တၢ်အိၣ်မူ တၢ်လဲၤခီဖျိအဂ့ၢ်
ယထံၣ်န့ၢ် တၢ်လၢအဂ့ၤဒိၣ်န့ၢ်ဒံး ကသံၣ်သရၣ်အတၢ်မၤ
လၢအပူၤကွံာ် ဖဲ ၁၉၇၁ န့ၣ် ယတဲဘၣ်ပှၤဆါခံဂၤ လၢတၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အပူၤလၢ “တၢ်လၢသုတဲယၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ တၢ်တခါလၢ ယမုၢ်လၢ်ပာ်စၢၤအီၤ လၢယနီၢ်ဆံးခါလံၤလံၤလံ.” ဖဲန့ၣ်အခါ ဘၣ်ဖဲယအိးထီၣ် ယနီၢ်ကစၢ် တၢ်ဆါဟံၣ်ဆံးဆံးဖိ သီသီဒံးလီၤ. ပှၤဆါခံဂၤန့ၣ် မ့ၢ်မတဂၤလဲၣ်, ဒီးတၢ်လၢ ယမုၢ်လၢ်အီၤန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. ယကတဲပၠးသု တၢ်လၢအဝဲသ့ၣ်တဲယၤ ဖဲတၢ်တနံၤန့ၣ် မၤစၢၤယၤဒ်သိး ယကသ့ၣ်ညါ တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ် လၢယကဘၣ်မၤအီၤလၢ ယတၢ်အိၣ်မူပူၤ ဒီးယနာ်လၢ တၢ်လၢယမုၢ်လၢ်အီၤလၢ ယနီၢ်ဆံးခါလံၤလံၤန့ၣ် ကဟဲကဲထီၣ် ဘူးထီၣ်လံ.
ဖဲ ၁၉၄၁ န့ၣ်ယအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်လၢ ကီၢ်ဖြၣ်စ့ၣ် လၢဝ့ၢ်ဖဲရံၤ(စ်) အပူၤ. ပဟံၣ်ဖိဃီဖိန့ၣ် တကဲဒိၣ်ဘၣ်, ပအိၣ်ယၢအီၣ်ယၢလီၤ. ဖဲယသးအိၣ် အနံၣ်တဆံအခါ ယအိၣ်ဒီး ပသိၣ်တၢ်ဆါနးမးအဃိ ယတထီၣ်ဘၣ်ကၠိလၢၤဘၣ်. ယမၤလိတၢ်မုာ်မး ဘၣ်ဆၣ် ယတထီၣ်ဘၣ်ကၠိလၢၤဘၣ်အဃိ ယသးကဘၣ်ဒိ ထဲလဲၣ်န့ၣ် နထံၣ်တမှံကွၢ်သ့. ယပသိၣ် အဂံၢ်စၢ်အဃိ ကသံၣ်သရၣ်မၢ ယအိၣ်ဘှံးလၢ လီၢ်မံခိၣ် အဃိ ယဖးလံာ်ခီယ့ၤ ဒီးကနၣ်ဖဲရံၤ(စ်) ဖၠၣ်စိမိၤ ကွဲၤလ့လိၤ (Radio) တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤလၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကူၣ်ဘၣ်ကူၣ်သ့တကပၤ တဘျုးလါညါ. လၢခံကသံၣ်သရၣ် တဲယၤလၢ ယတၢ်ဆါဘျါလံ, ဒီးက့ၤထီၣ်ကၠိန့ၢ်လံအခါ ယသးခုဒိၣ်မး. ဒီးယဆိကမိၣ်ဘၣ်လၢ ‘တၢ်လၢကသံၣ်သရၣ် အတၢ်မၤန့ၣ် ဖးဂ့ၤညါ.’ စးထီၣ်ဖဲန့ၣ်န့ၣ် ယၤစ့ၢ်ကီး ယအဲၣ်ဒိးမၤ ကသံၣ်သရၣ်အတၢ်မၤ ဒ်သိးယကမၤဘျါ ပှၤဆါအဂီၢ်. ဒီးဖဲယပါသံကွၢ်ယၤ တဘျီလၢ်လၢ်လၢ နမ့ၢ်ဒိၣ်ထီၣ် နကကဲမနုၤလဲၣ်အခါ ယတဲဆၢက့ၤအီၤလၢ “ယအဲၣ်ဒိးကဲ ကသံၣ်သရၣ်.” အဃိ ယကကဲထီၣ်ဘၣ် ကသံၣ်သရၣ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်အရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်လၢယဂီၢ်.
ယမၤလိစဲအ့ၣ်အဃိ ယအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါထီၣ် ကစၢ်ယွၤ
ယဟံၣ်ဖိဃီဖိန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲပှၤခဲးသလ့းဖိ. ဘၣ်ဆၣ် ယတသ့ၣ်ညါ ကစၢ်ယွၤအဂ့ၢ်အါအါဘၣ်. ယအိၣ်ဒီးတၢ်သံကွၢ်အါမး ဘၣ်ဆၣ် ယတသ့ၣ်ညါ အတၢ်စံးဆၢဘၣ်. ဖဲယမၤလိ ကသံၣ်ကသီအဂ့ၢ် လၢဖၠၣ်စိမိၤအခါမး ယစးထီၣ်နာ်လၢ တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်အိၣ်ဝဲ.
ယသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ် ဖဲယကွၢ်ဘၣ် ဖီထူလ့ၣ်အစဲ(လ်)လၢ မဲးခြိၣ်စကိး (microscope) အဆိကတၢၢ်တဘျီ ဒီးယထံၣ်ဘၣ်လၢ စဲ(လ်) တဖၣ်န့ၣ် အဒီသဒၢလီၤအသးလၢ တၢ်ကိၢ်တၢ်ခုၣ်သ့ဝဲ အဃိ ယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး. ဒီးယထံၣ်ဘၣ်စ့ၢ်ကီး တၢ်အိၣ်လၢ ဖီထူလ့ၣ် အစဲ(လ်)ကိပူၤတခါန့ၣ် ဖဲအဘၣ်ဒီးအံသၣ်အခါ အသွံးလီၤ ဒီးဖဲအဘၣ်ဒီး ထံအခါ ဟဲဒိၣ်ထီၣ်ဝဲ. တၢ်သ့တၢ်ဘၣ်လၢ အအိၣ်လၢ စဲ(လ်) တခါအံၤအပူၤ ဒီးတၢ်ဂ့ၢ်အဂၤအါမံၤအဃိ တၢ်သးသမူ ဆံးဆံးဖိတဖၣ်န့ၣ် အဆီတလဲအသး ဒ်ခိၣ်ဃၢၤန့ဆၢၣ် အတၢ်အိၣ်သး အိၣ်ဝဲအသိးသ့ ဒီးဆဲးမူဝဲသ့လီၤ. ဖဲယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ စဲ(လ်)တခါစုာ်စုာ်န့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်ယိယိဖိဘၣ် ဒီးအမၤတၢ်ဘံဘူဒိၣ်မးအခါ ယနာ်လၢ သးသမူန့ၣ် တဟဲကဲထီၣ်ဒၣ် အတၢ်ဒၣ်ဝဲဘၣ်.
ဖဲယမၤလိ ကသံၣ်ကသီအဂ့ၢ် ခံနံၣ်တနံၣ်အခါ ယထံၣ်ဘၣ်အါထီၣ် တၢ်အုၣ်အသးလၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဝဲလီၤ. ဖဲယမၤလိ ပှၤကညီ အနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤအဂ့ၢ်အခါ ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပစုတီၤန့ၣ် အမၤစၢၤဝဲ ပစုနၢဘိတဖၣ် ဒ်သိးပမၤက့ၣ်လီၤ ဒီးမၤဘျၢထီၣ်အီၤ ကသ့အဂီၢ်လီၤ. ယသ့ၣ်ညါထီၣ်လၢ ပထူၣ်ပျၢ်တဖၣ် ဘူးတာ်ဒီး ပဃံတဖၣ်ဒ်လဲၣ် ဒီးတၢ်လၢအမၤသကိးတၢ် ခဲလၢာ်န့ၣ် အလီၤကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး. ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ထူၣ်ပျၢ်လၢ အအိၣ်လၢ စုတီၤန့ၣ် လဲၤတုၤလၢ စုနၢဘိ အကမဲာ် ခံကမဲာ်တကမဲာ် ဒီးဖဲန့ၣ် အနီၤဖးလိာ်သးခံခါ ဒီးလဲၤလီၤလၢ စုနၢအစိးနါ အဖီလာ်တစဲး. ဒီးထံးၡူတဖၣ် (tissues) မၤဘူးတာ်အီၤဒီး စုနၢအဃံလီၤ. ထံးၡူမ့ၢ်တမၤဘူးတာ်ထူၣ်တဖၣ်အံၤ ဒ်န့ၣ်ဘၣ်န့ၣ် ထူၣ်တဖၣ်အံၤ ကဖ့ၣ်ဆၢ ဒီးပစုနၢတဖၣ် ပမၤက့ၣ်လီၤအီၤ ဒီးမၤဘျၢထီၣ်အီၤ တန့ၢ်ဂ့ၤဂ့ၤဘၣ်. အဃိ ယသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ပှၤလၢအတ့လီၤ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အနီၢ်ခိ အက့ၢ်အဂီၤတဂၤန့ၣ် လီၤကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး.
ဖဲယမၤလိဘၣ် ဖိသၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အဂ့ၢ်အခါ ယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး ခီဖျိ တၢ်လၢတၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ် မၤဝဲအဃိလီၤ. ယမၤလိဘၣ်လၢဖဲ ဖိသၣ်အိၣ်လၢ အမိၢ်အဟၢဖၢပူၤအခါ အဒိးန့ၢ်ဘၣ် ကလံၤခီဖျိလၢ အမိအဒ့လီၤ. ဖဲန့ၣ်အခါ ကလံၤအဒၢဖိတဖၣ်လၢအအိၣ်လၢ ဖိသၣ်ပသိၣ်အပူၤန့ၣ် ကလံၤတအိၣ်ဒံးဘၣ်. တချုးဖဲ ဖိသၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဒံးဘၣ် စှၤကိာ်နွံန့ၣ် လၢကလံၤဒၢဖိတခါစုာ်စုာ် အကိပူၤတကပၤအဒူၣ်ကပၤန့ၣ် တၢ်အထံဖိတခါအိၣ်ထီၣ်ဝဲဝးဝးလီၤ. ဖဲဖိသၣ်အိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်ဝံၤ ဒီးကသါထီၣ်ဝဲ အဆိကတၢၢ်တထံၣ်အခါ တၢ်ကဲထီၣ်အသး လီၤလီၤဆီဆီတခါလီၤ. တၢ်ပူၤလၢဖိသၣ်အသးပူၤန့ၣ် အပံးကွံာ်အသးအဃိ သွံၣ်န့ၣ် လဲၤယွၤလီၤလၢ ပသိၣ်လီၤ. ဒီးတၢ်အထံလၢအအိၣ်လၢ ပသိၣ်အကလံၤဒၢဆံးဆံးဖိတဖၣ် အပူၤအဃိ ပသိၣ်အကလံၤဒၢဆံးဆံးဖိတဖၣ် အပူၤန့ၣ် ကလံၤပှဲၤထီၣ်ဝဲချ့မး. ဒီးဖိသၣ် ကသါထီၣ်ဝဲလၢ အနီၢ်ကစၢ်န့ၢ်ဝဲ တဘျီဃီလီၤ.
ယအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်ညါ ပှၤတဂၤလၢ အတ့လီၤတၢ်လၢ အလီၤကမၢကမၣ်တဖၣ်အံၤအဃိ ယစးထီၣ်ဖးလံာ်စီဆှံ မူာ်မူာ်နီၢ်နီၢ်လီၤ. ဖဲယဖးဘၣ် ကစၢ်ယွၤ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ကဆှဲကဆှီ လၢအဟ့ၣ်လီၤဝဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ လၢအပူၤကွံာ် အနံၣ် ၃,၀၀၀ ဘျဲၣ်အခါ ယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး. ကစၢ်ယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်လၢ ကခူၣ်လီၤကွံာ်အအ့ၣ်, ကလုၢ်ထံ ဒီးပှၤတဂၤမ့ၢ်ဖျါလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်ဆူးတၢ်ဆါလၢ အဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်ပှၤသ့န့ၣ် ပှၤကဘၣ် ပာ်လီၤဆီအီၤလီၤ. (၃ မိၤၡ့ ၁၃:၅၀; ၁၅:၁၁; ၅ မိၤၡ့ ၂၃:၁၃) လံာ်စီဆှံ တဲပာ်စၢၤဝဲ တၢ်ဂ့ၢ်အံၤဖးယံာ်လံ, ဘၣ်ဆၣ် တၢ်ဆူးတၢ်ဆါတဖၣ် ဘၣ်ကူဘၣ်ဂာ်ဝဲ ဒ်လဲၣ်န့ၣ် ပှၤစဲအ့ၣ်ဖိတဖၣ် သ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲဖဲ အပူၤကွံာ်အနံၣ် ၁၅၀ ဘျဲၣ်လီၤ. တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ လံာ် ၃ မိၤၡ့ အပူၤလၢ ဘၣ်ဃးဒီး မုၣ်ခွါအသွံၣ်အထံ တၢ်ကဆှဲကဆှီတဖၣ်န့ၣ် မၤစၢၤပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် လၢတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ တကပၤစ့ၢ်ကီး. (၃ မိၤၡ့ ၁၂:၁-၆; ၁၅:၁၆-၂၄) တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ် ဟ့ၣ်လီၤဝဲ တၢ်သိၣ်တၢ်သီဒ်အံၤန့ၣ် မ့ၢ်လၢပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ် ကဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုး ဒီးပှၤလၢအဒိကနၣ် အတၢ်မၤလိာ်တဖၣ်န့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆိၣ်ဂ့ၤ. အဃိ ယနာ်သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ လံာ်စီဆှံန့ၣ် ဟဲလၢကစၢ်ယွၤအအိၣ်, ဘၣ်ဆၣ် ဖဲန့ၣ်အခါ ယတသ့ၣ်ညါ ကစၢ်ယွၤအမံၤဒံးဘၣ်.
ယထံၣ်လိာ်သးဒီးယမါ ဒီးယသ့ၣ်ညါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ
ယၤဒီးလ့ဒၤ ပဖျီသးဖဲ ၁၉၆၅, လါအ့ဖြ့ၣ် ၃ သီ
ဖဲယထီၣ် ဖၠၣ်စိမိၤအခါ ယမၤလိတၢ်ဘၣ်ဃး ကသံၣ်ကသီ ဒီးယထံၣ်လိာ်သးဒီးလ့ဒၤ ဒီးယအဲၣ်ဘၣ်အီၤ. ဒီးဖဲ ၁၉၆၅ န့ၣ်ပဖျီပသး, ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယထီၣ်ကၠိ တဝံၤဒံးဘၣ်. ဒီးဖဲ ၁၉၇၁ န့ၣ်ပဖိအိၣ်သၢဂၤလံ. ပဖိခဲလၢာ် အိၣ်ဝဲဃုဂၤ. ယမါလ့ဒၤန့ၣ် ဖဲယကဲကသံၣ်သရၣ် အဆၢကတီၢ် အဝဲဆီၣ်ထွဲမၤစၢၤယၤ ဒီးမၤစၢၤယၤလၢ ဟံၣ်ဃီပူၤစ့ၢ်ကီး.
ယမၤတၢ်လၢ တၢ်ဆါဟံၣ်ဖးဒိၣ် သၢနံၣ်ဝံၤအလီၢ်ခံ ယအိးထီၣ်ယနီၢ်ကစၢ် တၢ်ဆါဟံၣ်ဆံးဆံးဖိတဖျၢၣ်. တယံာ်ဘၣ်ဒီး ပှၤဆါနီၢ်ဒီမါဝၤခံဂၤ ဟဲပၠးသးလၢယအိၣ် ဒ်ယပာ်ဖျါထီၣ်အဂ့ၢ် လၢအခီၣ်ထံးအသိး. ဖဲယကကွဲးလီၤန့ၢ် အဝၤကသံၣ်ကသီ အစရီအခါ အမါတဲဝဲလၢ “ဝံသးစူၤ သရၣ်ဧၢ, ပတလီကီ ကသံၣ်လၢ အပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်သွံၣ်ဘၣ်.” အဃိ ယကမၢကမၣ် ဒီးယတဲဆၢအီၤလၢ “မ့ၢ်ဧါ, ဘၣ်မနုၤအဃိလဲၣ်.” ဒီးအတဲဆၢယၤလၢ “ပကဲယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသး.” ယတနၢ်ဟူဘၣ် ယဟိဝၤပှၤအုၣ်သးအဂ့ၢ် ဒီးအဝဲသ့ၣ် အတၢ်ထံၣ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်သွံၣ် နီတဘျီဘၣ်. ဒီးအမါတဂၤန့ၣ် ထုးထီၣ်အလံာ်စီဆှံ ဒီးဘၣ်မနုၤအဃိ အဝဲသ့ၣ်ဟးဆှဲး တၢ်သွံၣ်လဲၣ်န့ၣ် အပၠးယၤလၢ လံာ်စီဆှံပူၤ. (မၤတၢ် ၁၅:၂၈, ၂၉) ဒီးအဝဲသ့ၣ် ဒီမါဝၤခံဂၤ တဲဘၣ်ယၤလၢ တၢ်လၢယွၤအဘီအမုၢ် ကမၤလီၤမၢ်ကွံာ်ဝဲတဖၣ်, အကမၤလီၤမၢ်ဝဲ တၢ်ကီတၢ်ခဲ, တၢ်ဆိးက့ဆါဘီ ဒီးတၢ်သံ. (လီၣ်ဖျါ ၂၁:၃, ၄) ဒီးယတဲလၢ “တၢ်လၢသုတဲယၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်တခါလၢ ယမုၢ်လၢ်ပာ်စၢၤအီၤလၢ ယနီၢ်ဆံးခါလံၤလံၤလံ.” ယသးခုဒီး ယတဲအဝဲသ့ၣ်လၢ “ယအဲၣ်ဒိးမၤဘျါ ပှၤဆါအဃိ ယကဲကသံၣ်သရၣ်.” ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ တၢ်တဲသကိးအံၤဒိၣ်မးအဃိ ပတဲသကိးတၢ် ယံာ်ဝဲ တနၣ်ရံၣ်တခီညါ. ဖဲပှၤဒီမါဝၤခံဂၤအံၤ က့ၤဝံၤအလီၢ်ခံ ယတအဲၣ်ဒိးကဲ ပှၤခဲးသလ့းဖိလၢၤဘၣ်. ယသ့ၣ်ညါထီၣ်ဘၣ်လၢ တၢ်ဘၣ်တ့ကစၢ်လၢ ယဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးအီၤဒိၣ်မးတဂၤအံၤ အမံၤန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ ယဟိဝၤ.
ယထံၣ်လိာ်သးဒီး ပှၤဒီမါဝၤခံဂၤအံၤသၢဘျီ လၢယတၢ်ဆါဟံၣ် ဆံးဆံးဖိ ဒီးတဘျီလၢ်လၢ်န့ၣ် ပတဲသကိးတၢ်ယံာ်ဝဲ တနၣ်ရံၣ်ဘျဲၣ် ဒီးလၢခံ ယကွဲမုာ်အဝဲသ့ၣ်လၢဟံၣ် ဒ်သိး ပကတဲသကိးအါထီၣ် လံာ်စီဆှံအဂီၢ်. မ့မ့ၢ်ယမါလ့ဒၤန့ၣ် အမၤလိသကိး လံာ်စီဆှံဒီးပှၤ ဘၣ်ဆၣ် အတတူၢ်လိာ်ဝဲလၢ ခဲးသလ့း အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတနီၤန့ၣ် ကမၣ်ဘၣ်. အဃိယကွဲမုာ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်သရၣ် ဒီးပတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး ခဲးသလ့းအတၢ်သိၣ်တၢ်သီ ဒီးပအိးထီၣ်ဖး ထဲလၢလံာ်စီဆှံပူၤ တုၤလၢမုၢ်နၤယိာ်လီၤ. တၢ်တဲသကိးတၢ် တခါအံၤအဃိ လ့ဒၤ သ့ၣ်ညါထီၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်သးတဖၣ်န့ၣ် သိၣ်လိတၢ်မ့ၢ်တၢ်တီ. ဒီးလၢခံ ပတၢ်အဲၣ်ယဟိဝၤယွၤ ဒိၣ်ထီၣ် ဒီးပဒိးဘျၢထံဖဲ ၁၉၇၄ နံၣ်လီၤ.
ပာ်ဆိယဟိဝၤယွၤ လၢနီၣ်ဂံၢ်တၢ
ယမၤလိဘၣ် ကစၢ်ယွၤ အတၢ်တိာ်ပာ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိအဂီၢ်အဃိ တၢ်လၢယပာ်ဒိၣ်အီၤ လၢယတၢ်အိၣ်မူပူၤန့ၣ် ဆီတလဲကွံာ်ဝဲ. ယၤဒီးယမါလ့ဒၤန့ၣ် ပသးစၢၢ်ဆၢလၢ ပကမၤယဟိဝၤယွၤအတၢ်မၤ. ပပာ်လီၤပသးလၢ ပကကွၢ်လုၢ်ဒိၣ်ထီၣ်ပဖိ ဒ်လံာ်စီဆှံ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ အိၣ်ဝဲအသိး. ပသိၣ်လိပဖိတဖၣ်လၢ ကအဲၣ်ကစၢ်ယွၤ ဒီးပှၤဂၤအဃိ ပအိၣ်ဒီး ဟံၣ်မုာ်ဃီပၢၤ.—မးသဲ ၂၂:၃၇-၃၉.
ပဒီမါဝၤခံဂၤအံၤ ပဃူထဲလဲၣ်န့ၣ် ပဖိတဖၣ်သ့ၣ်ညါဝဲအဃိ အါဘျီန့ၣ် တၢ်လီၤနံၤထီၣ်ပသး. အဝဲသ့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ်န့ၣ် ပမၤထွဲ ယ့ၣ်ၡူးအတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ လၢအမ့ၢ် “နမ့ၢ်တဲလၢ ‘အမ့ၢ်’ န့ၣ် မၤလၢပှဲၤ နတၢ်ကတိၤတက့ၢ်. ဒီးနမ့ၢ်တဲလၢ ‘တမ့ၢ်ဘၣ်’ န့ၣ် မၤအီၤဒ် နတဲအသိးတက့ၢ်.” (မးသဲ ၅:၃၇) အဒိ, ဘၣ်တဘျီန့ၣ် လ့ဒၤ တဟ့ၣ်အခွဲးလၢ ပဖိမုၣ်လၢ အသးအိၣ် ၁၇ နံၣ်တဂၤ ကဟးဒီးအသကိးသးစၢ်တဖၣ်ဘၣ်. အဃိ ပဖိမုၣ်အသကိးတဂၤတဲအီၤလၢ “နမိမ့ၢ်တပျဲလဲၤနၤဘၣ်န့ၣ် သံကွၢ်နပါမီၤ.” ဘၣ်ဆၣ် ပဖိမုၣ်တဲဆၢအီၤလၢ “တလိၣ်သံကွၢ်ဘၣ်, အဝဲသ့ၣ်န့ၣ် အိၣ်ဃူလိာ်သးထီဘိ.” ပဖိဃုဂၤန့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢပမၤထွဲ လံာ်စီဆှံ အတၢ်ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ဃူဃူဖိးဖိးလီၤ. ခဲအံၤ ပဟံၣ်ဖိဃီဖိ ကဲထီၣ်ဝဲ ဟံၣ်ဖိဃီဖိဖးဒိၣ်တဒူၣ် ဒီးအဝဲသ့ၣ်အါဂၤန့ၣ် ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအဃိ ပသးခုဒိၣ်မး.
ခီဖျိလၢ ယသ့ၣ်ညါထီၣ် တၢ်မ့ၢ်တၢ်တီအဃိ တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ် လၢယဂီၢ်န့ၣ် တမ့ၢ်ကသံၣ်သရၣ် အတၢ်မၤလၢၤဘၣ်, ဘၣ်ဆၣ် ဒ်ယမ့ၢ် ကသံၣ်သရၣ်တဂၤအသိး ယအဲၣ်ဒိးမၤစၢၤ ကစၢ်ယွၤအခ့အပှၤတဖၣ်ဒံး. အဃိ ယလဲၤမၤစၢၤတၢ်လၢ ဖဲရံၤ(စ်) အဘ့ၤသ့လး တနွံစှၤကိာ်သီ ဒ်ကသံၣ်သရၣ်တဂၤအသိး ဒီးလၢခံန့ၣ် ယလဲၤမၤစၢၤတၢ်လၢ လူဘံၢ်ယၢၤ အဘ့ၤသ့လးလီၤ. ယမၤစၢၤတၢ်လၢ ဘ့ၤသ့လးန့ၣ် အိၣ်ဝဲအနံၣ် ၅၀ ဃၣ်ဃၣ်လံ. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယဒီသကိးဒီး ပှၤဘ့ၤသ့လးဖိတဖၣ် ဒီးခဲအံၤအဝဲသ့ၣ်တနီၤန့ၣ် အသးအိၣ်အနံၣ် ၉၀ ဘျဲၣ်လံ. ဘၣ်တဘျီန့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ်ဒီး ပှၤဘ့ၤသ့လးဖိအသီတဂၤ ဒီးယကမၢကမၣ်ဒိၣ်မး. အဝဲမ့ၢ်ပှၤတဂၤ လၢယဒုးအိၣ်ဖျဲၣ်ထီၣ်အီၤလၢ အပူၤကွံာ်အနံၣ် ၂၀ ဘျဲၣ်.
ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကဟုကယာ် အခ့အပှၤဒိၣ်မး
လၢအနံၣ်အါမးန့ၣ် ယထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ဟံးစုနဲၣ်ကျဲ ဒီးဒီသဒၢအခ့အပှၤ ခီဖျိလၢ အတၢ်ကရၢကရိအဃိ ယတၢ်အဲၣ်အီၤ ဟဲဒိၣ်ထီၣ်ဝဲ. ကဘၣ်ဖဲ ၁၉၈၀ န့ၣ်ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါ လၢကီၢ်မဲရကၤအပူၤ ဒ်သိး ကသံၣ်သရၣ်ဒီး ပှၤလၢအမၤတၢ်လၢ ကသံၣ်ကသီတကပၤ ကနၢ်ပၢၢ်အါထီၣ်ဝဲ ယဟိဝၤပှၤအုၣ်အသးလၢ အအိၣ်တဆူၣ်ဘၣ်တဖၣ် အတၢ်ထံၣ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သွံၣ်လီၤ.
လၢခံဖဲ ၁၉၈၈ နံၣ်န့ၣ် ပှၤပၢဆှၢတၢ်ကမံးတံာ် ဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ ဘ့ၤသ့လး အဝဲၤကျိၤအသီတခါ လၢအမ့ၢ် (Hospital Information Services) လၢအခီၣ်ထံးန့ၣ် ဝဲၤကျိၤတခါအံၤ ကွၢ်ထွဲဝဲ ကမံးတံာ်လၢ အဆဲးကျိးဒီး တၢ်ဆါဟံၣ် (HLC) လၢအအိၣ်လၢ ကီၢ်အမဲရကၤ. ဒီးကမံးတံာ်တခါအံၤန့ၣ် အမၤစၢၤဝဲ ပဒီပုၢ်ဝဲၢ်လၢ အအိၣ်တဆူၣ်ဘၣ်တဖၣ် ဒ်သိးကထံၣ်လိာ်ဘၣ်အသးဒီး ကသံၣ်သရၣ်လၢ အနၢ်ပၢၢ်ဝဲ ပတၢ်ထံၣ်လၢ ဘၣ်ဃးဒီးတၢ်သွံၣ်လီၤ. လၢခံန့ၣ် ပှၤမၤအါထီၣ် ကမံးတံာ်လၢ အဆဲးကျိးဒီး တၢ်ဆါဟံၣ် တၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤတခါအံၤ လၢဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် ဒီးလၢကီၢ်ဖြၣ်စ့ၣ်စ့ၢ်ကီး ကမံးတံာ်လၢ အဆဲးကျိးဒီး တၢ်ဆါဟံၣ် အိၣ်ထီၣ်ဝဲလီၤ. ယထံၣ်ဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကရၢကရိ မၤစၢၤဒီပုၢ်ဝဲၢ်မုၣ်ခွါ လၢအလိၣ်ဘၣ် တၢ်မၤစၢၤတဖၣ်အဃိ ယသးခုဒိၣ်မး.)
ယတၢ်တိာ်ပာ် ဟဲလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်
ပဆဲးစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ယွၤအဘီမုၢ်တၢ်သးခုကစီၣ် လၢတၢ်သးခုပူၤ
ယမၤဘျါဘၣ် ပှၤဆါန့ၣ် အမုာ်ဘၣ်ယၤဒိၣ်မး. ဘၣ်ဆၣ် ယသ့ၣ်ညါထီၣ်လၢ တၢ်အရ့ဒိၣ်န့ၢ်ဒံး တၢ်ကူစါယါဘျါ ပှၤကညီန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲ ယကမၤစၢၤပှၤဂၤ ဒ်သိး ကသ့ၣ်ညါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဒီးမၤအတၢ်မၤအဂီၢ်လီၤ. ဖဲယအိၣ်ဘှံးလၢ တၢ်မၤအခါ ယၤဒီးယမါလ့ဒၤန့ၣ် ပမၤပှၤလဲၤလၢညါတၢ်မၤ ဒီးပစံၣ်တဲၤတဲလီၤ ယွၤအဘီမုၢ် တၢ်သးခုကစီၣ် လၢအနၣ်ရံၣ်အါမး. ဒီးပဆဲးပၣ်ဃုာ်လၢ တၢ်မၤပူၤဖျဲးပှၤသးသမူ အတၢ်မၤ လၢအဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ.
ယၤဒီးလ့ဒၤ ဖဲ ၂၀၂၁
ယဆဲးမၤစၢၤဒံး ပှၤလၢအဆိးက့တဖၣ်ဒံး. ဘၣ်ဆၣ် ယသ့ၣ်ညါလၢ ကသံၣ်သရၣ်လၢ အဂ့ၤကတၢၢ်ဒၣ်လဲာ်န့ၣ် အမၤဘျါ ပှၤတၢ်ဆါခဲလၢာ် ဒီးမၤဝဲဒ်သိး ပှၤသုတသံတဂ့ၤအဂီၢ်န့ၣ် တန့ၢ်ဘၣ်. အဃိ ယအိၣ်ခိးကွၢ်လၢ် တၢ်ဆၢကတီၢ်လၢ တၢ်ဆူးတၢ်ဆါ ဒီးတၢ်သံတၢ်ပှၢ် တအိၣ်လၢၤဘၣ်အခါလီၤ. လၢဟီၣ်ခိၣ်သီအပူၤန့ၣ် ယကမၤလိဘၣ် ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဘၣ်တ့တဖၣ်အဂ့ၢ် လီၤထူလီၤယိာ် ဒီးယကမၤလိဘၣ်စ့ၢ်ကီး ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အနီၢ်ခိက့ၢ်ဂီၤ လၢအလီၤကမၢကမၣ် လၢယဟိဝၤယွၤ တ့လီၤပာ်စၢၤဝဲလီၤ. တၢ်လၢယဆိကမိၣ်ပာ်စၢၤအီၤ လၢယနီၢ်ဆံးခါလံၤလံၤန့ၣ် တယံာ်လၢၤဘၣ် ကဟဲလၢပှဲၤထီၣ်လီၤ. ယနာ်သပှၢ်တၢၢ်လၢ တၢ်လၢအဂ့ၤကတၢၢ်န့ၣ် ကဟဲကဲထီၣ် ဘူးထီၣ်လံ.
