Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

Shi kɛya he ni ato saneyitsei lɛ anaa yɛ lɛ

NIKASEMƆ 9

Okɛ Ohe Ashã Afɔle Kɛsɔmɔ Mɛi Tamɔ Yesu Fee Lɛ

Okɛ Ohe Ashã Afɔle Kɛsɔmɔ Mɛi Tamɔ Yesu Fee Lɛ

“Nɔhãmɔ hãa mɔ náa miishɛɛ fe hemɔ.”​—BƆF. 20:35.

LALA 17 “Miisumɔ”

NƆ NI ABAASUSU HE *

1. Mɛɛ su kpakpa Yehowa webii jieɔ lɛ kpo?

 BIBLIA lɛ ejɛ jeeŋmɔ beebe egba akɛ, Yehowa webii baabo Yesu gbɛtsɔɔmɔ toi ni ‘amɛbaajɛ amɛsuɔmɔ mli amɛkɛ amɛhe ahã’ kɛsɔmɔ Yehowa. (Lala 110:3) Gbalɛ nɛɛ miiba mli ŋmɛnɛ. Daa afi lɛ, Yehowa webii kɛ ŋmɛlɛtswai akpekpei abɔ shiɛɔ Maŋtsɛyeli lɛ he sane lɛ kɛ ekãa. Amɛjɛɔ amɛsuɔmɔ mli amɛfeɔ enɛ ni awooo amɛ nyɔmɔ yɛ he. Kɛfata he lɛ, kɛ́ yelikɛbuamɔ he miihia amɛnyɛmimɛi lɛ, amɛyeɔ amɛbuaa amɛ. Agbɛnɛ hu, amɛwoɔ amɛ hewalɛ, ni amɛwaa amɛ koni amɛsumɔ Yehowa waa. Asafoŋ onukpai kɛ asafoŋ sɔɔlɔi lɛ hu heɔ be kɛsaa amɛhe jogbaŋŋ koni amɛnyɛ amɛtsɔɔ asafo lɛ nii, ni amɛyasaraa amɛnyɛmimɛi lɛ ni amɛwoɔ amɛ hewalɛ. Mɛni hewɔ Yehowa tsuji lɛ feɔ nibii nɛɛ fɛɛ? Amɛfeɔ nakai ejaakɛ amɛsumɔɔ Yehowa kɛ amɛnyɛmi gbɔmɔ.​—Mat. 22:37-39.

2. Tamɔ bɔ ni awie yɛ Romabii 15:1-3 lɛ, mɛɛ nɔkwɛmɔnɔ Yesu fee ehã wɔ?

2 Yesu kɛ ehe shã afɔle kɛye ebua mɛi krokomɛi. Enɛ ji nɔkwɛmɔnɔ ni nɔ bɛ kɛhã wɔ, ni wɔteŋ mɔ fɛɛ mɔ miibɔ mɔdɛŋ ni ekase lɛ. (Kanemɔ Romabii 15:1-3.) Mɛi fɛɛ ni kaseɔ Yesu lɛ baaná he sɛɛ waa, ejaakɛ ewie akɛ: “Nɔhãmɔ hãa mɔ náa miishɛɛ fe hemɔ.”​—Bɔf. 20:35.

3. Mɛni he wɔbaasusu yɛ nikasemɔ nɛɛ mli?

3 Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaakwɛ gbɛi komɛi ni Yesu tsɔ nɔ ekɛ ehe shã afɔle ehã mɛi kɛ bɔ ni wɔbaafee wɔkase lɛ. Agbɛnɛ hu, wɔbaakwɛ bɔ ni wɔbaafee wɔná he miishɛɛ waa akɛ wɔkɛ wɔhe baashã afɔle kɛsɔmɔ mɛi krokomɛi.

KASEMƆ YESU

Be ko be ni etɔ Yesu waa ni mɛi babaoo ko ba eŋɔɔ lɛ, mɛni efee? (Kwɛmɔ kuku 4)

4. Mɛɛ gbɛ nɔ Yesu kɛ ehe shã afɔle ehã mɛi?

4 Yesu ye ebua mɛi be ni etɔ lɛ po. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, susumɔ bɔ ni efee enii ehã be ni mɛi babaoo ko ba eŋɔɔ yɛ gɔŋ ko ni eeenyɛ efee akɛ ebɛŋkɛ Kapernaum lɛ he lɛ he okwɛ. No mli lɛ, Yesu esɔle nyɔɔŋ muu lɛ fɛɛ, ni eeenyɛ efee akɛ, etɔ lɛ waa. Shi be ni ena mɛi babaoo lɛ, emusuŋ tsɔ lɛ yɛ ohiafoi kɛ helatsɛmɛi ni yɔɔ amɛteŋ lɛ ahewɔ, ni etsa mɛi ni bɛ hewalɛ lɛ. Shi jeee no pɛ efee. Ehã maŋshiɛmɔ ko ni woɔ mɔ hewalɛ waa ni abale lɛ akɛ Gɔŋ Nɔ Shiɛmɔ lɛ.​—Luka 6:12-20.

Mɛɛ gbɛ nɔ wɔbaanyɛ wɔkase Yesu ni wɔkɛ wɔhe ashã afɔle? (Kwɛmɔ kuku 5)

5. Mɛni weku yitsei feɔ kɛ́ etɔ amɛ po ni hãa wɔnaa akɛ amɛmiikase Yesu?

5 Nɔ ni weku yitsei feɔ kɛkaseɔ Yesu. Susumɔ nɔkwɛmɔnɔ nɛɛ he okwɛ. Weku yitso ko ejɛ nitsumɔ eba ni etɔ lɛ waa. Ená kulɛ, ebaafo nakai gbi lɛ Weku Jamɔ ni amɛyɔɔ lɛ mli. Shi esɔle ebi Yehowa koni ehã lɛ hewalɛ ni enyɛ efee Weku Jamɔ lɛ. Yehowa bo esɔlemɔ lɛ toi, ni amɛfee Weku Jamɔ lɛ tamɔ amɛfeɔ daa otsi lɛ. Nɔ ni efee nɛɛ hã gbekɛbii lɛ kase nɔ ko waa nakai gbi lɛ; amɛna akɛ, Nyɔŋmɔjamɔ he hiaa amɛfɔlɔi lɛ fe nɔ fɛɛ nɔ.

6. Gbaa nɔkwɛmɔnɔ ko ni tsɔɔ akɛ Yesu kɛ be ni kulɛ ekɛbaafee lɛ diɛŋtsɛ enɔ ko lɛ shã afɔle kɛye ebua mɛi.

6 Yesu kɛ be ni kulɛ ekɛbaafee lɛ diɛŋtsɛ enɔ ko lɛ shã afɔle ehã mɛi. Bo lɛ, susumɔ bɔ ni Yesu nu he ehã be ni enu akɛ afo enaanyo Yohane Baptisilɔ lɛ yitso lɛ he okwɛ. Ŋwanejee ko bɛ he akɛ, edɔ Yesu waa. Biblia lɛ kɛɛ, be ni Yesu nu akɛ agbe Yohane lɛ, “ebote lɛlɛ mli ni eshi jɛmɛ kɛtee koni ekome eyahɔ he ko banee.” (Mat. 14:10-13) Wɔteŋ mɛi komɛi yɛ ni kɛ́ agbo yɛ wɔnɔ lɛ, wɔsumɔɔ ni wɔyahɔ he ko wɔ kome too ni wɔfó. No hewɔ lɛ, ebɛ naakpɛɛ akɛ Yesu fee nɔ ko tamɔ nakai. Shi ani ole nɔ ni ba? Be ni Yesu shɛɔ he ni eyaa lɛ, mɛi babaoo ko ebabua shi yɛ jɛmɛ amɛmiimɛ lɛ. Mɛni Yesu fee? Esusu shihilɛ mli ni mɛi lɛ yɔɔ lɛ he, ni “amɛnii fee lɛ mɔbɔ.” Ena akɛ, ehe miihia waa ni atsɔɔ amɛ Yehowa he nii ni ashɛje amɛmii. No hewɔ lɛ, efee nakai oya nɔŋŋ. Biblia lɛ kɛɛ: “Ebɔi amɛ nibii pii tsɔɔmɔ.”​—Mar. 6:31-34; Luka 9:10, 11.

7-8. Kɛ́ yelikɛbuamɔ he miihia mɔ ko yɛ asafo lɛ mli lɛ, mɛni asafoŋ onukpai lɛ feɔ ni tsɔɔ akɛ amɛmiikase Yesu?

7 Nɔ ni asafoŋ onukpai lɛ feɔ kɛkaseɔ Yesu. Asafoŋ onukpai lɛ kɛ amɛbe kɛ amɛhewalɛ shãa afɔle kɛtsuɔ nibii pii amɛhãa wɔ, ni wɔhiɛ sɔɔ enɛ waa! Nibii ni amɛtsuɔ lɛ pii yɛ ni asafoŋbii lɛ leee. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ nyɛmi ko bɛ hewalɛ waa lɛ, Ajinafoi Akuu Ni Kɛ Helatsamɔhei Shãraa lɛ mli bii yayeɔ amɛbuaa lɛ oya nɔŋŋ. Be ni shihilɛ ni tamɔ nɛkɛ fɔɔ baa ji, nyɔɔŋteŋ be ni awɔ. Shi asafoŋ onukpai nɛɛ kɛ amɛwekui lɛ amusuŋ tsɔɔ amɛ yɛ amɛnyɛmimɛi lɛ ahe, ni amɛkɛ nibii shãa afɔle yɛ amɛhewɔ.

8 Agbɛnɛ hu, asafoŋ onukpai lɛ yeɔ amɛbuaa kɛ Maŋtsɛyeli Asai kɛ asafo lɛ tsũi krokomɛi amaamɔ, ni amɛyeɔ amɛbuaa nyɛmimɛi lɛ kɛ́ oshãra ba. Asafoŋ onukpai ni yɔɔ wɔsafoi lɛ amli lɛ hu heɔ be pii kɛkaseɔ nii koni amɛnyɛ amɛtsɔɔ wɔ nii jogbaŋŋ ni amɛwo wɔ hewalɛ. Esa akɛ wɔhiɛ asɔ nɔ ni asafoŋ onukpai nɛɛ kɛ amɛwekui lɛ feɔ lɛ waa, ni wɔjie amɛyi. Yehowa ajɔɔ amɛ waa! Shi asafoŋ onukpai, esa akɛ nyɛŋmɛ pɛpɛɛpɛ. Esaaa akɛ nyɛhãa asafoŋ nitsumɔi heɔ nyɛbe aahu akɛ, nyɛnáaa be nyɛhãaa nyɛwekui lɛ.

NƆ NI BAAYE ABUA WƆ NI WƆNÁ HE MIISHƐƐ AKƐ WƆBAAYE WƆBUA MƐI

9. Yɛ nɔ ni awie yɛ Filipibii 2:4, 5 lɛ naa lɛ, te esa akɛ wɔ fɛɛ wɔna wɔhe wɔhã tɛŋŋ?

9 Kanemɔ Filipibii 2:4, 5. Eyɛ mli akɛ jeee wɔ fɛɛ ji asafoŋ onukpai moŋ, shi wɔ fɛɛ wɔbaanyɛ wɔkɛ wɔhe ashã afɔle kɛye wɔbua mɛi. Biblia lɛ kɛɛ, Yesu ‘ŋɔ nyɔŋ su.’ (Fip. 2:7) Mɛni wɔbaanyɛ wɔkase kɛjɛ nakai wiemɔ lɛ mli? Nyɔŋ loo tsulɔ kpakpa lɛ, daa nɛɛ ekwɛɔ nɔ ni ebaanyɛ efee koni enuŋtsɔ lɛ aná ehe miishɛɛ. Wɔ hu Yehowa nyɔji ji wɔ, ni wɔsɔmɔɔ wɔnyɛmimɛi lɛ. No hewɔ lɛ, ŋwanejee ko bɛ he akɛ, wɔbaasumɔ ni wɔfee nibii babaoo wɔhã Yehowa kɛ wɔnyɛmimɛi lɛ. Ŋaawoi ni nyiɛ sɛɛ nɛɛ baaye abua wɔ ni wɔnyɛ wɔfee nakai.

10. Mɛɛ saji wɔbaanyɛ wɔbi wɔhe?

10 Pɛimɔ omli okwɛ. Bi ohe akɛ, ‘Ani misumɔɔ akɛ mikɛ mihe ashã afɔle kɛye mabua mɛi? Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, kɛ́ akɛɛ miyaye mibua nyɛmi nuu ko ni eda yɛ afii amli ni efee nɔ ko yɛ eshĩa loo miyawó nyɛmi yoo ko ni eda yɛ afii amli kɛya asafoŋ kpee lɛ, te mifeɔ minii mihãa tɛŋŋ? Kɛ́ ayaasaa he ko ni abaafee kpee yɛ, loo ayaatsu nɔ ko yɛ Maŋtsɛyeli Asa lɛ nɔ lɛ, ani mikɛ mihe hãa oya nɔŋŋ?’ Wɔjɔɔ wɔhe nɔ wɔhã Yehowa. No hewɔ lɛ, wɔbe kɛ nibii fɛɛ ni wɔyɔɔ lɛ, lɛ enɔ ni. Kɛ́ wɔjɛ wɔsuɔmɔ mli wɔkɛ nibii nɛɛ sɔmɔ wɔnyɛmimɛi lɛ, Yehowa náa miishɛɛ waa. Kɛ́ wɔpɛi wɔmli ni wɔna akɛ esa akɛ wɔfee tsakemɔi lɛ, mɛni esa akɛ wɔfee?

11. Mɛɛ gbɛ nɔ sɔlemɔ baanyɛ aye abua wɔ ni wɔná he miishɛɛ akɛ wɔkɛ wɔhe baashã afɔle waa fe bɔ ni wɔfeɔ bianɛ lɛ?

11 Jɛɛ otsuiŋ osɔle ohã Yehowa. Kɛ́ opɛi omli, ni ona akɛ obaanyɛ okɛ ohe ashã afɔle waa kɛye obua nyɛmimɛi lɛ fe bɔ ni ofeɔ bianɛ, shi onuuu he akɛ ofee nakai lɛ, mɛni obaanyɛ ofee yɛ he? Jɛɛ otsuiŋ osɔle ohã Yehowa ni ogba lɛ nɔ fɛɛ nɔ. Kɛɛmɔ lɛ bɔ ni onuɔ he ohãa lɛ, ni okpa lɛ fai ni eye ebua bo ni oná ‘shwelɛ lɛ kɛ hewalɛ lɛ’ ni okɛye obua nyɛmimɛi lɛ.​—Fip. 2:13.

12. Mɛni oblahii ni abaptisi amɛ lɛ baanyɛ amɛfee kɛye amɛbua nyɛmimɛi lɛ?

12 Kɛ́ oblanyo ji bo ni abaptisi bo lɛ, sɔlemɔ okpa Yehowa fai ni eye ebua bo ni oná shwelɛ lɛ akɛ okɛ ohe baashã afɔle kɛye obua nyɛmimɛi lɛ waa fe bɔ ni ofeɔ bianɛ lɛ po. Yɛ maji komɛi anɔ lɛ, asafoŋ onukpai lɛ ayi fa kwraa fe asafoŋ sɔɔlɔi, ni asafoŋ sɔɔlɔi lɛ pii yɛ ni amɛdara saŋŋ loo amɛgbɔlɔ po. Yehowa asafo lɛ miishwere, ni no hewɔ lɛ, esa akɛ aná oblahii babaoo ni baaye abua kɛkwɛ Yehowa webii lɛ anɔ. Kɛ́ okɛ ohe hã akɛ obaatsu nitsumɔ fɛɛ nitsumɔ ni akɛbaawo odɛŋ lɛ, obaaná miishɛɛ. Mɛni hewɔ? Ejaakɛ Yehowa baaná ohe miishɛɛ, nyɛmimɛi hu baaná ohe miishɛɛ, ni otsui baanyɔ omli akɛ ooye oobua mɛi.

Kristofoi ni yɔɔ Yudea lɛ jo foi kɛtee Pella yɛ Yordan Faa lɛ sɛɛ. Kristofoi ni yashɛ jɛmɛ klɛŋklɛŋ lɛ miija niyenii amɛmiihã amɛnyɛmimɛi ni kpaako amɛba lɛ (Kwɛmɔ kuku 13)

13-14. Mɛɛ nibii komɛi wɔbaanyɛ wɔfee kɛye wɔbua wɔnyɛmimɛi lɛ? (Kwɛmɔ mfoniri ni yɔɔ wolo lɛ hiɛ lɛ.)

13 Okɛ ohiɛ afɔ̃ shi koni ona nɔ ni obaanyɛ ofee kɛye obua onyɛmimɛi lɛ. Bɔfo Paulo wo Kristofoi ni yɔɔ Yudea lɛ ŋaa yɛ wolo ko ni eŋma amɛ lɛ mli akɛ: “Nyɛhiɛ akakpaa ekpakpafeemɔ nɔ, ni nyɛhiɛ akakpaa nɔ hu akɛ nyɛkɛ mɛi baaja nii ni nyɛyɔɔ lɛ, ejaakɛ afɔlei ni tamɔ nɛkɛ saa Nyɔŋmɔ hiɛ jogbaŋŋ.” (Heb. 13:16) Ŋaa kpakpa ewo amɛ lɛ, ejaakɛ be ni amɛnine shɛ wolo nɛɛ nɔ lɛ sɛɛ etsɛɛɛ lɛ, ehe bahia ni amɛshi amɛshĩai, amɛnitsumɔi, kɛ amɛwekumɛi ni jeee Kristofoi lɛ ni ‘amɛjo foi kɛya gɔji lɛ anɔ.’ (Mat. 24:16) Ehe bahia waa ni amɛteŋ mɔ fɛɛ mɔ aye abua enyɛmi. Eji amɛtsɔko hiɛ amɛkɛ ŋaa ni Paulo wo amɛ akɛ, amɛkɛ mɛi aja nibii ni amɛyɔɔ lɛ bɔiko nitsumɔ kulɛ, ebaawa kɛhã amɛ akɛ amɛbaafee nakai.

14 Jeee be fɛɛ be kɛ́ yelikɛbuamɔ ko he miihia wɔnyɛmimɛi lɛ amɛbaakɛɛ wɔ. Akɛ nɔkwɛmɔnɔ lɛ, ŋɔɔ lɛ akɛ nyɛmi nuu ko ŋa egbo eshi lɛ. Mɛni wɔbaanyɛ wɔfee kɛye wɔbua lɛ? Wɔbaanyɛ wɔhoo nii wɔhã lɛ, wɔyaye wɔbua lɛ kɛsaa shĩa lɛ mli, loo kɛ́ eeya he ko lɛ, wɔyawó lɛ kɛya. Ekolɛ nyɛmi lɛ diɛŋtsɛ ekɛŋ wɔ akɛ nibii nɛɛ ahe miihia lɛ, ejaakɛ ebaanu he akɛ kɛ́ efee nakai lɛ eegba wɔnaa. Shi kɛ́ wɔ diɛŋtsɛ wɔjɛ wɔsuɔmɔ mli wɔye wɔbua lɛ lɛ, ebaaná he miishɛɛ waa. Esaaa akɛ osusuɔ akɛ mɛi pii yɛ ni baaye abua lɛ aloo kɛ́ yelikɛbuamɔ ko he miihia lɛ lɛ, ebaakɛɛ bo. Moŋ lɛ, kwɛmɔ nɔ ni obaanyɛ ofee kɛye obua lɛ. Bi ohe akɛ, ‘Kɛ́ mi miyɔɔ nakai shihilɛ mli lɛ, mɛni kɛ́ nyɛmimɛi lɛ fee kɛye amɛbua mi lɛ ebaaŋɔɔ minaa?’

15. Kɛ́ wɔmiisumɔ ni wɔkɛ wɔhe ashã afɔle kɛye wɔbua mɛi lɛ, mɛni esa akɛ wɔfee?

15 Kaahã mɛi miinu he akɛ amɛmiigba onaa. Ekã shi faŋŋ akɛ, ole nyɛmimɛi komɛi yɛ osafo lɛ mli ni sumɔɔ ni amɛye amɛbua mɛi. Kɛ́ obi amɛ yelikɛbuamɔ ko lɛ, amɛhãaa onu he akɛ oogba amɛnaa. No hewɔ lɛ, kɛ́ yelikɛbuamɔ ko he miihia bo lɛ, ewaaa hãaa bo akɛ obaabi amɛ. Wɔ fɛɛ wɔbaasumɔ ni wɔfee tamɔ amɛ, aloo jeee nakai? Asafoŋ onukpa ko ni eye afii 45 ni atsɛɔ lɛ Alan lɛ sumɔɔ ni kɛ́ mɛi miitao yelikɛbuamɔ ko lɛ, amɛnyɛ amɛbi lɛ ni amɛsheee gbeyei kwraa. Be ni esusu Yesu nɔkwɛmɔnɔ lɛ he lɛ, ewie akɛ: “Yesu bɛ dekã kwraa. Shi onukpai kɛ gbekɛbii fɛɛ sheee gbeyei akɛ amɛbaaya eŋɔɔ ni amɛyabi lɛ ni eye ebua amɛ. Amɛna akɛ eji mɔ ko ni susuɔ mɔ he waa diɛŋtsɛ. Miisumɔ ni makase Yesu, ni mi hu ale mi akɛ mɔ ko ni sumɔɔ gbɔmɔ ni sumɔɔ ni eye ebua mɛi.”

16. Kɛ́ wɔkɛ ŋaa ni awo yɛ Lala 119:59, 60 lɛ tsu nii lɛ, mɛɛ gbɛ nɔ no baaye abua wɔ ni wɔnyiɛ Yesu sɛɛ jogbaŋŋ fe bɔ ni wɔfeɔ bianɛ lɛ?

16 Kɛ́ wɔmiibɔ mɔdɛŋ ni wɔkase Yesu shi wɔmiina akɛ bei komɛi lɛ wɔnyɛɛɛ wɔkase lɛ jogbaŋŋ lɛ, esaaa akɛ wɔnijiaŋ jeɔ wui. (Yak. 3:2) Kɛ́ mɔ ko miikase nitsumɔ lɛ, enyɛŋ etsu nii lɛ tamɔ enuŋtsɔ lɛ pɛpɛɛpɛ, ni bei komɛi po lɛ, ebaatɔ̃. Shi kɛ́ ekase nii kɛjɛ etɔmɔi lɛ amli ni etee nɔ ebɔ mɔdɛŋ akɛ ebaakase enuŋtsɔ lɛ, fiofio lɛ ehe baasa. Nakai nɔŋŋ wɔ hu kɛ́ wɔkɛ nibii ni wɔkaseɔ yɛ Biblia lɛ mli lɛ tsu nii ni wɔkase nii kɛjɛ wɔtɔmɔi lɛ amli lɛ, wɔbaanyɛ wɔnyiɛ Yesu sɛɛ jogbaŋŋ fe bɔ ni wɔfeɔ bianɛ lɛ.​—Kanemɔ Lala 119:59, 60.

KƐ́ WƆKƐ WƆHE SHÃ AFƆLE LƐ, NIBII KPAKPAI JƐƆ MLI KƐBAA

Kɛ́ asafoŋ onukpai lɛ kase Yesu ni amɛkɛ amɛhe shã afɔle kɛye amɛbua mɛi lɛ, oblahii lɛ naa ni amɛkaseɔ amɛ (Kwɛmɔ kuku 17) *

17-18. Kɛ́ wɔkase Yesu ni wɔ hu wɔkɛ wɔhe shã afɔle lɛ, mɛɛ nibii kpakpai baajɛ mli kɛba?

17 Kɛ́ wɔkɛ wɔhe shã afɔle lɛ, mɛi krokomɛi hu baakase wɔ. Asafoŋ onukpa ko ni atsɛɔ lɛ Tim lɛ wie akɛ: “Wɔyɛ oblahii babaoo yɛ wɔsafo lɛ mli ni amɛtee amɛhiɛ ni ahole amɛ akɛ asafoŋ sɔɔlɔi, ni amɛteŋ mɛi komɛi po darako tsɔ. Nɔ kome ni eye ebua amɛ ni amɛfee nakai ji, amɛkase mɛi ni kɛ amɛhe shãa afɔle yɛ asafo lɛ mli lɛ. Oblahii nɛɛ miiye amɛmiibua nyɛmimɛi lɛ kɛ asafoŋ onukpai lɛ waa.”

18 Ŋmɛnɛ lɛ, mɛi pii ni yɔɔ je lɛ mli lɛ susuuu mɛi ahe. Shi Yehowa webii bɛ nakai kwraa. Wɔ lɛ, wɔkɛ wɔhe shãa afɔle tamɔ bɔ ni Yesu fee lɛ, ni wɔyeɔ wɔbuaa mɛi. Wɔle akɛ wɔnyɛŋ wɔnyiɛ esɛɛ pɛpɛɛpɛ moŋ, shi wɔbɔɔ mɔdɛŋ akɛ ‘wɔbaanyiɛ esɛɛ kpaakpa.’ (1 Pet. 2:21) Kɛ́ wɔbɔ mɔdɛŋ wɔkase Yesu ni wɔ hu wɔkɛ wɔhe shã afɔle lɛ, Yehowa baaná wɔhe miishɛɛ, ni wɔ diɛŋtsɛ hu wɔbaaná miishɛɛ.

LALA 13 Kristo Ji Wɔ-Nɔkwɛmɔnɔ

^ Be fɛɛ be lɛ, Yesu kɛ ehe shãa afɔle yɛ mɛi krokomɛi ahewɔ. Yɛ nikasemɔ nɛɛ mli lɛ, wɔbaakwɛ bɔ ni wɔbaafee wɔkase lɛ. Agbɛnɛ hu, wɔbaana akɛ kɛ́ wɔkase lɛ lɛ, wɔbaaná he sɛɛ waa.

^ NƆ NI WƆNAA YƐ MFONIRI LƐ MLI Baafa 24: Asafoŋ onukpai enyɔ yasara oblanyo fioo ko ni atsɛɔ lɛ Dan lɛ papa yɛ helatsamɔhe. Suɔmɔ ni asafoŋ onukpai nɛɛ jie lɛ kpo lɛ ta Dan tsuiŋ waa, ni etsirɛ lɛ ni ekwɛ nɔ ni lɛ hu ebaanyɛ efee kɛye ebua mɛi yɛ asafo lɛ mli. Oblanyo fioo ko ni atsɛɔ lɛ Ben lɛ hu na bɔ ni Dan yeɔ ebuaa mɛi lɛ, ni no tsirɛ lɛ ni lɛ hu eyaye ebua kɛsaa Maŋtsɛyeli Asa lɛ nɔ.