1-2. Kumbi mubali munyaki wangusambiranji pa nkhani yakupereka ulongozgi?

VYAKA vinandi vo vajumpha, ŵara ŵawi angwende mzichi yo wanguleka dankha kuwungana. Mura yo walongozganga pakucheza kwenuku, wangukambiskana ndi mzichi malemba nganandi ngakukwaskana ndi kuwungana. Iyu wanguŵanaŵana kuti mzichi uyu amuchiska. Kweni iyu limoza ndi munyaki achiwere kwawu, mzichi yo wangukamba kuti: “Abali yimwi muziŵa cha masuzgu ngo ndikumana nangu.” Abali yaŵa angupereka ulongozgi kwambula kumufumba mzichi masuzgu ngo wakumananga nangu kweniso mo vinthu ve nge pa umoyu waki. Mwaviyo, wanguwona kuti ulongozgi wawu wenga wambula kovya kwaku iyu.

² Asani wakumbuka vo vinguchitika, mura yo wangulongozga pakucheza kwenuku wakamba kuti: “Pa nyengu yo, ndinguŵanaŵana kuti mzichi mwenuyu wangutitumbika cha. Kweni ndati ndaŵanaŵaniyapu, ndinguwona kuti ndinguŵika ŵaka mtima pa malemba mumalu mwakuŵanaŵaniya mafumbu nge ngakuti, ‘Kumbi ndi vinthu wuli vo vitikuchitikiyani pa umoyu?’ ‘Kumbi ndingakuwovyani wuli?’” Vo vinguchitikiya mura mwenuyu vingumusambiza fundu yakukhumbika ukongwa. Mazuŵa nganu, iyu ndi mliska walisungu kweniso wakovya ukongwa.

3. Kumbi ndiyani yo wangapereka ulongozgi kwa abali ndi azichi?

³ Nge aliska, ŵara ŵe ndi udindu wakupereka ulongozgi asani mphakwenere. Chinanga kuti ve viyo, nyengu zinyaki ŵanthu anyaki mumpingu, nawu angapereka ulongozgi. Mwakuyeruzgiyapu, mubali pamwenga mzichi wangapereka ulongozgi wakutuliya  mu Bayibolu ku mubwezi waki. (Salimo 141:5; Nthanthi 25: 12) Pamwenga mzichi mura ‘wangalunguchizga anthukazi achisungwana’ pa nkhani nge zo zazumbulika pa Tito 2:3-5. Ndipuso apapi kanandi akhumbika kupereka ulongozgi ku ŵana ŵawu. Chinanga kuti nkhani iyi yikwaska ukongwa ŵara mumpingu, tosi tingayanduwa kuwona nthowa zo tingapereke ulongozgi wakovya, wakuchiska kweniso wo ‘ungachitiska kuti mtima ukondwi.’​—Nthanthi 27:9.

4. Kumbi tikambiskanengenji mu nkhani iyi?

⁴ Mu nkhani iyi, tikambiskanengi mafumbu nganayi ngakukwaskana ndi kupereka ulongozgi. Ndipu mafumbu ngaki ngakuti: (1) Kumbi chilatu chakwenere chakupereke ulongozgi ntchakuti wuli? (2) Kumbi mphakwenere nadi kupereka ulongozgi? (3) Kumbi ndiyani yo watenere kupereka ulongozgi? (4) Kumbi mungapereka wuli ulongozgi wakovya?

5. Ntchifukwa wuli munthu wangasuzgika cha kulonde ulongozgi ku mura asani waperekeka mwachanju? (1 Akorinto 13:4, 7)

⁵ Ŵara atanja ukongwa abali ndi azichi ŵawu. Nyengu zinyaki alongo kuti atiŵayanja mwakupereka ulongozgi ku munthu yo walandiya ku nthowa yiheni. (Aga. 6:1) Kweni mura wechendakambiskani ndi munthu yo, wakhumbika kuŵanaŵaniya vinthu vinyaki vo wakutumika Paulo wangukamba kuti chanju chichita. Paulo wanguti: “Chanju chizikira ndipuso ntchalisungu. . . . Chiwundiya vinthu vosi, chigomezga vinthu vosi, chilindizga vinthu vosi ndipuso chikunthiyapu vinthu vosi.” (Ŵerengani 1 Akorinto 13:4, 7.) Kuŵanaŵaniya mavesi ngenanga, kungawovya mura kuwona vilatu vaki vakupereke ulongozgi ndipuso nthowa yakwenere yakupereke ulongozgi. Asani munthu yo wamupaskika ulongozgi waziŵa kuti mura watimuŵanaŵaniya, vingamusuzga cha kulonde ulongozgi.​—Aro. 12:10.

6. Kumbi wakutumika Paulo wakusiya chakuwoniyapu chamampha nichi?

⁶ Wakutumika Paulo wangupereka chakuwoniyapu chamampha nge mura. Mwakuyeruzgiyapu, iyu wati wawona kuti abali a ku Tesalonika akhumbika ulongozgi, wanguchitapu kanthu mwaliŵi. Kweni mu makalata ngaki ngaŵi ngo wanguŵalembe, chakwamba wanguŵawonga chifukwa cha ntchitu zawu zakugomezgeka, ntchitu zawu za chanju ndipuso kukunthiyapu kwawu. Iyu wanguŵanaŵaniya so mo vinthu ve nge pa umoyu wawu, ndipu wanguŵakambiya kuti waziŵa kuti akumana ndi masuzgu kweniso kuti akunthiyapu kutombozgeka. (1 Ate. 1:3; 2 Ate. 1:4) Iyu wangukambiya abali ŵenaŵa kuti ntchakuwoniyapu chamampha kwa Akhristu anyaki. (1 Ate. 1:8, 9) Yiwu atenere kuti angukondwa ukongwa chifukwa chakuti Paulo wanguŵawonga! Yapa viwoneke limu kuti Paulo waŵayanjanga ukongwa abali ŵaki. Ndichu chifukwa chaki wangufiska kupereka ulongozgi wakovya mumakalata ngaki ngaŵi ngo wangulembe Akhristu a ku Tesalonika.​—1 Ate. 4:1, 3-5, 11; 2 Ate. 3:11, 12.

7. Ntchifukwa wuli ŵanthu anyaki aguŵa ndi ulongozgi?

⁷ Kumbi ntchinthu wuli cho chingachitika asani taleka kupereka ulongozgi mu nthowa yakwenere? Mura munyaki wakuziŵa vinandi wangukamba kuti: “Anyaki aguŵa ndi ulongozgi chifukwa chakuti ulongozgi wo nguheni cha, kweni chifukwa chakuti waperekeka mwachanju cha.” Kumbi tisambiranjipu penapa? Ulongozgi usuzga cha kuwulonde asani waperekeka mwachanju, mwakukwiya cha.

8. Kumbi mura watenere kujifumbanji asani wakhumba kupereka ulongozgi ku munthu munyaki?

⁸ Ŵara akhumbika cha kuthaŵiriya kupereka ulongozgi. Mura wechendapereki ulongozgi watenere kujifumba kuti: ‘Kumbi ndikhumbika nadi kupereka ulongozgi? Kumbi ndisimikiza kuti vinthu  vo munthu uyu wachita viheni nadi? Kumbi waswa dangu nili la mu Bayibolu? Pamwenga kumbi vo iyu wachita, vipambana ndi vo ini ndatingi ndichitengi?’ Mwazeru, ŵara ‘apupuluma cha pakulongoro.’ (Nthanthi 29:20) Asani mura wakayikiya kupereka ulongozgi ku munthu munyaki, wangafumba mura munyaki asani nayu wawona kuti mubali yo wachita vinthu mwakupambana ndi Malemba ndipu wakhumbika nadi ulongozgi.​—2 Timo. 3:16, 17.

9. Kumbi tingasambiranji kwaku Paulo vakukwaskana ndi mo tingapereke ulongozgi pa nkhani ya kuvwala kweniso kujitowesa? (1 Timote 2:9,10)

⁹ Ŵanaŵaniyani chakuyeruzgiyapu ichi. Tiyeruzgiyi kuti mura wafipiya mtima Mkhristu munyaki pa nkhani ya mo wavwaliya pamwenga kujitowesa. Mura wanganjifumba kuti, ‘Kumbi pe chifukwa cha mu Malemba cho nditenere kupereke ulongozgi?’ Chifukwa chakuti mura wakhumba kupereka maŵanaŵanu ngaki cha, wangafumba mura munyaki pamwenga mupharazgi wakukhwima mwauzimu kuti nayu wakambi maŵanaŵanu ngaki. Ŵe limoza yiwu angawona so ulongozgi waku Paulo pa nkhani ya kuvwala kweniso kujitowesa. (Ŵerengani 1 Timote 2:9,10.) Paulo wangukamba fundu zakupambanapambana zo zilongo kuti Mkhristu watenere kuvwala vakuvwala vakwenere, mwaulemu kweniso mwazeru. Kweni Paulo wangupereka marangu cha pa nkhani ya vo munthu wangavwala pamwenga cha. Iyu wanguziŵa kuti Akhristu angavwala vo akhumba chikulu vileka kususkana ndi vo Bayibolu likamba. Mwaviyo, asani ŵara akhumba kupereka ulongozgi, atenere kuŵanaŵaniya asani vinthu vo munthu wasankha vilongo ulemu kweniso zeru.

10. Kumbi tikhumbika kukumbukanji pa nkhani ya vinthu vo munthu weyosi wasankha yija?

¹⁰ Tingachita umampha kukumbuka kuti Akhristu ŵaŵi akukhwima, angasankha vinthu mwakupambana. Kweni venivi ving’anamuwa cha kuti munyaki wasankha umampha ndipu munyaki wasankha uheni. Tikhumba cha kuchichizga abali ŵidu kuti achitengi vinthu vo isi tiŵanaŵana kuti vamampha.​—Aro. 14:10.

11-12. Asani pakhumbika kupereka ulongozgi, kumbi mura wangajifumba mafumbu nanga, nanga ntchifukwa wuli?

¹¹ Asani viwoneke limu kuti mphakwenere kupereka ulongozgi, fumbu lingaŵa lakuti, Kumbi ndiyani yo watenere kuwupereka? Mura wechendapereki ulongozgi ku mzichi wakuyirwa pamwenga mwana, wangakhumbika dankha kukambiskana ndi mutu wa banja, yo panyaki wangamalana nayu yija nkhani yeniyi. * Pamwenga mutu wabanja ungapempha kuti ukaŵepu pa nyengu yo mura wamupereke ulongozgi. Ndipu nge mo ndimi yachitatu yakambiya, patuŵa nyengu zinyaki po vingaŵa umampha kuti mzichi wakukota wapereki ulongozgi ku mzichi wachisungwana.

¹² Pe so chinthu chinyaki cho mura watenere  kuŵanaŵaniya. Mura wangajifumba kuti, ‘Kumbi ini nde wakwenere kupereka ulongozgi pamwenga vingaŵa umampha asani wangawupereka munthu munyaki?’ Mwakuyeruzgiyapu, munthu yo wasuzgika ndi maŵanaŵanu ngakujiwona kuti ngwambula kukhumbika, vingamusuzga cha kuvwisiya ulongozgi ku mura yo nayu wangukumana ndi suzgu nge yeniyi, mumalu mwa mura munyaki. Ndipu mura yo wakukumanapu ndi suzgu nge yeniyi, wangamuvwisa munthu yo, ndipu ulongozgi wo wangamukambiya, wangawukhorwa. Chinanga kuti veviyo, ŵara wosi ŵe ndi udindu wakuchiska abali ndi azichi ŵawu kuti asinthengi vinthu vinyaki kuti vikoliyani ndi vo Malemba ngakamba. Mwaviyo, asani pakhumbika kupereka ulongozgi, chakukhumbika ukongwa nkhupereka ulongozgi wo, kwali mura yo wakukumanapu ndi suzgu yo pamwenga cha.

13-14. Ntchifukwa wuli mura wakhumbika kuvwisiya?

¹³Mujengi akunozgeka kuvwisiya. Asani mura wakhumba kuchipereka ulongozgi ku munthu munyaki, watenere kujifumba kuti: ‘Kumbi ndiziŵanji vakukwaskana ndi mo vinthu viliri pa umoyu wa munthu mwenuyu? Kumbi ndi vinthu wuli vo wakumana navu pa umoyu waki? Kumbi wangaŵa kuti wakumana ndi masuzgu wuli ngo ini nditingaziŵa cha? Kumbi ntchinthu wuli cho wakhumbika ukongwa pasonu panu?’

¹⁴ Fundu yo ye pa Yakobe 1:19, yigwira ntchitu ukongwa kwaku wo apereka ulongozgi. Yakobe wangulemba kuti: “Munthu weyosi waŵi mpusu kuvwa, wakusweriyapu kulongoro, ndipuso wambula kukwiya liŵi.” Mura wangaŵanaŵana kuti waziŵa vosi vakukwaskana ndi munthu yo, kweni kumbi waziŵa nadi? Lemba la Nthanthi 18:13 lititikumbusa kuti: “Munthu yo wamuka nkhani wechendayivwisi, ndi muzereza ndipuso wachita soni.” Vingaŵa umampha kumufumba mweneku mo vinthu viliri pa umoyu waki. Mwaviyo, mura wakhumbika kuvwisiya dankha wechendakambepu chechosi. Kumbukani vo mura yo tamukamba kukwamba kwa nkhani iyi wangusambira pa vo vingumuchitikiya. Iyu wanguziŵa kuti mumalu mwakwamba kukambiskana ndi mzichi uyu vo wangunozgeka, wakhumbikanga dankha kumufumba mafumbu nge ngakuti: “Kumbi ndi vinthu wuli vo vitikuchitikiyani pa umoyu? “Kumbi ndingakuwovyani wuli?” Asani ŵara asaniya nyengu kuti aziŵi mo vinthu viliri pa umoyu wa abali ndi azichi ŵawu, angaŵawovya kweniso kuŵachiska ukongwa.

15. Kumbi ŵara angayigwiriskiya wuli ntchitu fundu yo ye pa Nthanthi 27:23?

¹⁵Muwuziŵengi mskambu. Nge mo tawone kukwamba kwa nkhani iyi, kupereka ulongozgi wakwenere kusazgapu vinandi mumalu mwakuŵerenga ŵaka malemba pamwenga kupereka sachizgu limoza pamwenga ngaŵi. Abali ndi azichi ŵidu akhumbika kuziŵa kuti titiŵaŵanaŵaniya, titiŵavwisa kweniso tikhumba kuŵawovya. (Ŵerengani Nthanthi 27:23.) Abali ŵara, atenere kuyesesa kuja mabwezi nga abali ndi azichi mumpingu.

16. Kumbi ndi vinthu wuli vo vingawovya ŵara kuti aperekengi ulongozgi wakwenere?

¹⁶ Ŵara atenere cha kuchitiska kuti abali ndi  azichi aŵanaŵanengi kuti nyengu yija yo anangisa ndiyu angakambiskiyana nawu. Mumalu mwaki, alongoro nawu nyengu zosi, ndipu alongo kuti atiŵaŵanaŵaniya asani akumana ndi masuzgu. Mura munyaki wangukamba kuti: “Asani mura wachita viyo, wangaja bwezi lamampha la abali ndi azichi. Ndipu asani wakhumba kupereka ulongozgi, visuzga cha kuchita viyo.” Ndipu yo wapaskika ulongozgi wasuzgika cha kuwulonde.

17. Kumbi mphanyengu niyi ukongwa po mura wakhumbika kuzikira kweniso kulongo lisungu?

¹⁷Muzikirengi kweniso mujengi alisungu. Kuzikira kweniso lisungu, vakukhumbika ukongwa asani pakwamba munthu yo titimupaska ulongozgi wakana kuwugwiriskiya ntchitu. Mura wakhumbika cha kukwiya asani mubali pamwenga mzichi wawuzomera cha pamwenga kuwugwiriskiya ntchitu ulongozgi waki. Pakukamba vaku Yesu Bayibolu lingukambiya limu kuti: “Deti lakuphwanyika wazakulivikita cha ndipu chisunda chakusiwiliya wazakuchizimwa cha.” (Mate. 12:20) Mwaviyo, asani mura wapemphera kwakuyija, watenere kupempha Yehova kuti watumbiki munthu yo wakhumbika kulonde ulongozgi kweniso wamuwovyi kuvwisa chifukwa cho wapaskikiya ulongozgi ndipu wawugwiriskiyi ntchitu. Mubali yo wapaskika ulongozgi wangakhumbika nyengu kuti waŵanaŵaniyepu vo amukambiya. Asani mura waŵereŵeta mwakuzikira ndipuso mwalisungu, yo watimupaska ulongozgi wangatimbanyizgika cha ndi mo iyu watiwupereke, kweni vingawovya kuti wawuvwisiyi. Chinanga kuti ve viyo, nyengu zosi ulongozgi utenere kutuliya mu Mazu ngaku Chiuta.

18. (a) Asani tipereka ulongozgi, kumbi tikhumbika kukumbukanji? (b) Nge mo chilongole chithuzi cho che mu kabokosi papeji 18, kumbi apapi akambiskananji?

¹⁸Musambirengi kutuliya pa vo mwanangisa. Pakuti ndisi ŵanthu ambula kufikapu tingafiska cha kugwiriskiya ntchitu mwakufikapu masachizgu ngo ngakambika mu nkhani iyi. (Yako. 3:2) Tilekengi cha kunangisa, kweni asani tanangisa tiyesesengi kusambirapu kanthu. Asani abali ndi azichi ŵidu angaziŵa kuti titiŵayanja, angasuzgika cha kutigowoke asani taŵaguŵiska chifukwa cha vo takamba pamwenga kuchita.​—Wonani so bokosi lakuti “ Mazu kwa Apapi.”

19. Kumbi tingakondwesa wuli mtima wa abali ndi azichi ŵidu?

¹⁹ Nge mo tawone mu nkhani iyi, ntchipusu cha kupereka ulongozgi wakwenere. Te ŵanthu ambula kufikapu ndipu wo titiŵapaska ulongozgi nawu mbambula kufikapu. Mukumbukengi fundu zo takambiskana mu nkhani iyi. Muwonesesengi kuti ulongozgi uperekeka ndi chilatu chamampha. Kweniso musimikizengi kuti ngwakukhumbika nadi ulongozgi wo ndipuso kuti ndimwi wakwenere kuwupereka. Mwechendapereki ulongozgi, mufumbengi mafumbu ndipuso muvwisiyengi mwakuphwere kuti muziŵi masuzgu ngo munthu wakumana nangu. Muyesesengi kuwona vinthu nge mo iyu wativiwone. Mujengi alisungu kweniso mujengi bwezi lamampha la abali ndi azichi. Mukumbukengi kuti chilatu ntchakuti: Tikhumba kuti ulongozgi widu uŵengi wakwenere pe cha kweniso kuti ‘uchitiskengi kuti mtima ukondwi.’​—Nthanthi 27:9.