Tshɔka lɛnɛ ele awui

Tshɔka lo ɛtɛ w'awui

SAWO DIA WEKELO 8

Onde alako ayɛ “ngɛnyangɛnyaka otema”?

Onde alako ayɛ “ngɛnyangɛnyaka otema”?

“Esɔ la malashi w’opumu ngɛnyangɛnyaka otema; ngasɔ mbele ɔngɛnyi wakosha dako dia l’otema ɔtɔi.”​—TOK. 27:9.

OSAMBO 102 ‘Tokimanyiya wanɛ wele wɛɔdu’

AWUI WAYƆTƐKƐTAMA *

1-2. Wetshelo akɔna wakakondja ɔnangɛso ɔmɔtshi lo kɛnɛ kendana la woho wa mbisha alako?

AMBETA ɛnɔnyi efula wele, dikumanyi pende wakembola kadiyɛso kɛmɔtshi kaketshaka nsanganya lo tena dimɔtshi. Ekumanyi kakɔshi ɔtɛkɛta ntondo akawadiyɛ avɛsa efula wendana la wɔtwɛlɔ wa nsanganya. Nde akafɔnya ɔnɛ wembwelo ɔsɔ wambosalema dimɛna, koko etena kakawalange monɛɛ nde l’osekande, kadiyɛso kakɔ akawatɛ ate: “Anangɛso, nyu hanyoshihodia okakatanu wele la mi.” Anangɛso wakasha kadiyɛso alako aha la mbooka ambola dia mbeya ekakatanu ndo awui waki la nde. Etombelo waki la dui sɔ ele, nde kɔmɛna di’alako awɔ waki ohomba.

2 Lo mbohɔ kɛnɛ kakete, ekumanyi kakɔshi ɔtɛkɛta ntondo lo sawo sɔ mbutaka ate: “L’etena kɛsɔ, lakafɔnya dia kadiyɛso komonga la dilɛmiɛlɔ. Koko etena kakamakanyiya dui sɔ, lakayɛna dia lakawɛnya avɛsa tshɛ wahombama lo dihole dia mbooka ambola wahombama, wele oko: ‘Kakɔna kambotomba lo lɔsɛnɔ layɛ?’ ‘Ngande wakokami kokimanyiya?’” Ekumanyi kɛsɔ akakondja wetshelo w’ohomba oma lo dui sɔ. Ɛlɔ kɛnɛ nde aya olami w’ɛkɔkɔ wokana kɛtshi ndo wakimanyiyana efula.

3. Waa na wakoka mbisha anto alako l’etshumanelo?

 3 Oko wewɔ alami w’ɛkɔkɔ, dikumanyi wekɔ l’ɔkɛndɛ wa mbisha alako etena kele dui sɔ ohomba. Koko, ekɔ tena dikina diakoka anto akina wa l’etshumanelo mbisha anto alako. Ɛnyɛlɔ, ɔnangɛso kana kadiyɛso kɛmɔtshi koka mbisha ɔngɛnyi ande ɔmɔtshi alako wohikami lo Bible. (Os. 141:5; Tok. 25:12) Kana kadiyɛso kɛmɔtshi k’opalanga koka “ndaka esekaseka” lo akambo wele oko wɔtɛkɛtami lo Tito 2:3-5. Ndo lo mɛtɛ, mbala efula ambutshi pombaka mbisha anawɔ alako ndo engwelo. Ɔnkɔnɛ, kaanga mbele sawo nɛ mendanaka mbala kakɔ ɔtɔi la dikumanyi dia l’etshumanelo lo yoho ya laande, sho tshɛ kokaka nkondja wahɔ lo nsɛdingola toho takokaso mbisha alako wa shikaa, wakeketsha ndo “[wayɔ]ngɛnyangɛnyaka otema.”​—Tok. 27:9.

4. Kakɔna kayotɔsɛdingola lo sawo nɛ?

4 Lo sawo nɛ, tayɔsɛdingola ambola anɛi wendana la woho wa mbisha alako: 1) Naa ɔkɔkɔ w’oshika watotshutshuya dia mbisha alako? 2) Onde ekɔ mɛtɛ ohomba mbisha alako? 3) Waa na wahomba mbisha alako? 4) Ngande wakokayɛ mbisha alako w’eshika?

NAA ƆKƆKƆ W’OSHIKA WATOTSHUTSHUYA DIA MBISHA ALAKO?

5. Lande na kele anto koka mbetawɔ esadi eto alako washa ekumanyi naka nde mbasha la ngandji? (1 Kɔrɛtɔ 13:4, 7)

5 Dikumanyi mbokaka anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ ngandji k’efula. Lo tena dimɔtshi, vɔ mɛnyaka ngandji kɛsɔ lo ndaka onto ɔmɔtshi lotɔɔtɔ lo mboka ka kɔlɔ. (Ngal. 6:1) Koko la ntondo ka nsawola la nde, ekumanyi koka nsɛdingola awui amɔtshi wendana la ngandji wakatɛkɛta ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ. “Ngandji ekɔ la solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ. . . . Tɔ kukumɛka akambo tshɛ, mbetawɔka akambo tshɛ, nongamɛka akambo tshɛ, mbikikɛka akambo tshɛ.” (Adia 1 Kɔrɛtɔ 13:4, 7.) Nkana yimba l’avɛsa wa lo Bible asɔ ayokimanyiya ekumanyi dia nsɛdingola ɛkɔkɔ wootshutshuya dia mbisha ɔnango alako ndo nsawola la nde la kanyi ya dimɛna. Naka ɔnɛ lalongola alako nshihodia dia ekumanyi ndjakiyanyaka lo dikambo diande, kete ondo nde ayoleka monga suke dia mbetawɔ alako asɔ.​—Rɔmɔ 12:10.

6. Naa ɛnyɛlɔ ka dimɛna kakatotshikɛ ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ?

6 Oko wakinde ekumanyi, ɔpɔstɔlɔ Pɔɔlɔ akatotshikɛ ɛnyɛlɔ ka dimɛna. Ɛnyɛlɔ, etena kaki anangɛso wa la Tɛsalɔnika l’ohomba w’alako, Pɔɔlɔ komengenga dia mbasha alako akɔ. Koko lo mukanda wakandaafundɛ, Pɔɔlɔ akawawandola ntondo l’ɔtɛ w’olimu awɔ wa kɔlamelo, ngandji ndo ekikelo kawɔ. Ndo nto, nde akadje yimba l’akambo waki la wɔ, nde akeyaka dimɛna efula ɔnɛ vɔ waki l’ekakatanu lo lɔsɛnɔ ndo ɔnɛ vɔ wakahɛnyahɛnyamaka. (1 Tɛs. 1:3; 2 Tɛs. 1:4) Nde akakome polo lo mbutɛ anango asɔ ɔnɛ vɔ waki ɛnyɛlɔ le Akristo akina. (1 Tɛs. 1:8, 9) Vɔ wakahombe monga mɛtɛ l’ɔngɛnɔngɛnɔ etena kakawoke ɛtɛkɛta wa lowando w’oma le Pɔɔlɔ! Ndooko lakakoke mbidja taamu dia Pɔɔlɔ kombokaka anango ngandji k’efula. Diakɔ diele, nde akakoke mbisha alako w’eshika lo mikanda akɔ ehende wakandafundɛ ase Tɛsalɔnika.​—1 Tɛs. 4:1, 3-5, 11; 2 Tɛs. 3:11, 12.

7. Lande na kakoka onto ɔmɔtshi ntona alako?

7 Kakɔna kakoka ntomba naka hatosha alako lo yoho ya dimɛna? Ekumanyi kɛmɔtshi kambohokɔ akambo akate ate: “Anto amɔtshi hawetawɔ alako, aha l’ɔtɛ wewɔ kɔlɔ, koko l’ɔtɛ wahawashami la ngandji.” Wetshelo akɔna wakondjaso oma lo dui sɔ? Alako koka mbetawɔma esadi eto naka vɔ mbishama la ngandji, koko aha la nkɛlɛ.

ONDE EKƆ MƐTƐ OHOMBA MBISHA ALAKO?

8. Kakɔna kahomba ekumanyi ndjambola etena kɔsande yɛdikɔ ya tosha onto ɔmɔtshi dako?

8 Dikumanyi hawohombe nsasɛ dia mbisha alako. La ntondo ka mbisha alako, ekumanyi pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi pombaka mɛtɛ mbuta dui dimɔtshi? Onde lekɔ l’eshikikelo di’onto akɔ akasale kɔlɔ? Onde nde ambosekola ɔlɛmbɛ ɔmɔtshi wa lo Bible? Kana shi ekɔ tsho otshikitanu wa kɛnɛ kalanga onto l’onto?’ Dikumanyi mbewɔka la lomba tshɛ dia “[ntɛkɛta] la esasesase.” (Tok. 29:20) Naka ekumanyi bu l’eshikikelo dia kana nde kokaka mbisha onto ɔmɔtshi alako, kete nde kokaka mimbola ekumanyi kekina dia kana nde lawɔ fɔnyaka di’ɔnangɛso akɔ ekɔ lo nsala dui dimɔtshi diatona Bible ndo nde pombaka nongola alako.​—2 Tim. 3:16, 17.

9. Wetshelo akɔna wakondjaso oma le Pɔɔlɔ lo woho wa mbisha alako wendana la ɔlɔtɔ ndo l’ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo? (1 Timɔte 2:9, 10)

9 Tɔsɛdingole ɛnyɛlɔ kɛmɔtshi. Tɔshi dia ekumanyi kɛmɔtshi ekɔ lo ndjakiyanya lo dikambo di’ɛsɔnwɛlɔ w’ombetawudi ɔmɔtshi wendana la ɔlɔtɔ kana l’ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo. Ekumanyi koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde ekɔ ɔkɔkɔ ɔmɔtshi wa l’Afundelo watshutshuya dia mbotɛ dui dimɔtshi?’ Dia mɛnya dia nde ekɔ l’eyango w’amɛna, nde koka mimbola ekumanyi kekina kana opandjudi okina wambotshunda lo nyuma kanyi. Vɔ akɔ ahende koka nsɛdingola dako dia Pɔɔlɔ diendana l’ɔlɔtɔ ndo l’ɔlɔngɔswɛlɔ wa divo. (Adia 1 Timɔte 2:9, 10.) Pɔɔlɔ akɛnya atɔndɔ amɔtshi wendana l’awui tshɛ, lo mbuta dia Okristo pombaka monga l’ɔlɔtɔ wa dimɛna, wele la wɛdimo ndo wahatakanya anto. Koko, Pɔɔlɔ kombisha listɛ la awui wakoka onto nsala kana wahandakoke nsala. Nde akeyaka di’Akristo wekɔ la lotshungɔ la ndɔta kɛnɛ kasɔnawɔ l’edja tshɛ kele dui sɔ halɔshana la kɛnɛ kata Bible. Diakɔ diele, dia nshikikɛ kana pombaka mbisha alako, dikumanyi pombaka nsɛdingola dia kana ɛsɔnwɛlɔ waki onto wekɔ la wɛdimo ndo w’amɛna.

10. Kakɔna kahombaso mbohɔka lo kɛnɛ kendana la ɛsɔnwɛlɔ w’anto akina?

10 Ekɔ ohomba sho nshihodia ɔnɛ Akristo ahende wambotshunda lo nyuma koka nsala ɛsɔnwɛlɔ wotshikitanyi, wele vɔ tshɛ mbetawɔmaka. Hatohombe mbidjangɛ asekaso atɛmɔdi dia mbetawɔ atɔndɔ aso hita wendana la kɛnɛ kele ɔlɔlɔ la kɛnɛ kele kɔlɔ.​—Rɔmɔ 14:10.

WAA NA WAHOMBA MBISHA ALAKO?

11-12. Naka ekɔ ohomba mbisha alako, ambola akɔna wahomba ekumanyi ndjaoka, ndo lande na?

11 Naka mɛnamaka hwe dia ekɔ ohomba mbisha alako amɔtshi, kete dimbola nɛ di’ekɔ ohomba: Waa na wahomba mbisha alako akɔ? La ntondo ka ndaka kadiyɛso kotshukami kana ɔna dikɛnda, ekumanyi koka tambodi owandji wa nkumbo kanyi, nɛ dia nde koka nkombola nkandola dikambo sɔ ndamɛ. * Kana owandji wa nkumbo koka nɔmba dia monga laawɔ etena kasha ekumanyi alako. Ndo oko wakadiatɛkɛtami lo  odingɔ 3, koka monga tena dimɔtshi diele ekɔ dimɛna dia kadiyɛso kɛmɔtshi k’opalanga tosha kadiyɛso k’osekaseka alako.

12 Ekɔ dui dikina diakoka ekumanyi nsɛdingola. Ekumanyi koka ndjambola ɔnɛ: ‘Onde dimi mɛtɛ lekɔ onto lasungana mbisha onto akɔ alako, kana ayoleka dimɛna di’onto okina mboshawɔ?’ Ɛnyɛlɔ, onto ɔmɔtshi ladiɛnɛ la tokanyi ta ndjaɔsa oko onto l’anyanya, koka ndeka mbetawɔ alako w’oma le ekumanyi kakadiɛnɛ la okakatanu ɔsɔ oleki w’onto laki kodiɛnɛ l’okakatanu akɔ. Ondo ekumanyi kakadiɛnɛ la tokanyi ta ngasɔ koka ndeka mbooka kɛtshi ndo kɛnɛ kayondota koka mbetawɔma esadi eto. Koko, dikumanyi tshɛ wekɔ l’ɔkɛndɛ wa nkeketsha anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ dia nsala etshikitanu tshɛ walɔmba Afundelo. Ɔnkɔnɛ, ekɔ ohomba mbisha alako kaanga naka ekumanyi kasha alako akɔ komonga l’okakatanu akɔ waamɛ.

NGANDE WAKOKAYƐ MBISHA ALAKO W’ESHIKA?

Lande na kahomba dikumanyi di’Akristo monga “suke dia mpokamɛ”? (Enda odingɔ 13-14)

13-14. Lande na kele ekɔ ohomba dia ekumanyi mpokamɛ?

13Onga suke dia mpokamɛ. Etena kayalɔngɔsɔla ekumanyi dia tosha alako, nde pombaka ndjambola ɔnɛ: ‘Kakɔna keyami lo kɛnɛ kendana l’awui wele l’ɔnalengo? Kakɔna kambotomba lo lɔsɛnɔ lande? Onde koka monga ko nde ekɔ l’ekakatanu wahameye? Kakɔna kolekinde monga l’ohomba l’etena kɛnɛ?’

14 Tɔndɔ diele lo Jakɔba 1:19 mendanaka mɛtɛ la wanɛ washa anto alako. Jakɔba akafunde ate: “Onto tshɛ pombaka monga suke dia mpokamɛ, ɔkɔkɛ dia ntɛkɛta ndo aha mboka nkɛlɛ esadi.” Ekumanyi koka mfɔnya ɔnɛ nde mbeyaka awui tshɛ wendana la dikambo diakɔ, ko onde ngasɔ mbediɔ mɛtɛ? Tokedi 18:13 toholaka ɔnɛ: “Onto lakadimola esadi esadi la ntondo ka nde mpokamɛ dikambo dimɛna, dui sɔ diekɔ enginya ndo nsɔnyi le nde.” Ayoleka dimɛna nɔmba onto akɔ dia ndamɛ tɔkɔndɔlɛ dikambo diakɔ. Dui sɔ nɔmbaka dia mpokamɛ la ntondo ka ndjɔtɛkɛta. Tohɔ wetshelo wakakondja ekumanyi kakatatɛkɛtshi dikambo diande l’etatelo ka sawo nɛ. Nde akayoshihodia ɔnɛ lo dihole dia ntatɛ wembwelo l’awui wakandalɔngɔsɔla, nde akahombe mboka kadiyɛso ambola wele oko: “Kakɔna kambotomba lo lɔsɛnɔ layɛ?” “Ngande wakokami kokimanyiya?” Naka dikumanyi mbɔsa etena ka nyanga dia mbeya dikambo dimɛna, kete ondo vɔ wayoleka nkimanyiya ndo nkeketsha anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ.

15. Ngande wakoka dikumanyi nkamba la tɔndɔ diele lo Tokedi 27:23?

15Sala dia mbeya ɛkɔkɔ. Oko wakadiatɛkɛtami l’etatelo, mbisha alako w’eshika nɔmbaka akambo efula, koko aha tsho mbadia avɛsa amɔtshi kana mbotɛ dui ɔtɔi kana ahende wakokande nsala. Anangɛso l’akadiyɛso pombaka nshihodia ɔnɛ tekɔ lo ndjakiyanya lo dikambo diawɔ, ɔnɛ tekɔ lo nshihodia awui wele lawɔ ndo ɔnɛ tekɔ lo nanga mbakimanyiya. (Adia Tokedi 27:23.) Dikumanyi pombaka nsala la wolo dia monga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ.

Kakɔna kayokimanyiya dikumanyi dia mbisha alako aha l’okakatanu? (Enda odingɔ 16)

16. Kakɔna kayokimanyiya dikumanyi dia mbisha alako w’eshika?

16 Dikumanyi pombaka mbewɔ dia mɛnya dia wekɔ l’awui efula wonya tshɛ, ndo dia nsawola l’anangɛwɔ paka etena katomba dui dimɔshi. Koko, vɔ pombaka sawolaka l’anangɛwɔ l’akadiyɛwɔ mbala la mbala lo mbaɛnya dia onto l’onto ndjakiyanyaka lo dikambo diawɔ etena katomba ekakatanu. Ekumanyi kɛmɔtshi kambohokɔ akambo akate ate: “Naka wɛ nsala ngasɔ, kete wɛ ayonga la diɔtɔnganelo dia dimɛna la wɔ. Oma laasɔ, etena kayoyolanga mbasha alako, ayonga dui dia wɔdu efula dia wɛ nsala dui sɔ.” Ndo ɔnɛ lalongola alako hatonga l’okakatanu dia mbaetawɔ.

Lande na kahomba ekumanyi monga la solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ etena kashande alako? (Enda odingɔ 17)

17. Ekumanyi pombaka monga la solo dia lotutsha djekoleko l’etena kakɔna?

17Onga la solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ. Solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ ekɔ ohomba djekoleko etena kahalange onto ɔmɔtshi nkamba l’alako wohikami lo Bible. Ekumanyi pombaka mbewɔ dia momala naka onto hetawe alako ande kana hakambi lawɔ mbala kakɔ ɔtɔi. Bible mbutaka lo dikambo dia Yeso ɔnɛ: “Nde hatohembola sɔpɔ diakawaminola ndo nde hatodima oshinga wa tala wotadimala.” (Mat. 12:20) Diakɔ diele lo alɔmbɛlɔ wasalande ndamɛ, ekumanyi koka nɔmba Jehowa dia ntshɔkɔla onto lahomba nongola alako ndo mbokimanyiya dia nshihodia ɔkɔkɔ wawoshawɔ alako ndo nkamba la wɔ. Ɔnangɛso lalongola alako koka monga l’ohomba wa yema y’etena dia nde nkana yimba la kɛnɛ kakatami. Naka ekumanyi ekɔ la solo dia lotutsha ndo ɔlɔlɔ, kete ɔnɛ lalangande nkimanyiya hekola yimba yande lo yoho yakashami dako, koko nde ayonga l’akoka wa mbidja yimba lo losango. Lo mɛtɛ, alako pombaka tena tshɛ mpikama l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi.

18. a) Kakɔna kahombaso namaka lo yimba etena kashaso alako? b) Oko wɛnyamidiɔ l’osato wɔtɔnɛ la kiombo, kakɔna kakɛtshanya ambutshi ango?

18Kondja wetshelo oma lo wandja ayɛ. L’edja tshɛ keso bu kokele, hatotonga l’akoka wa nkamba l’alako wamboshama lo sawo nɛ lo yoho ya kokele. (Jak. 3:2) Tayosalaka wandja, koko naka tambaasala, sho pombaka nkondja wetshelo oma lo wandja akɔ. Naka anangɛso l’akadiyɛso nshihodia dia tekɔ lo mbaoka ngandji, kete ondo ayonga dui dia wɔdu dia vɔ todimanyiya etena kawanyangiyaso l’ɔtɛ wambotota kana wambotosala dui dimɔtshi.​—Enda ndo kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Waohwelo w’ohomba le ambutshi.”

WETSHELO AKƆNA WAMBOTOKONDJA?

19. Akokaso nsala dia ngɛnyangɛnya etema w’anangɛso la w’akadiyɛso?

19 Oko wambotodiɛna, bu wɔdu mbisha alako w’eshika. Sho bu kokele, ngasɔ mbele ndo wanɛ washaso alako. Tokime atɔndɔ wambotɔsɛdingola lo sawo nɛ. Tonge l’eshikikelo dia alako wekɔ lo mbishama l’eyango w’amɛna. Ndo nto, onga l’eshikelo di’ɔnɛ ekɔ mɛtɛ ohomba mbisha alako ndo ɔnɛ wɛ mɛtɛ sunganaka mbisha alako akɔ. La ntondo ka mbisha alako, oka ambola amɔtshi ndo hokamɛ la yambalo tshɛ dia wɛ nshihodia okakatanu wele l’onto. Yanga dia mɛna akambo woho wawaɛnande. Onga ɔlɔlɔ ndo onga la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’ananyɔ l’akadiyɛyɛ. Tohɔke oyango ɔnɛ: Sho nangaka di’alako aso mongaka w’eshika, koko ndo dia vɔ “ngɛnyangɛnyaka otema.”​—Tok. 27:9.

OSAMBO 103 Alami wekɔ apami wele oko weshasha

^ od. 5 Aha mbala tshɛ mbediɔ dui dia wɔdu dia mbisha alako. Etena keso l’ohomba wa mbisha alako, ngande wakokaso mbasha lo yoho yakondjiyɛ anto wahɔ ndo yakeketsha? Sawo nɛ diayokimanyiya dikumanyi lo yoho ya laande dia mbishaka alako wangɛnyangɛnya etema wa wanɛ wawalongola.

^ od. 11 Enda sawo diele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “Lowandji lele la dikumanyi l’etshumanelo” lo Tshoto y’Etangelo ya Ngɔndɔ ka hende 2021.