Joʼuushi taya soʼu 1941 chaa París (Francia), nnojoishii washirüin na wayuu kachooinkana taya. Ayuuijaashi taya wanaa sümaa polooin touyase, kamüsoina tü tanainkat. Nnojoluichipa süpüla koleejiain taya, mojusü maʼin taaʼin sutuma tia. «Jimatachoinjachi pia pipialuʼu, nnojotsü anain süsanalaaya paaʼin», müshii na tottootkana tamüin. Soʼu kojuya kashi taashajeʼerüin wanee diccionario jee taapajüin tü ojuʼitakat suluʼu tü raawia Sorbona chajatkat suluʼu Universidad de París. Talatüsü maʼin taaʼin naküjapa tamüin na tottootkana anaichipain taya otta eeichipain süpüla koleejiain tachikuaʼa. «Anashaatasü tü naaʼinrakat na tottootkana», müshi taya taleʼeruʼu. Soʼujeʼereʼeya tia, aʼyataweeshi taya süchiirua takaalinjain na ayuuikana. Nüsakirawalin taya chi tashikai kasain taʼyataweein anain miyoʼupa taya, «tottooluinjachi taya», maʼwaishi taya nümüin. Shiakalaka taaʼinmaain maʼin tia.

Mayaainjeʼe katoolikoin tashikai sümaa teikat, nnojotsü wainmain maʼin kasa tatüjaka nüchiki Maleiwa, wainma kasa tatüjaweeka aaʼu nüchiki. Tekerotopa suluʼu Universidad süpüla tottooluinjachin taya, tayaawatüin maʼin saaʼu nnojoluin eejaʼalaain sümüin tü kasakalüirua.

Sotusü taaʼin tü palajatkat takua teʼrüin sükajee wanee microscopio tü célula sünainkat süsii wanee wunuʼu. Ponusü maʼin taaʼin süka suʼwanajaain süleʼeruʼu tü célulakat süpüla saaʼinmajüin suulia jemiai jee walatshi. Eesü wanee kasa süleʼeruʼuka tü célula kanüliakat citoplasma, müsü aka saaʼin süjü wunuʼu. Ponusü taaʼin sutuma sümotsoojuin sutuma ichii otta shimiyoʼulaain sutuma wüin. Sutuma tia otta waneirua kasa aʼyataaka süleʼeruʼu tü célulakat, eesü süpüla shikiʼralaain saʼaka jemiai jee walatshi tü kasa katakalü oʼu. Sünainjee tekirajaain sünain sukuwaʼipa tü célulakat, tayaawata aaʼu nnojoluin sukumajaain sümüiwaʼa tü kasakalüirua.

 Piamapa juya taya sünain ekirajawaa süpüla tottooluinjachin taya, tayaawata maʼin aaʼu eein chi Maleiwakai. Wekirajaapa sünain sütapaʼa wayuu, weʼrüin anain maʼin sukuwaʼipa watüna süka eein süpüla wayürülüin wajapü jee wasürülüin shia. Sukuwaʼipa tü weʼirukukat sümaa tü weipüsekat, anashaatasü maʼin shia süka saapajiraain süsüla watüna süpüla ichein maʼin shia sünain weipüse. Tekirajaa anainrü tü nüsülakat wanee wayuu aapaaka niʼiruku sümaa niipüse nütüna, piamajaasü sünainmüin najapira. Pasanainjee sünainjee tia piamasükat, eesü wane nüsüla antiraaka sajaʼttiamüin najapü jee nnojotsü akutulaain shia. Tü nüsülakat ichesü shia sünain niipüse sünainjee ichein niʼiruku. Nnojorüle müin shia, eesü süpüla saakajaain sünainjee niipüse nüchechetpa najapü. Tayaawataka aaʼu kekiin maʼin chi Akumajakai nütapaʼa wayuu.

Kojutashaatashi tamüin chi Kakumalakai tü kasakalüirua tekirajaapa sünain sukuwaʼipa süpüla jemelinjachin wanee joʼuu. Wanee joʼuu süleʼeruʼuiwaʼaya nii, saapüin tü süsanalaayakat naaʼin suluʼupünaa niyüülain numuchoʼujeejatka. Müsüjeseʼe nnojoluin shipirajaain süsanalaaya naaʼin tü makat aka saaʼin wotsachein eeka suluʼu nüsoso chi joʼuukai. Waneirua kaʼi süpülapünaa jemelin nia, ekerotusü suluʼumüin tia wotsacheinkat wanee kasa müsü aka saaʼin seita. Nüsanalaapa naaʼin chi joʼuukai jemeitpa nia, wainma kasa anashaatasü alataka. Wanee koʼushichon sünainka naaʼin chi joʼuukai asürülaasü shia süpüla sülatüin tü ishakat sünainmüin nüsoso. Sutuma tü seita ekerotkat suluʼu tü wotsakat eeitpa süpüla shipirajaain nüsanalaaya naaʼin chi joʼuukai. Makalaka eein süpüla nüsanalaain naaʼin süka naaʼin nümüiwaʼa.

Teʼraajee amüinchi chi Kakumalakai tia kasakalüirua, müsüjeseʼe taashajeʼerüin maʼin tü Bibliakat. Kamalainshaatasü maʼin tamüin taashajeʼerapa tü pütchi nüpansaajakat Maleiwa namaa na israelitakana eere nuluwataain naya sünain waneirua kasa süpüla nnojoliin ayuulin naya, eetaairü maʼaka 3.000 juya süchikijee tia. Nuluwataain Maleiwa na israelitakana süpüla nojoitüinjatüin tü chüʼükat wattaluʼu suulia shipia wayuu, noʼlojoowalinjatü najapü jee nakatalüinjachi chi eekai ayuulin (Lev. 13:50; 15:11; Deut. 23:13). Mayaainjeʼe kakaliairüin maʼin süküjain tü Bibliakat süchiki tia, eetaairü maʼaka 150 juya alatüitpakat nayaawataka aaʼu na científicokana sukuwaʼipa sülatiria wanee ayuulii. Anashaatasü tü nuluwataakalü anain Maleiwa na israelitakana süchiki tü saaʼinrajatkat wanee wayuu süntapa sükashia, shiʼyotoonüinjatü nüta wanee joʼuu otta waneirua kasa eeka süpüla ayuulin atuma na israelitakana (Lev. 12:1-6; 15:16-24). Tayaawata aaʼu nuluwataain tia chi Kakumalakai tü kasakalüirua namüin na israelitakana süpüla anainjatüin nakuwaʼipa jee anakuwaʼipatshii nutuma na oonookana sümaa. Pansaaitpa maʼin tamüin shiimain nünüikin Maleiwa tü Bibliakat. Soʼunnaa tia nnojotyülia tatüjaain aaʼu kasaichin nünülia Maleiwa.

Suluʼupa taya tü eʼiküleekat miyoʼu, teʼraajüin wanee majayüt kanüliaka Lydie. Wamüraajiraaka jee kasaatshii waya soʼu 1965. Soʼu 1971, apünüinshii na wachonniikana, shiasaʼa mapa eeshii apünüinshii, aipiruaka napüshuaʼa. Sükaalinjain maʼin taya taʼwayuuse sünain aaʼinmajaa wachonnii jee sünain aʼyatawaa.

Apünüin juya taʼyataain suluʼu wanee pitaat. Shiasaʼa mapa, aʼyataashi taya tamüiwaʼa. Soʼu wanee kaʼi, antüshi wanee wayuu sümaa nuʼwayuuse  sünain eʼrajeʼeraa. Naya na wayuu taashajaakana achiki paala. Süpülapünaa tashajüin tü emiraluushi nasüinjatkat, sümaka tamüin nuʼwayuuse chia wayuukai: «Nnojoishii waya asüin emiraluushi eekai kaʼakain isha». Ponusü maʼin taaʼin tia, tamaka sümüin: «¿Shiimain?, ¿jamüsün?». Sümaka tamüin: «Aküjalii waya pütchi nüchiki Jehová». Eeiwalia taapüin nachiki na aküjaliikana pütchi nüchiki Jehová otta süchiki nnojoluin neʼiteʼerüin isha nanain. Saashajeʼeraka tamüin wanee pütchi suluʼujee tü Bibliakat aashajaaka süchiki tia (Aluw. 15:28, 29). Naküjaka tamüin tü kasa eeinjatkat nuluwataapeena Maleiwa: nnojoleerü eein müliaa, ayuulii jee outaa (Alat. Map. 21:3, 4). «Tü jümakat tamüin shia tü keeʼireetüjütkalia taaʼin jintüliiwaʼaya taya, müshijeseʼe tottoolin taya süpüla takaalinjain na wayuu ayuuikana», tamaka namüin sümaa talatüin maʼin taaʼin. Süka kamalain maʼin tamüin tü waashajaakalü achiki, yootushii maʼin waya. «Nnojoishi taya katoolikoin», müshi taya taleʼeruʼu noʼunapa naya wayuukana. Otta tatüjaaitpa aaʼu kanüliain chi Kakumalakai tü kasakalüirua, Jehová nünülia.

Chia wayuukai sümaa nuʼwayuuse, apünüintua nakua tamaʼanamüin. Yootushi maʼin taya namaa nantapa. Tounejaaka naya tepialuʼumüin süpüla waashajaain süchiki tü sümakat tü Bibliakat. Anasü sümüin Lydie wekirajaain namaa sünain tü Bibliakat. Nnojotpejeʼe anain sümüin saapapa alawaain waneirua kasa shikirajaka tü iküleesiakat. Soʼu wanee kaʼi, tounejaaka chi sacerdote suluʼukai tü iküleesia woʼunakalü aluʼumüin süpüla waashajaain süchiki tü shikirajakalü anain tü iküleesiakat sümaa tü sümakat tü Bibliakat. Süchikijee yootuin waya nümaa chi sacerdotekai shiyaawata aaʼu Lydie shiimain tü nekirajakalü anain na aküjaliikana pütchi nüchiki Jehová. Aishi maʼin wapüla Jehová yalejeechiki. Woutiisashii waya mapa soʼu 1974.

Suʼwanajaaka tü keeʼireekat taaʼin tatüjaapa saaʼu tü naaʼinrüinjatkat Maleiwa wapüleerua. Kojutusü maʼin tamüin jee sümüin Lydie waʼyataain nümüin Jehová. Wepijeein maʼin wachonnii wanaapünaa sümaa tü sümakat tü Bibliakat. Wachajaain maʼin sukuwaʼipa süpüla ayatüin paaʼinwain waya namaa sükajee alin wapüla Maleiwa otta alin wapüla na wayuukana (Mat. 22:37-39).

Natüjaa aaʼu wachonnii paaʼinwain taya sümaa Lydie waneekajatpa wanee kasa. Asirajüshii waya sotopa waaʼin tia. Natüjaa aaʼu müinjatüin nakuwaʼipa maʼaka tü nümakat Jesús: «Müleka paaʼinrüinjatüle wane kasa, ‘Aaʼ meeshi neʼe pia. Je müleka nnojolüinjatüle paaʼinrüin shia, ‘Nnojoʼ meeshi neʼe pia» (Mat. 5:37). Jamüsüjaʼa wanaa sümaa 17 suuyase wanee wachon, nnojotsü suuʼulaain Lydie sujuʼitüin sümaa saʼaleewainyuu. Shiasaʼa sümaka  sümüin wanee saʼaleewain: «Nnojorüle suuʼulaain pia tü piikat, paashajaa nümaa chi püshikai». Sümaka tü wachonkat sümüin: «Nnojoleerü nuuʼulaain taya tojuʼitüin jümaa, wanaawasü naaʼin sünain tü naneekakat». Nayaawata aaʼu na wachonniikana paaʼinwain taya sümaa Lydie sünain aaʼinraa tü sümakat tü Bibliakat. Taapüin maʼin analuʼut nümüin Jehová süka wainmain na aʼyataakana nümüin naʼakajee na tapüshikana.

Aʼwanajaasü tü taaʼinmaakat maʼin sükajee tü tekirajaakalü anain suluʼujee tü Bibliakat. Ayatapejeʼe kamalain tamüin tottooluin taya süpüla takaalinjain na tawalayuukana. Müsüjeseʼe tepirajüin wanee karaloʼuta süpüla tottooluinjachin taya suluʼu tü Weteet chakat París jee süchikijee tia aʼyataashi taya suluʼu tü Weteet jeketkat akumajuushin chaa Louviers. Eetaaichi maʼaka 50 juya takaalinjain suluʼu Weteet. Aleewashi maʼin taya namaa noʼutku na weteliitakana. Naʼakajee nayakana eeshii na alatakana suulia 90 nouyase. Soʼu wanee kaʼi teʼraajüin wanee jekechi weteliita, 20 nuuyase. Ponoshootosü maʼin waaʼin watüjaapa saaʼu tayain chi tottoolu akaalinjakai tü niikat süpüla jemeyulüinjatüin shia nümaa.

Akooʼomüinraasü tü naalinkat Jehová tapüla sutuma tü naaʼinrakat süpüla naaʼinmajüin jee nuʼunirüin nakuwaʼipa na aʼyataashiikana nümüin sükajee tü nupueulosekat. Soʼujeʼereʼeya tü juyakat 1980, na Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana pütchi sainküin mma, nakumajüin wanee sukuwaʼipa chaa Estados Unidos süpüla naashajaain namaa na tottootkana jee na aʼyataakana namaa süchiki jamüin nnojotka neʼiteʼerüin isha nanain na Aküjaliikana pütchi.

Soʼu tü juyakat 1988, nakumajüin na Laülaashii Jülüjakana Aaʼin na Aküjaliikana pütchi tü kanüliakat Servicios de Información sobre Hospitales. Suʼttaiwaʼaya tia, jülüjasü saaʼin tü aʼyatawaa aainjünakat suluʼu Comités de Enlace con los Hospitales, tü akumajünakat chaa Estados Unidos süpüla nantüin anain na tottoot kojutukana amüin tü nanoujakalü anain na Aküjaliikana pütchi süchiki tü ishakat. Sukumajünapa sukuwaʼipa tia suluʼu waneirua mma, akumajünüsü shiayaa chaa Francia. Ponoshootosü maʼin taaʼin teʼrapa tü saaʼinrakat nupueulose Jehová süpüla nakaalinjain na wawalayuu eekana ayuulin choʼujaapa maʼin shia namüin.

Shia taaʼinmaaka maʼin paala takaalinjain na wayuu ayuuikana. Tayaawatapejeʼe saaʼu shiain anain maʼin takaalinjain wayuu süpüla aleewain naya nümaa Jehová, chi Katakai atuma soʼu wayuu. Tapensionajünapa, pürekutsootshi rekulaat taya sümaa Lydie. Wainma oora walatiraka sünain aküjaa pütchi süchiki tü eeinjatkat nuluwataapeena Maleiwa. Ayatüsia wachajaain sukuwaʼipa süpüla waküjain pütchi katüinjatka atuma soʼu wayuu.

Tachajaain maʼin sukuwaʼipa süpüla takaalinjain na wayuu ayuuikana süpüla naawalaainjanain. Tayaawatapejeʼe saaʼu nnojolin eein wanee tottoolu eekai süpüla najaʼlajeʼerüin tü ayuuliikat jee tü outaakat. Taʼatapashaatain maʼin tü kaʼi eere nnojoluinjatüin alin wanee kasa wanain, eere nnojoluinjatüin ayuulii jee outaa. Suluʼu tü mma jeketkat, kateerü toʼu süpüla kaʼikat süpüshuaʼa otta eejeerü wainma kaʼi tapüla süpüla tekirajaain süchiki tü kasa nukumalakat Maleiwa maʼaka saaʼin sukuwaʼipa tü watapaʼakat. Tü keeʼireetüjütkalia taaʼin jintüliiwaʼaya taya, ekeraajüsü shiʼipaʼaya, soʼu palit kaʼi, ekeraajeerü süpüshuaʼa.