Be wuli min afuɛ 1941 nun Aflansi lɔ klɔ nga be flɛ i kɛ Pari’n i su. Min si nin min nin be leman sika kaka. Kɛ n ɲannin afuɛ blu’n, tanngɔ ufue yoli min. I sɔ’n ti’n, n jrannin suklu’n. Nanwlɛ, i sɔ’n yoli min ya dan afin n klo fluwa suanlɛ kpa. Dɔɔtrɔ’m be seli e kɛ kɛ mɔ tukpacɛ wo min afɔkɔ’n nun ti’n, n la n lo wunmiɛn. N dili anglo kaka n tuman min bo. Blɛ sɔ’n nun’n, n kanngannin fluwa kun nun yɛ n tieli aladio nga be flɛ i kɛ Radio Paris Sorbonne. Kɛ dɔɔtrɔfuɛ ng’ɔ nian min lika’n seli min kɛ m’an yo juejue’n, aklunjɔɛ’n kunnin min kpo. Kpɛkun n seli min wun kɛ: ‘Nanwlɛ, dɔɔtrɔ junman’n ti kpa-o.’ Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, n fuali kpa kɛ ń káci dɔɔtrɔ naan ń yó sran’m be juejue. Ɔ maan blɛ kwlaa nga min baba usa min kɛ sɛ n wie suklu’n i di’n, ngue yɛ ń yó’n, n se i kɛ: “Min waan ń káci dɔɔtrɔfuɛ.” Kɛ min dɔɔtrɔ junman klolɛ’n yoli kɛ nga sa.

E awlo lɔ’n, e kwlaa e ti Katoliki. N kɔ asɔnun sɔ, sanngɛ n siman Ɲanmiɛn kpa sa. Kpɛkun ninnge kaka o lɛ mɔ n wunman be wlɛ-ɔ. I kpa bɔbɔ’n, kɛ n ma ɔli inivɛsite’n yɛ n ma lafili su kɛ sran kun yɛ ɔ yili mɛn’n niɔn.

Min wla te kpɛn kpɛ klikli nga n wunnin flɛli kun nun selili mun’n i su. N wunnin i kɛ selili’m be sasa be wun aunyɛyɛ nin ayrɛ’n be lika. Asa ekun’n, n wunnin i kɛ sɛ be fa njin be gua selili’m be su’n, be ɲɔnɲɔn. Sanngɛ sɛ be wo nzue klengle nun’n, be ɲannji be wun nun. I sɔ mɔ be yo’n ti’n, lika kwlaa nga be tɔ lɛ’n be kwla yo kpa lɛ. I kwlaa sɔ’n boli min nuan. Selili’m be nun ninnge’m be ti tɛkɛtɛkɛ dan. I sɔ’n ti’n, n seli min wun kɛ ninnge’m b’a boman nun sa ngbɛn.

 Kɛ n ɔli inivɛsite m’ɔ dili afuɛ nɲɔn’n, ninnge nga n suannin be’n ti’n n lafili su kpa ekun kɛ Ɲanmiɛn o lɛ. Kɛ é súan klɔ sran wunnɛn’n i su like’n, e wunnin i kɛ wafa nga e sa’n fa ti’n i ti yɛ maan e kwla ɲɔnɲɔn e sa mma mun annzɛ e kwla ɲannji be nun-ɔn. Asa ekun’n, e wunnin i kɛ e sa’n nun nnɛn ba’n nin e sa’n nun owie mun nin e sa’n nun ndin’m be di junman likawlɛ. Nanwlɛ, wafa nga be di junman’n ti abonuan. E sa nun ndin’m be ti kɛ pɔn sa. Be fin e sa’n nun nnɛn ba’n i nun lele be ju e sa mma owie’m be su. Asa’n, e wunnin i kɛ e sa’n nun ninnge uflɛ wie’m be yo maan e sa’n nun ndin’m be mantan e sa mma owie’m be kpa. Sɛ ɔ ti kɛ ɔ timan sɔ’n, nn e sa’n nun ndin’m bé kété kpɛkun e su kwlá tinngɛman be nun. Ɔ maan e sa mma’m be su kwlá diman junman. I kwlaa sɔ’n ti’n, n seli min wun kɛ sran kun m’ɔ si ngwlɛlɛ kpa’n yɛ ɔ yili klɔ sran wunnɛn’n niɔn.

Kɛ n suannin kuɛ’m be su like’n, n ma lafili su kpa ekun kɛ Sran ng’ɔ mannin e nguan’n si ngwlɛlɛ dan. Kɛ ba kun wo i nin ku sɛ’n nun’n, ɔsizɛnin ng’ɔ fin i nin’n i wie yɛ ɔ fa lo wunmiɛn-ɔn. Ɔ loman aunmuan nga e lo’n wie. Ɔ maan aunmuan wlumɛn i afɔkɔ’n nun. Sanngɛ kɛ ɔ ka kan bé wú i’n, like kun m’ɔ ti kɛ nzue sa’n ɔ wlu i afɔkɔ’m be nun. Kpɛkun kɛ be wu i’n, i wunnɛn’n nun ninnge kanngan wie’m be di junman likawlɛ naan w’a kwla lo wunmiɛn. Asa ekun’n, i awlɛn ba’n nun buɛ kun tannin, kpɛkun i mmoja’n wie wlu i afɔkɔ’m be nun. I afɔkɔ’n nun like ng’ɔ ti kɛ nzue sa’n yɛ ɔ yo maan aunmuan’n kwla wlu i afɔkɔ’m be nun-ɔn. Ɔ maan ba nɔnman’n kwla lo wunmiɛn siɛn’n.

I sin’n, n kunndɛli kɛ ń sí sran ng’ɔ yili ninnge kwlaa sɔ mun’n. I sɔ’n ti’n, n boli min ɲin ase n kanngannin Biblu’n nun. Sanwun yolɛ’n i su mmla nga Ɲanmiɛn fa mannin Izraɛlifuɛ mun i afuɛ 3.000 yɛ’n, be yoli min ɲɛnmɛn kpa. Ɲanmiɛn seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ kɛ bé kɔ́ atin nun’n, maan be fu buɛ kpɛkun kɛ be wie yo’n maan be kata su. Asa’n, ɔ seli be kɛ aliɛ ba kwlaa nun’n be wunnzin, yɛ sɛ tukpacɛ m’ɔ sa ndɛndɛ’n yo sran kun’n be sie i klɛ nun. (Sau. 13:50; 15:11; Mml. 23:14) Biblu’n kannin wafa nga tukpacɛ kun tru ndɛndɛ’n i ndɛ w’a cɛ kpa. Kusu nn koko nun wa yɛ siansifuɛ’m be wa sili ninnge sɔ mun-ɔn. Asa ekun’n, n sieli i nzɔliɛ kɛ bla nin bian nna i su mmla ng’ɔ o Sanwun Yolɛ fluwa’n nun’n, ɔ ukali Izraɛlifuɛ mun naan b’a tɔman tukpacɛ tikatika. (Sau. 12:1-6; 15:16-24) N wunnin i wlɛ kɛ Izraɛlifuɛ’m be bɔbɔ be kpa yolɛ ti yɛ Ɲanmiɛn mannin be mmla sɔ mun-ɔn. Asa’n, n sieli i nzɔliɛ kɛ be nga be nantili mmla sɔ’m be su’n, Ɲanmiɛn yrali be su. I kwlaa sɔ’n ti’n, n ma lafili su kpa kɛ Biblu’n fin Ɲanmiɛn sakpa. Sanngɛ blɛ sɔ’n nun’n nn n siman Ɲanmiɛn i dunman’n.

I nun mɔ n wo inivɛsite lɔ’n, cɛn kun’n n wunnin talua kun. Be flɛ i kɛ Lidi. N ma kloli i kpa. Ɔ maan e jali afuɛ 1965 nun. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n nn ɔ ka kan ń fíte dɔɔtrɔ. Kɛ afuɛ 1971 wá jú’n nn y’a wu e wa nsiɛn’m be nun nsan. Lidi suannin min bo kpa awlo lɔ ɔ nin min dɔɔtrɔ junman’n i dilɛ’n nun.

N dili junman dɔɔtrɔ kun nun afuɛ nsan. I sin’n, n tikeli min bɔbɔ min dɔɔtrɔ liɛ. Cɛn kun’n, bian kun nin i yi be bali min sin kɛ n yo  be ayre. Be yɛ n kannin be ndɛ min ndɛ’n i bo bolɛ nun’n niɔn. Kɛ ń klɛ́klɛ́ ayre mun ń mán bian’n, i yi’n seli min kɛ: “Baba, yaci, nán mmoja tran nun.” Ndɛ ng’ɔ kannin’n boli min nuan naan m’an usɛ i kɛ: “?Ngue ti yɛ ɔ waan nán n wla nun mmoja-ɔ?” Ɔ seli min kɛ: “E ti Zoova i Lalofuɛ.” Blɛ sɔ’n nun’n, n siman Zoova i Lalofuɛ mun naan se kɛ ń sí kɛ be kpliman su kɛ be wla be nun mmoja. Bla’n fali Biblu’n yɛ ɔ kanngannin ndɛ mma nga be kle kɛ ɔ fataman kɛ be fa mmoja’n be nun kleli min. (Yol. 15:28, 29) I sin ekun, ɔ nin i wun’n be bali yɛ be kleli min like nga Ɲanmiɛn wá yó mán klɔ sran mun’n. Be seli min kɛ afɛ’n nin ɲrɛnnɛn’n nin tukpacɛ’n nin wie’n be su tranman lɛ kun. (Ngl. 21:3, 4) I fɛ m’ɔ yoli min’n ti’n, n seli kɛ: “Ɛɛn-ɛɛn. Kɛ ɔ fin min kaan nun’n, like nga n kunndɛ’n bɔbɔ yɛ ɔ o lɛ-ɔ. N kunndɛ kɛ tukpacɛ’n nin ɲrɛnnɛn’n be wie. I ti yɛ n kacili dɔɔtrɔ’n niɔn.” Ndɛ’n yoli min fɛ dan ti’n, e kokoli yalɛ lele dɔ kun nin sin. Kɛ be ɔli’n n seli min wun kɛ, kɛ ɔ fin andɛ’n n timan Katoliki kun. Be fanngan nun’n, n ma sili kɛ Ɲanmiɛn ng’ɔ yili like kwlaa’n le dunman kun, naan i dunman’n yɛle Zoova.

Bian’n nin i yi’n be toli min junman su lɔ kpɛ nsan. Blɛ kwlaa nga be bali’n, e kokoli yalɛ lele dɔ kun tra su. I sin’n, n yiali be min awlo lɔ naan e koko Biblu’n nun ndɛ’n i su yalɛ kpa ekun. Min yi Lidi trannin yalɛ kokolɛ sɔ’n i bo. Sanngɛ blɛ sɔ’n nun’n, ɔ kplinman su kɛ be se i kɛ like nga be kleli i Katoliki lɔ’n ti ato. I sɔ’n ti’n, cɛn kun’n n yiali plɛti kun e awlo lɔ naan e koko ninnge nga be kle be be asɔnun’n nun lɔ’n be su yalɛ. Kɛ ɔ bali’n, e nuan sɛli su kɛ sɛ sran kun waan ɔ́ kán ndɛ’n, maan ɔ fa Biblu’n fa suɛn i bo. E sili akplowa lele kɔnguɛ afiɛn. Kɛ e wieli yalɛ koko’n, Lidi wunnin i wlɛ weiin kɛ ndɛ nga Zoova i Lalofuɛ’m be kan’n yɛ ɔ ti nanwlɛ-ɔ. I sin’n, e sran nɲɔn’n e suannin Biblu’n nun like maan e wa kloli Zoova tankaan kpa. Ɔ maan afuɛ 1974 nun’n be yoli e batɛmun.

Kɛ n sili like nga Ɲanmiɛn waan ɔ́ yó mán klɔ sran mun’n, ninnge nga n bu i kɛ be ti cinnjin’n be kacili. E nin Lidi e fuali kpa kɛ é fá Ɲanmiɛn i sulɛ’n é síe i like kwlaa ɲrun. Kpɛkun é nían Biblu’n nun mmla’m be su é tá e mma mun. E kleli e mma’m be kɛ ɔ fata kɛ be klo Ɲanmiɛn nin be wiengu. I sɔ’n yoli maan e kwlaa e bo yoli kun awlo lɔ.—Mat. 22:37-39.

E mma’m be waan e nin min yi’n e ti e wun aniɛn dan. Wie liɛ’n, kɛ e nin Lidi e bu i sɔ liɛ’n  i akunndan’n kpɛkun ɔ kle e sri. Zezi seli kɛ sɛ a se kɛ ‘ɛɛn’ maan ɔ ka su, yɛ sɛ a se kɛ ‘cɛcɛ’ maan ɔ ka su. Awlo lɔ’n, e faman ndɛ sɔ’n e kanman ngowa. (Mat. 5:37) Sa kun yi i sɔ liɛ’n i nglo. I nun mɔ e wa bla kun le afuɛ 17, i janvuɛ’m be seli i kɛ be wɔ lika kun. Ɔ maan ɔ ko srɛli i manmin i atin. Sanngɛ w’a kplinman su. Kɛ ɔ yoli sɔ’n, i janvuɛ sɔ’m be nun wie’m be seli i kɛ: “Sɛ ɔ manmin waan ɔ kplinman su’n, ko kan kle ɔ baba-e.” Sanngɛ e wa bla’n seli be kɛ: “Amun siman be ti-ɔ. Sɛ kun se wɔ kɛ cɛcɛ’n, nán kle ɔ wun yalɛ ko usa kun’n lele.” E mma nsiɛn’m be wunnin i wlɛ weiin kɛ, kɛ ɔ ti Biblu’n nun mmla’m be su nantilɛ’n, e sran nɲɔn’n e bo ti kun titi. É lá Zoova ase lele afin i fanngan nun’n andɛ’n e mma’m be kwlaa be su i kpa.

Kannzɛ bɔbɔ kɛ n sili ndɛ nanwlɛ’n ninnge nga be ti min cinnjin’n be kacili’n, sanngɛ min waan ń fá like nga n si i yo’n ń úka Ɲanmiɛn i sufuɛ mun. I sɔ’n ti’n, n klɛli min dunman kɛ cɛn kunngun ń kó dí dɔɔtrɔ junman’n Betɛli ng’ɔ o Pari lɔ’n i nun. I sin’n, be fali Betɛli’n ɔli Luvie klɔ’n su. N dili junman lɔ afuɛ kɔe 50. Blɛ sɔ’n nun’n, e nin Betɛlifuɛ kaka e trali janvuɛ. Dɔ nga su’n, be nun wie’m be le afuɛ 90 tra su bɔbɔ. Cɛn kun’n, n wunnin aniaan gbanflɛn kun Betɛli lɔ. Be seli min kɛ i afuɛ 20 yɛ, n ukɛli i manmin naan w’a wu i. Nanwlɛ, ɔ boli min nuan kpɛkun ɔ yoli min fɛ kpa.

Blɛ kwlaa nga n dili junman Betɛli lɔ’n, n wunnin wafa nga Zoova sin i anuannzɛ’n i lika kle i sufuɛ’m be atin’n ɔ nin wafa ng’ɔ sasa be’n. I sɔ’n yoli maan n kloli Zoova dan kpa ekun. Afuɛ 1980 be nun’n, Anuannzɛ’n i Ɲrun Dinfuɛ’m be yoli like kun naan Etazinin lɔ dɔɔtrɔ’m be nin Zoova i Lalofuɛ’m be ti be wun aniɛn kpa ekun.

Afuɛ 1988 nun’n, Anuannzɛ’n i Ɲrun Dinfuɛ’m be kpɛli biolo kun i ba. Be flɛ i kɛ service d’information hospitalier. Laa’n, biolo sɔ’n yɛ ɔ nian aniaan nga be nin dɔɔtrɔfuɛ’m be di junman Etazinin lɔ’n be su-ɔ. Be kpɛli biolo sɔ’n i ba naan ɔ uka aniaan mun naan b’a wun dɔɔtrɔfuɛ nga be su faman mmoja be yoman be ayre’n. I sin’n, be kpɛli biolo sɔ’n Betɛli’m be kwlaa be nun. Ɔ maan be kpɛli wie Aflansi lɔ Betɛli’n i nun wie. Kɛ n wun wafa nga Zoova i anuannzɛ’n uka aniaan nga be ti tukpacifuɛ’n, i sɔ’n yo min fɛ dan.

N klo dɔɔtrɔ junman’n i dilɛ kpa. Sanngɛ n wunnin i wlɛ kɛ like kun ti kpa tra sran’m be ayre yolɛ’n. Like sɔ’n yɛle sran’m be ukalɛ naan b’a fa be wun b’a mantan Sran ng’ɔ man nguan’n mɔ yɛle Zoova’n. Kɛ n fali min antrɛti’n, min nin Lidi e kacili titi atin bofuɛ. Ɔ maan anglo kwlaa nun’n e bo Ɲanmiɛn Sielɛ’n i jasin fɛ’n dɔ kaka. Andɛ nin andɛ, e te tu e klun e te di sran’m be delɛ junman sɔ’n.

Dɔ nga su’n, n te yo tukpacifuɛ’m be ayre. Sanngɛ n si kɛ dɔɔtrɔfuɛ’m be nun dan kpafuɛ bɔbɔ’n kwlá yoman naan tukpacɛ’n nin wie’n be wie. I sɔ’n ti’n, min ɲin o blɛ nga ɲrɛnnɛn’n nin tukpacɛ’n nin wie’n be su tranman lɛ kun’n i sin kpa. Mɛn uflɛ sɔ’n nun’n, ń má ɲán blɛ kaka ń súan ninnge nga Ɲanmiɛn yili be’n mɔ i wie yɛle klɔ sran wunnɛn’n be su like kpa. Kɛ ɔ fin min bakan nun’n, like nga n kunndɛ’n i bue kan w’a kpɛn su. Sanngɛ n lafi su kɛ i kpafuɛ’n te o min ɲrun lɔ.