Chaʼan maʼ ñumel ti yambʌ video

Chaʼan maʼanic miʼ pʌs i bʌ jini chaʼan bʌ video

UJTEM BɅ TIʼ TOJLEL

Doctoron, pero an chuqui ñumen wem bʌ tsaʼ c taja

Doctoron, pero an chuqui ñumen wem bʌ tsaʼ c taja

«¡JIÑI woli (choncol) bʌ laʼ subeñon jiñʌch com bʌ cʼʌlʌl cheʼ bʌ alʌlonto!». Jiñʌch tsaʼ bʌ c sube chaʼtiquil lac piʼʌl cheʼ ti 1971. Woli (yʌquel) c tech queʼtel (c troñel) bajcheʼ doctor i tsaʼ jaxto c jamʌ jiñi ñaxam bʌ j clínica. ¿Majquiyob jiñi tsaʼ bʌ c pejcayob, i chuqui jiñi com bʌ? Laʼto c subeñetla bajcheʼqui tsiʼ coltayon jiñi tsaʼ bʌ cʌlʌ lojon chaʼan mij qʼuel baqui bʌ jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal tij cuxtʌlel yicʼot chucoch mic ñop chaʼan tsʼitaʼ jachix yom chaʼan miʼ tsʼʌctiyel jiñi com bʌ cʼʌlʌl cheʼ bʌ alʌlonto.

Tsaʼ quila pañimil (chʼocʼayon) ti 1941 ti París (Francia), i jiñi c familia pʼumpʼun. Mic wen mulan cheʼ mij cʌntesʌntel, jin chaʼan, ñaʼtancula bajcheʼ cʼamel c chʼijyemlel cheʼ bʌ tsiʼ tajayon tuberculosis cheʼ bʌ 10 jaxto c jabilel i tsaʼ j cʌyʌ majlel ti escuela. Jiñi doctorob tsiʼ yʌlʌyob chaʼan yom jach totsʼolon come mach wis pʼʌtʌlic jiñi c pulmón. Jin chaʼan, cabʌl ora tsaʼ c pejca diccionario tac yicʼot tsaʼ c ñʌchʼta jiñi Radio Sorbona, chaʼan bʌ jiñi Universidad ti París. Wen tijicña tsaʼ cubi cheʼ bʌ jiñi doctorob tsiʼ yʌlʌyob chaʼan tsaʼix lajmiyon yicʼot chaʼan muqʼuix c mejlel ti chaʼ majlel ti escuela. Tsaʼ c ñaʼta: «Wen utsʼatax chuqui miʼ melob (chaʼleñob) jiñi doctorob». Cʼʌlʌl ti jimbʌ ora, tsaʼ caji c mulan c tsʼʌcan jiñi cʼamoʼ bʌ. Cheʼ bʌ jiñi c papá miʼ cʼajtibeñon chuqui com sujtel cheʼ bʌ ñucoñix, ti bele ora mic suben: «Com sujtel ti doctor». Cheʼ bajcheʼ jiñi tsaʼ caji c mulan chaʼan bʌ tsʼac tac.

JIÑI CIENCIA TSIʼ LɅCʼTESAYON TI DIOS

Jiñi c familia católicojob, pero joñon mach wen j cʌñʌyic Dios. I an cabʌl j cʼajtiya tac mach bʌ añic i jacʼbal. Jinto cheʼ bʌ tsaʼ cajiyon ti clase yaʼ ti universidad tsaʼ caji c ñop chaʼan añʌch majqui tsiʼ yʌcʼʌ jiñi cuxtʌlel.

Cʼajalto c chaʼan cheʼ bʌ cojaxto tsaʼ j qʼuele ti jumpʼejl microscopio jiñi célula tac am bʌ i chaʼan jiñi tulipán. Tsiʼ yʌcʼʌ ti toj sajtel c pusicʼal cheʼ bʌ tsaʼ j qʼuele chuqui miʼ mel jiñi célula tac cheʼ bʌ an baqui ticʌw o baqui tsʌwan. Tsaʼ j qʼuele jaʼel chaʼan jiñi citoplasma (junchajp am bʌ tiʼ malil jiñi célula) miʼ chutʼan cheʼ bʌ miʼ taj jiñi atsʼam i miʼ colel cheʼ bʌ mi la cʌcʼ ti jaʼ. Pejtelel ili miʼ yʌcʼ chaʼan jiñi cuxul tac bʌ mach bʌ colemic miʼ ñʌmʼañob yaʼ baqui miʼ yajñelob anquese miʼ qʼuextʌyel. Cheʼ bʌ tsaʼ j qʼuele bajcheʼ yilal an jiñi célula tac, tsaʼ c ñaʼta chaʼan mach cheʼ jach tsaʼ bajñel caji jiñi cuxtʌlel.

Cheʼ bʌ chaʼpʼejlix jab yaʼ añon ti universidad, tsaʼ c taja yan tac bʌ muʼ bʌ i pʌsbeñonla chaʼan añʌch Dios. Jumpʼejl ejemplo, ti jiñi clase baqui mi laj qʼuel bajcheʼ yilal melbil (pʌtbil) jiñi lac bʌcʼtal tsaʼ j qʼuele chaʼan jiñi bajcheʼ melbil jiñi i bʌntʌlel laj cʼʌb miʼ coltañonla chaʼan miʼ mejlel lac ñijcan yicʼot lac sʌtsʼ jiñi lac yalob cʼʌb. Wen utsʼatax bajcheʼ acʼbil jiñi lac músculo, lac ligamento yicʼot la calʌ chijil tac. Jumpʼejl ejemplo, tsaʼ j cʌñʌ chaʼan tʼoxbil ti chaʼpʼejl jiñi la calʌ chijil tsuyul bʌ tiʼ yal laj cʼʌb yicʼot ti jumpʼejl músculo am bʌ tiʼ bʌntʌlel laj cʼʌb. Cheʼ bajcheʼ jiñi mero tocol miʼ cʌytʌl, i tiʼ yojlil miʼ ñumel yambʌ la calʌ chijil muʼto bʌ i cʼotel tiʼ ñiʼ la calʌ cʼʌb. Cheʼ cheʼ an bajcheʼ iliyi miʼ yʌcʼ chaʼan wen miʼ yajñel jiñi i chaʼpʼejlel la calʌ chijil. Cheʼ jaʼel, jiñi la calʌ chijil tac tsuyul miʼ yajñel ti lac bʌquel come an lac chaʼan tejido tac wen tsʌts bʌ. Cheʼ machic an ili tejido tac, jiñi lac chijil tac miʼ mejlel ti cʼajlel loqʼuel yaʼ ti lac bʌquel am bʌ ti la calʌ cʼʌb cheʼ bʌ miʼ sʌjtsʼel. Tsaʼ mejli j qʼuel chaʼan añʌch juntiquil wen am bʌ i ñaʼtʌbal tsaʼ bʌ i meleyonla.

Tsaʼ caji c ñumen mulan j cʌn tiʼ tojlel jiñi tsaʼ bʌ i yʌcʼʌ laj cuxtʌlel cheʼ bʌ tsaʼ j qʼuele pejtelel muʼ bʌ i yujtel cheʼ bʌ miʼ yilal pañimil juntiquil alʌl. Cheʼ bʌ jiñi alʌl yaʼto an tiʼ ñʌcʼ i mamá maxto añic miʼ bajñel jap icʼ come jinto miʼ chʼʌm jiñi icʼ muʼ bʌ i jap i mamá. Jin chaʼan maxto colemic jiñi alvéolos, ili lajal bajcheʼ jumpʼejl alʌ globo am bʌ tiʼ mal jiñi lac pulmón. Cheʼ bʌ lʌcʼʌlix yom miʼ yilan pañimil jiñi alʌl, tiʼ malil jiñi alvéolos miʼ joy pujquel junchajp cʌmbil bʌ bajcheʼ surfactante. Cheʼ jiñi, cabʌl chuqui miʼ yujtel cheʼ bʌ miʼ yilal pañimil jiñi alʌl i cojaxto miʼ jap icʼ. Ti ñaxan chʼubul jiñi i mal i pusicʼal jiñi alʌl i miʼ ñujpʼel chaʼan jiñi chʼichʼ miʼ ñumel yaʼ tiʼ pulmón. Ti jiñi bʌ ora, jiñi surfactante miʼ coltan jiñi alvéolos chaʼan miʼ mejlel i tempan icʼ. Cheʼ jiñi, jiñi alʌl muqʼuix i mejlel i bajñel jap icʼ.

Tsaʼ c mulaj j cʌn majqui tsiʼ mele pejtelel iliyi, jin chaʼan tsaʼ caji c wen pejcan jiñi Biblia. Tsaʼ c mulaj c pejcan tsaʼ bʌ i sube Dios jiñi tejclum Israel añix ñumen ti 3 mil jab chaʼan chuqui tac yom miʼ melob chaʼan sʌc miʼ yajñelob. Dios tiʼ sube jiñi israelitajob chaʼan yom miʼ mujlañob jiñi i taʼ, chaʼan yom miʼ chʌcʌ sʌqʼuesañob i bʌ ti jaʼ yicʼot chaʼan yom miʼ yʌcʼob ti cuarentena majqui jach woli bʌ i taj jumpʼejl cʼamʌjel muʼ bʌ i mejlel i toy yambʌlob (Lv. 13:50; 15:11; Dt. 23:13). Jiñi Biblia muqʼuix i wʌn al pejtelel iliyi, pero an jaxto cheʼ bʌ 150 jab cheʼ bʌ jiñi científicob tsaʼ caji i qʼuelob bajcheʼ miʼ puc i bʌ jiñi cʼamʌjel tac. Tsaʼ j qʼuele jaʼel chaʼan jiñi mandar tac am bʌ yaʼ ti libro chaʼan Levítico chaʼan bajcheʼ yom miʼ cʌntan i bʌ jiñi wiñic yicʼot jiñi xʼixic miʼ coltan chaʼan wen miʼ yajñel jiñi tejclum (Lv. 12:1-6; 15:16-24). Tsaʼ cʼoti c ñaʼtan chaʼan jiñi tsaʼ bʌ i mele pejtelel chuqui tac an tsiʼ yʌqʼue ili mandar jiñi israelitajob chaʼan i wenlelob yicʼot chaʼan tsiʼ yʌqʼue i bendición jiñi xjacʼtʼañobʌch bʌ. Tsaʼ j qʼuele chaʼan jiñi Biblia tilemʌch ti Dios. Pero maxto cujilic chuqui i cʼabaʼ jiñi Dios.

¿BAJCHEʼ TSAʼ J CɅÑɅ QUIJÑAM YICʼOT JEHOVÁ?

Joñon quicʼot Lydie cheʼ bʌ tsaʼ ñujpuñiyon lojon, ti 3 chaʼan abril, 1965.

Woliyonto ti clase ti universidad cheʼ bʌ tsaʼ j cʌñʌ juntiquil xchʼoc i cʼabaʼ Lydie. Tsaʼ c mulaj lon c bʌ i tsaʼ ñujpuñiyon lojon ti 1965. Ojlil jax yom chaʼan mi cujtesan jiñi j carrera. An 6 lon calobil, ti 1971 añix uxtiquilob. Lydie an i wen coltayon ti queʼtel bajcheʼ doctor yicʼot tic familia.

Cheʼ bʌ maxto c jamʌ j clínica, uxpʼejl jab tsaʼ c chaʼle eʼtel ti jumpʼejl hospital. Cheʼ jiñi, tsaʼ cʼoti ti consulta jumpʼejl xñujpuñel, jiñi tsaʼ bʌ c taja ti tʼan ti ñaxan. Cheʼ bʌ muqʼuix caj c tsʼijbun chuqui ti tsʼac yom miʼ jap jiñi wiñic, jiñi i yijñam tiʼ subeyon: «Doctor, a wocolic, aqʼuen tsʼac mach bʌ añic i chaʼan chʼichʼ». Tsaʼ toj sajti c pusicʼal i tsaʼ j cʼajtibe: «¿Tiʼ sujm? ¿Chucoch?». Tsiʼ jacʼbeyon: «I testigojon lojon Jehová». Maʼañic baʼ ora ubibil c chaʼan tiʼ tojlel jiñi i testigojob Jehová yicʼot chuqui miʼ ñaʼtañob chaʼan jiñi chʼichʼ. Jiñi xʼixic tsiʼ locʼsa i Biblia i tsiʼ pʌsbeyon chucoch maʼañic miʼ chʼʌm chʼichʼ (Hech. 15:28, 29). Cheʼ jiñi tiʼ subeyoñob chuqui mi caj i mel jiñi i Yumʌntel Dios: Mi caj i jisan jiñi wocol, jiñi cʼamʌjel yicʼot jiñi chʌmel (sajtel) (Apoc. 21:3, 4). Wen tijicñayon tsaʼ c subeyob: «¡Jiñi woli bʌ laʼ subeñon jiñʌch com bʌ cʼʌlʌl cheʼ bʌ alʌlonto! ¡Tsaʼ sujtiyon ti doctor chaʼan mij coltan jiñi lac piʼʌlob!». Wen tijicñayon, jin chaʼan tsaʼ lon c chaʼle tʼan hora i media. Cheʼ bʌ tsaʼ sujtiyob jiñi xñujpuñel, mach católicojoñix tsaʼ cubi c bʌ tic pusicʼal. Cheʼ jaʼel tsaʼ j cʌñʌ chaʼan jiñi tsaʼ bʌ i mele chuqui tac an añʌch i cʼabaʼ: Jehová.

Jiñi xñujpuñel uxsujtel tsajñiyob tij clínica, i ñumen ti jumpʼejl hora tsaʼ c chaʼle lon tʼan. Tsaʼ c pʌyʌyob ti cotot chaʼan miʼ mejlel lon c ñumen al chaʼan bʌ jiñi Biblia. Lydie tsaʼʌch i jacʼʌ estudio yicʼoton lojon, pero maʼañic miʼ ñop chaʼan an cʌntesa tac mach bʌ i sujmic tsaʼ bʌ pʌsbentiyon lojon yaʼ ti católica. Jin chaʼan tsaʼ c pʌyʌ ti cotot jiñi sacerdote. Wen acʼʌlelix tsaʼ j cʌyʌ cʌl lojon jiñi cʌntesa tac muʼ bʌ i pʌsob yaʼ ti Iglesia i jin jach jiñi Biblia tsaʼ lon j cʼʌñʌ. Jiñi tsiʼ colta i ñop Lydie chaʼan i sujmʌch muʼ bʌ i pʌsob jiñi i testigojob Jehová. Cʼʌlʌl ti jimbʌ ora, tsaʼ bej coli jiñi lon j cʼuxbiya ti Jehová, i tsaʼ lon c chʼʌmʌ jaʼ ti 1974.

TSAʼ CɅCʼɅ JEHOVÁ TI ÑAXAN

Jiñi tsaʼ bʌ j cʌñʌ chaʼan jiñi ñaʼtʌbil bʌ i chaʼan Dios ti lac tojlel tsiʼ coltayon chaʼan mic ñaʼtan baqui bʌ jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal. Joñon quicʼot Lydie tsaʼ lon j qʼuele chaʼan jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal jiñʌch cheʼ mi lon c melben i yeʼtel Jehová. Tsaʼ c chaʼle lojon c wersa chaʼan mij cosan lon calobilob cheʼ bajcheʼ miʼ yʌl jiñi Biblia. Tsaʼ c chaʼle lon wersa chaʼan jiñi lon j cʼuxbiya ti Dios yicʼot tiʼ tojlel lac piʼʌlob jiñʌch muʼ bʌ i coltañon lojon chaʼan temel mi lon cajñel ti lon c familia (Mat. 22:37-39).

Jiñi lon calobilob yujilob chaʼan joñon quicʼot Lydie mic laja aleʼ lojon chuqui yom miʼ mejlel. An i tajol, mucʼ jach c tseʼtan lojon cheʼ bʌ mi lon j cʼajtesan. Jiñi lon calobilob yujilob chaʼan yaʼ ti lon cotot yom miʼ jajqʼuel tsaʼ bʌ i yʌlʌ Jesús: «Cheʼ mi laʼ wʌl chaʼan an chuqui mi caj laʼ mel, melela, cheʼ mi laʼ wʌl chaʼan an chuqui maʼañic mi caj laʼ mel, mach laʼ mel» (Mat. 5:37). Jumpʼejl ejemplo, cheʼ bʌ juntiquil quixicʼal (quixicpʼeñal) an 17 i jabilel, Lydie maʼañic tsiʼ yʌcʼʌ ti loqʼuel yicʼot i yamigojob. Cheʼ jiñi juntiquil xchʼoc tiʼ sube: «Mi jiñi a mamá maʼañic miʼ yʌqʼuet ti loqʼuel, suben a papá». Pero jiñi quixicʼal tsiʼ jacʼbe: «¿I chucochto? Tiʼ pejtelel ora lajalob i tʼan». Jiñi lon calobilob tsiʼ qʼueleyob chaʼan joñon quicʼot Lydie temel mic jacʼ lojon jiñi principio tac am bʌ ti Biblia. Mi cʌqʼuen lojon wocolix i yʌlʌ Jehová come ili ora cabʌl lon c familia Testigojoʼ bʌ.

Jiñi i sujmlel tsiʼ coltayon j qʼuel baqui bʌ jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal. Pero tsaʼ c mulaj c bej cʼʌn jiñi queʼtel bajcheʼ doctor chaʼan mij coltan jiñi hermanojob. Jin chaʼan, tsaʼ cajiyon ti coltaya yaʼ ti Betel ti París i ti wiʼil yaʼ ti Betel tsaʼ bʌ mejli ti Louviers. Añix lʌcʼʌ 50 jab j cajel ti ajñel ti Betel. Cʼʌlʌl ti jimbʌ ora, tajbil c chaʼan cabʌl camigojob betelitajoʼ bʌ. An ñumeñix bʌ ti 90 i jabilelob. Ti jumpʼejl bʌ qʼuin tsaʼ j cʌñʌ juntiquil tsijib betelita i tsaʼ cubi chaʼan añix 20 jab tsaʼ j colta chaʼan miʼ yilan pañimil.

QʼUELBIL C CHAʼAN CHAʼAN JEHOVÁ MIʼ WEN CɅNTAN I TEJCLUM

Am bʌ i coltayon chaʼan miʼ colel majlel jiñi j cʼuxbiya ti Jehová jiñʌch cheʼ mij qʼuel bajcheʼ miʼ cʌntan yicʼot miʼ coltan jiñi i tejclum tiʼ coltaya i yorganización. Jumpʼejl ejemplo, tiʼ tejchibal majlel jiñi jabil 1980, jiñi Junmojt muʼ bʌ i pʌsob bij tsiʼ waʼchoco jumpʼejl programa yaʼ ti Estados Unidos chaʼan ñumen wen miʼ mejlelob ti tʼan jiñi i testigojob Jehová yicʼot jiñi doctorob.

Cheʼ jiñi, ti 1988, jiñi Junmojt muʼ bʌ i pʌsob bij tsiʼ mele jumpʼejl departamento i cʼabaʼ Oficina baqui miʼ yʌjlel chaʼan bʌ jiñi hospital tac. Ti ñaxan, ili departamento jiñʌch muʼ bʌ i qʼuel jiñi Comité muʼ bʌ i pejcan doctorob, tsaʼ bʌ ajqʼui ti Estados Unidos chaʼan miʼ coltan jiñi Testigojob chaʼan miʼ tajob wem bʌ tsʼac. Cheʼ bʌ ili comité tac tsaʼ ajqʼui ti yan tac bʌ país, tsaʼ waʼchoconti jaʼel ti Francia. Miʼ yʌcʼ ti toj sajtel c pusicʼal cheʼ bʌ mij qʼuel bajcheʼqui jiñi i yorganización Jehová miʼ wen cʌntan jiñi hermanojob cʼamoʼ bʌ cheʼ bʌ ñumen i cʼʌjñibal i chaʼañob.

TSAʼɅCH TSʼɅCTIYI JIÑI COM BɅ

Muʼto c wen mulan lojon c sub jiñi wen tʼan chaʼan bʌ i Yumʌntel Dios.

Jiñi tsaʼ bʌ c ñaxan mulaj jiñʌch chaʼan tac bʌ tsʼac. Pero cheʼ bʌ tsaʼ j qʼuele chuqui jiñi ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal chaʼañon, tsaʼ j qʼuele chaʼan anto junchajp ñumen ñuc bʌ i cʼʌjñibal: Jiñʌch cheʼ mi laj coltan jiñi lac piʼʌlob chaʼan wen miʼ yajñelob yicʼot Jehová, jiñi muʼ bʌ i yʌqʼueñonla laj cuxtʌlel. Cheʼ bʌ tsaʼ c chaʼle c bʌ ti jubilar, joñon quicʼot Lydie tsaʼ ochiyon lojon bajcheʼ precursor regular, i ti jujumpʼejl uw cabʌl ora mic sub lojon jiñi wen tʼan chaʼan bʌ i Yumʌntel Dios. Mic chaʼlen lon wersa chaʼan mi lon c mel ili eʼtel muʼ bʌ i coltan lac piʼʌlob.

Joñon quicʼot Lydie ti 2021.

Mic chaʼlen wersa chaʼan mij coltan jiñi cʼamoʼ bʌ. Pero mij qʼuel chaʼan mi jiñicto jiñi ñumen wem bʌ doctor miʼ mejlel i luʼ tsʼʌcan jiñi cʼamʌjel tac o i jisan jiñi chʌmel. Jin chaʼan, comix miʼ cʼotel i yorajlel chaʼan miʼ jilel jiñi cʼuxyajiyel, jiñi cʼamʌjel tac yicʼot jiñi chʌmel. Ti jiñi Pañimil woli bʌ i lʌcʼtiyel mi caj i mejlel c ñumen cʌn jiñi melbil tac bʌ i chaʼan Dios, cheʼ bajcheʼ jiñi lac bʌcʼtal. Cheʼʌchi, tsaʼix lamital tsʼʌctiyi jiñi com bʌ cʼʌlʌl cheʼ bʌ alʌlonto. Cujil chaʼan muʼto caj i tilel jiñi ñumen wem bʌ.