Pular para conteúdo

Pular para sumário

Ihantisi

Kihophwanya itthu yuulupale uvikana ukhala meetiku

Kihophwanya itthu yuulupale uvikana ukhala meetiku

“ITTHU inkihimeereenyu kancere utotha ikhumelo inamwannyaaka!” Ayo phi moolumo yaamwiirenlyaaka nlopwana mmoca naamwaarawe yaakiphwanyile wiira kitafiti irettaaya mwaakha wo 1971. Ule ukatyuule kaatthukunle phiyaaru isipiritaalyaaka ni kancere phiyaaru uvara nteko khampa meetiku. Uyo nlopwanooyo naamwaarawe yaari phaapani? Ni itthu yaatothaaka ikhumelo inamwannyaaka yaari isiyani? Kinawuuttonkacerani manannani mwaha waawoopannyaaka ayo atthwaayo caarukunusilyaaka makhalelwaaka; ni nlattuni unkupalyaaka wiira itthu yaatothaaka ikhumelo inamwannyaaka inaahala wiirannya woohipica.

Mi kiyariye mwaakha wo 1941 watthokoni yaatthu oohimihakhu isittatti yo Paris, u França. Mi wankicivela cinene usoma. Phimaana, ukati waarinaaka myaakha 10 wahokiriipa nrima cinene weereliyaaka wiira akaalamuliya urwaa ucikola kontha yahokikela iretta yookothomolaca cinene ineehaniya tuberculose. Mameetiku yaakiirenle wiira kahaana kikhalaka wankorini kontha maphavelaaka yahoona uwerya cinene. Phimaana, myeeri cinci caakhanlyaaka kiwerennyaka, kaavirihaka ukati kisomaka itisiyonaariyu ni kaviriyanaka iporokaraama co nraatiyuni yeehaniya Iraatiyu Sorbonne yo Universidade yo Paris. Ukati ameetikwaaka waakiirenlyaaya wiira kahovona ni pooti urwaa ucikola, kahotthapa cinene. Uyo ukatyuuyo, mi kahoopuwela: ‘Itthu ikipankilyaaya mameetiku ikhanle yootikhiniha!’ Ukhuma nne nihukunne, mi kaapheela waavoniha atthu. Apaapa yakikohaka ntekoni waapheelaaka uvara koonuwaka, mi kaawaakhulaka co: “Kimpheela ukhala meetiku.” Ala manannaala phancenryaaya ukicivela nteko weemeetiku.

USOMA ISIYENSIYA UHOKIIRIHA UPHEELA UNCUWELA NLUKU

Amucyaaka yaari akatoolika. Masi mi akaacuwela myaha cinci ca Nluku ni kahaana makoho menci. Ukati waasomaaka universidade wiira kikhale meetiku phaakupanlyaaka wiira citthu cirivo cumpiye ni Nluku.

Mi kinawuupuwela ikwaha yoopacera yaawehalyaaka niiluupa iseelula cimphwanyannya nhina ittuva. Kahokhala ootikhinihiya woonnyaaka mananna iseelula cinkhalaaya caririnnyaka ni caviheriyaka. Ciicammo, kahoona wiira nhina waya iseelula ihaavo itthu innyaala yaheliyaka maakha, masi inrurummwa yanaanihiyaka ni maaci. Woona mananna iseelula cineekhikiceraaya uhokikupaliha wiira citthu cirivo khaciphattuwacile veekha, masi cinowumpiya.

Mwaakha wonayeeli waakhanlyaaka kisomaka umeetiku, kahoona citthu cinci cinthoonyera wiira Nluku haavo. Hi nahosoma mananna mitinka cinvaraaya nteko; iyo ciicammo ikhanle itthu yootikhiniha! Kaheetthuca wiira ntinka unluttaniha nikhuva nooculu ni novathi no mmoononi phineeriha makokhweehu wiinyeenya. Ciicammo, cihaavo mitinka cookhomaala cinvarelela makhuveehu ni cinlipiha. Cihirivo nnyo mitinkannyo, makokhweehu khayaahala uvara nteko. Nnyo citthunnyo cahokiiriha wooneeha wiira ule ompile irutthu yaapinaatamu khanle ncuwelaci muulupale.

Kahotepa utikhinaca ucuwelaca wa Nluku ukati waasomilyaaka mananna ttoottho cinanceraawe umumula ayariyaka phiyaaru. Hinaaya uyariya, uyo ttootthooyo nokaviheriya umumula niiphyo cimmumulaaya anumwaane. Phimaana maphavelaawe khancara iphyoo. Vano, ayariyaka ni amumulaka ikwaha yoopacera, cinawiirannya citthu cootikhiniha. Iphaa inkhala wanrimani wawe inawiittiya wiira iphome ikele mmaphavelani. Uyo ukatyuuyo, mmaphavelani inaakela iphyoo ni mwaana yariye naakhitiri umumula veekha cawe.

Mi kampheela uncuwela Nluku ompile nnyo citthu cootikhinihannyo. Phimaana kahancera usoma Ibiiblya cinene. Kahokhala ootikhinihiya usoma waka malamulo Nluku aavahilyaawe asarayeli myaakha 3.000 uttuli. Nluku ahowiirela asarayeli wiira yapheelaka urwaa wuunyani, yahaana yathipaka nlikitti, uvuhela mavyaaya ni wiimaleloni unyawa. Ni ntthu yamphwanyaka iretta yoohipica uvahaniya ahaana akhalaka veekha mahuku menci wiira haavahe iretta akhunanawe. (Lev. 13:50; 15:11; Deut. 23:13) Ayo malamulwaayo yaanaakavihera apoovu unyema iretta, ni iyo itthwiiyo cahovira myaakha cinci woohicuweleliya naanamasoma cinene mpaka myaakha 150 uttuli woonelenlyaaya. Ciicammo kahoona wiira malamulo yaavahiyaaya asarayeli nlivuruni yo Levitiku nhina uruparupa nlopwana ni nthiyana yaanaakhikicera apoovu. (Lev. 12:1-6; 15:16-24) Kahoonelela wiira Nluku aavahile asarayeli ayo malamulwaayo kontha aapheela uwoona yakhalaka saana ni uyo aanaacaaliha ale yeettela nnyo ikanonnyo. Mi kankupali wiira Ibiiblya ikhanle ilivuru ya Nluku, masi kaari kihinacuwela ncina na Nluku.

WAACUWELA WAKA AMWAARAKA NI UNCUWELA WAKA YEHOVA

Mi ni amwaaraka Lydie nihuku naathelaneehu ikacamentu, nihuku 3 mweeri wo Abril wo 1965

Ukati waasomaaka umeetiku, kahoncuwela mwanthiyana eehaniya Lydie ni ahokicivela cinene. Mwaakha wo 1965 hi nahothelana ikacamentu, ikuuruswaaka yeettaka iriyari. Mpaka mwaakha wo 1971, hi nahaana asaana araru ni wahoolo yahophiya siita. Ukhuma nenne nokhalayi, amwaaraka Lydie anaakikavihera cinene wantekoni waka ni watthokoni.

Kihinatthukula isipiritaalyaaka, mi kahokhala myaakha miraru kivaraka nteko usipiritaali yo ncoko waakhaleehu. Vano kinatthukunle phiyaaru isipiritaalyaaka, yahokiphwanya anamathelana awuulumalyaaka wiipaceroni. Ukati waapheelaaka uwantikhelela nrette alopwanaayo, amwaaraya yahokiirela: “Sontte ameetiku, nhinivahe nrette unkela iphome.” Mi kahokhala ootikhinihiya ni kahaakoha: “Nnooluma ikhweeli? Nlattuni?” Ayo yaakaakhunle co: “Hi Masaahiti a Yehova.” Mi kaari kihinapaca wiiwa yuulumiyaka Masaahiti a Yehova ni akaacuwela wiira ayo khantthuna uheleliya iphome. Vano, ayo yahokithoonyera mbiiblyani nlattuni wahaapheelaaya iphome. (Mite. 15:28, 29) Wahoolo, ayo athiyanaayo naawannyaya yahokiitthuciha wiira Umwene wa Nluku unaahala umaliha uhuva ni iretta cotheene cinaahuviha apinaatamu. (Apoka. 21:3, 4) Uyo ukatyuuyo, mi kaheera: “Itthu inkihimeereenyu kancere utotha ikhumelo inamwannyaaka! Mi kikhanle meetiku kontha kimpheela uvukula uhuva waatthu.” Citthu caakihimenryaaya cahokicivela cinene mpaka nahoviriha iwoora imoca ni nuusu noopacaka mwaha. Ukati waarwaalyaaya, mi kaholakela ukhuma ittiini yeekatoolika. Kaheetthuca wiira Nluku antikhinacaaka ncina nawe Yehova!

Ayo anamathelanaayo yahowa wasipiritaali waka ikwaha cinci, ni ikwaha cotheene nanviriha iwoora imoca noopacaka mwaha. Kahaalattula urwa uwannyaka wiira nuulume myaha co mbiiblyani. Amwaaraka yahopheela ukhala wamoca ni mi ukati waahalaaka uwoopana mwaha ayo masaahityaayo. Masi amwaaraka khayaamini wiira citthu ceetthucihiyeehu ukereeca katoolika caari cowoothiya. Phimaana, kahonlattula paatiri wiira nimoopane mwaha. Nahooluma mpaka uhiyu citthu cinci ceetthucihiya ukereeca katoolika, nivarelaka nteko Ibiiblya paahi. Iyo itthwiiyo yahaakupaliha amwaaraka wiira Masaahiti a Yehova yeetthuciha ikhweeli. Ukhuma uyo ukatyuuyo, nahancera ulipihera unfenta Yehova; phimaana, nahopattisiya mwaakha wo 1974.

UHOOLELIHERA MUUKUMINI WIHU UNSWALELA YEHOVA

Mi kaheetthuca itthu inaapheelelaawe Nluku apinaatamu ni iyo itthwiiyo yahokiiriha upheela urukunusa makhalelwaaka. Mi naamwaaraka Lydie unswalela Yehova noona ukhala itthu yoopacera ukhalana ifayita muukumini wihu. Naholakela uwiitthuciha asaaniihu mattharelelo o mbiiblyani. Nahowiitthuciha unfenta Nluku ni waafenta atthu. Upanka commo, wahoniiriha utepa wiiwanana wapuwani.—Mat. 22:37-39.

Asaaniihu yancuwela wiira mi ni anumwanaya naalakela upanka citthu cimocaaru. Uhaavo ukati unthyeehu noopuwelaka iyo itthwiiyo. Asaaniihu yancuwela wiira wapuwani wihu naatthara moolumo a Yesu wenryaawe wiira “nuulumu ninyu ‘iyee’ nikhaleke iyee, ni nuulumo ninyu ‘mena,’ nikhaleke mena.” (Mat. 5:37) Wootakihera, mwanihu mmoca omwanthiyana ukati waarinaawe myaakha 17, yahaavo asithiyana amwaaraka yankhottihilyaaya waakhumana uweettakacani. Masi, mwanthiyana mmoca ahomwiirela mwanihu: “Ukhala wiira anumwana ahookhottiha, urweeke waalepeleke athumwaana; anaahala wuutthunihera.” Masi mwanihu aheera: “Kinhala uvara nteko wo mahala; apaapa ciicammo khanhala utthuna. Amaama ni apaapa anaasikisana citthu cotheene.” Asaaniihu oosiita yancuwela wiira mi ni anumwanaya naanawiiwanana ni weettela mattharelelo o mbiiblyani. Hi ninansukhuru cinene Nluku nlattu wowoona atthu enci watthokoni wihu yanswalelaka.

Uncuwela Yehova uhorukunusa venci makhalelwaaka. Waanookhalaru wiira kahohiya uhoolelihera ntekwaaka, mi kaapheela uvarela nteko citthu caacuwelaaka wiira kaakavihere apoovu a Nluku. Phimaana, kaheevaherera wiira kikhale meetiku o Peteli yo Paris ni wahoolo yo Louviers. Mi kihoviriha myaakha coopwaha 50 kakaviheraka u Peteli. Ukati wotheene uvinre, kihaapatthanana mayamunna enci ni ankhwaawe apiihile myaakha 90 anvara nteko u Peteli. Nihuku nimoca kahoncuwela mmiravo o myaakha 20 ancere uvara nteko phiyaaru u Peteli. Kahokhala ootteeliya ucuwela wiira ukati waayariyaawe, thi mi kaari meetiku aakavihenre anumwaane unnyara!

MI KIHOONA MANANNA YEHOVA CINAAWACERAAWE APOOVWAAWE

Myaakha cotheene civinre, kihoona mananna Yehova cinvarelaawe nteko mphwinkwaawe wiira aahoolele ni aakhikicere apoovwaawe. Woona iyo itthwiiyo wahokiiriha utepa unfenta Yehova. Wootakihera, ukhuma mwaakha wo 1980 Mphwinko wo Mahumu Unhoolela wahotthenkaca u Estados Unidos iporokaraama yowaakavihera mameetiku ucuwela nlattuni Masaahiti a Yehova uhinheleliyaaya iphome.

Mwaakha wo 1988, Mphwinko wo Mahumu Unhoolela wahotthenkaca u Peteli ikhurupu yo mayamunna yeehaniya Serviços de Informações sobre Hospitais. Wiipaceroni, ayo mayamunnaayo phaawacera ikhurupu cineehaniya Comissões de Ligação Hospitalar (COLIH). Nnyo ikhurupunnyo caapaceriye utthenkaciya u Estados Unidos wiira caakavihere Masaahiti a Yehova utafitiya mmasipiritaali woohiheleliya iphome. Wahoolo cahotthenkaciya nnyo ikhurupunnyo ntuninyani motheene, ni hataa uno u França uno. Unaareera woona mananna mphwinko woothotokanihiya wa Yehova cinaafentaaya ni cinaakaviheraaya mayamunna!

ITTHU YAAPHEELAAKA INAAHALA WIIRANNYA

Hi khaninhiya ulalya ihapari comaana co Umwene wa Nluku

Itthu yaapheelaaka waari waavoniha atthu, phimaana waalakenlyaaka ukhala meetiku. Ukati waacuwenlyaaka ikhweeli ca Nluku, kahoona wiira itthu yuulupale waari waavoniha atthu nhina mminepani, awula waakavihera umpatthanana Yehova Nluku umpale ukumi. Phimaana, waakhenlyaaka iraforma, mi naamwaaraka nihokhala mapiyoneeru owiicaaverya ni nihancera uviriha ukati mwinci nivaraka nteko woolalya ihapari comaana co Umwene wa Nluku. Mpaka ilelo, hi khaninhiya wiikurumica upanka inkhitiriihu wiira nivare uyo nteko wowoopola ukumyuuyo.

Mi ni amwaaraka Lydie, mwaakha wo 2021

Mi nanlelo kinaapanka inkhitiryaaka wiira kivukule uhuva waatthu anweryaaciya. Masi kinaacuwela wiira khaavo meetiku nokhitiri umaliha iretta cotheene ni ukhwa. Kinoona upica uphiya ukati uhinhalaaya ukhala-tho iretta ni ukhwa. Kinaacuwela wiira woohipica inaawa ipeephoni ni mi kinaahala ukhala mpaka kisomasomaka irutthu yaapinaatamu yumpalyaawe Nluku. Kinaakupali wiira khacimala iparakha cinhaleehu waakhela ukati unhalaaya wiirannya itthu yaatothaaka ikhumelo inamwannyaaka!