Skip to content

Skip to table of contents

ONDOOFENITOLI

Mi fende wan sani di bun moo deesi

Mi fende wan sani di bun moo deesi

‘DEN sani di mi be e howpu senten di mi be nyoni o kon tuu!’ A so mi taigi wan toowpaa di be kon a dataa aini 1971. Aini a yali de mi toon dataa, neen mi opo a dataa-osu fu mi. Sama na a toowpaa ya? San na a sani di mi be e howpu senten? Meke mi gi yu a toli fa den sani di den sama ya taigi mi a dei de meke mi poti wan moo pelensipali sani a fesi aini mi libi. Den sani ya meke mi bigin biibi tu taki den sani di mi be e howpu senten di mi be nyoni o kon tuu.

Mi meke aini 1941 aini a foto Parijs, a Faansikondee. Mi be lobi sikoo. Ma di mi be abi tin yali, dataa taigi mi taki mi á mu go a sikoo moo, bika mi be siki a mi fukufuku. A sani ya be hati mi te. Ma den dataa be taigi mi taki mi á mu fooseli, bika mi fukufuku be swaki. Neen meke a omen mun mi be de a osu. A ten di mi be de a osu, mi be e leisi buku efuso e aliki den sani di den leliman fu a universiteit a Parijs be e kon taki a laadiyow. Bakaten di mi betee, a dataa taigi mi taki mi be sa go a sikoo baka. Ná pikin poolo mi poolo di a taki a sani ya. Mi denki a miseefi taki: ‘Den dataa e du wan bun wooko.’ Neen meke fanafu a ten de mi be wani toon dataa fu e deesi sama tu. Te nda be akisi mi san mi be wani du te mi kon bigi, ala yuu mi be e piki en taki mi wani toon dataa.

DEN SANI DI MI LELI A SIKOO MEKE MI KON KOOSUBE A GADU

Mi anga mi osufamii be e go a Lomusu keliki, ma mi á be sabi fuu sani fu Gadu. A omen akisi mi be abi. A di mi go a sikoo fu leli toon dataa fosi mi bigin biibi taki wan sama musu de di meke ala sani.

Mi sabi a fosi leisi ete di mi luku wan tulip-boomiki a wan masini ondoo. Mi be foondoo di mi si fa den cel fu a boomiki ya e kibii denseefi te a peesi koo tumisi, efuso te a peesi waan tumisi. Mi be si tu taki wan sani de aini den cel di e hali nyoni te sawtu kisi en, ma ai kon moo bigi te i poti en aini kiin wataa. A den sani ya meke den sani enke boomiki anga taa pikin meti poi tan a libi te a peesi waan efuso te a koo. Di mi si a foondoo fasi fa den cel meke, mi bigin biibi taki wan sama musu de di meke ala sani.

Aini a du fu tu yali di mi be e leli fu toon dataa, mi bigin si moo kiin taki Gadu de tuutuu. Di u be e luku fa libisama sikin meke, u kon si taki a u tiki-ana e yeepi u fu faw u finga anga fu tiiki en. A fasi fa den tetei fu wi ana e wooko makandaa anga den bon di de a wi ana, a wan foondoo sani. Wan fu den sani di mi leli, a taki den teitei fu wi ana nai go langalanga a u finga. Wan pikin tetei de di e tyai a gaan tetei fi yu ana go na a bon fi i finga. A pikin tetei ya paati a tu. Neen meke ete wan gaan tetei pasa na a pikinwan ya ondoo go ai finga ede. Na a sani ya e holi den teitei fi yu ana a wan peesi. Den pikin tetei ya de koosube fu den bon fi i finga. Efu den finga fu wi á be meke na a fasi ya, den tetei fu wi ana be o taanga. A sani ya be o meke u finga á poi wooko bun. Di mi luku den sani ya, mi kon si taki a Sama di meke libisama koni tuutuu.

Mi be kon moo lobi a Sama di meke ala sani di mi luku a fasi fa wan pikin e boo te a meke. Mi leli taki te wan pikin de aini en mma bee a ná abi fu boo, bika na a kumbatetei ai fende ala san a abi fanowdu. Te a pikin de aini bee, wantu pikin saka e de aini den fukufuku fi en, ma winta nai de aini. Ma wantu wiki fosi a pikin meke, wan sowtu fatu e meke aini den saka ya. Baka te a meke, wantu foondoo sani e pasa di e meke a poi hali boo. A fosi sani, a taki a olo di de na a pikin ati e tapu, da a ati e pompu buulu go na a fukufuku. Baka dati, a fatu di be meke aini den saka fu den fukufuku e meke winta go aini den fukufuku gawgaw. Te ala den sani ya pasa, da a pikin seefi e hali boo.

Mi be wani sabi a Sama di meke ala den sani ya, neen meke mi bigin leisi Beibel. Mi be foondoo di mi si den weiti di Gadu be gi den Islayelisama moo enke 3000 yali pasa. Den weiti ya be e soi den taki den be mu kiin. Wan fu den weiti ya be e taki den mu diki olo te den be e go a weisei. Wan taa weiti e taki den be mu e wasi ala yuu. Efu den be si taki wan sama abi wan siki di be sa kisi taawan makiliki, den be mu poti a sama wawan a wan peesi (Lef. 13:50; 15:11; Deit. 23:13). A langa ten Beibel be taki fu den sani ya, ma a taade ya fosi sabiman kon si fa son siki e paati. Boiti dati, den weiti di e taki fu man anga uman libi be e yeepi den Islayelisama fu den á kisi son siki (Lef. 12:1-6; 15:16-24). Mi be kon si taki a Sama di meke ala sani be gi den Islayelisama den weiti ya fu di a be wani sani waka bun anga den. A be e belesi den te den be e holi den weiti ya. Den sani ya meke mi bigin biibi taki a Gadu a Beibel komoto, ma mi á be sabi a nen fu a Gadu ya ete.

BAKA DI MI TOOW, MI KON LELI SABI YEHOFA

Mi anga Lydie di u toow na a 3 april 1965

Di mi be de a universiteit, mi miti wan yonkuu uman den e kai Lydie. Mi be kon lobi a uman ya, neen meke mi toow anga en aini 1965. Aini 1975 mi anga Lydie be abi dii pikin kaba, bakaten u meke ete dii. Lydie be e holibaka gi mi aini a osufamii anga a wooko di mi be e du.

Mi wooko aini wan ati-osu dii yali langa fosi mi opo mi eigi dataa-osu. A á langa baka di mi opo a dataa-osu ya, neen wan yonkuu toowpaa kon a dataa. A den sama ya mi be e taki na a bigin fu a toli ya. Di mi teke a pampila fu sikiifi deesi gi a man, a uman fi en taigi mi taki: ‘Gaantangi, den deesi á mu abi buulu aini baa.’ A sani ya be foondoo mi, neen meke mi taki: ‘Oo, saide?’ A piki mi taki: ‘Bika wi a Yehofa Kotoigi.’ Mi á be sabi sama a den Yehofa Kotoigi anga saide den nai teke buulu. Neen meke a uman teke en Beibel neen a soi mi saide den nai teke buulu (Toli 15:28, 29). Baka dati, en anga en man soi mi taki aini a ten di e kon a Kownukondee fu Gadu o puu siki, pina, anga dede (Openb. 21:3, 4). Di mi yee a sani ya, mi taki: ‘Den sani di mi be e howpu senten di mi be nyoni o kon tuu! A fu di mi be wani yeepi sama meke mi toon dataa.’ Mi poolo te di mi yee den sani ya, neen meke u taki wan anga afu yuu langa. Den leli mi taki a nen fu a Sama di meke ala sani a Yehofa. Di mi anga den sama ya kaba taki, mi á be wani go a Lomusu keliki moo.

A dii leisi a toowpaa ya kon na a dataa-osu fu mi. Ala yuu te den be kon, u be e taki moo enke wan yuu langa. Neen meke mi kai den kon a mi osu fu u be sa taki moo fu Beibel. Lydie be e kon sidon anga u te u be e sutudeli, ma a á be wani biibi taki den sani di u be e leli na a Lomusu keliki a ná be tuu. Neen meke mi kai wan pilisite fu a keliki ya kon a wi osu. Di a kon a omen yuu langa wi anga en taki fu den sani di u be e leli a keliki anga den sani di u be e leli aini Beibel. Na a sani ya meke Lydie bigin biibi taki den sani di den Kotoigi be e leli wi a tuu. Bakaten u be kon moo lobi Yehofa, neen meke u paamisi en taki wi o libi enke fa a wani neen u dopu aini 1974.

MI POTI YEHOFA NA A FOSI PEESI AINI MI LIBI

Di mi kon sabi den sani di Yehofa be wani du gi libisama, wan taa sani toon a moo pelensipali sani aini mi libi. Fanafu a ten de mi anga Lydie bigin poti a dini di wi e dini Yehofa na a fosi peesi aini u libi. U be wani kiya den pikin fu wi anga den leli fu Beibel, neen meke u be e leli den taki den mu lobi Gadu anga taa sama. A sani ya meke u kon moo koosube a useefi enke osufamii.​—Mat. 22:37-39.

Den pikin be sabi bun taki ala yuu mi anga Lydie be e taki fiti fosi u du wan sani. Den be sabi taki ala yuu u be e wooko anga a sani di Yesesi be taki. A be taki: ‘Te i taki iya, a mu tan iya, te i taki nono, a mu tan nono’ (Mat. 5:37). Mi sabi ete taki wan leisi wan fu den meisyo fu u di be abi 17 yali, be wani go koi anga wan kulu yonkuuwan. Lydie á be wani a go, neen meke wan fu den yonkuuwan aini a kulu taigi en taki: ‘Efi i mma á wani, akisi i dda.’ Ma a meisyo fu u taigi en taki: ‘Mi ná abi fu akisi en seefi. Den musu taki fiti kaba.’ Den pikin fu u be e si kiin taki ala u tu man be e wooko anga san Beibel e taki. Wi e gi Yehofa daa taki nownow omen fu den famii fu wi e dini en anga den hii ati.

A dini di mi e dini Yehofa na a moo pelensipali sani aini mi libi, neen meke mi be wani koboloiki a dataa-wooko fu yeepi den baala anga sisa fu mi. Mi poti mi nen fu wooko enke wan dataa na a Betel fu Parijs. Bakaten di den foloisi a Betel-osu go na a foto Louviers, mi go yeepi anda tu. A moo enke 50 yali kaba mi e yeepi a Betel. A omen mati mi fende aini ala den yali ya. Son wan fu den pasa 90 yali nownow. Mi sabi ete taki wan leisi di mi miti wan fu den nyun baala di be kon wooko a Betel, mi kon yee taki a mi a be a dataa di be meke anga en mma wan sani fu 20 yali pasa.

MI SI FA YEHOFA E BOOKO EN EDE ANGA A FOLUKU FI EN

Aini den yali di pasa mi kon moo lobi Yehofa, bika mi si fa ai koboloiki a olikanisâsi fu kibii a foluku fi en anga fu yeepi den. Na a pisiten fu a yali 1980, den baala di e tii a wooko a hii goontapu poti wan kulu sama na Ameekankondee fu yeepi den dataa, anga den sama di e wooko na a ati-osu fu fusutan moo bun saide Yehofa Kotoigi nai teke buulu.

Aini 1988, den baala ya opo wan nyun kantoo a Betel di be e taki fu dataa toli. A den baala di be e wooko na a kantoo ya be e teke fesi na a ati-osu komte di be opo bakaten na Ameekankondee. A ati-osu komte be e yeepi baala anga sisa fu fende dataa di be de kabakaba fu yeepi den sondee buulu. Bakaten den opo ati-osu komte na a Betel fu Faansikondee anga omen taa kondee ete. Mi e foondoo te mi si fa a olikanisâsi fu Yehofa e meke moiti fu yeepi den baala anga sisa di siki.

A SANI DI MI BE E HOWPU O KON TUU

Nownow wi e piisii te wi e paati a bun nyunsu fu Gadu Kownukondee

Ná pikin lobi mi lobi a dataa-wooko. Ma mi kon si taki a moo pelensipali fasi fu deesi wan sama a fu yeepi en fi en anga Yehofa, a Sama di meke ala sani, toon mati. Baka di mi go anga pensyun, mi anga Lydie bigin du a pioniliwooko. A omen yuu langa wi e peleiki fu leli sama a bun nyunsu fu a Kownukondee. Wi e meke moiti fu du ala san u poi fu du a wooko ya.

Mi anga Lydie aini 2021

Nownow mi e deesi siki sama ete. Ma mi sabi taki den moo bun dataa di de a goontapu seefi, á poi deesi ala den siki di de nownow. Neen meke mi e wakiti a dei te pen, siki, anga dede ná o de moo. Mi sabi taki a ná o teke langa moo. Na a ten de mi o libi fu teego. Neen meke mi o poi leli finifini fa Gadu meke libisama sikin anga ala den taa sani di a meke. Afu fu den sani di mi be e howpu di mi be nyoni kon tuu kaba. Ma mi sabi taki aini a ten di e kon ala den o kon tuu.