1-2. Zvini a makabye wo kari a nga gondza xungetano hi ku nyika wusungukati?

KA MALEMBE ma hundzileko, a madhota mambiri ma no ya vhuxela makabye wo kari wa cisati ku nga hundza cikhati na a ngayi mitlhanganweni. A dhota legi gi nga rangela mabhulo lawo, gi no mu lerela mitsalo yo hlaya yi nga wulawula hi lisima la kuya mitlhanganweni. I wa alakanya ku i dele a tlhela a kokela! Kanilezvi, laha yena ni dhota legi gin’wani va nga kari va huma, a makabye loye i no va byela lezvi: “Vamakabye, a mu zvi tivi ne ni kutsongwani a ku zvini zvi ndzi humelelako.” A madhota lawo, ma mu nyikile wusungukati a makabye loye na ma nga rangangi hi ku tiva zvikarato lezvi a kumanako nazvo. Hi cigelo leco, a makabye loye a nga ti zwangi na a vhunilwe hi wusungukati lego.

² Loku a dhota legi gi nga rangela mabhulo lawo gi zvi alakanya, gi wula lezvi: “A cikhati a nga hi byela magezu lawo, ndzi no ti byela ku a makabye loyi a nga na cichavo. Kanilezvi laha ndzi nga ehleketa khwatsi hi zvona, ndzi no pola ku ndzi mu lerele mitsalo yi yelanako khwatsi ni lisima la kuya mitlhanganweni ndzi tsika ku mu maha zviwutiso zvi yelanako khwatsi ni ciyimo cakwe, zvo kota ku: ‘Zvikarato muni u lwisanako nazvo?’ ‘Ndzi nga ku vhunisa kuyini?’” A dhota lego gi gondzile nchumu wa lisima ka lezvi zvi nga humelela siku lego. Inyamutlha, murisi wo zwela wusiwana ni wo randza ku vhuna van’wani.

3. Hi vamani lomu bandleni va nga nyikako wusungukati?

 ³ Kota varisi, a madhota ma na ni wutihlamuleli ga ku nyika wusungukati loku zvi laveka. Hambulezvo, ku ni zvikhati zvi nga lavako ku hinawu van’wani laha bandleni hi nyika wusungukati. Hi  cikombiso, a makabye wokari a nga mu nyika wusungukati gi seketelwako ka Bhibhiliya a munghana wakwe. (Lis. 141:5; Mav. 25:12) A makabye wa cisati a kulileko hi tanga a nga va nyika wusungukati a “vavasati lava va vatsongwani” ka zvilo zvo kota lezvi zvi wuliwako ka Titusi 2:3-5. Kota hi zvi tivako kambe, a vapswali zvi nga lava ku va va nyika wusungukati a vana vabye ni ku va kawuka. Makunu, hambu lezvi a ndzima leyi yi mahelweko ku vhuna madhota ya bandla, hontlheni hi nga vhuneka hi ku kambisisa lezvi hi nga nyikisako zvona wusungukati go aka, gi vhunako gi tlhela gi “tsakisa a mbilu”. — Mav. 27:9.

4. Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima leyi?

⁴ Ka ndzima leyi, hi ta bhula hi 4 wa zviwutiso xungetano hi ku nyika wusungukati: 1) Cini ci faneleko ku hi kuca ku nyika wusungukati? 2) A ku zva laveka ku hi mu nyika wusungukati hakunene? 3) Himani a ringanako ku nyika wusungukati? 4) Hi yihi ndlela ya ku nyikisa wusungukati gi vhunako?

5. A ku randza makabye zvi nga gi vhunisa kuyini a dhota a ku nyika wusungukati hi ndlela ya yi nene? (1 Va Le Korinte 13:4, 7)

⁵ A madhota ma va randza vamakabye vontlhe lomu bandleni. Ka zvikhati zvo kari, ma kombisa lirandzo labye hi ku mu nyika wusungukati a makabye wo kari a nga mhangweni ya ku maha cihoxo. (Gal. 6:1) Hambulezvo, na gi nga se bhula ni makabye loye, a dhota gi fanele ku ranga hi ku kambisisa zvokari lezvi mupostoli Pawule a nga wula xungetano hi lirandzo. I te: “A lirandzo li na ni lihlazva-mbilu, li nene. . . . Li fenengeta zvilo zvontlhe, li kholwa zvilo zvontlhe, li tsumba zvilo zvontlhe, li timisela zvilo zvontlhe.” (Lera 1 Va Le Korinte 13:4, 7.) Loku a dhota gi ehleketa khwatsi hi mavhesi lawa, zvi ta gi vhuna ku gi ti hlola gi tiva ku cini ci gi kucako ku nyika wusungukati lego gi tlhela gi ya bhula ni makabye loye hi ndlela ya yi nene. Loku loyi a nyikiwako wusungukati a zvi wona ku a dhota lego ga khatala hi yena, zvi ta mu olovela ku vhumela wusungukati lego. — Rom. 12:10.

6. Cikombiso muni ca ci nene hi vekelweko hi mupostoli Pawule?

⁶ Kota dhota, mupostoli Pawule i hi vekele cikombiso ci nene. Hi cikombiso, laha a vamakabye va le Tesalonika zvi nga lava ku va nyikiwa wusungukati, a nga zvi belangi mihoni. Hambulezvo, ka mapapilo lawa a nga va tsalela, i sangulile hi ku va dzundza hi ntiro wabye va nga wu maha hi kutsumbeka ni lirandzo, ni kutimisela kabye. I tlhelile a ehleketa hi zviyimo zvabye, a va tiyisekisa ku wa zvi tiva ku a wutomi ga va bindzela niku va wa simama ku tsumbeka hambu lezvi va nga vhukelwa. (1 Tes. 1:3; 2 Tes. 1:4) I zile a va byela ku va wa hi cikombiso ci nene ka maKristu man’wani. (1 Tes. 1:8, 9) Zva koteka ku na va tsakile nguvhu hi lezvi Pawule a nga va dzundza. A zvi kanakanisi a ku Pawule i wa va randza nguvhu a vamakabye. Hi cigelo leco a nga zvi kota ku va nyika wusungukati gi vhunako ka mapapilo lawa a nga tsalela va le Tesalonika.— 1 Tes. 4:1, 3-5, 11; 2 Tes. 3:11, 12.

7. Cini ci nga mahako ku a wokari a nga amukeli wusungukati?

⁷ Cini ci nga wa ta humelela loku hi nga nyiki wusungukati hi ndlela ya yi nene? A dhota go kari go buvha gi te: “Leci ci mahako ku a vokari va nga vhumeli wusungukati, a hi ku khwatsi go kala gi nga hi gi nene a wusungukati lego. Kanilezvi, hi ku a gi nyikiwangi hi ndlela ya lirandzo.” Zvini hi nga gondzako ka magezu lawa? Zva olova nguvhu a ku amukela wusungukati loku loyi a hi nyikako a maha lezvo hi lirandzo, wutshan’wini ga ku hi nyika hi ku swireka.

8. Zvini gi faneleko ku ti wutisa a dhota kasi gi tiva ku gi nga mu nyika wusungukati a makabye wo kari ke?

⁸ A madhota a ma faneli ku tsutsumela ku nyika wusungukati. Na gi nga se nyika wusungukati,  a dhota gi fanele ku ranga hi ku ti wutisa ku: ‘A ku zva laveka futsi a ku ndzi wula cokari? Ndza tiyiseka futsi a ku lezvi a mahako zvi bihile? Ku na ni nayo wa Bhibhiliya a tshovako, kutani mawonela ya hina ma nga hambana basi?’ A madhota ma kombisa wutlhari hi ku nga hatliseli ku wulawula. (Mav. 29:20) Loku a dhota gi nga tiyiseki a ku gi fanele ku mu nyika wusungukati a makabye wo kari, gi nga wutisa dhota gin’wani a ku yenawu i wona ku zvi kona a faneleko ku vhuniwa makabye loye hi kuya hi Mitsalo ke. — 2 Tim. 3:16, 17.

9. Zvini hi gondzako ka Pawule mhakeni ya ku nyika wusungukati xungetano hi kutisasekisa ni mabohela ya makabye wo kari? (1 Timote 2:9, 10)

⁹ Wona cikombiso leci: A hi nga zvi veke laha ka ku a dhota go kari ga karateka hi bohela ga makabye wo kari ni lezvi a ti sasekisisako zvona. A dhota lego gi nga ti wutisa lezvi: ‘Hi kuya hi mitsalo, ku na ni cigelo ca ku ndzi wula cokari ke?’ Kota lezvi a dhota lego gi nga laviko ku nyika mawonela ya gona, gi nga wutisa dhota gin’wani kutani muhuweleli mun’wani wo buvha a ku i zvi wonisa kuyini. Va nga tlhela va gi wona zvin’we a wusungukati ga Pawule xungetano hi mabohela ni kutisasekisa. (Lera 1 Timote 2:9, 10.) Pawule i nyikile matshinya ya milayo ma kombako lezvaku a maKristu ma fanele ku boha tinguwo ta cichavo ni to kala ku hundzeleta — leti ti dzundzako Jehovha. Kanilezvi, Pawule a nga tsalangi lixta ya lezvi hi faneleko ku boha ni lezvi hi nga faneliko. I kombile lezvaku wa zvi zwisisa ku a maKristu ma nga hlawula lezvi ma zvi lavako ku boha, loku zvi nga kala zvi nga lwisani ni mitsalo basi. Makunu, loku a madhota ma lava ku tiva ku zva laveka a ku mu nyika wusungukati a makabye wo kari xungetano hi mabohela yakwe, ma fanele ku hlola ku lezvi a bohisako zvona zva kombisa cichavo niku a zvi hundzeleti ke.

10. Cini ci to hi vhuna ku kombisa cichavo ka zviboho zva van’wani?

¹⁰ Zva lisima a ku zvi zwisisa ku a vamakabye vambiri vo buvha va nga hlawula zvilo zvo hambana, hambulezvo zvontlhe na zvi nga bihangi. A hi faneli ku kurumeta vamakabye lezvaku va maha lezvi hina hi alakanyako ku hi zvona zva zvi nene. — Rom. 14:10.

11-12. Loku zvi laveka ku a makabye wo kari a nyikiwa wusungukati, zvini lezvi a dhota gi faneleko ku ti wutisa niku hikuyini?

¹¹ Loku zvi dlunyateka ku a wusungukati ga laveka, a ciwutiso ci landzelako ku: Himani a ringanako ku nyika wusungukati lego? A dhota na gi nga se nyika wusungukati a makabye wa cisati a chadhileko kutani a n’wanana, gi wa ta bhula ni nuna wa kona kutani papayi wa kona; hakuva zvi nga maha na a xuva ku khatalela mhaka leyo hi yece. * Kuzvilava a nga zvi wona zvi hi chukwana ku yenawu ava kona a cikhati leci a dhota lego gi nyikako wusungukati. Kota lezvi zvi  nga wuliwa ka  paragrafo 3 kambe, ku ngava ni zvikhati lezvi zvi nga vako chukwana ku a makabye wa cisati a kulileko hi tanga a nyika wusungukati a makabye mun’wani wa cisati wa muswa.

¹² Ku na ni nchumu wun’wani lowu a dhota gi faneleko ku ehleketa hi wona. Gi nga ti wutisa lezvi: ‘A ku zvi ta vhuna loku mina ndzi mu nyika wusungukati legi, kutani zvi wa tava chukwana loku o nyikiwa hi mun’wani?’ Hi cikombiso, a makabye a lwisanako ni cikarato ca ku ti wona na a nga vhuni nchumu, kuzvilava a nga vhuneka nguvhu loku a nyikiwa wusungukati hi dhota legi gonawu gi ti zwisileko lezvo. A dhota gi lwiseneko ni cikarato leco gi nga zvi kota ku mu zwisisa khwatsi, ni wusungukati legi a to mu nyika kambe zvi ta olova ku a tekela ku gi vhumela. Hambulezvo, a madhota wontlhe ma na ni wutihlamuleli ga ku tiyisa ni ku kuca vamakabye kasi va chukwatisa ni cihi ci lavekako hi kuya hi Mitsalo. Hikwalaho, loku a wusungukati gi laveka, leci ci nga ca lisima ku a makabye loye a nyikiwa wusungukati futsi, hambu loku a dhota lego gi nga se kumana ni ciyimo leco.

13-14. Hikuyini zvi nga zva lisima ku a dhota gi tiva ku ingisela khwatsi?

¹³Tshama u longile ku mu ingisela khwatsi. Loku a dhota gi ti longisela ku nyika wusungukati, gi fanele ku ti wutisa ku: ‘Cini ndzi ci tivako hi ciyimo ca makabye loyi? Zvini a lwisanako nazvo wutomini gakwe? A ku i lwisana ni zvikarato zvo kari ndzi kalako ndzi nga zvi tivi? Cini a ci lavako nguvhu zvezvi?’

¹⁴ A tshinya ga nayo gi nga ka Jakobe 1:19 ga tira nguvhu ka lava va nyikako wusungukati. Jakobe i tsalile lezvi: “A mun’we ni mun’wani i fanele ku hatlisa kuzwa, a nonoka ku wulawula, a tlhela a nonoka ku zangara.” A dhota gi nga ti byela ku ga zvi tiva zvontlhe zvi patsekako; kanilezvi a ciwutiso ku: Hakunene wa zvi tiva zvontlhe ke? Mavingu 18:13 i hi alakanyisa lezvi: “Loyi a hlamulako mhaka na a nga se ku yizwa, i kombisa wupumbu gakwe, a ti wisa tingana.” I chukwana nguvhu a ku tsika yena n’winyi a tlhamusela lezvi zvi mu humelelako. Lezvo zvi lava ku u ranga hi ku ingisela khwatsi na u nga se wulawula. Alakanya lezvi gi nga gondza a dhota legi hi gi kumbukileko kusanguleni ka ndzima leyi. I polile lezvaku wutshan’wini ga ku sangula hi ku mu lerela mitsalo leyi a nga longisele, i wa fanele ku ranga hi ku mu wutisa zvilo zvo kota lezvi: “Zvikarato muni u lwisanako nazvo?” “Ndzi nga ku vhunisa kuyini?” Loku a madhota ma ti nyika cikhati ca ku tiva zvontlhe zvi patsekako, ma ta zvi kota ku vhuna ni ku tiyisa vamakabye.

15. A madhota ma nga gi tirisisa kuyini a tshinya ga nayo gi nga ka Mavingu 27:23?

¹⁵Va tive khwatsi a vamakabye. Kota lezvi zvi kumbukilweko kusanguleni, a ku nyika wusungukati ga gi nene zvi hundza ku lera mitsalo yo kari basi kutani ku nyika wonela gin’we kutani mambiri. Zvi lava ku a vamakabye va zvi wona ku ha khatala hi vona, ha va zwisisa, niku hi lava ku va vhuna. (Lera Mavingu 27:23.)  A madhota ma fanele ku maha zvontlhe ma zvi kotako kasi mava ni wunghana ni vamakabye.

16. Cini ci to vhuna madhota a ku nyika wusungukati gi vhunako?

¹⁶ A madhota ma fanele ku ti wonela ku a vamakabye va zvi wonisa ku ma khomekile nguvhu, a ma na cikhati ca ku bhula navo, ma bhula navo ntsena loku va wonhile zvokari. Ma fanele ku bhula ni vamakabye hi kukhandzakanya, ma kombisa kukhatala hi vona loku va kumana ni zvikarato. A dhota go kari go buvha gi te: “Loku u bhula ni vamakabye hi kukhandzakanya, u tava ni wunghana ga hombe navo. Loku mu hi vanghana, zvi ta ku olovela a ku va nyika wusungukati loku zvi laveka.” A zvi nyimi laho, loyi a nyikiwako wusungukati yenawu zvi ta mu olovela ku gi vhumela.

17. Hi ka ciyimo muni zvi lavekako nguvhu ku a dhota giva ni wunene ni lihlazva-mbilu?

¹⁷Kombisa lihlazva-mbilu ni wunene. Loku loyi a nyikiwako wusungukati gi seketelwako ka Bhibhiliya a sangula hi ku ala, hi kona zvi lavekako nguvhu a ku kombisa wunene ni lihlazva-mbilu. A dhota gi fanele ku ti wonela ku tolovela ku kwata loku loyi gi mu nyikako wusungukati a nga tekeli ku gi vhumela kutani ku gi tirisa. A Bhibhiliya gi wa phrofetile lezvi xungetano hi Jesu: “A ku na lihlanga li khinyekileko a to li tshova, ne a nga ta tima kandiya yi tuvikako.” (Mat. 12:20) Hikwalaho, ka mikhongelo ya gona, a dhota gi nga kombela Jehovha lezvaku a katekisa loyi gi lavako ku mu nyika wusungukati ni ku mu vhuna ku zwisisa ku hikuyini a nyikiwako wusungukati ni ku tlhela a gi tirisa. Zvi nga lava cikhati kasi a makabye loyi a nyikilweko wusungukati a ehleketa hi lezvi a nga byeliwa. Loku a dhota gi kombisa lihlazva-mbilu ni wunene, zvi ta vhuna loyi a nyikiwako wusungukati a ku nga veki kupima ka lezvi a nyikisiwako zvona; kanilezvi, i ta veka kupima ka lezvi a byeliwako. Ha zvi tiva khwatsi kambe ku contlhe cikhati a wusungukati gi fanele ku seketelwa ka Mhaka ya Nungungulu.

18. a) Zvini hi nga faneliko ku zvi rivala mhakeni ya ku nyika wusungukati? b) Hi kuya hi lezvi hi zvi wonako laha ka mufota ni kwadru, zvini va bhulako hi zvona a vapswali lava?

¹⁸Gondza ka zvihoxo zva wena. Kota vanhu vo kala ku mbhelela, ha zvi tiva ku hi nga ta zvi kota  ku ma landzela hi kumbhelela a mawonela lawa hi nga gondza ka ndzima leyi. Hi ta phazama. (Jak. 3:2) Hambulezvo, loku hi tshuka hi phazama, hi fanele ku zama ku gondza ka zvihoxo zva hina. Loku a vamakabye va zvi wona ku ha va randza, zvi ta va olovela a ku va hi tsetselela loku hi va khunguvanyisa hi zvokari hi wulako kutani hi mahako laha hi va nyikako wusungukati.— Wona ni kwadru: “ Vapswali, mu nga rivali mhaka leyi.”

19. Zvini hi nga mahako kasi a timbilu ta vamakabye va hina ti tsaka loku hi va nyika wusungukati?

¹⁹ Kota lezvi hi nga zvi wona, a zvi olovi a ku nyika wusungukati hi ndlela ya yi nene. Hina a hi mbhelelangi. Lava hi va nyikako wusungukati vonawu a va mbhelelangi. U nga rivali lezvi hi bhulileko hi zvona ka ndzima leyi. Nyika wusungukati hi ku kuciwa hi lirandzo. A cin’wani, nyika wusungukati loku hakunene gi laveka u tlhela u tiyiseka ku zva ringana a ku wena futsi u nyika wusungukati lego. Na u nga se mu nyika wusungukati a makabye wo kari, maha zviwutiso u tlhela u ingisela khwatsi kasi u tiva zvikarato lezvi a kumanako nazvo. Zama ku zwisisa lezvi a ci wonisako zvona ciyimo cakwe. Kombisa wunene u tlhela u chata wunghana ni vamakabye. Alakanya lezvi: Hi lava ku a wusungukati ga hina gi vhuna gi tlhela gi “tsakisa a mbilu”. — Mav. 27:9.