe omuto.

12 Hariho ekindi eky’okuteekateekaho. Omureeberezi naabaasa kwebuuza ati: ‘Niinye mpikire kuha obuhabuzi, nari omuntu naija kubusiima yaabuheebwa ondiijo?’ Nk’eky’okureeberaho, omuntu orikwereeba nk’ow’ahansi naabaasa kworoberwa kwikiriza obuhabuzi bwamuheebwa omureeberezi owaarabireho omu mbeera nk’eye. Omureeberezi ogwo naabaasa kumugirira esaasi, kandi orikuheebwa obuhabuzi nikibaasa kumworobera kubwikiriza. Kwonka, abareeberezi boona baine obujunaanizibwa gw’okugumya ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe n’okubahiga kukora empinduka kuhikaana n’Ebyahandiikirwe. N’ahabw’ekyo, obuhabuzi bwaba nibwetengyesa, ekikuru n’okureeba ngu bwaheebwa.

NOOBAASA KUHA OTA ABANDI OBUHABUZI BURUNGI?

Ahabw’enki abareeberezi baine kurahuka “kuhurira”? (Reeba akacweka 13-14)

13-14. Ahabw’enki ni kikuru omureeberezi kuhurikiza?

13Hurikiza gye. Omureeberezi yaaba naayetebeekanisa kuha obuhabuzi, aine kwebuuza ati: ‘Ninyetegyereza gye embeera z’ow’eishe-emwe ogu? Naaraba mu mbeera ki? Aine oburemeezi obu ntarikumanya? Niki eki arikwenda munonga hati?’

14 Omusingye oguri omuri Yakobo 1:19 nigukwata munonga ahari abo abarikuha obuhabuzi. Yakobo akahandiika ati: “Omuntu weena arahukye kuhurira, kwonka atarahukiiriza kugamba, n’okugira ekiniga.” Omureeberezi naabaasa kuteekateeka ngu naamanya byona, kwonka buzima nikwo kiri? Enfumu 18:13 nihagira hati: ‘Orikugarukamu atabandize kuhurira nikyoreka obushema bwe n’okuhemuka.’ N’eky’oburyo kutunga ebihikire kuruga aha muntu ogwo wenyini. Ekyo nikitwariramu okuhurikiza otakagambire. Ijuka eishomo eri omureeberezi yaayegire owaagambwaho aha kutandika kw’ekicweka eki. Akeetegyereza ngu omu mwanya gw’okutandika arikugamba ebi yaabaire atebeekanise, akaba aine kubanza yaabuuza munyaanyazi-itwe ebibuuzo nka: “Nooraba mu mbeera ki ebiro ebi?” “Nimbaasa kukuhwera nta?” Abareeberezi baamanya embeera ezi ab’eishe-emwe na banyaanyabo barikurabamu, nikibaasa kuboorobera kubahwera n’okubagumya.

15. Abareeberezi nibabaasa kugyendera bata aha musingye oguri omu Enfumu 27:23?

15Manya gye obusyo. Nk’oku kyaba kyagambirweho, okuha obuhabuzi oburikukora gye nikikira aha kushoma bushoma ebyahandiikirwe nari kugambira omuntu eki aine kukora. Ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe baine kureeba ngu nitubafaho, nitubeetegyereza, kandi ngu nitwenda kubahwera. (Shoma Enfumu 27:23.) Abareeberezi bashemereire kuteeraho kugira omukago murungi n’ab’omu kibiina.

Niki ekiraahwere abareeberezi kworoberwa kuha obuhabuzi? (Reeba akacweka 16)

16. Niki ekiraahwere abareeberezi kuha obuhabuzi burungi?

16 Abareeberezi tibashemereire kureetera ab’eishe-emwe kuteekateeka ngu nibagamba nabo obu harikuba haine ekishobire. Kureka, nibagaaniira nabo butoosha, barikworeka ngu nibabafaho baaba baine embeera zigumire. Ow’eishe-emwe omazire obwire ari omureeberezi naagira ati: “Waakikora, noija kugira omukago murungi nabo. Reero kyayetengyesa kuha obuhabuzi, nikiija kukworobera.” Kandi n’owaaheebwa obuhabuzi nikimworobera kubwikiriza.

Ahabw’enki omureeberezi aine kugira okugumisiriza n’embabazi yaaba naaha obuhabuzi? (Reeba akacweka 17)

17. Okukira munonga ni ryari obu omureeberezi aine kugira okugumisiriza n’embabazi?

17Gira okugumisiriza n’embabazi. Okugumisiriza n’embabazi nibyetengyesa na munonga omuntu yaayanga kukuratira obuhabuzi oburikwegamira ahari Baibuli omu kubanza. Omureeberezi aine kwetantara kuguubwa kubi omuntu yaaba atagyendeire aha buhabuzi bwe ahonaaho. Baibuli ekagamba ahari Yesu eti: ‘Orubingo orushatukire tarikwija kuruhenda, kandi n’orumuri orurikwaka kubi tarikwija kururaaza.’ (Mat. 12:20) N’ahabw’ekyo omureeberezi omu kushaba kwe, naabaasa kugambira Yehova kuhwera owaaheebwa obuhabuzi kumanya ahabw’enki yaabuheebwa n’okubugyenderaho. Ow’eishe-emwe naabaasa kuba naayetenga obwire bw’okuteekateeka aha buhabuzi obu yaaheebwa. Omureeberezi yaaba ari omugumisiriza kandi omunyambabazi, omuntu ou arikuteeraho kuhwera tarikwija kuta omutima aha ku obuhabuzi bwaheebwa, kureka aha butumwa. Amazima gari ngu, obuhabuzi butoosha bwine kwegamira aha Kigamba kya Ruhanga.

18. (a) Twine kuguma nitwijuka ki, twaba nitwenda kuha omuntu obuhabuzi? (b) Nk’oku kirikworekwa omu kishushani n’akabokusi, abazaire nibagaaniira ahari ki?

18Yegyera aha nshobe zaawe. Ahabw’okugira ngu tituhikiriire, tikirikwija kutworobera kukuratira gye byona ebyagambwaho omu kicweka eki. (Yak. 3:2) Nitwija kukora enshobe, kwonka twazikora twine kuteeraho kuzeegyeraho. Ab’eishe-emwe na banyaanyazi-itwe baayetegyereza ngu nitubakunda, nikiija kuboorobera kutusaasira, emigambire yaitu nari ebikorwa byaitu byabagwisa kubi.—Reeba akabokusi “ Eky’okwetegyerezibwa Abazaire.”

TWAYEGA KI?

19. Nitubaasa kureetera tuta emitima y’ab’eishe-emwe nari banyaanyazi-itwe kushemererwa?

19 Nk’oku twaheza kureeba, ti kyorobi kuha obuhabuzi burungi. Tituhikiriire kandi n’abu turikuha obuhabuzi tibahikiriire. Guma noijuka emisingye eyaagambwaho omu kicweka ki. Hamya kureeba ngu waaha abandi obuhabuzi oine ekigyendererwa kihikire. Kandi hamya ngu obuhabuzi buzima nibwetengyesa, kandi ngu niiwe ohikire kubuha. Otakahaire obuhabuzi, buuza ebibuuzo kandi ohurikize gye kubaasa kumanya embeera ezi omuntu arikurabamu. Teeraho kweta omu bigyere bye. Ba omunyambabazi, orikuteeraho kunywana ab’eishe-emwe na banyaanyako. Ijuka ngu ekigyendererwa kyaitu, n’okuha obuhabuzi burungi kandi ‘oburikushemeza omutima.’—Enf. 27:9.

EKYESHONGORO 103 Abareeberezi​—n’Ebiconco omu Bantu

^ kacw. 5 Butoosha nikiba kitoorobi kuha omuntu obuhabuzi. Waaba nooyenda kuha obuhabuzi, noobaasa kubuha ota omu muringo murungi, kandi ogurikuruhuura abandi? Ekicweka eki nikiza kuhwera abareeberezi okukira munonga kuha obuhabuzi oburikushemeza omutima.

^ kacw. 11 Reeba ekicweka “Okwetegyereza Obushoboorozi omu Kibiina” omu Omunaara gw’Omurinzi ogwa Febwari 2021.