Wulu kɔ nuhua edwɛkɛ ne azo

Wulu kɔ nuninyɛne ne azo

EDWƐKƐ 9

Sonle Awie Mɔ Fa Sukoa Gyisɛse

Sonle Awie Mɔ Fa Sukoa Gyisɛse

“Anyelielɛ dɔɔnwo wɔ ɛmaanlɛ nu tɛla ɛlielɛ.”—GYI. 20:35.

EDWƐNE 17 “Mekulo”

MƆƆ YƐBAZUKOA *

1. Subane kpalɛ boni a yɛnwu kɛ Gyihova menli lɛ a?

MEKƐ tendenle mɔɔ ɛze ɛhɔ la, Baebolo ne hanle kɛ Nyamenle menli “bavi bɛ ɛhulolɛ nu adu bɛ nwo” amaa Gyihova ɛzonlenlɛ wɔ ɔ Ra ne adehilelɛ bo. (Edw. 110:3) Ngapezo ɛhye ɛlɛba nu ɛnɛ. Ɛvolɛ biala, Gyihova azonvolɛ mɔɔ bɔ mɔdenle la fa dɔnehwele mgbe dɔɔnwo yɛ edwɛkɛhanlɛ gyima ne. Bɛfi bɛ ɛhulolɛ nu a bɛyɛ a yɛɛ bɛndua bɛ kakɛ. Eza bɛnyia mekɛ bɛboa bɛ gɔnwo mɔ diedima wɔ nwonane nu, nganeɛdelɛ nu yɛɛ sunsum nu. Mgbanyima nee azonvolɛ fa dɔnehwele dɔɔnwo siezie ɛdendɛlɛ mɔɔ bɛbamaa ye wɔ asafo ne anu la na bɛkpɔlɔkpɔla mediema ne mɔ. Duzu a ka Nyamenle menli ɔmaa bɛyɛ ɛhye mɔ amuala a? Ɛlɔlɛ mɔɔ bɛlɛ bɛmaa Gyihova nee bɛ gɔnwo mɔ la ɔ.​—Mat. 22:37-39.

2. Kɛ mɔɔ Wulomuma 15:1-3 kile la, neazo boni a Gyisɛse yɛle maanle yɛ a?

2 Gyisɛse vale awie mɔ boɛyɛlɛ limoale ye ɛdeɛ nyunlu vale yɛle neazo kpalɛ maanle yɛ. Yɛlɛbɔ mɔdenle kɛ yɛfa ɔ gyakɛ. (Kenga Wulomuma 15:1-3.) Menli mɔɔ fa ɔ gyakɛ la banyia nvasoɛ dɔɔnwo. Gyisɛse hanle kɛ: “Anyelielɛ dɔɔnwo wɔ ɛmaanlɛ nu tɛla ɛlielɛ.”​—Gyi. 20:35.

3. Duzu a yɛbazuzu nwo wɔ edwɛkɛ ɛhye anu a?

3 Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu ninyɛne mɔɔ Gyisɛse vale bɔle afɔle zonlenle awie mɔ nee kɛzi yɛbahola yɛazukoa ye neazo ne la anwo. Eza yɛbazuzu kɛ ɔkɛyɛ na yɛanyia ɛhulolɛ kpole kɛ yɛbazonle awie mɔ la anwo.

SUKOA GYISƐSE NEAZO NE

Ɛnee Gyisɛse ɛvɛ noko mɔɔ menli dɔɔnwo ne rale ɔ nwo ɛkɛ la, duzu a ɔyɛle a? (Nea ɛdendɛkpunli 4)

4. Kɛzi Gyisɛse vale awie mɔ ngyianlɛ limoale ye ɛdeɛ nyunlu ɛ?

4Gyisɛse boale awie mɔ wɔ mekɛ bɔbɔ mɔɔ ɛnee yevɛ la. Dwenle mɔɔ Gyisɛse yɛle wɔ mekɛ mɔɔ menli dɔɔnwo bie rale ɔ nwo ɛkɛ wɔ boka bie mɔɔ ɔbayɛ kɛ ɔbikye Kapɛnayɛm la anwo. Ɛnee Gyisɛse ɛyɛ asɔne nɔe ne amuala. Ɔbayɛ kɛ ɛnee yevɛ kpalɛ, noko mɔɔ ɔnwunle menli dɔɔnwo ne la, ehyianvolɛma nee wuliravolɛma mɔɔ wɔ nu la anwo yɛle ye alɔbɔlɛ. Ɔyɛle bɛ ayile na eza ɔmaanle Boka Zo Ɛdendɛlɛ ne mɔɔ le ɛdendɛlɛ mɔɔ maa anwosesebɛ mɔɔ bɛmaa ye ɛlɛ la anu ko la.​—Luku 6:12-20.

Kɛ ɔkɛyɛ na yɛazukoa Gyisɛse tunwomaa subane ne ɛ? (Nea ɛdendɛkpunli 5)

5. Kɛzi mbusua tile ɛlɛsukoa Gyisɛse subane ne wɔ mekɛ mɔɔ bɛvɛ la ɛ?

5Kɛzi mbusua tile ɛlɛsukoa Gyisɛse la. Kɛ neazo la, fa ye kɛ abusua tile bie ɛkpɔne gyima ɛra sua nu na yevɛ kpalɛ. Ɔnyia a anrɛɛ yepɛ Abusua Ɛzonlenlɛ ne mɔɔ bɛlɛ ye nɔsolɛ zɔhane la anu, noko ɔsɛlɛ Gyihova kɛ ɔmaa ye anwosesebɛ ɔmaa ɔyɛ. Gyihova tie ye asɔneyɛlɛ ne na bɛsukoa debie kɛ mɔɔ bɛyɛ ye dapɛne biala la. Ngakula ne mɔ zukoale debie mɔɔ anwo hyia kpalɛ la wɔ nɔsolɛ zɔhane. Yemɔ a le kɛ, bɛ awovolɛ ne mɔ bu sunsum nu ninyɛne kɛ nwolɛ hyia tɛla debie biala.

6. Ka neazo mɔɔ kile kɛ Gyisɛse vale ye mekɛ boale awie mɔ la.

6Gyisɛse vale ye mekɛ ne bie boale awie mɔ. Mekɛ mɔɔ Gyisɛse dele kɛ bɛpɛ ɔ gɔnwo Dwɔn Sɔnevolɛ ne ati la, ɛnea a kɛzi ɔdele nganeɛ ɛ? Ɔbayɛ kɛ ɔyɛle Gyisɛse nyane kpalɛ. Baebolo ne ka kɛ: “Mɔɔ Gyisɛse dele [Dwɔn ewule] ne la, ɔvole ɛlɛne nu ɔvile ɛkɛ na ɔ ngomekye ɔhɔle ɛleka koonwu bie.” (Mat. 14:10-13) Yɛte deɛmɔti ɔhwenle ɔ nwo ɔvile menli ne anwo la abo. Saa yɛlɛdi nyane a yɛ nuhua dɔɔnwo yɛ ye zɔ. Noko Gyisɛse annyia nwolɛ adenle zɔhane. Menli dɔɔnwo bie rale ɛleka koonwu zɔhane. Duzu a Gyisɛse yɛle a? Ɔdwenlenle menli ne ngyianlɛ nwo na “bɛ nwo yɛle ye alɔbɔlɛ.” Ɔnwunle kɛ bɛhyia moalɛ wɔ sunsum nu ɔti ɔyɛle ye ndɛ ɔboale bɛ. Nɔhalɛ nu, “ɔbɔle ɔ bo ɔhilehilele bɛ [tɛ ninyɛne ekyi, emomu] ninyɛne dɔɔnwo.”​—Maake 6:31-34; Luku 9:10, 11.

7-8. Ka neazo mɔɔ kile kɛ mgbanyima mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la sukoa Gyisɛse wɔ mekɛ mɔɔ adiema bie hyia moalɛ la.

7Kɛzi mgbanyima mɔɔ lɛ ɛlɔlɛ la sukoa Gyisɛse la. Yɛ nye sɔ gyima mɔɔ mgbanyima tu bɛ nwo maa yɛ boa yɛ la kpalɛ! Menli dɔɔnwo mɔɔ wɔ asafo ne anu la ɛnnwu gyima ɛhye mɔɔ bɛyɛ la bie mɔ. Kɛ neazo la, saa adiema bie anwo to ye arɛlevilɛ nu na ɔhyia ayileyɛlɛ ndɛndɛ a, mediema mɔɔ wɔ Asopiti Ngitanwolilɛ Kɔmatii ne anu la yɛ ye ndɛndɛ kɔboa ye. Edwɛkɛ ɛhye mɔ ta si nɔɔzo! Noko kɛ mɔɔ nyane mɔɔ bɛ diema ne ɛlɛnwu ye la maa bɛ kunlu yelɛyela bɛ la ati, mgbanyima ɛhye mɔ nee bɛ mbusuafoɔ fa bɛ diema ne ngyianlɛ dimoa bɛ ɛdeɛ nyunlu.

8 Mgbanyima bie mɔ boa maa bɛsisi Belemgbunlililɛ Asalo nee azua gyɛne yɛɛ bie mɔ boa wɔ mekɛ mɔɔ esiane kɛzi la. Eza mgbanyima fa mekɛ dɔɔnwo kilehile yɛ, bɛmaa yɛ anwosesebɛ na bɛboa yɛ. Ɔwɔ kɛ yɛkanvo mediema ɛhye mɔ nee bɛ abusua ne anu amra. Gyihova nee sunsum ne mɔɔ bɛda ye ali la ɛndɛnla! Noko kɛ mɔɔ yɛ muala ɔwɔ kɛ yɛyɛ la, ɔwɔ kɛ mgbanyima nea boɛ. Ɔnle kɛ bɛfa mekɛ dɔɔnwo bɛyɛ asafo ne anu gyimalilɛ ɛhye mɔ too mɔɔ bɛnnyia mekɛ bɛnnea bɛ abusua ne a.

KƐ ƆKƐYƐ NA YƐANYIA TUNWOMAA SUBANE LA

9. Kɛ mɔɔ Felepaema 2:4, 5 kile la, subane boni a ɔwɔ kɛ Kilisienema kɔsɔɔti nyia a?

9 Kenga Felepaema 2:4, 5. Tɛ yɛ muala a yɛle asafo nu mgbanyima a, noko yɛ muala yɛbahola yɛazukoa Gyisɛse tunwomaa subane ne. Baebolo ne ka kɛ “ɔyɛle ɔ nwo akɛlɛ.” (Fel. 2:7) Duzu a yɛsukoa yɛfi nu a? Akɛlɛ anzɛɛ sonvolɛ mɔɔ ɔ nwo hyia la bakpondɛ ndenle alua zo ayɛ ninyɛne mɔɔ ɔ menle kulo la. Kɛ Gyihova akɛlɛ nee awie mɔɔ ɔkulo kɛ ɔsonle ɔ mediema la, ɔda ali kɛ ɛkulo kɛ ɛyɛ ninyɛne mɔɔ Gyihova kulo na ɔboa ɛ mediema la. Nzuzulɛ mɔɔ doa zo la baboa wɔ yeamaa wɔahola wɔayɛ zɔ.

10. Kpuya boni mɔ a yɛbahola yɛabiza yɛ nwo a?

10Suzu subane mɔɔ ɛlɛ la anwo. Biza ɛ nwo kpuya ɛhye mɔ: ‘Asoo melɛ ɛhulolɛ kɛ mebava ninyɛne meabɔ afɔle meaboa awie mɔ ɔ? Kɛ neazo la, saa bɛka kɛ mengɔkpɔla adiema nrenyia kpanyinli bie mɔɔ ɛha sua nu anzɛɛ menva adiema raalɛ kpanyinli bie mengɔ debiezukoalɛ a, duzu a meyɛ a? Saa bɛhyia menli mɔɔ kaziezie ɛleka mɔɔ bɛyɛ nyianu anzɛɛ Belemgbunlililɛ Asalo a, asoo meyɛ ye ndɛndɛ metu me nwo mekɔboa ɔ?’ Saa Gyihova nwu kɛ yɛlɛfa yɛ mekɛ nee yɛ ninyɛne mɔɔ yɛdu yɛmaa ye la yɛaboa awie mɔ a ɔ nye die. Saa yɛnwu kɛ ɔhyia kɛ yɛyɛ nzenzaleɛ a, duzu a yɛbahola yɛayɛ a?

11. Kɛzi asɔneyɛlɛ boa yɛ maa yɛnyia tunwomaa subane ɛ?

11Fi ahonle nu sɛlɛ Gyihova. Fa ye kɛ wɔnwu kɛ ɔwɔ kɛ ɛyɛ nzenzaleɛ noko ɔnla aze ɔmmaa wɔ. Fi ahonle nu sɛlɛ Gyihova moalɛ. Ka kɛzi ɛte nganeɛ la kile ye na sɛlɛ ye kɛ ɔboa wɔ ɔmaa ɛnyia “ɛhulolɛ ne yɛɛ anwosesebɛ ne” amaa wɔahola wɔayɛ.​—Fel. 2:13.

12. Kɛzi mgbavolɛ mɔɔ bɛzɔne bɛ la bahola aboa asafo ne ɛ?

12 Saa ɛle kpavolɛ mɔɔ bɛzɔne wɔ a, sɛlɛ Gyihova kɛ ɔboa wɔ ɔmaa ɛnyia ɛhulolɛ kɛ ɛbayɛ dɔɔnwo wɔaboa wɔ asafo ne. Wɔ maanle bie mɔ anu, mgbanyima ne mɔ anwo zonle tɛla azonvolɛ ne mɔ na azonvolɛ ɛhye mɔ anu dɔɔnwo anye ɛvi. Mediema ne mɔ anwo ɛlɛso, ɔti yɛhyia mgbavolɛ dɔɔnwo mɔɔ baboa yeamaa bɛanlea Gyihova menli ne a. Saa ɛlɛ ɛhulolɛ kɛ ɛbayɛ gyima biala mɔɔ bɛhyia moalɛ wɔ nwo la a, ɛ nye balie. Duzu ati ɔ? Ɔluakɛ ɛbanyia Gyihova anyunlu ɛlolɛ, duma kpalɛ na ɛ nye balie kɛ ɛlɛboa awie mɔ la.

Kilisienema mɔɔ vi Dwudiya la ɛpɛ Azule Dwɔdan ne ɛnriandi ɛhɔ Pɛla. Menli mɔɔ limoale ɛkɛ ne la ɛlɛkyɛ aleɛ amaa bɛ mediema Kilisienema mɔɔ bɔ zo mɔɔ bɛradwu la (Nea ɛdendɛkpunli 13)

13-14. Duzu a yɛbahola yɛayɛ yɛaboa yɛ mediema a? (Nea ɔ nyunlu nvoninli ne.)

13Nea kɛ ɛbanwu menli mɔɔ hyia moalɛ la. Ɛzoanvolɛ Pɔɔlo hanle hilele Hibuluma ne kɛ: “Bɛmmamaa bɛ rɛle fi kɛ bɛkɛyɛ kpalɛ na bɛ nee awie mɔ kɛhyɛ mɔɔ bɛlɛ la, ɔluakɛ afɔlebɔlɛ zɛhae mɔ sɔ Nyamenle anye kpalɛ.” (Hib. 13:16) Ɛnee ɔle folɛdulɛ kpalɛ! Bɛ sa hanle kɛlata ne la, yeangyɛ biala ɛnee ɔwɔ kɛ Kilisienema mɔɔ wɔ Dwudiya la gyakyi bɛ awuke, bɛ gyima nee bɛ mbusuafoɔ mɔɔ bɛnle diedima la ɛkɛ na ‘bɛnriandi bɛkɔ awoka ne mɔ azo lɔ.’ (Mat. 24:16) Mekɛ zɔhane, ɛnee ɔhyia kɛ bɛboa bɛ nwo ngoko. Saa ɛnee bɛva Pɔɔlo folɛdulɛ ne bɛli gyima kolaa na zɔhane mekɛ ne ara a, ɛnee ɔnrɛyɛ se kɛ bɛ nee bɛ mediema bɛahyɛ ninyɛne ekyi mɔɔ bɛlɛ la.

14 Tɛ mekɛ ne amuala a yɛ mediema baha mɔɔ bɛhyia nwo la ahile yɛ a. Kɛ neazo la, bie a adiema nrenyia bie aye ɛwu. Asoo yɛ diema nrenyia ne bahyia moalɛ wɔ aleɛ, sua nu gyimayɛlɛ anzɛɛ mekɛ mɔɔ ɔkɔ ɛleka la ɔ? Bie a ɔngulo kɛ ɔgyegye yɛ ɔti ɔnrɛha ɔnrɛhile yɛ. Noko saa yɛfa moalɛ mɔɔ ɔhyia nwo la yɛmaa ye a ɔ nye balie nwo kpalɛ. Ɔnle kɛ yɛnyia adwenle kɛ debie biala bayɛ boɛ anzɛɛ saa ahenle ne hyia moalɛ a ɔbaha yeahile yɛ. Biza ɛ nwo kɛ: ‘Saa medame a mewɔ tɛnlabelɛ ɛhye anu a, anrɛɛ moalɛ boni a me nye balie nwo a?’

15. Saa yɛbahola yɛadu yɛ nwo yɛamaa a, duzu a ɔwɔ kɛ yɛsi kpɔkɛ kɛ yɛbayɛ a?

15Yɛ awie mɔɔ bɛkola bɛbikye wɔ. Ɔda ali kɛ ɛze mediema mɔɔ wɔ wɔ asafo ne anu mɔɔ ɛziezie bɛ nwo dahuu kɛ bɛbaboa awie mɔ la. Bɛmmaa yɛnde nganeɛ kɛ yɛlɛgyegye bɛ. Yɛze kɛ yɛhyia moalɛ biala a bɛbaboa yɛ na yɛkulo kɛ yɛfa bɛ gyakɛ! Alan, asafo nu kpanyinli bie mɔɔ ɛli ɛvolɛ 45 la kulo kɛ ɔyɛ awie mɔɔ bɛkola bɛbikye ye. Alan hanle Gyisɛse neazo ne anwo edwɛkɛ kɛ: “Ɛnee Gyisɛse ɛnlɛ alagye, noko menli ngakyile mɔɔ asolo bɛ ɛvolɛ la holale bikyele ye na yeanyɛ bɛ se kɛ bɛbaha bɛahile ye kɛ ɔboa bɛ. Bɛnwunle kɛ ɛnee ɔdwenle bɛ nwo. Mekulo kɛ mesukoa ye na meyɛ awie mɔɔ bɛkola bɛbikye me, mekulo menli na medwenle menli nwo a.”

16. Saa yɛfa Edwɛne 119:59, 60 yɛdi gyima a, kɛzi ɔbaboa yɛ yeamaa yɛazukoa Gyisɛse neazo ne kpalɛ ɛ?

16 Saa yɛangola yɛanzukoa Gyisɛse neazo ne pɛpɛɛpɛ a, ɔnle kɛ yɛmaa yɛ sa nu to. (Gye. 3:2) Sukoavo bie ɛnrɛhola ɛnrɛyɛ ye ninyɛne kɛ ye kilehilevolɛ ne la pɛpɛɛpɛ. Noko saa ɔyɛ nvonleɛ na ɔsukoa debie ɔfi nuhua na ɔbɔ mɔdenle kɛ ɔbazukoa mɔɔ ye kilehilevolɛ ne yɛ la kpalɛ a, ngyikyingyikyi ɔbanyia anyuhɔlɛ. Zɔhane ala a saa yɛfa mɔɔ yɛnyia yɛfi bɛtianwo debiezukoalɛ nu la yɛdi gyima na yɛbɔ mɔdenle yɛyɛ nzenzaleɛ biala mɔɔ ɔhyia la a, yɛbahola yɛazukoa Gyisɛse neazo ne kpalɛ.​—Kenga Edwɛne 119:59, 60.

TUNWOMAA ZO NVASOƐ

Saa mgbanyima sukoa Gyisɛse tunwomaa subane ne a, ɔmaa bɛyɛ neazo bɛmaa mgbavolɛ (Nea ɛdendɛkpunli 17) *

17-18. Saa yɛsukoa Gyisɛse tunwomaa subane ne a, nvasoɛ boni a bavi nu ara a?

17 Saa yɛtu yɛ nwo yɛmaa a, ɔbaha awie mɔ noko. Asafo nu kpanyinli bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Tim la hanle kɛ: “Yɛlɛ mgbavolɛ bie mɔ mɔɔ bɛzukoale mediema mɔɔ wɔ yɛ asafo ne anu mɔɔ bɛtu bɛ nwo bɛboa awie mɔ la ati bɛnyia anyuhɔlɛ na bɛkpa bɛ kɛ azonvolɛ a, bie mɔ le ngakula bɔbɔ. Mgbavolɛ ɛhye mɔ boa yɛ asafo ne nee mgbanyima ne mɔ kpalɛ.”

18 Yɛde ewiade mɔɔ menli dɔɔnwo le angomedi la anu. Noko Gyihova menli le ngakyile. Yɛ nye die Gyisɛse tunwomaa subane ne anwo kpalɛ na yɛbɔ kpɔkɛ kɛ yɛbazukoa ye neazo ne. Yɛnrɛhola yɛnrɛli ɔ gyakɛ anzi pɛpɛɛpɛ, noko yɛbahola ‘yɛali ɔ gyakɛ anzi kpalɛ.’ (1 Pita 2:21) Saa yɛyɛ biala mɔɔ yɛbahola la yɛsukoa Gyisɛse tunwomaa subane ne a, yɛdayɛ noko yɛbanyia Gyihova anyunlu ɛlolɛ na yɛ nye alie.

EDWƐNE 13 Kelaese Yɛ Neazo Maa Yɛ

^ ɛden. 5 Ɛnee Gyisɛse fa awie mɔ boɛyɛlɛ dimoa ye ɛdeɛ nyunlu dahuu. Wɔ edwɛkɛ ɛhye anu, yɛbazuzu kɛzi yɛbazukoa ye neazo ne la anwo. Eza yɛbanwu kɛzi saa yɛsukoa ye a ɔbaboa yɛ kpalɛ la.

^ ɛden. 57 NVONINLI NWO EDWƐKƐ Mukelɛ: Kpavolɛ bie mɔɔ bɛfɛlɛ ye Dan la ɛnwu kɛ mgbanyima nwiɔ ɛrakpɔla ye papa wɔ asopiti. Mgbanyima ne mɔ neazo kɛnlɛma ne hanle Dan. Ɔdaye noko ɔlɛboa awie mɔɔ hyia moalɛ wɔ asafo ne anu la. Kpavolɛ gyɛne mɔɔ bɛfɛlɛ ye Ben la noko ɛlɛnea mɔɔ Dan ɛlɛyɛ la. Dan neazo ne ka Ben maa ɔboa Belemgbunlililɛ Asalo ɛkɛ ne ɛziezielɛ.