Hanenty ty anatiny ao

Ho amy loha hevitsy any

TANTARAM-PIAINA

Nahita Raha Soa Mandilatsini-Fitsaboa Aho

Nahita Raha Soa Mandilatsini-Fitsaboa Aho

“RAHA fa ninofinofisiko liani-nahakely ahy mihintsy raha volaninareo zao!” Nafana fo aho nivola ani-safà reo tamy mpivaly nitsabo tamiko tao rezay, tamy 1971. Vo nanomboky nitsabo aho tamin’io. Ia marary reo, le ino raha nirìko io? Ndao fa hotantaraniko aminareo zay. Nanova ty raha nieritseretiko ho vatan-draha tamy fiainako ty raha nivolanin-drozy tamy andro io sady nanome toky ahy hoe kely sisa le ho tanteraky faniriako iny.

Nateraky a Paris, a Fransy eto aho tamy 1941. Olo tsy de nanan-drala ty fianakaviako. Nazoto nianatsy aho, fe narary mafy aho tamy zaho nifolo tao ka tsy maintsy nijano tamy fianarako! Nivola dokotera rey hoe tsy afaky hiala am-pandria eo aho satria tsy niasa soa ty havokavoko. Farany aho namaky diksionera avao tanatini-vola maromaro sady nijanjy fandaharam-pianara nataoni-Iniversitèni-Paris, tamy alalani-Radio Sorbonne. Tena nifalifaly biby aho lafa nivola tamiko dokotera nitsabo ahy iny tafara atoy hoe janga aretiko iny, ka afaky mimpoly mianatsy ndraiky aho. Hoy ty asako: ‘Mba soa asani-dokotera retỳ!’ Nanomboky teo aho lasa naniry hitsabo olo. Saky nanontany ahy amy zay babako hoe ino ty asa teako hatao lafa be, le ho zao avao ty navaliko azy: “Ta ho dokotera aho.” Lasa io ro tena nivatan-draha tamy fiainako.

NAHAVY AHY HIHARINY A NDRANAHARY TY RAHA NIANARAKO TAMY SIANSY

Nivavaky tamy Katoliky zahay, fe tsy nahay raha maro mikasiky a Ndranahary aho. Maro koa ty fanontaneako tsy nivoavaly. Lafa zaho nianatsy ho dokotera tamy iniversitè eny vo nanomboky niresy lahatsy hoe nisy namoro raha iaby zao.

Tiaroko tamy zaho nanenty selani-raha mitiry tamy mikrôskôpy zay. Vo sambako tamin’io. Nitseriky aho lafa nahita ty raha ataoni-sela rey mba hiarova ty vatany amy hafanà noho nintsy. Nanenty sitoplasma (raha maliniky anatini-sela ao) koa aho. Afaky mihakelikely ie lafa asia sira le mihabe lafa atao anaty rano malio. Tsy zay avao fa mbo maro ty raha vitani-raha mananay maliniky reo. Raha rezay manampy an-drozy hahazaka ty fiovaovani-toetsandro. Tena be kalakalaony ty sela kiraidraiky, ka lafa zaho nandiniky ani-zay le lasa niresy lahatsy hoe tsy nisinisy ho azy avao raha iaby zao.

Lafa nifeno roe tao ty nianarako dokotera, le nahita porofo maro aho hoe misy Ndranahary. Nianatsy mikasiky ty vatantsika olombelo zahay tamy zay. Nianaranay hoe akory ty fomba ahafahani-rantsantanantsika miampatsy noho miforitsy. Mahatseriky koa ty fitohizani-hozatsy noho ty taola, noho ty fomba fiasani-raha iaby reo. Nianaranay, ohatsy, fa misy raha ataho foly io mampitohy ty hozatsy amy tanantsika noho ty taolani-rantsantanantsika reo. Mizara roe raha ataho foly io, le sahala teteza manday foly hafa mana amy tendroni-rantsantantsika any. Misy raha matanjaky koa mampipitiky ani-raha ataho foly reo amy taolani-rantsantanantsika. Laha tsy nanahaky ani-zay ty tanantsika, le tsy ho afaky niasa soa ty rantsantanantsika. Hitako hoe tena mahay ty Mpamoro ty olombelo.

Vomaiky nahatseriky ahy ty asani-Mpamoro iny lafa nianarako hoe manao akory ajà vo teraky rey. Laha mbo an-troky ao ajà iny, le tsy mila miay ie satria mahazo oksizeny baka amy reniny. Zay mahavy ani-kitapon-drivotsy anaty havokavokiny ao rey mbo tsy feno rivotsy io. Fe herinandro vitsivitsy alohani-hahaterahany, le misy ranon-draha miavaky zay manaro ani-kitapon-drivotsy rey kiraidraiky. Lafa ateraky amy zay ajà iny le manomboky miay. Tena mahatseriky ty raha miseho amy fotoa io. Misy loaky zay amy fon’ajà iny, fe tampy raha iny ka lasa misy lio mandeha mana amy havokavokiny any. Tsy mipitiky kitapon-drivotsy rey tratsini-ranon-draha miavaky iny ka avy le feno rivotsy ty amy havokavokiny ao. Lasa afaky miay amy zay ajà iny manomboky eo fa tsy mianky amy reniny sasy.

Teako ho hay Azy Mpamoro mahay iny, ka nanomboky namaky soa ty Baiboly aho. Namea-Ndranahary lalàna mikasiky fahasalamà Israelita rey, 3 000 tao lasa zay. Nahatseriky ahy raha rey. Nandidy an-drozy, ohatsy, Ndranahary mba handevy ty tain-drozy, handro matetiky, noho hanoka pilasy ani-ze olo ahità mariky hoe misy arety mifindra. (Lev. 13:50; 15:11; Deot. 23:13) Fa niresaky ani-raha reo ty Baiboly, fe vo 150 tao zay ty mpahay siansy ro nahay ani-zay. Nanampy ty olo iaby tamy Israely teo ho salama soa avao koa ty lalàna mikasiky firaisa resahini-Levitikosy. (Lev. 12:1-6; 15:16-24) Nihitako baka amy zay hoe nanome ani-lalàna rey ho an’Israelita reo ty Mpamoro mba hahasoa an-drozy, le nitahiny koa ze nanoriky ty didiny. Niresy lahatsy amy zay aho fa baka amy Ndranahary ty Baiboly. Mbo tsy nihaiko moa ty anara-Ndranahary io tamy fotoa zay.

TY FOMBA NAHITAKO ANI-VALIKO NOHO NAHAIZAKO ANI-JEHOVAH

Mariazinay amy Lydie, tamy 3 Avrily 1965

Mbo nianatsy dokotera tamy iniversitè teny aho lafa nifankahita tamy somonjara mana anara Lydie zay. Lasa nitea azy aho ka nifanambaly zahay tamy 1965. Mbo tsy nivita ty fianarako tamy zay. Fa nanan’anaky telo zahay tamy 1971, fe 6 ty anakinay henanizao. Tena nanoha ahy Lydie, ndre tamy asako amy maha dokotera ahy zay, ndre tamy fikarakarà fianakavia.

Niasa tamy lapotaly tanatini-telo tao aho, bakeo nananga lapotaly ho ahy. Tafara kelikelini-zay, niavy hitsabo tamiko ao mpivaly niresahintsika tamy voalohany teroy rey. Lafa nanoratsy fanafody ho ahini-lahilahy iny aho, le nivola ampela iny hoe: “Mba mangataky fanafody tsy misy lio lahy dokotera azafady.” Nitseriky biby aho ka nanontany hoe: “Ein? Fa manino?” Le hoy ty asany: “Vavolombeloni-Jehovah zahay.” Mbo tsy naharè mikasiky Vavolombeloni-Jehovah zao mihintsy aho tamy zay, sady mbo tsy naharè ty raha ampianarin-drozy mikasiky ty lio. Nalàni-ampela iny amy zay Baiboliny iny, le natorony ahy hoe ino ty raha volanini-Baiboly mahavy an-drozy tsy maneky hampilira lio io. (Asa. 15:28, 29) Bakeo natoron-drozy morovaly ahy hoe hanafaky ty fijalea, arety noho fahafatesa ty Fanjakà-Ndranahary. (Apok. 21:3, 4) Le hoy ty asako: “Raha fa ninofinofisiko liani-nahakely ahy mihintsy raha volaninareo zao! Zay nahavy ahy nanao dokotera io, soa mba hanavotsy olo.” Nifalifaly biby aho ka le niresaky teo avao zahay tanatini-lera raiky noho tampany. Lafa nandeha mpivaly rey, le fa tsy ta ho Katoliky sasy aho. Lasa nihaiko iaby hoe kay Jehovah ty anarani-Mpamoro tena teako iny!

Nifankahita intelo tamy mpivaly rey aho, satria nimpolimpoly tan-dapotaly any rozy. Le saky niavy tao rozy, niresaky tanatini-lera raiky zahay. Nampiaviako tan-tranoko any amy zay rozy, soa zahay mba manam-potoa hiresaha mikasiky Baiboly. Naneky hiaraky mianatsy Baiboly aminay Lydie. Fe ndre zay, le tsy nieky mihintsy ie hoe diso ty raha sisany ampianarini-Katoliky. Farany nisy mompera zay nampiaviako tan-tranonay ao. Nialy hevitsy mikasiky ty raha nampianary tan-daglizy tany zahay, teo avao zahay zisiky haly, le tsy nampiasa raha hafa laha tsy Baiboly avao. Iny ro naharesy lahatsy ani-Lydie hoe tena mampianatsy ty marina ty Vavolombeloni-Jehovah. Nihanitombo avao ty fitiavanay ani-Jehovah Ndranahary tafarani-zay, le natao batisa zahay tamy 1974.

LASA JEHOVAH RO NIVATAN-DRAHA TAMIKO

Tena nisy vokany tamiko ty raha nianarako mikasiky ty raha tea-Ndranahary hatao ho antsika olombelo, ka niova ty raha nataoko voaloha lista amy fiaina. Lasa ty fanompoa ani-Jehovah ro tena nivatan-draha tamy fiainanay amy Lydie. Tapa-kevitsy zahay hoe hotezànay mifanaraky amy fitsipikini-Baiboly ananay rey. Nampianarinay ho tea a Ndranahary noho ho tea olo rozy. (Mat. 22:37-39) Nahavy anay trano raiky hifankatea raha zay.

Tozoro mitovy hevitsy avao zahay amy Lydie. Tena nisy vokany tamy ananay reo raha zay. Matetiky zahay homehy lafa mahatiaro an-drozy. Hain-drozy soa hoe miory amy raha nivolanini-Jesosy toy ty fitsipiky an-trano ao: “Ao ty safànareo lafa ‘Eka’ le eka, lafa ‘Aha’ le aha.” (Mat. 5:37) Nisy fotoa, ohatsy, anakampelanay voalohany iny, tsy nengani-Lydie hiaraky amy tanora namany, tamin’ie mbo ni-17 tao. Nivola taminy amy zay ty raiky amin’ajà rey hoe: “Mangataha lala amy babanao lie lafa tsy mety mamanao!” Fe hoy ty asani-anakampelanay iny: “Tsy hampiova raha zay. Tozoro mitovy hevitsy avao rozy.” Natoroni-ananay 6 rey avao hoe niharo raiky zahay satria nanoriky ty torolalani-Baiboly. Tena misaotsy ani-Jehovah zahay, satria manompo azy ty ankamaroani-longonay henanizao.

Marina hoe nanova ty raha nataoko voaloha lista ty fahamarina. Fe ndre zay, le mbo teako avao ty mampiasa ty raha nianarako amy maha dokotera ahy mba hahasoa ty vahoakini-Jehovah. Farany aho nanolo tena hanompo tamy Betelani-Paris ao amy resaky fitsaboa, le tafara atoy tamy trano vaovaoni-Betela a Louviers. Fa 50 tao eo ho eo zay ty niasanay tamy Betela. Nahazo nama maro anatini-fianakaviani-Betela aho tanatini-fotoa rezay, le fa mahatratsy 90 tao eo ho eo henanizao ty sisany amin-drozy. Nifalifaly koa aho ndraiky zay lafa nifankahita tamy Betelita raiky vaovao zay. Kay hondy fa nifankahita zahay 20 tao talohani-zay! Zaho ty dokotera nampiteraky ani-reniny tamy zay le ie ajà iny.

HITAKO HOE TENA MIKARAKARA TY VAHOAKINY JEHOVAH

Vomaiky nihanitombo ty fitiavako ani-Jehovah lafa nandeha ty fotoa, satria nihitako ty fomba itarihany noho iarovany ty vahoakiny amy alalani-fandaminany. Tamy 1980 tany ho any, nanao fandahara ty Filan-kevi-pitantana an’Etazinỳ any mba hanampea ty dokotera noho mpiasani-fahasalamà hahay soa hoe ino ty antony mahavy ty marary Vavolombeloni-Jehovah tsy maneky hampilira lio.

Le tamy 1988, nananga sampan’asa vaovao tamy Betela ao ty Filan-kevi-pitantana, tsy ino zay fa ty Sampan’asani-Filan-kevitsy Mikasiky ty Hopitaly. Sampan’asa io ro miandraikitsy ty Komity Mifandramby amy Hopitaly (KMH) an’Etazinỳ any, le ampean-drozy ze Vavolombeloni-Jehovah marary mba hahita dokotera manaja ty fanapahan-kevitsintsika mikasiky ty lio. Lafa natao amy tany toy iaby fandahara io, le nisy KMH koa ta Fransy eto. Tena nahafalifaly ahy ty nahita hoe be fitiava ty fandaminani-Jehovah ka manampy ani-rahalahy noho anabavy marary rey amy fotoa tena ilàn-drozy azy!

TANTERAKY NOFINOFIKO INY

Mbo teanay avao ty mitory ty vaovao soani-Fanjakà-Ndranahary

Tena niteako ty nanao dokotera. Fe lafa tena nandiniky aho, le hitako hoe mbo vatan-draha marè mandilatsini-fitsaboa ty manampy olo hahay noho hanompo ani-Jehovah Ndranahary, azy Niaviani-ay iny. Lafa niretirety aho, le nanao mpisava lala maharitsy zahay amy Lydie, amy zay afaky manoka fotoa maro sambola mba hitoria ty vaovao soani-Fanjakà-Ndranahary. Miezaky zahay manao ze fara herinay amy asa manavotsy ay io.

Zahay amy Lydie, 2021

Mbo manao ze azoko atao avao aho hanampea ze olo marary. Fe haiko fa ndre ty dokotera farani-ze mahay aza tsy afaky hitsabo lafa kila arety noho hahasaka ty olo tsy ho maty. Ka fa tsy liniko ty hiaviani-fotoa tsy hampisy sasy ty fijalea, ty arety, noho ty fahafatesa. Kely sisa le ho avy ty tontolo vaovao. Lafa any aho le afaky hianatsy raha maro mikasiky ty zavaboari-Ndranahary mandrakizay, anatini-zay ty fomba mahatseriky nanamboarany ty vatantsika. Ho tanteraky iaby raha ninofinosiko liani-nahakely ahy rey amy fotoa zay. Matoky aho fa tena ho soasoa fotoa zay!