Familiaypeqa católicos karqayku, jinapis noqaqa Diosmanta pisillata yacharqani. Chayraykutaj ashkha imasta yachayta munarqani. Aswan qhepaman doctorpaj universidadpi estudiayta qallarerqani. Chaypitaj sutʼita repararqani, kausayqa mana jinallamantachu rikhurisqanta.

Uj pacha, tulipán tʼikaj celulasninta microscopiowan qhawarqani. Mayta tʼukorqani imaynatachus chay tʼikaj celulasnin chirimanta, calormantapis jarkʼakusqankumanta. Chantapis chay células ukhitupeqa citoplasma nisqa tiyallantaj. Chaytaj kachi chay parteman chayajtin kʼusuykapun chayrí juchʼuyapun, chʼuwa yakitu chayajtintajrí astawan jatunyan. Ajina celulasniyoj kasqanrayku chay plantasqa chiripipis qʼoñipipis mana wañurpallankuchu. Células imayna tʼukunapunichus kasqankurayku, sutʼita repararqani kausayqa mana jinallamantachu rikhurisqanta.

Iskay watataña doctorpaj estudiashaspa, aswan sutʼitaraj repararqani Diosqa kasqantapuni. Runaj cuerponmanta clasesta pasashaspa, yachakorqani maki cañanchejqa dedosninchejta kuyuchinapaj yanapawasqanchejta. Aychanchej, ankusninchej, tullusninchejpa tinkuyninpi kaj ankituspis, imayna ruwasqachus kasqanqa tʼukunapaj jinapuni. Chaypi yachakorqani maki cañanchejmanta sapa  dedonchejman ankus llojsisqanta. Chay ankusqa dedosninchej chaupinkama chayan, sapa ankutaj iskayman pʼalqakun. Chay ukhitumantataj waj anku llojsin, chaytaj dedo puntanchejkama chayan. Khuskan dedonchejkama chayaj anku iskayman pʼalqasqa kasqanrayku, dedo puntanchejkama chayaj ankoqa pachanpi sumaj jarkʼasqa. Cuerponchejpi ashkha células sumaj simpʼasqa kasqanrayku, chay ankusqa tullumanta mana kacharikunkuchu. Dedosninchej mana ajina ruwasqa kanman chayqa, mana kuyuchiyta atisunmanchu, cheqallan kanman, nitaj imatapis ruwayta atisunmanchu. Chaypi sutʼita repararqani runaj cuerponta ruwajqa may yachayniyojpuni kasqanta.

Uj wawita nacekuytawan imaynatachus samayta qallarisqanmanta yachakuspa, astawanraj tʼukorqani runas imayna ruwasqachus kasqanchejmanta. Uj wawitaqa mamanpa wijsanpi kashajtin mana samayta necesitanchu. Imaraykuchus mamanpa samasqallanwan kausan. Chayrayku pulmoncitosninpi globitosqa manaraj aireyojchu. Wawita nacekunanpaj ñaupaj semanasnintaj, chay globitospa ukhonqa qhoshqo yakituwan jawisqaman jina tukun. Chaymanta wawita nacekusqantawan ñaupaj kutipi samajtin, cuerpitonpeqa tʼukuna imas pasan. Wawita samayta qallarejtinkama corazonninpeqa uj juskʼitu tapakun, ajinamanta pulmonesninman yawar pasananpaj. Pulmonesninpi globitostaj qhoshqo yakuwan jawisqa jina kasqanrayku, chay rato airewan punkiyta qallarin. Ajinamanta wawitaqa sapallanmantaña samayta atin.

Chay imasta yachaytawan, pichus chay tʼukuna imasta ruwajta rejsiyta munarqani. Chayrayku Bibliata allinninmanta leeyta qallarerqani. Bibliapi yachakorqani Diosqa 3.000 watas jinaña, israelitaswan uj tratota ruwasqanta. Diosqa chay tratopi israelitasman leyesta qorqa llimphus kanankupaj. Chaytaj mayta tʼukuchiwarqa. Diosqa israelitasman kamacherqa, akankuta chayrí jatun jispʼayninkuta jallpʼawan pʼampanankuta. Paykunaman kamachillarqataj sapa kuti yakuwan mayllakunankuta, chimpachinapaj jina onqoyniyoj kajtataj cuarentenaman churanankuta chayrí sapallanta waj ladoman tʼaqanankuta (Lev. 13:50; 15:11; Deu. 23:13). Cientificosqa 150 watas jinallaraj nerqanku, imaynatachus onqoykunata chimpachinakusqanchejta. Jinapis Bibliaqa unayña chayta nerqa. Chantapis reparallarqanitaj, Diosqa Levítico libropi israelitasman qhariwarmi jina puñuykuymanta, wawitata nacechikuymanta chayrí chayman rijchʼakoj imasmanta leyesta qosqanta. Chaytaj israelitasta mayta yanaparqa mana onqonankupaj (Lev. 12:1-6; 15:16-24). Chay imasta yachakuspa repararqani, Diosqa israelitasman chay leyesta allinninkupaj qosqanta, chayta kasukojkunatataj bendecisqanta. Chaypi sutʼita repararqani Bibliaqa Diospa Palabranpuni kasqanta. Jinapis mana yacharqanirajchu imachus Diospa sutin kasqanta.

Doctorpaj universidadpi estudiashaspa Lydieta rejserqani. Paywan allinta rejsinakuytawan, 1965 watapi casarakorqayku. Chay pachasqa doctor kanaypaj uj mashkha watasraj faltawarqa. 1971 watapeqa kinsa wawasniyojña karqayku, chaymantataj kinsa wawasraj kapuwarqayku. Señoray Lydieqa maytapuni yanapawarqa trabajoypi, familiaypipis.

Doctormanta trabajayta qallarishaspa uj hospitalpi kinsa watasta trabajarqani. Uj mosoj hospitalta kicharisqaymanta pisi tiemponman, 1971 watapi uj qhariwarmi jampichikunankupaj jamorqanku. Chay qhariwarmimanta qosa imaynatachus  jampichikunanpaj qhelqashajtiy señoran niwarqa: “Doctor, por favor mana yawarllawan operankichej”, nispa. Chayta niwasqan mayta tʼukuchiwarqa, chayrayku nerqani: “¿Mana yawarllawan? ¿Imajtin?”, nispa. Paytaj niwarqa: “Jehovaj testigosnin kayku”, nispa. Chay tiempokamaqa ni jaykʼaj Jehovaj testigosninmanta parlajta uyarerqanichu, nitaj yacharqanichu imaynatachus yawarta qhawasqankutapis. Chay señoraqa Biblianta orqhospa chaypi rikuchiwarqa, imaraykuchus mana yawarta churachikuyta munasqankuta (Hech. 15:28, 29). Chaymantataj paykunaqa sutʼinchariwarqanku Diospa Gobiernonqa llakiykunata, onqoykunata, wañuytapis chinkachinanta (Apo. 21:3, 4). Noqataj kusiywan nerqani: “Chayta niwasqaykichejqa imatachus wawamantapacha munarqani chay kashan. Noqaqa onqosqasta yanapayta munaspa doctorpaj estudiarqani”, nispa. May kusisqa kashasqayrayku uj hora khuskanniyojtapuni parlaykorqayku. Chay qhariwarmi ripojtintaj sonqoypi nikorqani: “Niña catolicochu kani”, nispa. Chantapis chay kutipeqa yachakorqani, tʼukuna imasta ruwaj Diosqa Jehová sutikusqanta.

Chay qhariwarmeqa kinsa kutitawan jamorqanku. Chay kutispitaj uj hora kurajtapuni paykunawan parlaj kayku. Chaymanta wasiyman jamunankuta nerqani, ajinamanta astawan unayta parlarinaykupaj. Señoraypis noqaykuwan khuska Bibliata estudiarqa. Jinapis mana creeyta munarqachu, católicos kashaspa wakin imasta yachakusqayku llulla kasqanta. Chayrayku maypichus tiyakorqani chaynejpi kaj tata curata wasiyman wajyarerqani. Paywanqa imastachus iglesiapi yachachikusqanta Bibliawan allin tutakama qhawaykurerqayku. Lydieqa chay kutipi sutʼita repararqa Jehovaj testigosnenqa cheqa kajtapuni yachachisqankuta. Chaymantapacha astawan Jehovaman qayllaykorqayku, iskayniykutaj 1974 watapi bautizakorqayku.

Imastachus Dios runasrayku ruwayta munasqanta yachakoyqa, mayta yanapawarqayku señoray Lydiewan Jehovata sirviytapuni kausayniykupi ñaupajman churanaykupaj. Wawasniykutaqa Bibliaj kamachiykunasninman jinapuni uywayta munarqayku. Paykunamanqa yachacherqayku Jehovata, runa masinchejtapis munakunanchejpuni kasqanta. Chaytaj yanapawarqayku familiapi ujchasqa kanaykupaj (Mat. 22:37-39).

Wawasniykoqa sutʼita yacharqanku señoraywan imapipis kikintapuni yuyasqaykuta. Chaymanta yuyarikuspa wakin kutis señoraywan asirikuykupuni. Paykunaqa sutʼita yacharqanku wasipeqa Jesuspa nisqanta kasukunaykupuni kasqanta. Jesús nerqa: “‘Arí’ nisqaykichejqa, arí kachun, ‘mana’ nisqaykichejpis,  mana kachun”, nispa (Mat. 5:37). Uj pacha ujnin warmi wawayku amigasninwan amigosninwan ima llojsiyta munarqa. Señoraytaj mana kacharqachu. Wawaykoj ujnin amigantaj payman nerqa: “Mamayki mana permisota qosunki chayqa, tataykitañataj niy”, nispa. Paytaj kuticherqa: “Paypis kikillantataj niwanqa”, nispa. Sojtantin wawasniykoqa sutʼita yacharqanku señoraywanqa Bibliaj nisqanman jinapuni imatapis khuska ruwasqaykuta. Kunanqa familiaykumanta ashkhas Jehovata sirvishanku. Chayrayku maytapuni payman agradecekuyku.

Bibliamanta yachakuytawan manaña doctor kaytachu ñaupajman churajtiypis, Diospa llajtanpi doctor jina yanapakullaytapuni munarqani. Chayrayku París llajtapi kaj Betelpi doctor jina yanapakorqani. Chaymantataj Louviers llajtapi mosoj Betel ruwakorqa. Chaypipis doctor jina yanapakullarqanitaj. 50 watasta jinaña Betelman rispa yanapakushani. Chaypitaj ashkha betelitasta rejsini, paykunawantaj sumaj amigos kayku. Paykunamanta wakenqa 90 watas kurajniyojña kanku. Chantapis uj pacha uj mosoj betelitata rejserqani. Payta maman nacechikushajtin noqa mamanta atiendesqani. Chay atiendesqaymantataj 20 watasña pasan.

Jehovaqa llajtannejta kamachisninta sumajta yanapan, sumajtataj cuidan. Watas pasasqanman jina chayta rikusqayraykutaj, astawan Jehovata munakuni. Diospa Llajtanta kamachejkunaqa 1980 wata chaynejta uj programata wakicherqanku. Chaytaqa ruwarqanku, Jehovaj testigosnin mana yawarllawan jampichikusqanchejta doctoresman entiendechinankupaj.

Jaqay 1988 watapitaj, Diospa Llajtanta Kamachejkunaqa Betelpi Servicios de Información sobre Hospitales nisqa departamentota rikhuricherqanku. Chay departamentoqa qallariypi Comités de Enlace con los Hospitales nisqamanta encargakorqa. Comités de Enlace con los Hospitales nisqataqa, Estados Unidospi rikhuricherqanku Jehovaj testigosnin doctoreswan sumajta jampichikunankupaj. Chaymanta aswan qhepaman chay comités de enlacetaqa waj suyuspipis rikhurichillarqankutaj. Chayraykutaj Franciapipis kallarqataj. Ajinamanta Jehovaj llajtanqa, onqosqa hermanitosta yanapata necesitashajtinkupuni sumajta yanapan. Chaytaj mayta tʼukuchiwan.

Wawa kasqaymantapacha maytapuni doctor kayta munarqani. Imastachus ruwayta munasqayta allinta qhawaykurispa, reparakorqani onqosqasta yanaparispapis runasta yanapanay kasqanta, kausayta qoj Jehovawan allinyakapunankupaj. Jubilakusqaytawan señoray Lydiewanqa precursores regulares kayta qallarerqayku. Ajinamanta sapa killa ashkha horasta predicayku Diospa Gobiernonmanta sumaj willaykunata. Kunanpis tukuy atisqaykuta predicashallaykupuni. Imaraykuchus chayqa runasta salvan.

Tukuy atisqayta onqosqasta yanapashallanipuni. Jinapis sutʼita reparani, ni aswan sumaj doctorpis tukuynin onqoykunata jampiyta atinanta, ni wañuytapis chinkachinanta. Chayrayku mayta suyakushani mosoj jallpʼapi wañuy, onqoykunapis, nanaykunapis chinkachisqa kananta. Chay mosoj jallpʼataqa tumpitamantawan japʼisunña. Chaypeqa wiñaypaj kausakuspa astawan Jehovaj ruwasqasninmanta yachakuyta atisaj, jinallataj imayna ruwasqachus cuerponchej kasqanmantapis. Kunankamaqa imatachus wawitamantapacha munarqani chay, manaraj tukuyninchu juntʼakun. Allin kausayqa chamonqañapuni.