Ir al contenido

Ir al índice

KʼUTUNEM 8

¿La kukikotisaj ri awanimaʼ at ri e pixabʼ kuyaʼo?

¿La kukikotisaj ri awanimaʼ at ri e pixabʼ kuyaʼo?

«Che ukikotisaxik ri animaʼaj, utzalaj taq kʼokʼal; che ukʼiyirisaxik ri kʼaslibʼal, jun noʼj kumal taq ri achilabʼ» (PROV. 27:9).

BʼIXONEM 102 Cheqatoʼ ri e tuqaribʼ

RI KQETAʼMAJ NA *

1, 2. ¿Jas jun jastaq nim ubʼanik xretaʼmaj jun kʼamal bʼe chiʼ xuya pixabʼ che jun qachalal ixoq?

 OJER kanoq e kebʼ kʼamal taq bʼe xebʼe che usolixik jun qachalal che bʼenaq ta chi pa ri e riqbʼal ibʼ. Jun chke ri e kʼamal bʼe xusikʼij kʼi textos chuwach ri qachalal che kchʼaw chrij ri e riqbʼal ibʼ. Ri qachalal kʼamal bʼe xuchomaj che ri textos che xusikʼij uwach xuya uchuqʼabʼ ri qachalal, are kʼu are chiʼ ya kebʼek xbʼix wariʼ chke rumal ri qachalal ixoq: «Ix iwetaʼm taj ri tajin kinqʼaxej pa nukʼaslemal». Ri e kʼamal taq bʼe xkiya pixabʼ che ri qachalal, are kʼu nabʼe ta xkitaʼ che jas ri kʼax tajin kuriqo. Rumal laʼ ri qachalal xunaʼo che xtoʼ taj.

2 Ri qachalal che xsikʼin uwach ri textos knaʼtaj che ri xkʼulmatajik, xubʼij: «Xinchomaj che ri qachalal xa nim ta kril wi ri tajin kqabʼano. Are kʼu, aninaq xuqujeʼ xinchomalaʼ che are más utz riʼ wet xa xinbʼan preguntas che chrij ri tajin kukʼulmaj, weneʼ xinkun taj xintaʼ wariʼ che ‹¿jas at bʼenaq?›, ‹¿jas kanaʼo?›, ‹¿jas kinbʼan che atoʼik?›». Ri qachalal kʼamal bʼe kʼo jun jastaq nim ubʼanik xretaʼmaj, che rajawaxik kchoman chrij ri tajin kkiqʼaxej ri nikʼaj chik, rumal laʼ kimik utz kubʼan che kitoʼik ri e qachalal.

3. ¿Jachin kekunik kkiya pixabʼ pa ri congregación?

 3 Ri e kʼamal bʼe e junam kukʼ ajyuqʼabʼ, yaʼom ri eqeleʼn chke rech kkiya pixabʼ chke ri kajwataj chke. Are kʼu kʼo jujun chi mul che ri e nikʼaj chi qachalal rech ri congregación rajawaxik kkiya pixabʼ. Jun kʼutbʼal, weneʼ kʼo jun qachalal rajawaxik kukoj ri Biblia rech kuya pixabʼ che jun rachiʼl (Sal. 141:5; Prov. 25:12). O jun qachalal ixoq nim chi ujunabʼ rajawaxik kuya pixabʼ che jun ali chrij ri jastaq junam rukʼ ri kriqitaj pa Tito 2:3-5. Y qastzij wi che rajawaxik che ri e tat nan amaqʼel kkiya pixabʼ chke taq ri kalkʼwal. Rumal laʼ, paneʼ wajun kʼutunem riʼ kchʼaw chrij ri rajawaxik kkibʼan ri e kʼamal taq bʼe, utz che kojchoman chrij che qonojel rajawaxik utz ri pixabʼ kqayaʼo y kuya kichuqʼabʼ ri e nikʼaj chik, «che ukikotisaxik ri animaʼaj» (Prov. 27:9).

4. ¿Jas preguntas kqatzalij na uwach pa wajun kʼutunem?

4 Pa wajun kʼutunem riʼ kojchʼaw na chrij kajibʼ preguntas che kʼo ubʼanik rukʼ ri kqabʼan che uyaʼik pixabʼ: ¿jas rumal kqaya jun pixabʼ?, ¿la qas rajawaxik kqaya ri pixabʼ?, ¿jachin rajawaxik kyaʼowik? y ¿jas kqabʼan che uyaʼik pixabʼ che qas keʼutoʼ ri e nikʼaj chik?

¿JAS RUMAL KQAYA JUN PIXABʼ?

5. ¿Jasche weneʼ kʼax ta kubʼan jun qachalal che ukʼamik jun pixabʼ we kyaʼ che rukʼ loqʼoqʼebʼal? (1 Corintios 13:4, 7).

5 Ri e kʼamal taq bʼe kekaj ri e qachalal. Y kkikʼut ri kiloqʼoqʼebʼal are chiʼ kkiya pixabʼ che jun winaq che weneʼ tajin kubʼan mak (Gál. 6:1). Are kʼu, we jun kʼamal bʼe kuchomaj kuya jun pixabʼ che jun qachalal, rajawaxik kchoman chrij ri ubʼantajik ri loqʼoqʼebʼal che xubʼij ri apóstol Pablo: «Ri kʼo loqʼoqʼebʼal ukʼuʼx are riʼ kuqʼiʼ ri kʼax, chʼuchʼuj. [...] Ronojel kukochʼo, ronojel kukojo. Ronojel kukubʼaʼ wi ukʼuʼx, ronojel kuchʼijo» (chasikʼij uwach 1 Corintios 13:4, 7). Are chiʼ ri kʼamal bʼe kchoman chrij waʼ taq versículos riʼ, krilo jasche rajawaxik kuya ri pixabʼ, we rumal che kuloqʼoqʼej ri qachalal o xa rumal jun chi jastaq. Aninaq riʼ kukʼam ri pixabʼ ri qachalal we krilo che ri kyaʼow che qas kok il che (Rom. 12:10).

6. ¿Jas utz kʼutbʼal xuya ri Pablo are chiʼ xuya pixabʼ?

6 Ri apóstol Pablo are jun utzalaj kʼutbʼal chkiwach ri e kʼamal taq bʼe. Jun kʼutbʼal, ri areʼ xuya pixabʼ chke ri e qachalal re Tesalónica are chiʼ xrilo che kajwatajik. Are kʼu pa ri ucartas nabʼe xubʼij e utz taq tzij chke ri e qachalal, rumal che rukʼ loqʼoqʼebʼal kkibʼan ri kichak che ri Dios y kichʼijom kʼi taq kʼax. Xuqujeʼ xchoman chrij ri keriqitaj wi y xubʼij chke che retaʼm ri kʼaxkʼolil tajin kkiqʼaxej y tajin kbʼan kʼax chke rumal che kkipatanij ri Dios (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4). Xuqujeʼ xubʼij chke che e jun utz kʼutbʼal chkiwach e nikʼaj chi cristianos (1 Tes. 1:8, 9). ¡Sibʼalaj xekikot riʼ are chiʼ xbʼix utz taq tzij chke! Qas xkilo che ri Pablo sibʼalaj keʼuloqʼoqʼej. Rumal laʼ, kʼax ta xkibʼan che ubʼanik ri pixabʼ che xuya bʼi ri apóstol Pablo pa ri kebʼ cartas che xutaq bʼi chke (1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12).

7. ¿Jasche weneʼ utz ta kuta jun winaq kyaʼ jun pixabʼ che?

7 We rumal ta loqʼoqʼebʼal kqaya jun pixabʼ, weneʼ kkʼulmataj ri xubʼij jun kʼamal bʼe che kʼo nim retaʼmabʼal: «Kʼo jujun qachalal qas ta utz kkito are chiʼ kyaʼ jun pixabʼ chke, are kʼu xa ta rumal che utz ta ri pixabʼ xyaʼ chke, xaneʼ rukʼ ta loqʼoqʼebʼal xyaʼik». ¿Jas kqetaʼmaj chrij wariʼ? Che ri e qachalal kkikʼam ri pixabʼ kyaʼ chke we kyaʼ rukʼ loqʼoqʼebʼal.

¿LA QAS RAJAWAXIK KQAYA RI PIXABʼ?

8. ¿Jas rajawaxik kutaʼ jun kʼamal bʼe chbʼil ribʼ are chiʼ majaʼ kuya jun pixabʼ?

8 Ri e kʼamal taq bʼe rajawaxik che qas kkichomaj na we kkiya jun pixabʼ. Are chiʼ jun kʼamal bʼe majaʼ kuya jun pixabʼ, rajawaxik kutaʼ wariʼ chbʼil ribʼ: «¿La qas rajawaxik kʼo kinbʼij che? ¿La qas wetaʼm che tajin kubʼan jun itzel jastaq? ¿La are jun taqanik re ri Biblia tajin ta kubʼano o xaq jun jastaq che utz ta kwil in?». Jun kʼamal bʼe che kʼo nim retaʼmabʼal kqaj ta chupam ri kubʼij Proverbios 29:20: «Areʼ kʼo kechbʼex na che jun ri man kʼo ta u noʼj chuwach ri winaq ri man kuchomaj taj ri kubʼij». We kʼo jujun jastaq qas ta kuchʼobʼo, utz riʼ we ktzijon rukʼ jun chi kʼamal bʼe rech krilo we kʼo rumal kuya ri pixabʼ (2 Tim. 3:16, 17).

9. ¿Jas kekunik kkibʼan ri e kʼamal taq bʼe che resaxik uwach ri Pablo are chiʼ kkiya pixabʼ chke ri e qachalal rumal ri katzʼyaq? (1 Timoteo 2:9, 10).

9 Chqilampeʼ jun kʼutbʼal. Chqachomajampeʼ che jun kʼamal bʼe tajin krilo che utz ta ri ratzʼyaq jun qachalal kukojo. Utz che kutaʼ wariʼ chbʼil ribʼ: «¿La kʼo jun taqanik re ri Biblia kubʼij che rajawaxik kinya ri pixabʼ che?». Rumal che kraj taj kubʼan ri jastaq pa rech wi, utz che kuta ri kuchomaj jun chi kʼamal bʼe chrij ri qachalal o ri kuchomaj jun chi qachalal re ri congregación che nim ukojonik. Kekunik junam kkilo jas xubʼij ri Pablo chrij ri kbʼan che ukojik ri atzʼyaq rech kkilo jas rajawaxik kkibʼano (chasikʼij uwach 1 Timoteo 2:9, 10). Ri Pablo xuchololej ta uyaʼik taqanik che ubʼixik jas ri utz kbʼanik y jas ri utz taj. Xaneʼ, xaq xiw xuya pixabʼ rech qas kqilo jas kqabʼan che utzukuxik ri atzʼyaq kqakojo, y che utz kkaʼyik. Ri Pablo retaʼm che ri cristianos kekunik kkichaʼ jas atzʼyaq kkikojo, are kʼu rajawaxik qas kechoman chrij ri kubʼij ri Biblia. Are chiʼ ri e kʼamal bʼe majaʼ kkiya jun pixabʼ che jun qachalal, rajawaxik qas kkinikʼoj na we qas ukojom uchomanik che uchaʼik ri atzʼyaq kukojo y utz kkaʼyik.

10. ¿Jas rajawaxik knaʼtaj chqe chrij ri kqabʼan chqajujunal che uchaʼik ri jastaq?

10 Rajawaxik knaʼtaj chqe che e kebʼ qachalal che ko ri kikojonik jalan ri jastaq kekunik kkichaʼ. Rumal laʼ we jalan ri kkichaʼ ubʼanik, kraj ta kubʼij che utz ta ri jun y ri jun are utz. Rumal laʼ kqabʼij ta chke ri e nikʼaj chik che utz ta tajin kkibʼano xa rumal che are ta ri kqachomaj oj che utz (Rom. 14:10).

¿JACHIN RAJAWAXIK KYAʼOWIK?

11, 12. We rajawaxik kyaʼ jun pixabʼ, ¿jas rajawaxik kutaʼ jun kʼamal bʼe chbʼil ribʼ, y jasche?

11 We qas qʼalaj che rajawaxik kyaʼ jun pixabʼ che jun winaq ri pregunta are che, ¿jachin rajawaxik kyaʼow ri pixabʼ? Jun kʼutbʼal, are chiʼ majaʼ kyaʼ jun pixabʼ che jun qachalal ixoq kʼulanik o jun ala jun ali kʼa majaʼ ujunabʼ, ri kʼamal bʼe rajawaxik ktzijon rukʼ ri kʼamal bʼe pa ri familia. Weneʼ ri kʼamal bʼe pa ri familia kraj areʼ kyaʼow ri pixabʼ che ri rixoqil o ri ralkʼwal, o we kraj che are ri kʼamal bʼe re ri congregación kyaʼowik rajawaxik kkʼojiʼ areʼ. * We ri rajawaxik kyaʼ jun pixabʼ che are jun ali, más utz na we jun qachalal ixoq nim chi ujunabʼ kyaʼow ri pixabʼ, junam rukʼ ri xqil pa ri  párrafo 3.

12 Kʼo chi jun pregunta che rajawaxik kubʼan ri kʼamal bʼe chbʼil ribʼ: «¿La más taqalik che in kinyaʼow ri pixabʼ, o are utz che jun chik kyaʼowik?». Jun kʼutbʼal, we ri pixabʼ rajawaxik kyaʼ che jun winaq che kunaʼo che qas ta kʼo upatan. ¿Jachin kyaʼowik? Utz riʼ we are kyaʼow jun kʼamal bʼe che uqʼaxem ri kunaʼ ri winaq. ¿Jasche? Rumal che más kuchʼobʼo jas ri kunaʼo. Are kʼu, konojel ri e kʼamal bʼe yaʼom ri eqeleʼn chke che kkiya kichuqʼabʼ ri e qachalal rech kkikʼex ri jastaq pa kikʼaslemal y kkibʼan ri kubʼij ri Biblia. We jun winaq pa ri congregación rajawaxik kyaʼ jun pixabʼ che rech kusukʼumaj jun jastaq pa ukʼaslemal, nim ubʼanik che qas kyaʼ che.

¿JAS KQABʼAN CHE UYAʼIK PIXABʼ CHE QAS KEʼUTOʼ RI E NIKʼAJ CHIK?

¿Jasche ri e kʼamal taq bʼe rajawaxik kkibʼan wariʼ: «Chanim chitatabʼej ri utzij ri jun chik»? (Chawilaʼ ri párrafos 13 y 14).

13, 14. ¿Jasche rajawaxik che ri e kʼamal bʼe qas kekitatabʼej ri qachalal?

13 Cheʼatatabʼej ri e qachalal. Are chiʼ jun kʼamal bʼe tajin kuchomaj kuya jun pixabʼ, rajawaxik kutaʼ wariʼ chbʼil ribʼ: «¿La qas kinchʼobʼ ri kriqitaj wi ri qachalal? ¿La wetaʼm jas tajin kukʼulmaj? ¿Jas kʼax riʼ tajin kuriqo che wetaʼm ta in? ¿Jas ri más rajawaxik che chanim?».

14 Ri keyaʼow pixabʼ rajawaxik kkibʼan ri kubʼij Santiago 1:19. Ri Santiago xutzʼibʼaj wariʼ: «Chijujunal chanim chitatabʼej ri utzij ri jun chik, chixbʼeytaj che tzijonik, chixbʼeytaj che oyowal». Rajawaxik che we jun kʼamal bʼe kuya pixabʼ che jun qachalal, kuchomaj taj che retaʼm ronojel chrij. Proverbios 18:13 kunaʼtasaj wariʼ chqe: «Jun konil xuqujeʼ jun kʼixbʼalutzelexik uwach ri tzij kʼa majoʼq chtatabʼexoq». Ri más utz che kubʼan jun kʼamal bʼe are che kutaʼ che ri qachalal jas tajin kukʼulmaj y rajawaxik kutatabʼej. Are riʼ ri xretaʼmaj ri kʼamal bʼe che xojchʼaw chrij pa ri nabʼe taq párrafos. Xuchʼobʼo che rajawaxik ta riʼ xubʼan na waʼ taq preguntas che rech kuya ri tobʼanik «¿jas at bʼenaq?», «¿jas kanaʼo?», «¿la kʼo kawaj katintoʼ wi?». We ri e kʼamal bʼe qas keʼok il che ri tajin kkiqʼaxej ri e qachalal, qas kekun riʼ che kitoʼik y kkiya kichuqʼabʼ.

15. ¿Jas kkibʼan ri e kʼamal bʼe che ubʼanik ri kubʼij Proverbios 27:23?

15 Qas chawetaʼmaj ri kibʼantajik konojel. Junam rukʼ ri xqil nabʼe, rech qas utz kel chqawach are chiʼ kqaya pixabʼ chke ri e qachalal, xaq xiw ta rajawaxik kqasikʼij textos chkiwach y kqaya pixabʼ chke. Ri e qachalal kajwataj chke che kojok il chke, kqachʼobʼ ri kkinaʼo y keqatoʼo (chasikʼij uwach Proverbios 27:23). Ri e kʼamal taq bʼe rajawaxik kekachilaj ri e qachalal achijabʼ ixoqibʼ.

¿Jas rajawaxik kkibʼan ri e kʼamal taq bʼe rech kʼax ta kkiriq che uyaʼik jun pixabʼ? (Chawilaʼ ri párrafo 16).

16. ¿Jas rajawaxik kkibʼan ri e kʼamal taq bʼe rech qas utz kel chkiwach are chiʼ kkiya jun pixabʼ?

16 Ri e kʼamal bʼe rajawaxik che xaq xiw ta ketzijon kukʼ ri e qachalal are chiʼ rajawaxik kkiya jun pixabʼ chke. Xaneʼ rajawaxik kkinaqʼatisaj kibʼ ketzijon amaqʼel kukʼ y kel kikʼuʼx chke are chiʼ kkiqʼaxej kʼaxkʼolil. Jun kʼamal bʼe che kʼo nim retaʼmabʼal kubʼij che we kkibʼan wariʼ, ri e kʼamal taq bʼe keʼux utz taq kachiʼl ri e qachalal. Xuqujeʼ kubʼij: «We je kkibʼan ri e kʼamal bʼe, kʼax ta kkiriqo are chiʼ kkiya jun pixabʼ che jun qachalal». Y ri kyaʼ ri pixabʼ che, aninaq riʼ kukʼamo.

¿Jasche rajawaxik ri e kʼamal bʼe kkʼojiʼ kipaciencia y keloqʼoqʼenik are chiʼ kkiya pixabʼ? (Chawilaʼ ri párrafo 17).

17. ¿Jampaʼ rajawaxik che ri e kʼamal bʼe kkʼojiʼ kipaciencia y keloqʼoqʼenik?

17 Chkʼol apaciencia kukʼ ri e qachalal y cheʼaloqʼoqʼej. We jun qachalal nabʼe qas ta kukʼam ri pixabʼ kyaʼ che o matam kubʼan pa ri ukʼaslemal, rajawaxik jun kʼamal bʼe kkʼojiʼ upaciencia rukʼ y kuloqʼoqʼej. Ri e kʼamal taq bʼe rajawaxik che kpe ta koyowal are chiʼ je kkʼulmatajik. Rajawaxik kkibʼan ke ri xubʼan ri Jesús, ri xbʼix kan pa jun profecía: «Ri areʼ man kuqʼaj ta ri aj ri waqʼarinaq man kuchup ta na ri utzaʼm chaj ri kbʼuquwik» (Mat. 12:20). Rumal laʼ, ri kʼamal bʼe rajawaxik kuta tobʼanik che ri Jehová pa ri uchʼawem rech ri qachalal kuchʼobʼo jasche rajawaxik kubʼan ri pixabʼ xyaʼ che. Weneʼ rajawaxik tiempo rech ri qachalal kubʼan ri pixabʼ xyaʼ che. Ri qachalal are ta kchoman riʼ chrij ri xbʼan che uyaʼik che, xaneʼ are kchoman chrij ri pixabʼ we ri kʼamal bʼe kʼo upaciencia y kloqʼoqʼenik. Qastzij wi che ri pixabʼ rajawaxik kelesax pa ri uTzij ri Dios.

18. a) ¿Jas rajawaxik knaʼtaj chqe are chiʼ kqaya jun pixabʼ? b) Junam rukʼ ri kqʼalajin pa ri wachbʼal y pa ri recuadro, ¿jas chrij rajawaxik kechoman wi ri e tat nan are chiʼ majaʼ kkiya jun pixabʼ chke ri e kalkʼwal?

18 We kʼo utz ta xabʼano, chasukʼumaj. Rumal che qonojel xa kojsachik, kojkun taj che rukʼ tzʼaqatil kqabʼan ronojel ri pixabʼ xqil pa wajun kʼutunem (Sant. 3:2). Kʼo jastaq riʼ utz taj kqabʼano, are kʼu rajawaxik kqakoj qachuqʼabʼ rech kqasukʼumaj. We kkil ri e qachalal che keqaloqʼoqʼej, qas ta kʼax riʼ kkiriq che ukuyik qamak we kqabʼano o kqabʼij jun jastaq che kubʼan kʼax chke. (Xuqujeʼ chawilaʼ ri recuadro « Jupaj tzij chke ri e tat nan»).

¿JAS QETAʼMAM?

19. ¿Jas kqabʼano rech kqaya kikotemal chke ri qachalal?

19 Junam rukʼ ri qilom chik, weneʼ kʼax uyaʼik jun pixabʼ che qas keʼutoʼ ri e qachalal. Qonojel xa oj ajmakibʼ, ri keyaʼow ri pixabʼ xuqujeʼ ri kyaʼ pixabʼ chke. Rumal laʼ chnaʼtaj chqe ri xqetaʼmaj pa wajun kʼutunem riʼ. Are chiʼ kqaj kqaya jun pixabʼ che jun qachalal, chqilaʼ jasche kqaj kqaya ri pixabʼ. Xuqujeʼ qas chqilaʼ we rajawaxik kqaya ri pixabʼ y jachin rajawaxik kyaʼowik. Chqabʼanaʼ preguntas chke ri e qachalal y cheqatatabʼej rech kqetaʼmaj ri keriqitaj wi. Chqakojoʼ qachuqʼabʼ rech kqachʼobʼ ri kkinaʼo, cheqaloqʼoqʼej y chojux utz taq kachiʼl. Ri kqaj kqabʼano are wariʼ: kqaya pixabʼ che qas keʼutoʼ ri e qachalal y kuya kikotemal chke (Prov. 27:9).

BʼIXONEM 103 Ri e qajyuqʼabʼ e usipanik ri Dios

^ párr. 5 Kʼo jujun taq mul weneʼ kʼax kqariq che uyaʼik pixabʼ che jun winaq. ¿Jas kojkunik kqabʼano rech ri qatzij kuya uchuqʼabʼ y kutoʼ ri winaq? Wajun kʼutunem keʼutoʼ ri e kʼamal taq bʼe rech utz kkibʼan che uyaʼik pixabʼ chke ri ketatabʼenik.

^ párr. 11 Chawilaʼ ri kʼutunem «Ri taqanik uyaʼom ri Jehová pa ri congregación», re ri wuj Ri Chajinel re febrero 2021.