Alu i mataupu o loo iai

Alu i le lisi o mataupu

TALAAGA O LE SOIFUAGA

Na Ou Maua se Mea e Sili Atu Nai lo le Avea ma Fomaʻi

Na Ou Maua se Mea e Sili Atu Nai lo le Avea ma Fomaʻi

“O MEA na e te lua taʻuina mai ua leva ona ou moomoo i ai a o oʻu tamaitiiti.” O laʻu talanoa atu lenā ma le naunau i se ulugalii na ō mai e vaai i laʻua, i laʻu tamaʻi falemaʻi i le 1971. I lenā taimi faatoʻā tatala lava laʻu falemaʻi muamua, ina ua ou agavaa e avea o se fomaʻi. O ai lenā ulugalii, ma o le ā le mea na ou matuā moomoo e fai talu ona ou tamaitiiti? Seʻi ou faamatala atu le auala na suia ai e lenā talanoaga mea ou te faamuamuaina i loʻu olaga, ma le māfuaaga na ou talitonu ai o le a vave ona taunuu mea na oʻu moomoo i ai a o oʻu laʻitiiti.

Na ou fanau i le 1941 i se aiga e lē taualoa i Paris i Falani. Na matuā ou fiafia lava e aʻoaʻo mea, ae na ou maua i le fatafata vaivai i le sefulu o oʻu tausaga ma taofia ai laʻu aʻoga. Na fautuaina aʻu e fomaʻi ina ia ou mālōlō lelei, ina neʻi faaleagaina oʻu māmā. O lea, na ou faaaluina ai ni masina e faitau ai le lomifefiloi ma faalogologo i polokalame na faasalalau i le leitiō a le Iunivesite a Paris. Na ou matuā fiafia lava ina ua fai mai laʻu fomaʻi ua ou malosi, ma e mafai ona ou toe foʻi i le aʻoga. Na ou faapea ifo, ʻMaʻeu le mataʻina o galuega a nei fomaʻi.’ Talu mai lava lenā taimi, na ou matuā moomoo ai ina ia mafai ona ou fesoasoani e togafiti maʻi o tagata. O lea, o so o se taimi lava e fesili ai loʻu tamā po o le ā ou te fiafia e fai i le lumanaʻi, e lē suia lava laʻu tali, “E fia avea aʻu ma fomaʻi.” O le māfuaaga lenā na ou faamuamuaina ai le avea ma fomaʻi i loʻu olaga.

O MEA NA OU AʻOAʻOINA MAI I LE FAASAIENISI, NA OU VAVALALATA AI I LE ATUA

E lotu Katoliko lo matou aiga ae e lē malolosi i le lotu. Ou te leʻi iloa le tele o mea e faatatau i le Atua, ma e tele fesili na iai i loʻu mafaufau i lenā taimi e leʻi mafai ona taliina. Ae ina ua ou aʻoga faafomaʻi i le iunivesite, na ou matuā mautinoa ai e iai Sē na foafoaina le ola.

Ou te manatua le taimi muamua na ou vaai ai i sela o le laau o le tulipe, i se tioata e faatetelē ai mea. Na ou matuā maofa lava i le auala e gaoioi ai vaega o le sela pe a malūlū pe vevela foʻi. Na ou mātauina foʻi vaega o le sela e taʻua o le cytoplasm, lea e mimigi pe a tuu iai se masima ae e fefete pe a tuu iai le vai mamā. O nei auala ma le tele o isi auala, ua mafai ai ona ola laau i so o se siʻomaga. Ina ua ou mātauina le ofoofogia o le lavelave o nei sela taʻitasi, na ou iloa ai e lē teʻi lava ua iai le ola.

I loʻu tausaga lona lua i le aʻoga, na ou iloa atili ai faamaoniga e iai le Atua. I vasega e suʻesuʻeina ai le tino o le tagata, na matou suʻesuʻeina ai le auala na faia ai le lima o le tagata lea ua mafai ai ona faapipiʻo ma faasasaʻo o tatou tamatamaʻilima. E matuā ofoofogia le auala e gaoioi faatasi ai ponaivi, ʻafuʻafu o sooga o ponaivi, ma uaua i pito o maso lea e pipii i ponaivi. Mo se faataʻitaʻiga na ou aʻoaʻoina, o uaua e pipii i maso o le lima, e fesootaʻia atu i ponaivi lona lua o tatou tamatamaʻilima. E vaeluaina na uaua, ona alu atu lea o le isi uaua i tumutumu o tamatamaʻilima. E taofimau e aano uaua, ina ia pipii i ponaivi o tamatamaʻilima. Pe ana lē faia o tatou tamatamaʻilima i lenā auala, semanū e matuā malō uaua o o tatou tamatamaʻilima ma lē mafai ai ona gaoioi lelei. Na matuā manino mai ai iā te aʻu, e iai Sē e sili ona atamai na foafoaina le tino o le tagata.

Na ou matuā maofa foʻi i le atamai o Lē na foafoaina le ola, ina ua ou suʻesuʻeina le auala e fananau ai pepe. Na ou aʻoaʻoina a o leʻi fanau se pepe, e mānavaina e le pepe le okesene mai i lona tinā e ala i se faagaʻau e tau atu i le pute o le pepe. O lona uiga e leʻi mafai ona galue lelei māmā o le pepe i lenā taimi. A o latalata la ina fanau le pepe, e iai se vai faapitoa i totonu o le māmā e na te faatumuina pū ninii o le māmā. O lea pe a fanau ma mānava le pepe mo le taimi muamua, e mataʻina mea o le a tutupu ai. O le a puni le pū i le fatu o le pepe ma ui atu ai le toto i lona māmā. Talu ai ona o le vai faapitoa o loo i totonu o le māmā, o le a vave ai ona tumu pū ninii o le māmā i le ʻea. E otometi ai lava ona mānava le pepe.

Na ou manaʻo ou te iloa Lē na foafoaina nei mea ofoofogia. O lea, na amata ai ona ou maelega e faitau le Tusi Paia. Na ou matuā maofa i tulafono o le tumamā faaletino i le feagaiga na osia e le nuu o Isaraelu ma le Atua, i le silia ma le 3,000 tausaga ua mavae. Na faatonuina ai e le Atua tagata Isaraelu ina ia tanu o latou otaotavale, ia taeele e lē aunoa i le vai, ma ia faanofoesea se tasi ua iai āuga o se faamaʻi pipisi. (Levi. 13:50; 15:11; Teu. 23:13) Ua leva ona taʻua i le Tusi Paia auala e pipisi ai faamaʻi, ae faatoʻā iloa e saienitisi i ni nai senituri ua mavae. Na ou aʻoaʻoina foʻi o tulafono e faatatau i le tumamā i mea taufeusuaʻiga i le tusi o Levitiko, na saosaolaumea i le soifua mālōlōina lelei o tagata Isaraelu. (Levi. 12:1-6; 15:16-24) O lea na matuā mautū ai loʻu manatu, na tuuina atu e Lē na foafoaina mea, tulafono iā Isaraelu mo lo latou lelei ma na ia faamanuia i latou na usitaʻia na tulafono. Na ou mautinoa foʻi o le Tusi Paia o se tusi mai le Atua, ae ou te leʻi iloa lona suafa i lenā taimi.

LE AUALA NA MA FETAUI AI MA LAʻU AVĀ MA ILOA IEOVA

O maʻua ma Lydie i le aso o la ma faaipoipoga iā Aperila 3, 1965

A o ave aʻu mataupu faafomaʻi i le iunivesite, na ma fetaui ai ma se teine talavou e igoa iā Lydie, ma na ou matuā alofa lava iai. Na ma faaipoipo i le 1965 a o faaauau pea aʻu aʻoga i le iunivesite. E oo ane i le 1971 ua toʻatolu le ma fanau. Maʻeu le lagolagosua o si aʻu avā i laʻu galuega o se fomaʻi, ma totonu o lo matou aiga.

E tolu tausaga na ou faigaluega ai i se falemaʻi, a o leʻi faatūina laʻu tamaʻi falemaʻi. E leʻi umi ae asiasi mai loa le ulugalii lea na taʻua i le amataga mo ni togafitiga. A o oʻu sauni e tusi le talavai a le tane, ae faapea mai lana avā, “Faamolemole lau susuga e matou te lē taliaina ni fualaau e iai le toto.” Na faateʻia aʻu ma ou fesili atu, “E moʻi lau tala? Ae aiseā?” Na ia faapea mai, “O maʻua o ni Molimau a Ieova.” Ou te leʻi faalogo lava i ni Molimau a Ieova ma o latou talitonuga e faatatau i le toto. Na seʻi i fafo e le fafine le Tusi Paia mai i lana ato, ma faaali mai se mau e faavae ai le la filifiliga e lē taliaina le toto. (Galu. 15:28, 29) Na la faailoa mai foʻi ma lana tane mea o le a faataunuuina e le Malo o le Atua. O le aveesea o tigā uma, maʻi ma le oti. (Faaa. 21:3, 4) Na ou faapea atu, “O mea na e te lua taʻuina mai ua leva ona ou moomoo i ai a o oʻu laʻitiiti. O le māfuaaga lenā na avea ai aʻu ma fomaʻi, ina ia mafai ona ou fesoasoani e togafiti maʻi o tagata.” O loʻu fiafia tele, na matou talanoa ai e pe ā ma le itula ma le ʻafa. I le taimi na ō ai le ulugalii, ou te leʻi toe manaʻo e avea aʻu ma Katoliko. Na ou aʻoaʻoina foʻi o Ieova le suafa o Lē na foafoaina mea, lea ou te matuā fiafia lava i ai.

E faatolu ona matou feiloaʻi ma le ulugalii i loʻu ofisa, ma o na taimi uma e silia ma le itula le umi e matou te talanoa ai. Na ou valaaulia foʻi i laʻua i loʻu fale, ina ia tele ai le taimi e matou te talanoa ai i le Tusi Paia. E ui na ioe Lydie e auai i le suʻesuʻega faale-Tusi Paia, ae e na te leʻi taʻutino e sesē nisi o talitonuga a le lotu Katoliko na ma talitonu i ai. O lea, na ou valaaulia ai se patele i lo ma fale. Na oo i le leva o le pō le matou finauga i aʻoaʻoga a le lotu, ae na o le Tusi Paia na faaaogāina ai. O lenā talanoaga na mautinoa ai e Lydie, na aʻoaʻoina e Molimau a Ieova le upu moni. Na tuputupu aʻe lo ma alofa mo Ieova le Atua, ma uunaʻia ai i maʻua e papatiso i le 1974.

FAAMUAMUA IEOVA

O mea na ou aʻoaʻoina e faatatau i le fuafuaga a le Atua mo tagata, na māfua ai ona suia le mea ou te faamuamuaina i loʻu olaga. Na ma faamuamuaina ma Lydie le auaunaga iā Ieova i o ma olaga. O lea na ma maumauaʻi ai e tausia aʻe le ma fanau i tapulaa a le Tusi Paia. O le aʻoaʻoina o la ma fanau i mataupu silisili o le alofa i le Atua ma tuaoi, na matuā autasi ai lo matou aiga.​—Mata. 22:37-39.

Pe a ma toe mafaufau i le taimi ua teʻa, e masani ona ma taliē ona e iloa lelei e la ma fanau lo ma autasi o ni mātua. E latou te iloa o le tulafono a lo matou aiga o le fetalaiga a Iesu, “ia avea la outou upu o le Ioe, ia Ioe; ma le Leai, ia Leai.” (Mata. 5:37) O se faataʻitaʻiga, ina ua sefulu fitu tausaga o se tasi o a ma tama teine, e leʻi faatagaina o ia e Lydie e ō ma nisi talavou e tafafao. Na faapea mai se tasi o na talavou i le ma tama teine, “a lē faatagaina oe e lou tinā, fesili i lou tamā.” Ae na tali atu le ma tama teine, “e autasi oʻu mātua, e lē faatagaina foʻi aʻu e loʻu tamā.” Ioe, na iloa lelei e le ma fanau e toʻaono lo ma autasi i le faatatauina o mataupu silisili a le Tusi Paia. E ma te lotofaafetai iā Ieova, ona ua avea nei lo matou aiga toʻatele o ni auauna a Ieova.

E ui ua suia e le upu moni mea e faamuamua i loʻu olaga, ae na ou manaʻo foʻi e faaaogā loʻu tomai o se fomaʻi mo tagata o le Atua. O lea, na ou tauofo ai e auauna o se fomaʻi i le Peteli i Paris, ma mulimuli ane i le Peteli fou i Louviers. Toetoe 50 tausaga o oʻu tausavali i le Peteli. I na taimi na ou maua ai ni faauōga mamae ma nisi o le aiga Peteli. O nisi o i latou ua pe ā ma le taʻi 90 tausaga le matutua. I se tasi aso na faateʻia aʻu ina ua ma feiloaʻi ma se uso e fou atu i le Peteli. Na ou iloa ane o aʻu le fomaʻi na fesoasoani i lona tinā, ina ua ia fanauina le uso i le tusa ma le 20 tausaga muamua atu.

UA OU MOLIMAUINA LE MATUĀ MANATU MAMAFA O IEOVA I ONA TAGATA

A o faagasolo le tele o tausaga, na tuputupu aʻe ai loʻu alofa mo Ieova a o oʻu mātauina le auala e na te taʻitaʻia ma puipuia ai ona tagata, e ala i lana faalapotopotoga. I le amatamataga o le vaitausaga o le 1980, na faavaeina ai e le Vaega Pule se polokalame i le Iunaite Setete ina ia faaleleia atili ai fesootaʻiga a Molimau a Ieova ma fomaʻi.

O lea, i le 1988 na faatūina ai e le Vaega Pule se Matagaluega fou i le Peteli e taʻua o le, Auaunaga o Faamatalaga Faafomaʻi. I le taimi muamua na vaavaaia e lenā matagaluega le Komiti o Mataupu Tau Falemaʻi, lea na faavaeina i le Iunaite Setete ina ia fesoasoani i maʻi Molimau i le saʻilia o togafitiga talafeagai. Na faatūina foʻi se Komiti o Mataupu Tau Falemaʻi i Falani, ina ua faasafua atu lenā faatulagaga i le lalolagi aoao. Ou te matuā maofa i le auala o loo lagolagosua ai le faalapotopotoga a Ieova, i uso ma tuafāfine mamaʻi i le taimi e latou te manaʻomia ai le fesoasoani.

UA TAUNUU MONI LE MEA NA OU MOOMOO I AI

O loo ma talaʻia pea ma le fiafia le tala lelei o le Malo o le Atua

Na faamuamua i loʻu olaga laʻu galuega o se fomaʻi. Peitaʻi, ina ua ou toe iloiloina mea e tatau ona ou faamuamuaina, na ou iloa ai o le mea e sili ona tāua i loʻu olaga, o le fesoasoani i tagata e iloa ma auauna iā Ieova le Atua, le Puna o le ola. Ina ua ou litaea mai i le galuega, na ma faaaluina ai ma Lydie o ni paeonia sauatoa le tele o itula i masina taʻitasi e talaʻi ai le tala lelei o le Malo o le Atua. O loo faaauau pea ona ma auai i lenei galuega faasao ola i le tele e mafai ai.

Maʻua ma Lydie, i le 2021

O loo oʻu faia foʻi le mea e mafai ona ou faia e fesoasoani ai i tagata mamaʻi. Ae ou te iloa po o le ā lava le lelei o se fomaʻi, e lē mafai ona ia togafitia maʻi uma ma taofia le oti. Ou te matuā tulimataʻia le taimi o le a lē toe iai se tigā, maʻi ma le oti. I le lalolagi fou ua matuā lata mai lava, o le a ou ola ai e faavavau ma aʻoaʻoina mea e tele e faatatau i le foafoaga, e aofia ai le auala ofoofogia na foafoaina ai e le Atua le tino o le tagata. E moni, e leʻi faataunuuina atoatoa le mea na ou matuā moomoo i ai a o oʻu laʻitiiti, ae ua ou mautinoa o le a faataunuuina atoatoa i le lumanaʻi.