Mono butukaka na Paris, na France na 1941 na dibuta mosi yina vandaka ve ti mbongo mingi. Mono vandaka kuzola kulonguka kansi ntangu mono kumaka ti bamvula 10, mono kumaka kubela tiberkiloze. Yo lombaka nde mono yambula kulonguka mpi yo salaka mono mpasi mingi kibeni. Minganga songaka mono nde mono fwete vanda kaka na mbeto sambu mono lembisa ve bapumo na mono. Yo yina, na nsungi ya bangonda mingi, mono vandaka kutanga diksionere mpi kulanda manaka ya malongi ya Iniversite ya Paris na radio ya Sorbonne. Ntangu munganga yina vandaka kusansa mono tubaka nde mono me beluka mpi nde mono lenda vutuka na nzo-nkanda, mono waka kiese mingi. Mono kuditubilaka nde: ‘Badoktere ke salaka kisalu ya mbote kibeni.’ Banda kilumbu yina, mono kumaka kuzola kubelula bantu. Ntangu yonso yina papa vandaka kuyula mono kisalu yina mono ta sala, mono vandaka kutuba kaka nde: “Mono ta kuma doktere.” Yo yina, kimunganga kumaka kima ya kuluta mfunu na luzingu na mono.

Na dibuta na beto, beto vandaka bantu ya dibundu ya Katolika. Kansi mono zabaka ve mambu mingi na yina me tala Nzambi mpi mono vandaka ti bangiufula mingi yina mono zwaka ve bamvutu na yo. Mono kumaka kundima nde Nzambi muntu salaka bantu kaka ntangu mono yantikaka kulonguka kimunganga na Iniversite.

Mono ke yibuka mbala ya ntete yina mono talaka baselile ya nti na mikroskope. Mono yitukaka mingi ntangu mono monaka mutindu baselile yango vandaka kuditanina na ntangu mpi na madidi. Mono monaka mpi mutindu cytoplasme (kima mosi yina ke vandaka na kati ya baselile) vandaka kukuma nkufi kana bo tula yo na mungwa mpi yo vandaka kukuma nda kana bo tula yo na masa ya bunkete. Mambu yina mpi mambu mingi ya nkaka ke salaka nde bima ya fioti yina ke zingaka kuyikama konso kisika yina yo ke  zinga. Ntangu mono monaka mutindu konso selile vandaka, mono ndimaka kibeni nde luzingu kudibasikilaka ve.

Na mvula na mono ya zole na Iniversite, mono monaka mambu yina ndimisaka mono kibeni nde Nzambi kele. Ntangu beto longukaka nitu ya muntu, beto longukaka nde mutindu diboko na beto me salamaka, yo ke sadisaka beto na kunikisa misapi mpi na kutandula yo. Mutindu misuni me vukanaka ti mikwa mpi misisa mpi bima yonso ke salaka kumosi, yo ke yitukisa kibeni. Mu mbandu, mono longukaka nde misisa yina ke kangisaka musuni mosi ya diboko ti mukwa ya zole ya musapi ke vandaka ya kukabwana na bitini zole. Yo ke salaka pont mosi yina ke sadisaka misisa ya nkaka yina me kwendaka tii na nsongi ya misapi na kuluta na nsi na yo mpi na kuvanda mbote. Ba tissus ya ngolo ya ke vandaka na nitu ke simbaka mpi misisa yina ke vandaka pene-pene ya mikwa ya misapi. Kana bima yina yonso vandaka ve, misisa ya diboko zolaka kuvanda ya kukangama mpi ya kutanduka mpi misapi na beto zolaka kusala ve mbote. Yo ke monisa pwelele nde muntu yina salaka nitu ya muntu kele mayele mingi kibeni.

Mono yitukaka diaka mingi kibeni na yina me tala kisalu ya Ngangi ntangu mono longukaka mutindu bebe ke yantikaka kupema na nima ya kubutuka. Mono longukaka nde ntangu bebe ke vandaka na divumu ya mama na yandi, yandi ke vandaka ve ti mfunu ya kupema yandi mosi. Sambu yandi ke bakaka mupepe disongidila oxygène na mama na yandi na nzila ya mutolo. Yo yina basaki ya fioti ya mupepe yina ke vandaka na bapumo na yandi ke vandaka ntete ve ya kufulaka ti mupepe. Kansi bamposo fioti na ntwala nde yandi butuka, masa mosi ke fulukaka na kati ya basaki yina yonso. Na nima, kana yandi me butuka mpi yandi me pema kupema na yandi ya ntete, mambu ya kuyituka kibeni ke salamaka. Dibulu yina ke vandaka na ntima ya bebe ke fikamaka, yo ke pusaka menga na kukulumuka na bapumo. Masa yina ke fikaka basaki yina ke vandaka na bapumo, ke salaka nde mupepe kufuluka nswalu na basaki yango. Mbala mosi bebe ke yantikaka kupema yandi mosi.

Mono vandaka kuzola kuzaba muntu yina salaka bima yina ya kuyituka. Yo yina mono yantikaka kutanga Biblia mbote-mbote. Bansiku ya me tala bunkete yina Nzambi pesaka bantu ya Izraele bamvula kuluta 3 000 me luta, yitukisaka mono kibeni. Nzambi songaka bantu ya Izraele na kuzika tufi na bo, na kuyobila mbala na mbala mpi na kutula muntu yina me monisa bidimbu ya maladi ya nsambukila na kingenga. (Levi 13:50; 15:11; Kul. 23:13) Biblia tubaka dezia mambu yina banda ntama kansi bantu ya mayele me bakisa mutindu maladi ke panzanaka kaka na bamvula yai. Diaka, bansiku yina Nzambi pesaka ya kele na mukanda ya Levi, ya ke tubila kuvukisa nitu mpi mambu yina bakala ti nkento fwete sala, vandaka kusadisa dikanda ya mvimba ya Izraele na kuvanda na sante ya mbote. (Levi 12:1-6; 15:16-24) Mono bakisaka nde Ngangi pesaka bantu ya Izraele bansiku yina sambu na mambote na bo mpi yandi vandaka kusakumuna bayina vandaka kulemfuka na bansiku na yandi. Mono ndimaka kibeni nde Biblia kele mukanda ya Nzambi. Kansi na ntangu yina mono zabaka ve zina ya Nzambi yango.

Ntangu mono vandaka kusala kimunganga na Iniversite, mono kutanaka ti mwana-nkento mosi Lydie mpi beto zolanaka. Beto kwelanaka na 1965 ntangu mono kumaka na kati-kati ya bamvula yina yo lombaka nde mono sala na Iniversite. Na 1971, beto vandaka dezia ti bana tatu na kati ya bana sambanu yina beto kele ti bo. Lydie me sadisaka mono mingi. Yo vanda na kisalu na mono ya kimunganga mpi na dibuta na beto.

 Mono salaka na opitale mosi bamvula tatu na ntwala ya kukangula opitale na mono mosi. Ntangu fioti na nima ya kukangula opitale na mono, bakala mosi ti nkento na yandi disongidila bambefo yina mono tubilaka na luyantiku, kwisaka sambu bo sansa bo. Ntangu mono zolaka kuyantika kusonikila bakala bankisi, nkento na yandi songaka mono nde: “Pardo doktere, kusonika ve bankisi yina bo me sala ti menga.” Mono yitukaka mpi mono tubaka nde: “Mpidina? Sambu na nki?” Yandi tubaka nde: “Sambu beto kele Bambangi ya Yehowa.” Na ntangu yina, mono zabaka ve Bambangi ya Yehowa mpi mono zabaka ve mambu yina bo vandaka kulonga na yina me tala menga. Nkento yina basisaka Biblia mpi songaka mono verse yina ke sadisaka bo na kubaka lukanu ya kubuya menga. (Bis. 15:28, 29) Na nima, yandi ti bakala na yandi songaka mono mambu yina Kimfumu ya Nzambi ta sala. Yo ta katula bampasi, maladi mpi lufwa. (Kus. 21:3, 4) Mono tubaka nde: “Ntangu mono vandaka mwana-fioti, mono vandaka kutuba nde kana mono kuma mbuta mono ta sala mambu yina beno ke songa mono. Mono kumaka doktere sambu na kukatula bampasi.” Mono sepelaka mingi mpi beto solulaka ngunga mosi ti ndambu. Banda ntangu yina, bakala yina ti nkento na yandi kwendaka, mono vandaka kuzola diaka ve kuvanda muntu ya dibundu ya Katolika mpi mono bakisaka nde Ngangi yina mono vandaka kuzitisa mingi, vandaka ti zina; zina na yandi Yehowa.

Mono kutanaka diaka ti bakala yina ti nkento na yandi mbala tatu na opitale na mono mpi konso ntangu beto solulaka ti bo ngunga mosi ti ndambu. Mono bingisaka bo na nzo sambu beto baka ntangu mingi ya kusolula mambu ya Biblia. Ata Lydie ndimaka kulonguka Biblia ti beto, yandi vandaka kundima ve nde malongi ya nkaka yina bo vandaka kulonga beto na Katolika vandaka ya luvunu. Na nima, mono bingisaka nganga-nzambi mosi na nzo na beto. Beto tubilaka malongi yina bo vandaka kulonga beto na nzo-nzambi. Beto sadilaka kaka Biblia. Masolo yina ndimisaka kibeni Lydie nde Bambangi ya Yehowa ke longaka kibeni kieleka. Banda ntangu yina, zola na beto sambu na Yehowa kumaka mingi mpi beto zole bakaka mbotika na 1974.

Mambu yina mono longukaka na yina me tala lukanu ya Nzambi sambu na bantu, salaka nde mono tadila diaka mambu yina mono vandaka kutula na kisika ya ntete. Kusadila Yehowa kumaka kima ya kuluta mfunu na luzingu na mono ti Lydie. Beto bakaka lukanu ya kusadila minsiku ya Biblia sambu na kusansa bana na beto. Beto longaka bo na kuzola Yehowa mpi bantu. Yo salaka nde dibuta na beto kuvanda na bumosi.—Mat. 22:37-39.

Kana beto yindula, mbala mingi mono ti Lydie ke sekaka mutindu bana na beto vandaka kutadila bumosi na beto. Bo zabaka mbote nde nsiku yina Yezu pesaka nde “ngogo na beno ‘Ee’ kutendula kaka ee,  ‘Ve’ na beno, ve” vandaka nsiku ya nzo na beto. (Mat. 5:37) Mu mbandu, ntangu mwana na beto ya ntete ya nkento kumaka ti bamvula 17, Lydie vandaka kubuyisa yandi na kutambula ti kimvuka mosi ya batoko ya babakala mpi ya bankento. Mwana mosi na kimvuka yina songaka mwana na beto nde: “Kana mama na beno ke buya nde nge tambula ve ti beto, lomba nswa na papa na beno.” Kansi mwana na beto songaka yandi nde: “Yo ta simba ve. Sambu kana papa ti mama me wakana kima bo zole, bo ke sobaka yo ve.” Ya kieleka, bana na beto sambanu bakisaka nde beto vandaka kusadila minsiku ya Biblia na bumosi. Beto ke pesaka Yehowa mersi mingi sambu bubu yai, bantu mingi na dibuta na beto, ke sambilaka Yehowa.

Ata kieleka yina mono longukaka sadisaka mono na kusoba bima yina mono vandaka kutula na kisika ya ntete, mono vandaka kuzola kusadila mambu yina mono longukaka na kimunganga sambu na kusadisa bansadi ya Yehowa. Yo yina, mono ndimaka kusadisa bampangi na kisalu na mono ya kimunganga na Betele ya Paris mpi na nima na Betele ya mpa na mbanza Louviers. Mono sadisaka bampangi na Betele bamvula kiteso ya 50. Mono salaka kinduku ti bampangi mingi na dibuta ya Betele mpi bubu yai bankaka na kati na bo kele ti bamvula 90. Kilumbu mosi, mono yitukaka diaka mingi ntangu mono kutanaka ti mpangi mosi ya mpa yina katukaka kukota Betele. Mono bakisaka nde mono muntu sadisaka mama na yandi na kubuta yandi bamvula 20 me luta.

Bamvula mingi na nima, mono kumaka diaka kuzola Yehowa mingi ntangu mono monaka mutindu yandi ke twadisaka bansadi na yandi mpi ke taninaka bo na nzila ya dibundu na yandi. Na luyantiku ya 1980, Nto-Kimvuka salaka manaka mosi na États-Unis sambu na kusadisa badoktere mpi minganga na kubakisa mbote lukanu ya Bambangi ya Yehowa ya kubuya menga.

Yo yina na 1988, Nto-Kimvuka kangulaka biro mosi na Betele, Departema ya Ke Talaka Mambu ya Kuwakana ti Minganga. Ntete, departema yina vandaka kutwadisa Bakomite ya Kuwakana ti Balupitalu yina bo salaka na États-Unis sambu na kusadisa Bambangi ya Yehowa na kuzwa badoktere yina ke ndimaka lukanu ya Bambangi ya Yehowa ya kubuya menga. Ntangu bo tulaka bakomite yina ya Kuwakana ti Balupitalu na ntoto ya mvimba, bo tulaka yo mpi na France. Mono ke sepelaka mingi na kumona mutindu organizasio ya Yehowa ke sadisaka bampangi yina ke bela ntangu bo kele ti mfunu ya lusadisu.

Mono vandaka kuzola kukuma doktere kansi ntangu mono tadilaka diaka mambu yina mono fwete tula na kisika ya ntete, mono bakisaka nde kima ya kuluta mfunu kele kubelula bantu na kimpeve. Disongidila, kusadisa bantu na kuzaba Nto ya luzingu, Yehowa Nzambi mpi na kusambila yandi. Ntangu mono bakaka pansio, mono ti Lydie vandaka kusala bangunga mingi konso ngonda na kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu ya Nzambi. Beto kele bapasudi-nzila ya ntangu yonso. Beto ke landa kaka kusala mingi kisalu yai ya ke gulusaka luzingu ya bantu.

Mono ke landa kusala yonso sambu na kusadisa bantu bubu yai. Kansi mono ke zabaka nde ata doktere ya kuluta mbote, ta kuka ve ata fioti kubelula maladi yonso to kukatula lufwa. Yo yina, mono ke vingila na kiese yonso ntangu yina mpasi, maladi mpi lufwa ta vanda diaka ve. Na nsi-ntoto ya mpa ya me kuma kibeni pene-pene, mvula na mvula mono ta longukaka bima yina Nzambi me salaka mpi mutindu ya kuyituka yina yandi me salaka nitu ya muntu. Ya kieleka, mambu yina mono tubaka nde mono ta sala kana mono kuma mbuta, ta lungana mbote-mbote ntama ve. Mono ke ndima kibeni nde mambu ya kuluta mbote ta salama na bilumbu ke kwisa.