Ke belegiwwe ka 1941 ku Paris, France. Fote ka mutšing wa geru ke mo re sa ghanya. Ke mo ke kwana ka matla le go tšhuta, mo ke na le lesome la mengwaga ke yye ka kena ke bolwele bya TB ke mokane dya nyaka gore ke yemenyana ka taba ya go ya sekolong! Ditogotela di yeletsiye ka gore ke dule ke yetsele gore matshwafo yaka ma sa goge go baba. Byalo go fetiye dikgwedinyana ke fetsa nako ke bala dikišinari ke boya ke theetsela letheto la go tšhutisa la gore ba le sabalatsa ga Radio Sorbonne la Yunivesiti ya Paris. Mafelelong mo ditogotela di hlaya gore se ke fodiye tsa gore nka boyela sekolong, ke mo ke sa jabola lona. Ke fetsiye ka gore, ‘Wa tšiba ditogotela dya wo teya mmereko wa tsona!’ Go tlugisela ka nako yonone, ne ke fo nabela go bona ke šele ke yalafa batho malwele. Ka moka nako mo papa a mputsisa gore mo ke šele ke gudiye ke nyoko ba ying, ne ke dula ke hlaya selo ka ssoši ne ke fetola ka gore, “Ke nyaka go ba togotela.” Taba ya gore go be nna togotela ne go le mong sona selo se segolo gaka.

Ba mutši wa geru, ke mo go le Makhatolika. Mara ne ke sa tšibi tsa go tlala ka Modimo, fote ne ke tlalele ke diputsiso. Ka nthago mo ke thomisiye go tšhutela gore ke be togotela yunivesiti ke yye ka napa ke di bona tsa gore tso di phelang ba ro di maka.

Ke gopola mo go le la mathomo ke pombhola disele tsa semelane so ba reng ke tulip ke berekisa sa go pombhola ka sona so ba reng ke microscope. Ne di mmakatsiye ka matla go bona ka mokgo disele tsone di titšhireletsang mo go fisa kela mo go bata. Fote mo ke pombhola ke yye ka di bona tsa gore cytoplasm (go leng selo so se leng ka teng ga sele) se ya kokoropana mo se kwa letswayi ke mokane sa phuruloga mo se le ka meetšing ya gore ma yediye. Tso di makegang di gelepa dilo tse dinyana tsa go phela gore di tiyisele ga seyemo se sengwana le se sengwana. Mo ke lebelela ka  mokgo sele ye nngwana le ye nngwana yi rokananneng ka gona, ke ro napa ke di bona gore lephelo a la f’lo re palakata.

Ga mongwaga wa bobedi mo ke kene ke tšhutela go ba togotela, ke bonne tsa go tlala tso di šihleIang taba ya gore Modimo o gona. Mo re tšhuta ka mmele wa motho, re yye ra nyakolla taba ya gore letsogo le gelepa dinwana ka mokgo mang gore di thogo ghobega di boye di ghobologe. Ka mokgo dinama, ditšhika le mašapo di rokananneng di re šiya re yahlamme. Mo re beyisa, ke tšhutiye gore tšhika yo yi leng ga letsogo yi tshwarananne le dinama tso di leng ga lešapo la bobedi la senwana yi boya yi tlulela mafelelong ga senwana go fo re di tshwaranane. Dinama tsa gore ditiye ke tsona tso diparakang tšhika yone gore yi mamarele ga mašapo ya dinwana. Mo go ka sa makege ka mokgonone, tšhika yo yi leng ho letsogong yi ka sa lawolege. Di fo ba lekgwaying gore ye a makiyeng mmele wa motho o hlalefiye ka matla.

Taba ya gore ke mo tseyela gedimo ye a Makiyeng dilo tsa go phela yi yye ya fo ya yi kene yi gula mo ke tšhuta gore ngwana o thomisa go wona ka mokgo mang mo ba mmelega. Ke tšhutiye gore mo ngwana a soko belegiwa, moya wa go wona o wo kraya ga mmane wage ka mokhuba. Tsotsone di rela gore masakanyana ya gore nkare ke di bhaluni ya ma leng ka teng ga matshwafo a ma so ko tlala moya. Mo go kene go šutela nako ya gore a belegiwe, masakanyana yala ma timanega ka makgura ka ho teng. Mo ngwana ba fetsa go mmelega go na le dilo tsa go lategetsana tso di makegang gore a šinye a thomise go wona. Lešuba lo le leng ga pelo ya ngwana le ya kwalega ke mokane madi ma thomisa go ya matshwafong. Ka nako yonone, makgura yala ma manegiyeng masakanyana ya ma leng ka teng ga matshwafo ma gelepa gore masakanyana yane ma sa mamarele mara ma tlale moya ka go yakgoswa. Jikijiki, ngwananyana o nyoko thomisa go wona ka boyenemong.

Ne di nkokona ke nyaka go tšiba Ye a makiyeng dilo tsowa tsa go makatsa, byalo ka thomisa go yi tseyela gedimo taba ya go bala Bhayibele. Melawo ya go bolabola ka taba ya go yela, ya gore Modimo ne a yi neyye setšhaba sa Maisrayele mengwaga ya go teya ka ku ga 3 000 ya go fela, yi mmakatsiye ka matla. Modimo ke mo a neyye Maisrayele molawo wa gore ma fatele dithila mo ma fetsiye go ya tawong, ma dule ma hlapa mmele ka meetši, fote motho a tikwalele ka thoko mo a bona nkare o kenne ke bolwele ba go tshilela. (Lef. 13:50; 15:11; Dot. 23:13) Bhayibele yi maka gore di kwisisege gore bolwele bo sabalala ka mokgo mang go leng taba ya gore bo ba sayense ba sa tšwa go kwisisa mengwaganyana ya go fela. Fote ke di bonne tsa gore melawo yo yi leng ga puku ya Lifitiko ya go bolabola ka taba ya go maka tsa mapaying ke mo yi gelepa setšhaba ka mokana ga sona gore se dule se philegiye. (Lef. 12:1-6; 15:16-24) Ke fetsiye ka gore ye a Makiyeng dilo ke mo a neyye Maisrayele melawo gore ma dule ma pasopegiye fote ke mo a rufa bo ne ba theetsela melawo yage. Ke mokane ka sa sa yi kamaka le ka gonyana taba ya gore Bhayibele yi hlohletsele ke Modimo—Modimo wa gore lebitso lage ne ke so le kwelele.

Mo ke sa le yunivesiti ke sa tšhutela botogotela, ke yye ka gahlana le mosadi ye mongwana ye ba reng ke Lydie, wa gore ke yye ka kwana naye. Re šadhiye ka 1965 mo šele ke tla segare ka tso ne ke di tšhutela. Gana hala ga mongwaga wa 1971, nna le Lydie ne re šele re na le bana ba rune ka bararo ba mathomo, ke mo go le kobodi ya bona mo ba felele. Lydie ke mo a nthega ka matla, ga mmereko waka wa botogotela le ka mutšing wa rune.

Ke yye ka bereka sepetlele mengwaga ka meraro mo ke so ko bula tliniki. Ka nthagonyana, monna ye mongwana le mosadi wage, go leng bala re bolabodiyeng ka bona ku mathomisong, ne ba tlile gore ke ba yalafe.  Mo nkene ke ba ngwalela dihlare tso monna yene dinyakang a di kraye, mosadi wage a re: “Barena, Togotela, re kgopela tsa go yalafa tsa gore a di na madi.” Ka butsisa ke makele ka re: “Wa resa? Ke ntaba?” Ke mokane yene a re: “Ke rune Dihlatse tsa Jehova.” Ne ke soko kwelele selo ka Dihlatse tsa Jehova Ie gore kela ba dumela ying ga taba ya madi. Ke mokane mosadi yene a ntsha Bhayibele yage a nšupetsa Lengwalo lo le šihlelang sephetho sa bona sa go sa berekisi madi. (Meber. 15:28, 29) Yene le monnage ba ya maahlong ba nšupetsa tso Mmušo wa Modimo wo nyoko di segelelang, go leng go tlosa mohlupego, bolwele le likgu. (Kut. 21:3, 4) “Tso le mpotsang tsona ke kwa nkare go makega tso ne ke fela ke nabela nkare di ka makega nakwela ke sa le ye monyana!” Ke hlayye mantsu yane nkene ke makele. Ka boya ka re, “Phela ke tšhutele gore ke be togotela gore ke thogo pomela batho mohlupego.” Ke mo di njabodisiye ka matla tsa gore re bolabodiye go šinya go fela awara le hafo. Ka nako yonone mo monna yene le mosadi wage ba tloga, ne ke kwa ke sa sa nyaka go ba Mokhatolika, fote ke tšhutiye gore ye a Makiyeng dilo wa gore ne ke mo tseyela gedimo o na le lebitso—Jehova!

Ke gahlanne le Dihlatse tsone ka dipedi gararo tliniking yaka, ka moka nako mo re bolabola, awara ne yi fo takamela. Ke yye ka ba kgopela gore ba mvakašele gaye gaka gore re thogo yeketsa nako ya rune ya go bolabodisana ka Bhayibele. Lydie ne a sa gane go dula le rune mo re tšhuta Bhayibele mara ne a sa yi dumele taba ya gore tse dingwana tso kereke ya Khatolika yi re tšhutisiyeng tsona ne go se nnete. Byalo, ke yye ka kgopela moruti gore a tle a re vakašele. Re bolabodisanne ka tso kereke yi di tšhutisang, ra bolabola go šinya go ba bošego re kene re berekisa Bhayibele. Polabodisano yone yye ya gelepa Lydie gore a di bone tsa gore Dihlatse tsa Jehova ke mo di tšhutisa nnete. Tsotsone dya maka gore ga Jehova Modimo re mo nyake ka matla ke mokane re le ka babedi ra kolobetsiwa ka 1974.

Tso ke di tšhutiyeng ga taba ya tso Modimo a tikemiseleng go di makela batho di ntšhofiye gore ke tšibe tso di tshwaneleng di yete mahlong. Gaka le Lydie , taba ya go berekela Jehova go yye gwa ba selo so re se tseyelang gedimo ka matla mo re kene re phela. Ne re tikemisele gore le bananyana ba rune re ba gudise re berekisa melawo ya Bhayibele. Tšhiko ya gore re nyake Modimo le moyagelane ka matla ne go le yona yo yi makang gore mutši wa rune wo dule wo mamarelanne.—Mat. 22:37-39.

Mo re gopola tsa ku nthago, nna le Lydie re fela re tshega ka mokgo bana ba rune ne ba di bona tsa gore re babelegi ba gore a go na so se ka re kenang ka segare. Ne ba di tšiba tsa gore tso Jeso a di hlayyeng tsa gore “maka gore ‘Eya’ yago go be eya, le ‘Awwa,’ yago go be awwa” ke molawo wa ka ho gaye. (Mat. 5:37) Mo re beyisa, nakwela morwediya wa rune a na le 17 ya mengwaga, Lydie ke mo a sa mo dumelela gore a tintshe  le mogoba wa bo ba gore ba sa gula. Ye mongwana ga mogoba wone o yye a botsa morwediya wa rune gore, “Mo nkare mmane wago wa gana gore o sepele, wene o fo kgopela ga papago!” Mara morwediya wa rune o yye a mo fetola ka gore: “Tsone di ka sa n’gelepe ka selo. Batho bone ba dula ba kwana ka selo ka ssoši.” Eya, bana ba rune kobodi ya bona ne ba di bona tsa gore mo yi le ga taba ya go berekisa ditšhiko tsa Bhayibele re ya tshwarisana. Lekgono re leboga Jehova re sa fetsi mo re bona ba go tlalanyana ga mutši wa rune ba mmerekela.

Le mo yi le gore nnete yi makiye gore ke tšhentšhe tso ke di yetisang mahlong, ne ke nyaka gore tso ke di tšhutiyeng mo ke ba togotela di berekele batho ba Modimo. Byalo, ne ke ya ke bereka ke le togotela ka go tinyakela ku Bethele ya ku Paris fote ka nthagonyana ka bereka ga Bethele ya nyuwane ya ku Louviers. Ke mo ke berekela Bethele nkene ke dula gaye mengwaga ya go teya gana hala ga 50. Ka nako yonone, ke timakele senghana sa gabutši le ba bangwana gana hone mutšing wa Bethele, ba bangwana ga bona ba na le gana hala ga 90 mengwaga. Fote, tšatši Ie lengwana ke yye ka makegela ke selo sa go jabodisa sa gore ne ke sa se letela mo ke gahlana le ye mongwana wa gore ne go se botala a le hone Bethele. Ke krayye gore ke yye ka gelepa mmane wage nakwela a mmelega gana hala ga 20 ya mengwaga ya go fela!

Mengwaga yowa ka mokana ga yona, ke yye ka napa ke mo nyaka ka matla ga Jehova mo nkene ke lebelele ka mokgo a yetetsang a boya a pasopa batho bage a berekisa mokgahlo wage. Gana hala mathomisong ya mengwaga ya bo 1980, Mogoba wa go Lawola wo yye wa thomisa letheto ku United States la gore le nyoko gelepa gore Dihlatse tsa Jehova le bo ba go yalafa ba thogo berekisana ka go kwana.

Ke mokane ka 1988, Mogoba wa go Lawola wo yye wa maka gore go be le ba go tshwaragana le ditaba tsa go yelana le tsa go yalafa (Hospital Information Services) tsa Bethele. Mo goya-goya, bo ba berekang ga tsotsone ne ba yetetsa ke ba Komiti ya Tsa go Berekisana le Dipetlele ya gore yi thomisiye United States gore yi gelepe Dihlatse tsa gore di ya lwala gore di thogo kraya mekgwa ya gabutši ya go yalafa. Mo letheto lowa le thomisa go sabalala lefaseng ka mokana ga lona, letheto lone la go gelepa le yye la thomisa le ku France. Di njabodisiye ka matla go bona ka mokgo mokgahlo wa Jehova wo thegang magageru ya gore maa tilwalela mo dilo di thathafa!

Selo so ne ke se nyaka ka matla ke mmereko wa go ba togotela. Mara mo ke yemanyana ke nagana gabutši gore king so se yetang mahlong, ke yye ka di bona gore di kawone ka matla go yalafa le go gelepa batho ka tso tsa Modimo—go gelepa batho gore ba šutela thina ga ye a Neyang lephelo, Jehova Modimo. Mo re šele re lisetsiye go bereka, nna le Lydie re yye ra berekisa nako ya rune kgwedi ye nngwana le ye nngwana re tšhomayela ditaba tsa go bafala tsa Mmušo wa Modimo re le mašupatsela ya nako ka moka. Re sa na re tšhela le tsogo ka mokgo re ka kgonang ga mmereko wowa wa go phonisa maphelo.

Ke sa na ke fela ke gelepa ka go yalafa ba go tilwalela. Mara šele ke ya di tšiba tsa gore le mong togotela ya gore ya wo teya mmereko wa yona yi ka sa di kgone go yalafa malwele ka mokana ga wona kela go thibelela likgu. Byalo, ke yemele ka maahlo ya ma khubedu go bona mo go sa sana tsa go kwisa go baba, malwele fote le likgu le sa sa le šiyo. Ga lefase lone la gore le nyoko tla ka go yakgoswa, ke nyoko ba ke na le lephelo la go lefa gore ke thogo tšhuta tsa go tlala ka dilo tso Modimo a di makiyeng, ke tokegela le taba ya ka mokgo a makiyeng mmele wa motho. Nnete ke gore, tso ne ke nabela nkare di ka makega nakwela ke sa le ye monyana tse dingwana tsa tsona di šele di makegiye. Mara a ke kamake gore ke sa nyoko bona tsa go tlala ku mahlong!