Gibaliwe yaka ya 1941 murala wohawa onakala o Paris, França. Miyo godhiveliwa ohudhera dhithu. Enowoneleyamo mwahaya gidhe gukuwege nuwakwaniha yaka 10, gidhe gikumege muskola mwaha gahikanna oredda wokotomola. Mediku wera enohoweleya gikalege ookinantene mwaha madhadhu aaga kayanna kopolo. Bumwahaya mweri dhowinjhivadhene dhaavinre gimwilerigi disiyonariyu, ginvuruwanaga Radiyu Sorbonne a Universidade yo Paris. Mediku nugaddela wihina gihivulumuwa vano podi ohogolowela oskola, miyo ohagalala vanlubale. Miyo wubuwela: ‘Ethu enerana amediku sotikiniha!’ Obajha labo nenne odhowa osogolo efunelo yaga yaari wavulumusa athu. Malabo aamatene ababa yagikoha ethu ginafunimi werana gunnuwa, gawakulesa gegi: “Ginafuna gikale mediku.” Efunelo yokala mediku yambele ndo.

Amudhaga yaari akatolika. Mbwenye dhithu dhowinjhiva wodhela Mulugu kagaanonne teto gahikanna makoho owinjhiva. Gambelimi ohudhera wuniversidadi wihina gikale mediku fwahiddilimi ebaribari wihina egumi yere opaddusiwa.

Ginowubuwela labo noobajha gaasugwiligimi selula dha folori mmikroskopiyuni. Gahitikina makalelo dhinirugunusedhiwa selula dha folori wafiya mudhidhi woviha ni woridha. Teto gahona makalelo sitoplasma (ethu enakala mwari mwa selula) eniwananiwa ni mwinnyu nuwindo enofiyera waakumiha manjhe. Sitoplasma ela ni dhithu dhimodha enowenya wihina mwiili wisaddule mowiwanana ni mburo winafwanyeya muthuya. Nuwoona makalelo enalaba kadda selula miyo wonelamo wihina egumi kayere oruthuwa.

 Yaka yanabili gihudheraga omediku, miyo ohudhera dhithu dhimodha dhinoniha wi Mulugu ohukalawo. Disipilina ya anatomiya, nahihudhera makalelo onalaba ogogo, ni musempa dhinagumanihiwa makuva makalelo dhinalabiwa vamodha — eri ethu yootikiniha vanlubale! Motajhiha, makalelo opanddiwe moono onowenya wihina dhimbuno dhoogowege ni dhikuneyege. Gihoona wihina musempa onagumana ni musempa dhimodha wa moono ni wa nikuva onogawanyeya dila biili, osasanyavo mwanaponti dhinadha ofiyedha orugunuwaga mbwenye dhihilumpemo. Ohiya eyo, nihikalawo nnyabara nnahiddela pamadhene musempa dhawaddamele makuva a embuno. Yahere yahikala yeyo, musempa dha nlada dhere woogowa ofiyedha embunodha ohulabaga pama. Gihonelamo wihina muliba apanddile mwiili wamuthu ohuthabwa okanna thotho.

Ethu emodha, egitikinihe wa muthu Apaddusile egumi, thi labo gahudherimi makalelo anabajha ovuma mwaana abaliwa. Ahinabaliwe, mwaana anavuma wodhela musempa onakuma vamutekuni. Bumwahaya, dhithu dhaala dhinithaniwa alveyolos (maddongoloma mang’ono enakala ninga balawu enakala mmadhadhuni) kamunadhalege muya. Nuwindo, sumana vang’ono mwaana ahinabaliwe, sere-sere dha muwari mwa alveyolos dhinokalamo dhithu dhaala dhing’ono dhinithaniwa sulfatanti. Vano mwaana abaliwa ni abajha ovuma, dhinopadduwa dhithu dhotikiniha. Mwana fonyongo enakala vamurimani va mwaana ole enofugeya, othukulelaga nikame mmadhadhuni. Mudhidhi yola, sulfatanti onobarela wihina sere-sere ya alviyolos dhihikanne kanathi teto mudhale muya. Vano mwaana abaliwa, anowanda ovuma yekaye.

Miyo gofunave onona dhithu dhimodha wodhela Mpaddusi eegumi. Nuwindo miyo wambela omwileri Bibliya nimurimaga waatene. Gahitikina vanlubale malamulo Yehova avahiliye amwaana Ezarayeli wodhela oyesa yaka 3 mil mundduli. Mulugu wawaddela amwaana Ezarayeli wihina yatibelege mari, ehabege malabo aamatene, teto akalawo muthu anna oredda wovaliha athukuleliwe murudda wolapela naaliwa. (Lev. 13:50; 15:11; Deut. 23:13) Dhoholela nda dha mBibliyani, dhowabarela wihina yahivalihanege oredda bure-bure, ethu masiyentista enonniwa makaleloya owerana dhigavinre yaka 150. Ohiya eyo, gihawonelamo malamulo enawoga wodhela ogonihana enafwanyeya livuru na Levitiku, makalelo yakaviheriwa amwaana Ezarayeli. (Lev. 12:1-6; 15:16-24) Vano kaganganyedha wihina mpaddusi, avahile malamulo ala amwaana Ezarayeli wihina aakaviherena, teto oliye owareeliha ale yawiwelela malamuloya. Vano, gahonelamo wihina mwebaribarene Bibliya avetheliwe ni Mulugu, mbwenye mudhidhi yole miyo kaganonne ndina naaye.

Gihudheraga omediku miyo omunona namwali dhaala anithaniwa Lydie miyo wambela onfuna. Iyo nitelane yaka ya 1965, gajaga omariha ohudhera ofakulidade. Yaka ya 1971, nahikanna ahima araru, wa ahima ala atanu nammodha ninnihuna. Lydie oogikaviheresa vanlubale mabasa gaparesimi ni vamuralani vehu.

Gihilaba ospitale yaka tharu, gihinathi okanna klinika yageene. Vasogolova, miyo wawakela  anamatelana ale gasorihimi. Mudhidhi gidhowaga oleba murombwe afuna ong’waga mamune, mwariyeya owoga egi: “Kamwerena, dotori, nnafuna murombwe wahinna nikame.” Miyo otikina nuwindo miyo omukoha: “Eyoya ebaribari? Mwahaya bwaddi?” Oliye waakula: “Iyo niri Anamona a Yehova.” Miyo kaginiwege wodhela Anamona a Yehova ni nlamulo eniweleliwa wodhela nikame. Nuwindo, onfugula Bibliya ni ogoniha mwahaya bwaddi aliwa ehakelaga nikame. (Atos 15:28, 29) Vasogolova oliye ni mamune ogooniha dhithu dhinerena Omwene wa Mulugu: Omariha goyi, oredda ni okwa. (Apo. 21:3, 4) Mudhidhi yole miyo wera: “Eyo munagaddelinyu siithu garohesimi obajha ehimene! Miyo okala mediku wihina gavugule makathamiho aathu.” Gahidhiveliwa vanlubale muthenga yagaddeliwa nuwindo iyo oothapanya woora yantero. Anamatelana ale nudhowa miyo othoma ohuhogolowela ogereja waga. Miyo ohudhera wihina Mpaddusi gathabwimi omutikina ohukanna ndina: Yehova!

Anamatelana ale ohogolowela oklinika waga dila tharu, dila dhathaaru nahithapanya okwaranya woora yantero. Miyo wawithanela vaade vaga aabilene wihina nathapanyedhe wodhela Bibliya. Lydie orumedha othananiha ohudhera waga, mbwenye oliye karumedha wihina dhahudhiha akatoliko dhithu dhimodha kahiyo dhebaribari. Bumwahaya, gidhe gimwithanege padiri wihina athapanye ni iyo. Iyo othapanyedha muselu dhinahudhihiwa wigereja ofiyedha txiguwo, nimulabihedhaga Bibliya. Eyo yahimudahinya murima Lydie, ofiyedha orumedha wihina ndhe enahudhiha Anamona a Yehova ebaribari. Obajha labo nenne, odhivela wehu ni Yehova wunnuwa, yaka ya 1974 iyo obaddiziwa.

Nuhudhera wodhela efunelo Mulugu anniyena naathu, ogithukulela opendda dhofuna dhaaga. Lydie ni miyo, omulabela Yehova yaari ethu yathima mwigumini mwehu. Nahikoma wihina naalele anihu mowiwanana ni malagano a mBibliyani. Iyo wahudhiha aliwa omudhivela Mulugu vamodha naathu eyo yahithukulela murala wehu okala wowiwanana. — Mat. 22:37-39.

Anihu yahinona wihina miyo ni Lydie ninga ababi, nowiwananela dhothoma dhehu. Malabo mamodha nubuwela, nnokala nuteyawa. Aliwa yahinona wihina vamuralani vehu nohara yolaga ya Yesu enihina: ‘Madhu enyu owi ‘hee’ etapulelege hee, ‘naari’ akale naar.’ (Mat. 5:37) Motajhiha, mwanihu mmodha nuwakwaniha yaka 17,  Lydie kamwenyile wihina avenyevo naazombwe akwaye. Mbwenye muzombwe mukwaye omwerela mwanihu egi: “Akala ammawo enowukoddiha ovenyavo, walobe ababo.” Mwanihu omwakula: “Podive galobe aliwa kinenye. Makolwaga enna mubuwelo mmodhave.” Anihu ala atanu nammodha, yahinona wihina nahikoma wi niparihedhe mabasa dholaga dha mBibliyani. Nnotamalela vanlubale mwimudhini mwehu okanna athu owinjhiva emulabelaga Yehova.

Mwebaribarene omunona Yehova wigithukulela osaddula dhofuna dhaaga. Mbwenye gafuna giparihedhe mabasa enonelo ginnimina yomediku wihina gikavihere nlogo na Mulugu. Bumwahaya gidhe giivelelege oBeteli yo Paris wihina gilabege ninga mediku, vasogolova odhowa beteli yo Louvires. Podi wera yaka ginakaviherimi obeteli wuno ninga mediku dhinofiyedha 50. Yaka dhendha giwogilimi gihandana nabetelita owinjhiva, amodhaya ehuluvala eri nyumba dhowithuwa. Labo nimodha, gahihagalala vanlubale mwaha omunona Betelita muxa, gamwegeredhegimi kwartu yaye yaka 20 mundduli!

Yaka nda dheddaga gihoona makalelo Yehova analabihedhiye nikuru naaye wihina aholele ni abarele nlogo naaye. Eyo ehenjhedhedha odhivela ginnimina nuliye. Motajhiha, omambelelo wa yaka ya 1980 Nikuru Nolamulela ompandda porogarama Wistado Unidu wihina yakavihere akudda egumi wonelamo pama mubuwelo wa Anamona a Yehova wodhela nikame.

Nuwindo yaka ya 1988, Nikuru Nolamulela wegeredha komisawu exa oBeteli enithaniwa Serviços de Informações sobre Hospitais. Omambelelowene, departamento yiwanana ni Comissões de Ligação com Hospitais (CLH) yegeredhiwe oBeteli yo Wistado Unidu wihina yakavihere Anamona a Yehova ofwanya murombwe dhaavulumuse ehivahiwe nikame. Nuwindo wegeredhiwa komisawu dhowinjhiva wapela elabo yatene, ni wunowa o França. Enotikiniha woona odhivela enna nikuru na Yehova ni makalelo enaakaviheriwa addibila yahowelaga!

Ethu gunlelesimi waari wavulumusa athu, bumwahaya gidhe gisakulege ohudhera omediku. Mbwenye nupendda dhofuna dhaaga, miyo wonelamo wi makalelo apama owavulumusa athu siipaddi yomuzimuni, obe gere fuwakavihera athu okanna wandana ni Nedduddu egumi, Yehova Mulugu. Bumwahaya, ngamanle wuluvala, miyo ni Lydie ndhe nsakulege mudhidhi wowinjhivene wihina nilaleye muthenga Womwene ninga apiyonero amudhidhi wamutene. Ofiyedha peeno, ninna werana dhatedhene nnandihu wihina nilaleye muthenga ola onavulusa egumi.

Ginowerana dhatedhene ginandimi wihina gaavugulele makathamiho aale enafwanyiwa oredda. Mbwenye miyo gihinona wihina naarive ahere akalawo mediku apama kanadha awedha omariha dhiredda dhatedhene ni okwa. Ginojhehera nuuthaba wihina nlabo nimodha widdela, oredda ni okwa kawinaakalewo. Gihinona wihina mwilaboni exa gineerege ohudhera wodhela dhopaddusa dha Mulugu nimakalelo ootikiniha oliye apaddusiye mwiili wamuthu. Gikanna ebaribari wihina osogolo winere owomela, teto ele gunlelesimi ngaari mwaana enere wakwanela mohihiyedhedha!