Skip to content

Skip to table of contents

CHIIYO 8

Lulayo Lwako Lupa Kuti Bamwi Babotelwe Na?

Lulayo Lwako Lupa Kuti Bamwi Babotelwe Na?

“Mafwuta alimwi atununkilizyo zipa kuti moyo ukondwe; mbocibede acalo cilongwe cibotu ciboola akaambo kakupegwa lulayo luzwa ansi aamoyo.”—TUS. 27:9.

LWIIMBO 102 “Mweelede Kubagwasya Aabo Batajisi Nguzu”

ZITAYIIGWE *

1-2. Umwi mukwesu wakayiyaanzi atala akupa lulayo?

KWAMINYAKA myiingi yayinda, bamwi baalu babili bakaswaya umwi muchizi wakali waba aachiindi katanjili miswaangano. Umwi mwaalu wakabalila muchizi ooyo magwalo aambuula atala akunjila miswaangano. Mwaalu ooyu wakabonaanga bakazwidilila kusungwaazya muchizi ooyu pesi kabali baamba kuzwa amweenzinyina, muchizi ooyu wakaamba kuti: “Nkuti tamuzimvwisisisyi pe zyiimo nzindili kuswaanana aazyo.” Baalu aaba bakamupa lulayo kabatazi pe kuti niinzi chakali kupa kuti aleke kunjila miswaangano. Eezi zyakapa kuti muchizi ooyu alubone kalutagwasyi pe lulayo lwabo.

2 Mukwesu uulya wakabala magwalo wakaamba kuti: “Kumasaangunino, ndakabonaanga muchizi ooyu talemeki pe. Pesi nindakayeeyesesya atala anzizyo ndakabona kuti ndakafwambaana kumubalila magwalo kwiinda kuti ndizibe kuti zintu zyakali kumweendela biyeni akuti niinzi nzindakeelede kuchita kuti ndimugwasye.” Mwaalu ooyu wakayiya chiiyo chiyandikana loko kuzwa kuli zyakachitika eezi. Lino wakaba mweembezi uulikabotu alubo uubabikkila maanu bamwi.

3. Mbaani bakonzya kupa lulayo mumbungano?

 3 Mbukunga baalu mbeembezi, bali aamulimu wakupa lulayo kuti kakuyandikana. Nikuba boobo, chimwi chiindi bamwi mumbungano ambabo balakonzya kupa bamwi lulayo. Muchikozyano, mukwesu naakuti muchizi ulakonzya kugwasya mweenzinyina kabelesya malayilile aazwa muBbayibbele. (Int. 141:5; Tus. 25:12) Muchizi wakomena ulakonzya kulaya “bakaintu bacili bana-bana” atala ankani zijanika muli Tito 2:3-5. Alubo chiindi chiingi bazyali balabapa lulayo naakuti kubalulamika bana babo. Nikuba kuti chiiyo eechi chilangene aabaalu, toonse tulakonzya kugwasigwa kwiinda mukulanga-langa zintu zikonzya kupa kuti tupe lulayo lugwasya, lusungwaazya alubo lupa kuti “moyo ukondwe.”—Tus. 27:9.

4. Tulalanga-langaanzi muchiiyo eechi?

4 Muchiiyo eechi, tulasandula mibuzyo iili 4 yakuti: (1) Ngaali makanze ngitweelede kubaawo chiindi nitupa umwi lulayo? (2) Zintu nzyaachita zileelela na kuti apegwe lulayo? (3) Ngwani weelede kumupa lulayo? (4) Niinzi nzibeelede kuchita aabo bapa lulayo kuti balupe munzila iigwasya?

NGAALI MAKANZE NGITWEELEDE KUBAAWO CHIINDI NITUPA UMWI LULAYO?

5. Niinzi chikonzya kuchitika kuti mwaalu wapa lulayo munzila iitondeezya kuti ulaaluyando? (1 Bakorinto 13:4, 7)

5 Baalu balabayanda bakombinyina. Chimwi chiindi, balakonzya kutondeezya luyando oolo kwiinda mukupa lulayo kumuntu uunga wachita zintu zikonzya kunyongania bweenzinyina aJehova. (Gal. 6:1) Mwaalu katanapa umwi muntu lulayo, ulakonzya kusaanguna kulanga-langa zintu zyakaambwa aaPawulu atala ambulubede luyando. “Luyando lulakkazika moyo alimwi lulaaluzyalo. . . . Lulajatila zintu zyoonse, lulasyoma zintu zyoonse, lulalangila zintu zyoonse, lulaliyumya muzintu zyoonse.” (Bala 1 Bakorinto 13:4, 7.) Kuyeeyesesya atala amavesi aaya kulakonzya kugwasya mwaalu kuti ape umwi muntu lulayo munzila iitondeezya kuti ulaaluyando. Kuti muntu uupegwa lulayo wabona kuti mwaalu ulaandaba anguwe, ulakonzya kuluswiilila lulayo oolo.—Rom. 12:10.

6. Nkamboonzi Pawulu nali chikozyano chilikabotu?

6 Mwaapostolo Pawulu wakasiila baalu chikozyano chilikabotu. Muchikozyano, wakapa maKristu bakuTesalonikka lulayo chiindi naakabona kuti wakeelede kuchita oobo. Nikuba boobo, chiindi naakali kubalembela magwalo, wakasaanguna kubalumbayizya akaambo kakuti bakali kuchita zintu zyakali kutondeezya kuti bakali aaluyando, lusyomo akuti bakali kulisimya kumapenzi. Alubo wakayeeya atala azyiimo nzibakali kuswaanana aazyo mpawo wakababuzya kuti wakalizi kuti bakali kuswaanana aabuyumu-yumu akuti bakali kulisimya chiindi nibakali kupenzegwa. (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4) Alubo Pawulu wakabuzya maKristu aaba kuti bakali chikozyano chilikabotu kubakombinyina. (1 Tes. 1:8, 9) Kweelede kuti bakabotelwa loko amajwi ngaakababuzya Pawulu. Zilaantanganana kuti Pawulu wakali kubayanda loko bakombinyina. Eezi nzizyo zyakapa kuti abape lulayo lugwasya mumagwalo aakwe aabili ngaakabalembela.—1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12.

7. Nkamboonzi bamwi nibakonzya kukaka lulayo?

7 Niinzi chikonzya kuchitika kuti lulayo teelwapegwa munzila iilikabotu? Umwi mwaalu ulaaluzibo wakaamba kuti: “Bamwi balakonzya kukaka lulayo akaambo kakuti ngalwapegwa munzila iitatondeezyi luyando kutali akaambo kakuti talulikabotu pe.” Eezi zituyiisyaanzi? Nkuuba kutambula lulayo kuti muntu watupa watondeezya kuti ulatuyanda kutali kuti watupa akaambo kakuti wanyema anzitwachita.

ZINTU NZYAACHITA ZILEELELA NA KUTI APEGWE LULAYO?

8. Niinzi nzyayelede kulibuzya mwaalu chiindi nayanda kupa umwi muntu lulayo?

8 Baalu tabeelede kufwambaana kupa umwi muntu lulayo. Kabatanapa lulayo, beelede kulibuzya kuti: ‘Kulayandikana na kuti ndimupe lulayo muntu ooyu? Ndili aachoonzyo na chakuti muntu ooyu ulikuchita zintu zitali kabotu? Wakatyola mulawu wamuBbayibbele na naakuti wakasala munzila iisiyene anjindali kuyoosalaayo?’ Baalu tabeelede ‘kwiingana kwaambaula.’ (Tus. 29:20) Kuti mwaalu katakwe choonzyo chakuti kuleelela na kuti ape umwi muntu lulayo, ulakonzya kwaambuula aawumwi mwaalu kuchitila kuti abone kuti kuli mulawu uuli muBbayibbele na ngwaakatyola muntu ooyo.—2 Tim. 3:16, 17.

9. Nzyaakaamba Pawulu zitugwasya biyeni chiindi nituyanda kupa bamwi lulayo atala ankani yakuzwaata akulibamba? (1 Timoteyo 2:9, 10)

9 Muchikozyano, atuteedi mwaalu talikubotelwa pe anzila umwi mukombinyina njalibambaayo naakuti njazwaataayo. Mwaalu ooyo weelede kulibuzya kuti, ‘Kuli kaambo na kamuMagwalo kapa kuti ndiyande kumupa lulayo?’ Alubo mwaalu ooyo ulakonzya kubuzya umwi mwaalu naakuti sikupupulula uusimide mubukombi kuti amvwe maboneno aakwe kuchitila kuti atapi muntu ooyo lulayo kweendelana amaboneno aakwe. Boonse balakonzya kulanga-langa malayilile ngakaamba Pawulu aali atala anzila njitweelede kuzwaataayo akulibambaayo. (Bala 1 Timoteyo 2:9, 10.) Pawulu taakwe naakabikka mulawu pe wakuti maKristu beelede kuzwaata zigogo zili biyeni. Pesi wakapa malayilile aatondeezya kuti maKristu beelede kuzwaata zintu zilikabotu, zili aabulemu alubo zitasampawuli zina lyaLeza. Wakalizi kuti bakwesu abachizi bali aalwaangunuko lwakulisalila kuzwaata kufumbwa nzibayanda, kufumbwa kuti kazitakazyanyi anzilyaamba Bbayibbele. Nkinkaako, chiindi baalu nibalanga-langa kuti kuleelela na kuti bape umwi muntu lulayo, beelede kubona kuti zintu nzyazwaata muntu ooyu nzyabulemu na naakuti zisampawula zina lyaLeza.

10. Niinzi chikonzya kutugwasya kuti tulemeke nzila njibasalaayo bamwi?

10 Tweelede kuziba kuti bakombima babili balakonzya kusala zintu munzila iisiyene pesi eezi nga tazyaambi kuti kuli wasala munzila iilikabotu naakuti iitali kabotu. Nkinkaako, tatweelede kumanikizya bamwi kuti bachite zintu nzituyanda.—Rom. 14:10.

NGWANI WEELEDE KUMUPA LULAYO?

11-12. Kuti kakweelela kuti umwi muntu apegwe lulayo, njiili mibuzyo njakonzya kulibuzya mwaalu alubo nkamboonzi?

11 Kuti twabona kuti kuleelela kuti umwi muntu apegwe lulayo, nkani iiliwo njakuti: Ngwani weelede kumupa lulayo? Mwaalu katanapa muchizi uukwetwe naakuti mwana lulayo, ulakonzya kusaanguna kwaambuula aamutwe wampuli eeyo. Amwi mutwe wampuli eeyo ulakonzya kusala kuti agwasye wamumpuli yakwe kali alikke * naakuti ulakonzya kusala kuti abewo chiindi mwaalu nanoopa muntu wamumpuli yakwe lulayo. Alubo mbuli mbutwabona  mufuka 3, chimwi chiindi kulagwasya kuti muchizi wachiniini apegwe lulayo amuchizi wakomena.

12 Kuli zimwi nzyakonzya kuyeeya mwaalu chiindi nayanda kupa umwi muntu lulayo. Weelede kulibuzya kuti, ‘Ndime na ndeelede kumupa lulayo muntu ooyu naakuti lulakonzya kumugwasya kuti walupegwa aawumwi muntu?’ Muchikozyano, muntu uuli aapenzi lyakulibona katagwasyi kulakonzya kumuubila kutambula lulayo kuti walupegwa aamwaalu wakaswaanana aapenzi likozyenie aalyakwe. Mwaalu ooyo ulakonzya kumumvwisisisya kabotu muntu ooyo akwaamba zintu zitamusike aamoyo. Nikuba boobo, baalu boonse bali aamulimu wakusungwaazya akugwasya bakombinyina kuti bapone kweendelana anziliyiisya Bbayibbele. Nkinkaako, kuti kakweelela kuti umwi muntu apegwe lulayo, weelede kulupegwa kazitakwe ndaba kuti mukwesu ulikulupa taakaswaanana aapenzi ndyaakaswaana muntu ooyo.

NIINZI NZIBEELEDE KUCHITA AABO BAPA LULAYO KUTI BALUPE MUNZILA IIGWASYA?

Nkamboonzi baalu nibeelede “kufwambaana kuswiilila”? (Langa fuka 13-14)

13-14. Nkamboonzi nikuyandikana kuti mwaalu abe muntu uuswiilila?

13Bamuntu uuswiilila. Chiindi mwaalu nalikulibambila kupa umwi muntu lulayo, weelede kulibuzya kuti: ‘Ndilizizi na zyiimo zyamukombima ooyu? Niinzi zilikuchitika mubuumi bwakwe? Ulikuswaanana aamapenzi nginditazi na? Niinzi zikonzya kumugwasya?

14 Malayilile aajanika muli Jakobo 1:19 alakonzya kubagwasya bantu bapa lulayo. Jakkobo wakalemba kuti: “Muntu woonse weelede kufwambaana kuswiilila, kumuka kwaambaula, kumuka kukalala.” Mwaalu ulakonzya kubonaanga ulizizi zyoonse zyakachitika pesi kwaamba choonzyo nga ulizizi na? Lugwalo lwa Tusimpi 18:13 lwaamba kuti: “lkuti muntu wavwiila katanaamvwisya kabotu makani, mbufwubafwuba alimwi nkulijazya nsoni.” Nkinkaako, kulayandikana kuti mwaalu akumbile muntu ooyo kuti amubuzye zyoonse zyakachitika. Mwaalu weelede kuswiilila chiindi muntu ooyo nalikwaambuula. Tutalubi chiiyo nchaakajana mwaalu ngutwaamba kumasaangunino aachiiyo eechi. Wakayiya kuti katanaamba makani ngaakalibambilide, wakeelede kusaanguna kubuzya muchizi ooyo kuti: “Zintu zilikumweendela biyeni?” “Ngandilamugwasya biyeni?” Kuti baalu bamvwisisisya makani woonse, kulakonzya kubawubila kuti babagwasye bakombinyina akubasungwaazya.

15. Baalu ngabalaabelesya biyeni malayilile aajanika mulugwalo lwa Tusimpi 27:23?

15Bazibe kabotu bakwesu abachizi. Mbuli mbutwabona kumasaangunino, kupa umwi muntu lulayo lugwasya teekumubalila magwalo luzutu pe naakuti kumubuzya zimwi zintu nzubonaanga zilakonzya kumugwasya. Pesi bakwesu abachizi beelede kubona kuti baalu bali aandaba ambabo, balazimvwisisisya zyiimo zyabo akuti bali aachiyandisyo chakubagwasya. (Bala Tusimpi 27:23.) Alubo baalu beelede kubeleka changuzu kuti bamvwanane aabakwesu abachizi.

Niinzi chikonzya kugwasya baalu kuti kubawubile kupa bamwi lulayo? (Langa fuka 16)

16. Niinzi nzibeelede kuchita baalu kuti bape lulayo lugwasya?

16 Baalu tabeelede kupa kuti basikupupulula babonaanga chiindi choonse nibaambuulaabo, nga balikuyanda kubapa lulayo. Pesi beelede kukkala kabaambuula aabakwesu abachizi akutondeezya kuti bali aandaba ambabo chiindi nibali mumapenzi. Umwi mwaalu uuli aaluzibo wakaamba kuti: “Kuti wachita oobo, uyoomvwanana loko abakwesu abachizi. Alubo kuti kwazooyandikana kuti ubape lulayo, kuyookuubila kuti uchite oobo.” Nikuba muntu uupegwa lulayo kuyoomuubila anguwe kuti alutambule.

Nkamboonzi mwaalu nayelede kuba aamoyo mulamfu aluzyalo chiindi nalikupa umwi muntu lulayo? (Langa fuka 17)

17. Ndiilili nikuyandikana loko kuti mwaalu abe aamoyo mulamfu aluzyalo?

17Baamoyo mulamfu alubo ube aaluzyalo. Kulayandikana kuba aaluzyalo akuba aamoyo mulamfu ikapati chiindi muntu naakaka kuswiilila lulayo luzwa muBbayibbele. Mwaalu tayelede kunyema pe kuti muntu ngwaapa lulayo taafwambaana kubelesya zintu nzyaamubuzya. Bumwi bupolofita bwaambuula atala aJesu bwakaamba kuti: “Takatyoli tete lipwayikide, alimwi takakazimi katambo kalambe kasuka busi.” (Mt. 12:20) Chiindi mwaalu nali kukomba kali aalikke, ulakonzya kukumbila Jehova kuti agwasye muntu ooyo akuti amvwisisisye kuti nkamboonzi naapegwa lulayo akuti alubelesye. Muntu uunga wapegwa lulayo nga uyanda chiindi chakuti ayeeyesesye atala anzyaakabuzigwa. Nkinkaako, kuti mwaalu watondeezya moyo mulamfu aluzyalo, zilapa kuti ooyo ulikupegwa lulayo atabikkili maanu kunzila njalupegwaayo pesi abikkile maanu kuzintu nzyabuzigwa. Alubo mwaalu weelede kubelesya Bbayibbele chiindi choonse napa lulayo.

18. (a) Niinzi nzitweelede kuyeeya chiindi nitupa umwi muntu lulayo? (b) Kweendelana amakani aali mukabbokesi kuswaanizya achifanikisyo, bazyali balikwaambuula atalaanzi?

18Yiya kuzwa kukulubizya kwako. Akaambo kakuti tuli aachibi, tatukonzyi pe kuchita zyoonse zyaambwa muchiiyo eechi munzila iimaninide. (Jak. 3:2) Chimwi chiindi tulakonzya kulubizya pesi kuti twachita oobo, tweelede kwiiya kuzwa kukulubizya kwesu. Kuti bakwesu abachizi babona kuti tulabayanda, zilakonzya kupa kuti kubawubile kutulekelela kuti twachita naakuti kwaamba chimwi chintu chibachisa.—Langa kabbokesi kati “ Makani Aayandikana Kubazyali.”

TWAYIYAANZI?

19. Nga tulachita biyeni kuti tupe bamwi lulayo munzila iipa kuti myoyo yabo ikondwe?

19 Mbuli mbutwabona, teekuuba pe kupa umwi muntu lulayo nkaambo aabo bapa lulayo bali aachibi kuswaanizya abaabo mbibapa. Amukkale kamuyeeya malayilile ngitwayiya muchiiyo eechi. Baachoonzyo chakuti chiindi nunga ulikupa muntu lulayo nga uli aamakanze aalikabotu. Alubo baachoonzyo chakuti kuleelela kuti muntu ooyo apegwe lulayo akuti nduwe weelela kuti umupe lulayo oolo. Kutanapa umwi muntu lulayo, buzya mibuzyo alubo uswiilile kabotu-kabotu kuchitila kuti umvwe mapenzi ngalikuswaananaawo. Yezya kubona zintu mbuli mbazibona. Baaluzyalo alubo umvwanane abakombinyokwe. Tutalubi kuti chiindi nitulikupa umwi muntu lulayo, tuyanda kuti lulayo oolo lumugwasye akuti ‘moyo wakwe ukondwe.’—Tus. 27:9.

LWIIMBO 103 Beembezi Nzipego Mubantu

^ par 5 Kupa lulayo kulakonzya kutuyumina chimwi chiindi. Niinzi chinga chilapa kuti tupe lulayo munzila iigwasya alubo iisungwaazya? Chiiyo eechi chilagwasya baalu kuti bape lulayo munzila iitape kuti bamwi baluswiilile akuti balubelesye.

^ par 11 Langa chiiyo chiti, “Kumvwisisisya Mbaabeleka Mabambe Aabusilutwe Mumbungano” chijanika muNgaziyakulinda yamuFebruary 2021.