1-2. Eaa ta tetai taeake i apii mai no runga i te oronga anga i te ako?

TETAI au mataiti i topa, kua atoro e rua tangata pakari i tetai tuaine kare e tae akaou ana ki te uipaanga. Kua akaari tetai o te tangata pakari i te au irava no runga i te aere ki te uipaanga. Kua manako aia e kua riro te reira i te akamaroiroi i te tuaine, inara te akarukeanga raua, kua tuatua mai te tuaine, “Kare korua i kite eaa tikai toku manamanata.” Kua oronga te nga taeake i ta raua ako ma te kore e tauta kia kite eaa te manamanata me kore te turanga o te tuaine. Tei tupu, kare ta raua ako i akamaroiroi ana i te tuaine.

² Karanga te tangata pakari tei oronga i te ako: “I tera taime, kua manako au e kare te tuaine i akaari ana i te tu akangateitei no te ako. Kua iki au i te au irava tau, inara kare au i ui ana i te au uianga mei te, ‘Eaa te tupu nei i roto i toou oraanga?’ ‘Akapeea au me tauturu ia koe?’” E apiianga puapinga ta te tangata pakari i kite mai mei teia tupuanga. I teia rā, e tiaki tangi aroa e te tauturu tikai aia.

3. Koai ma te ka rauka i te oronga i te ako?

 ³ Ei au tiaki, e apainga ta te aronga pakari kia oronga i te ako me ka anoanoia. Inara, i tetai au atianga, ka anoanoia tetai ke i roto i te putuputuanga kia oronga i te reira. Ei akaraanga, penei ka oronga tetai taeake me kore tuaine i te ako mei te Pipiria ki tetai oa. (Sala. 141:5; Mase. 25:12) Me kore ka “ako marie [te au tuaine pakarikari] i te au vaine ou” no runga i te au mea tei taikuia ia Tito 2:3-5. Pera katoa, ka anoanoia te au metua kia  ako e kia apii i ta ratou tamariki. Noatu kua akapapaia teia atikara no te aronga pakari i roto i te putuputuanga, ka puapinga katoaia tatou pouroa mei te au ravenga no te oronga i te ako, te ka tauturu e te akamaroiroi kia “rekareka te ngakau.”—Mase. 27:9.

4. Eaa ta tatou ka uriuri i roto i teia atikara?

⁴ I teia atikara, ka uriuri tatou e ā uianga no runga i te oronga anga i te ako: (1) Eaa te tumu ka oronga ai i te ako? (2) Ka anoanoia ainei te reira? (3) Koai te ka tau kia oronga i te ako? (4) Akapeea koe me oronga i te akoanga meitaki?

5. Eaa ka māmā ei i tetai tangata kia āriki i te ako a te tangata pakari me orongaia ma te aroa? (1 Korinetia 13:4, 7)

⁵ E aroa maata to te aronga pakari no te au taeake e te au tuaine. Tetai au taime, ka akaari ratou i te aroa na te akoanga i te tangata tei rave i te tarevake. (Gala. 6:1) Inara i mua ake ka tuatua ai ki tera tangata, penei kia akamanako te tangata pakari i te tu o te aroa ta te apotetoro ko Paulo i tuatua. “E akakoromaki anga roa to te aroa, e te takinga-meitaki. . . . E tapoki i te au mea katoa, e akarongo i te au mea katoa, e manakonako i te au mea katoa, e akakoromaki i te au mea katoa.” (E tatau ia 1 Korinetia 13:4, 7.) Me akamanako te tangata pakari i teia irava, ka tauturu teia iaia kia oronga i te ako ma te tu tau. Me kite te tangata e akoia ra i te tu aroa o te tangata pakari, penei ka māmā iaia i te āriki i te ako.—Roma 12:10.

6. Eaa te akaraanga meitaki ta te apotetoro ko Paulo i akanoo?

⁶ Kua akanoo te apotetoro ko Paulo i tetai akaraanga meitaki ei tangata pakari. Ei akaraanga, kua oronga a Paulo i te ako tei anoanoia ki te au taeake i Tesalonia. I roto i tana nga reta kia ratou, kua na mua a Paulo i te akameitaki i ta ratou angaanga maroiroi e to ratou tu tiratiratu e te akakoromaki. Kua akamanako katoa aia i to ratou turanga e kua āriki aia e e ngatā rai to ratou oraanga no te au takinga kino e tupu ra. (1 Tesa. 1:3; 2 Tesa. 1:4) Akakite katoa aia e e akaraanga meitaki to ratou no te au Kerititiano pouroa. (1 Tesa. 1:8, 9) Kare e ekoko e kua mataora ratou i te akarongo ki ta Paulo akameitakianga! Taka meitaki to Paulo aroa maata no tona au taeake. Te tumu tera i rauka ai iaia i te oronga i te akoanga meitaki na roto i tana reta e rua ki to Tesalonia.—1 Tesa. 4:1, 3-5, 11; 2 Tesa. 3:11, 12.

7. Eaa te tumu kare tetai tangata e āriki i te ako?

⁷ Eaa te ka tupu me ka oronga tatou i te ako na roto i te tu tau kore? Karanga tetai tangata tukatau, “Kare tetai pae e akarongo ana ki te ako, kare no te mea e tarevake te reira, mari ra kare te reira i orongaia na roto i te tu aroa.” Eaa ta tatou ka apii mai mei teia? Ka māmā ua i te āriki i te ako me orongaia te reira na roto i te tu aroa, e kare na roto i te tu tau kore.

8. Eaa ta tetai tangata pakari ka ui kiaia uaorai i mua ake ka ako ei aia i tetai tangata?

⁸ Auraka te aronga pakari e rapurapu i te oronga i te ako. I mua ake ka oronga ai i te reira, kia ui te tangata pakari kiaia uaorai: ‘Ka anoanoia ainei au kia tuatua i tetai apinga? Kua papu ainei iaku e e tarevake tana i rave? Te karanga ra ainei te Pipiria e e tarevake te reira? Me e tuke ua  tana e rave ra ki taku i matau?’ Kia kopae te aronga pakari i te “rapurapu ua kia tuatua.” (Mase. 29:20) Me kare i papu i te tangata pakari me ka ako aia i tetai tangata, penei kia uriuri raua ko tetai tangata pakari ke kia kite me e tumu Pipiria tetai no te rave i te reira.—2 Timo. 3:16, 17.

9. Eaa ta tatou ka apii mai mei ta Paulo ako no runga i te akamanea e te kakau? (1 Timoteo 2:9, 10)

⁹ Akamanako ana i teia akaraanga. Penei kua manata tetai tangata pakari i te tu akamanea e te kakau o tetai taeake me kore tuaine. Kia ui aia kiaia uaorai, ‘E tumu Pipiria ainei tetai kia tuatua au kiaia?’ Kare aia e inangaro i te oronga i tona uaorai manako, no reira ka pati aia i te manako o tetai tangata pakari ke me kore papuritia tukatau. Ka rauka ia raua i te uriuri kapiti i ta Paulo ako no te akamanea e te kakau. (E tatau ia 1 Timoteo 2:9, 10.) Akakite mai ta Paulo kaveinga, e kia riro te kakau o tetai Kerititiano ei mea tau, akatietie kore, e te akono meitaki. Kare a Paulo i maani ture ana e eaa ta te tangata ka aao e kare e aao. Kua kite aia e ka rauka i te au Kerititiano i te iki i ta ratou ka aao kia tau ra ki te Pipiria. No reira, i mua ake ka oronga ai i te ako, kia akamanako te aronga pakari me te akaari maira tona kakau i te tu tau e te akono meitaki.

10. Eaa te ka tauturu ia tatou kia akangateitei i te ikianga a tetai ke?

¹⁰ E mea puapinga kia akamaara e me ka tuke te manako o te nga tangata pakari, kare te aiteanga e kua tano tetai e kua tarevake tetai. Auraka tatou e māro i te au taeake kia aru i to tatou uaorai manako.—Roma 14:10.

11-12. Me ka anoanoia te ako, eaa te au uianga kia ui te tangata pakari kiaia uaorai, e no teaa ra?

¹¹ Me te taka ra e ka anoanoia tetai ako, teia i reira te uianga, Naai e oronga i te reira? I mua ake ka ako ei aia i tetai tuaine kua akaipoipo me kore tetai tamaiti, ka tuatua te tangata pakari ki te upoko o te ngutuare, penei ka inangaro aia nana e oronga i te ako. * Me kore penei ka inangaro te upoko ngutuare e tei reira aia me oronga te tangata pakari i te ako. E mei tei taikuia i te  parakarapa 3, i tetai taime e meitaki atu me na tetai tuaine pakarikari e ako i tetai tuaine mapu.

¹² Teia akaou tetai apinga kia akamanako tetai tangata pakari, ‘Ko au ainei te ka tau kia oronga i te ako, me e meitaki atu na tetai ke e oronga i te  reira?’ Ei akaraanga, penei ka māmā ake no tetai tangata tei manako puapinga kore iaia uaorai, kia āriki i te ako tei orongaia mai e tetai tangata pakari kua na roto ana i tera turanga. Ka mārama meitaki aia i te tu o tera tangata, e penei ka ārikiia mai tana ka tuatua kiaia. E apainga ta te aronga pakari katoatoa kia tauturu e kia akamaroiroi i te au taeake e te au tuaine kia rave i te au tauianga tei tau ki te Pipiria. No reira me ka anoanoia te ako, e mea puapinga kia orongaia te reira.

13-14. Eaa i puapinga ai no tetai tangata pakari kia akarongo?

¹³Kia papa ua i te akarongo. I mua ake ka oronga ai te tangata pakari i tana ako, kia ui aia kiaia uaorai: ‘Eaa taku i kite no runga i te turanga o toku taeake? Eaa te au mea e tupu ra i roto i tona oraanga? E manamanata ainei tona kare au i kite? Eaa tana e anoano maata ra i teia taime?’

¹⁴ Ka tau te kaveinga i roto ia Iakobo 1:19 no te aronga te ka oronga i te ako. Tata a Iakobo: “Kia rapurapu ua te tangata ravarai i te akarongo, kia tavarevare i te tuatua, kia tavarevare oki i te riri.” Penei ka manako tetai tangata pakari e kua kite aia i te au mea katoatoa, inara e tika ainei te reira? Akakite a Maseli 18:13: “Ko tei tuatua vave mai e kare i akakiteia atu, e neneva tona, e ka akama ïa aia.” E mea meitaki kia ui tika koe ki tera tangata kia akakite mai i tona turanga. No reira ka anoanoia kia akarongo i mua ake ka tuatua ai. E akamaara i te apii ta te tangata pakari i kite mai i te akamataanga o teia atikara. Kare i te mea meitaki kia akamata ki te au irava tana i akapapa, mari ra kia ui ki te tuaine i te uianga mei te: “Eaa te tupu nei i roto i toou oraanga?” “Akapeea au me tauturu ia koe?” Me tauta te aronga pakari kia kite i to ratou turanga, ka rauka i reira ia ratou i te tauturu e te akamaroiroi i te au taeake e te au tuaine.

15. Akapeea te aronga pakari me taangaanga i te kaveinga ia Maseli 27:23?

¹⁵Kia kite koe i te anana. Mei tei taikuia i te akamataanga, me oronga i te ako, e maata atu te ō maira i te tatau ua i te au irava e te oronga i tetai tamanakoanga. Ka inangaro to tatou au taeake e te au tuaine kia kite e te inangaro ra tatou ia ratou, kia mārama i to ratou turanga, e kia tauturu ia ratou. (E tatau ia Maseli 27:23.) Kia tauta te aronga pakari kia akatupu i te pirianga oa vaitata ki te au taeake e te au tuaine.

16. Eaa te ka tauturu i te aronga pakari kia oronga i te ako?

¹⁶ Kare te aronga pakari e inangaro i te au taeake kia manako, e ka tuatua ua mai te aronga pakari kia ratou me rave  ratou i te tarevake. Mari ra ka tuatua putuputu ratou ki te au taeake e te au tuaine, e ka akaari i te aroa i to ratou tuatau manamanata. “Me rave koe i te reira,” i karanga ai tetai tangata pakari tukatau, “ka akatupu koe i tetai pirianga oa kia ratou. E me ka anoanoia koe kia oronga i te ako, ka māmā i reira ia koe i te rave i te reira.” E ka māmā katoa no te tangata e akoia ra kia āriki i te reira.

17. Eaa te taime tau kia akaari te tangata pakari i te tu akakoromaki e te takinga meitaki?

¹⁷Kia akakoromaki e kia takinga meitaki. Ka anoanoia te tu akakoromaki e te takinga meitaki me patoi tetai tangata i te akoanga mua. Auraka te tangata pakari e riri me kare te taeake me kore te tuaine e akarongo mai ki tana ako. Totou te Pipiria no runga ia Iesu: “Te kakao paruparu ra, kare aia e aati, e te lamepa matemate ra, kare aia e tinai.” (Mata. 12:20) No reira me rave te tangata pakari i tana uaorai pure, ka pati aia kia Iehova kia tauturu i te tangata ka akoia kia mārama i te tumu o te ako e kia taangaanga i te reira. Ka anoano te taeake tei akoia i tetai tuatau kia akamanako i te au mea tei tuatuaia. Me akaari te tangata pakari i te tu akakoromaki e te tu takinga meitaki, ka māmā i reira i te taeake e akoia ra kia akamanako meitaki i te ako. Inara kia akatumuia te ako ki runga i te Tuatua a te Atua.

18. (a) Eaa ta tatou ka akamaara me oronga tatou i te ako? (e) Mei te tutu i roto i te pia, eaa ta te nga metua e uriuri ra?

¹⁸E apii mei toou au tarevake. No te mea e tu apa ua to tatou, kare e rauka ia tatou i te aru meitaki i te au mea tei taikuia i roto i teia atikara. (Iako. 3:2) E rave ana tatou i te tarevake, e me pera tatou, e tauta i te apii mai mei te reira. Me kite mai te taeake e te au tuaine i to tatou aroa no ratou, ka māmā i reira ia ratou i te akakore i ta tatou ara i rave me kore i tuatua.—Akara i te pia “ Akamaaranga ki te au Metua.”

19. Akapeea tatou me akarekareka i te ngakau o te au taeake e te au tuaine?

¹⁹ Mei ta tatou i kite mai, kare i te mea māmā kia ako meitaki i tetai ke. E tu apa ua to tatou e te aronga ta tatou ka ako atu. E akamaara i te au kaveinga ta tatou i uriuri i roto i teia atikara. E akapapu e kia orongaia te ako ma te tu tau. Pera katoa, kia akapapu e ka anoanoia te ako, e ko koe te tangata tei tau kia oronga i te reira. I mua ake ka orongaia ai te ako, e ui i te au uianga ma te akarongo meitaki kia kite koe i te au manamanata o te tangata taau ka ako. E tauta kia kite i tona au manako, e akaari i te tu maru, e kia akatupu i tetai pirianga meitaki ki te au taeake e te au tuaine. E akamaara: Kia riro ta tatou ako ei mea meitaki e kia “rekareka te ngakau.”—Mase. 27:9.