Skip to content

Skip to table of contents

ZYAKACHITIKA MUBUUMI

Ndakajana Chimwi Chintu Chibotu Kwiinda Kuba Dokotela

Ndakajana Chimwi Chintu Chibotu Kwiinda Kuba Dokotela

“NZIMULIKUNDIBUZYA nzizyo nzindakali kuyanda kuchita kuzwa kandichili muniini!” Ndakaamba majwi aaya kandiboteledwe kandili kubuzya umwi mwaalumi amwanakazi wakwe bakasikide kuti ndizoobasilike mu1971. Ndakali ndaba aachiindi chifwiifwi kandili ndasaanguna kubeleka kandili dokotela. Mbaani bantu aabo bakali kuyanda kusilikwa alubo niinzi nzindakali kuyanda kuzoochita kandili ndakomena? Amuleke ndimubuzye kuti nzitwakazoowambuuzyania zyakazoondigwasya biyeni kuti ndichinche zintu nzindakali kubonaanga zilayandikana mubuumi akuti ndisyome kuti nzindakali kuyanda kuzoochita kuzwa kandichili muniini ziyoozuzikizigwa.

Ndakazyalwa mu1941 kuParis iili kuFrance alubo mumpuli yesu twakali aazintu ziche. Ndakali kuchiyanda loko chikolo pesi kandili aaminyaka iili 10 ndakachiswa bulwazi bwaTB. Eezi zyakandimana manguzu nkaambo teendakachili kukonzya pe kuya kuchikolo. Madokotela bakandibuzya kuti ndakeelede kunoolibbizya kandilede nkaambo mapunga naakuti mapupwa aangu taakachili kubeleka kabotu. Nkinkaako, ndakali kulibbizya kandibala limwi bbuku lipandulula mabala akuswiilila kuliimwi pulogilamu yamulediyo yakali kuyiisya zintu zyakuchikolo. Dokotela wangu naakandibuzya kuti ndakali ndaba kabotu akuti ndakali ndaabukonzya kuya kuchikolo, ndakabotelwa loko. Ndakasaanguna kuyeeya kuti, ‘Madokotela bachita mulimu mubotu loko.’ Kuzwa waawo, ndakaba aachiyandisyo chakusilika bantu. Chiindi choonse ndeende naakali kundibuzya kuti ndakali kuyanda kuzoochitaanzi kuti ndakomena, ndakali kumubuzya kuti, “Ndiyanda kuzooba dokotela.” Eezi zyakapa kuti ndikubone kakuyandikana loko kuba dokotela mubuumi bwangu.

NZINDAKAYIYA KUSAYENSI ZYAKAPA KUTI NDISWENE AAFWIIFWI ALEZA

Mumpuli yesu twakali kunjila chikombelo chaRoma. Pesi taakwe zintu zyiingi nzindakazi pe atala aLeza alubo ndakali aamibuzyo myiingi. Ndakasaanguna kusyoma kuti zintu zipona zyakalengwa biya chiindi nindakali kuyiila kuba dokotela kuyunivesiti.

Ndichiyeeyede nindakasaanguna kwiiya atala amaseelo aaminsamu amasokwe. Ndakagamba nindakabona maseelo aaya mbaalikwabilila kuti kwakasaala naakuti kwatontola. Ndakayiya kuti mukati kaseelo kuli chintu chitegwa cytoplasm. Cytoplasm eeyi ilawonyana kuti yanjilwa aamunyo alubo ilafuta kuti yabikkwa mumaanzi. Kuchincha-chincha ooku azimwi zichitwa aacytoplasm kupa kuti zintu ziniini zipona zizumanane kupona muzyiimo zisiyene-siyene. Nindakabona mbukukataazya kumvwisisisya seelo limwi alimwi, ndakabona kuti teezyakalichitikila pe kuti zintu zipona zibewo.

Nindakali ndaba aaminyaka iibili kandiyiila budokotela, ndakajana bumboni bwiingi bwakuti Leza mpali. Nitwakali kwiiya atala amubili wamuntu, twakayiya atala akuboko mbukugwasya muntu kuti akonzye kugobya tunwe akutoolola. Nzila njajisini aayo mamaselo amafuwa ambuzibelekelaamwi, ilagambya. Ndakayiya kuti kuli dambi lijatanisya mamaselo aali kukuboko amamaselo aali kutunwe. Idambi eeli ngalyazoopambukana kuti libe milambi iibili mpawo ngalyayinzizya iimwi milambi iinga iya kutunwe. Milambi eeyi iinga iya kutunwe ilijatilide kuzifuwa zyatunwe. Kaansinga tunwe teetwakachitwa munzila eeyi twalikunooyuma luzutu katutakonzyi pe kugoba. Eezi zyakapa kuti ndibone kuti muntu wakalenga mubili wamuntu ulaabusongo.

Kuli zimwi zyakandigambya atala aMulengi nindakayiya atala amwana nasaanguna kuyoya chiindi natumbukwa. Chiindi mwana nali mwida takuyandikani kuti ayoye pe nkaambo ujana moya ngutuyoya kuzwa kuli bayina. Akaambo kazeezi, tukwama tukkala moya ngutuyoya tuli mumapunga aamwana ngatatukwe moya pe. Nikwasyaala mviki ziche kuti mwana atumbukwe, mukakwama kamwi akamwi kali mumapunga ngakwanjila chintu chili mbuli mafuta. Mwana natumbukwa alubo nasaanguna kuyoya, kuli zintu zigambya zichitika. Kampako kanga kali mumoyo wamwana ngakajala eezi ngazyapa kuti ganzi liye kumapunga. Chintu eechiya chili mbuli mafuta chili mutukwama tuli mumapunga ngachapa kuti moya ngutuyoya ufwambaane kunjila mumapunga aamwana. Eezi zipa kuti mwana akonzye kuyoya alikke.

Ndakali kuyanda kuziba muntu wakachita zintu zigambya zili boobu, nkinkaako ndakasaanguna kubala Bbayibbele akuyeeyesesya. Ndakabotelwa nindakayiya atala amilawu Leza njaakapa chisi chamaIsrayeli muminyaka iili 3 000 yayinda yakali kubagwasya kuti bakkale kabasalala. Leza wakalayilila maIsrayeli kuti bavwikkile doti lyabo kuti baya kusokwe, bakkale kabasamba amaanzi akuti babikke muntu wakali aabulwazi butabukila kundawu yakwe alikke. (Lev. 13:50; 15:11; Dt. 23:13) Bbayibbele lyakali lyaamba kale atala azintu eezi nikuba kuti bazyasayensi bakazoozibona muminyaka iili 150 yayinda. Alubo ndakabona kuti milawu iili atala akoonana iijanika mubbuku lyaLevitiko yakagwasya maIsrayeli kuti bakkale kabasalala. (Lev. 12:1-6; 15:16-24) Ndakalibuzya kuti Mulengi wakapa maIsrayeli milawu eeyi kuti abakwabilile alubo ndakabona kuti wakali kulongezya aabo bakali kuswiilila milawu yakwe. Ndakaba aachoonzyo chakuti Bbayibbele lyakalembwa aaLeza. Aachiindi eecho teendakalilizi pe zina lyaLeza.

MBUNDAKABONANA AAMWANAKAZI WANGU AMBUNDAKAZIBA JEHOVA

Katulikuchada aLydie mu3 April 1965

Nindakali kuyunivesiti kandiyiila kuba dokotela, ndakaswaanana aawumwi musimbi uutegwa Lydie mpawo twakasaanguna kuyandana. Twakazookwatana mu1965 kanditanamaninsya zyiiyo zyangu. Mu1971, twakali twaba aabana batatu mpawo mukuya kwachiindi twakazooba aabambi batatu. Lydie mwanakazi uulikabotu alubo wakali kundigwasya mumulimu wangu wabudokotela amumpuli.

Ndakasaanguna kubeleka muchibbadela kwaminyaka iitatu kanditanajula kkilinika. Nikwakayinda chiindi, mwaalumi amwanakazi mbindaamba kumasaangunino bakasika kuti bazoosilikwe. Nindakali ndaabuyanda kulemba minsamu yamwaalumi, mwanakazi wakwe wakandibuzya kuti: “Dokotela, tukumbila kuti mutupe munsamu uutakwe ganzi.” Ndakagamba mpawo ndakamubuzya kuti: “Mulikwaambisya na? Nkamboonzi?” Mwanakazi ooyu wakandisandula kuti: “Tuli Bakamboni baJehova.” Aaka kakali kakusaanguna kubonana aaBakamboni baJehova akumvwa nzibasyoma atala aganzi. Mwanakazi ooyu wakabweza Bbayibbele lyakwe mpawo wakandijulila Magwalo aatondeezya kuti nkamboonzi nibasala kutabikkwa ganzi. (Mil. 15:28, 29) Kuzwa waawo, bakazoonditondeezya kuti Bwaami bwaLeza buyoogwisya mapenzi, kuchiswa alufu. (Ciy. 21:3, 4) Kandili kubotelwa ndakabasandula kuti, “Nzimulikundibuzya nzizyo nzindakali kuyanda kuzoochita kuzwa kandichili muniini. Ndakaba dokotela akaambo kakuti ndakali kuyanda kugwasya bantu bachiswa.” Ndakaba aachiyandisyo chakuti ndizibe zyiingi nkinkaako, twakaambuula kwa-awa ahafu. Mwaalumi ooyo amwanakazi wakwe nibakayinka, teendakachili kuyanda pe kuba muRoma. Alubo ndakayiya kuti Mulengi ulaazina litegwa Jehova.

Mwaalumi ooyo amwanakazi wakwe bakandiswaya kukkilinika yangu kwaziindi zitatu alubo chiindi nibakali kundiswaya twakali kwaambuula kwachiindi chiinda ku-awa. Ndakazoobatamba kung’anda yangu kuti tube aachiindi chiingi chakwiiya Bbayibbele. Nikuba kuti Lydie anguwe wakazumina kwiiya Bbayibbele pesi taakazumina pe kuti zimwi njiisyo nzitwakali kuyiisigwa kuRoma zyakali zyakubeja. Eezi zyakapa kuti tukumbile mupati wachikombelo chaRoma kuti atuswaye. Twakakazyania atala anjiisyo ziyiisigwa kucheechi kusikila aba mansiku katubelesya Bbayibbele luzutu. Eezi zyakagwasya Lydie kuti abone kuti Bakamboni baJehova bayiisya kasimpe. Bweenzuma bwesu aJehova Leza bwakasima zyakuti toonse katuli babili twakazoobbabbatizigwa mu1974.

TWAKABIKKA JEHOVA MUBUSENA BWAKUSAANGUNA

Nindakayiya atala amakanze Leza ngalaawo atala abantu ndakachincha zintu nzindakali kubonaanga zilayandikana mubuumi bwangu. Ime aLydie, kubelekela Jehova twakakubikka mubusena bwakusaanguna mubuumi bwesu. Twakalipeda kukomezya bana besu kweendelana amilawu yamuBbayibbele. Twakayiisya bana besu kuti bayande Leza kuswaanizya abantu, eezi zyakapa kuti tumvwanane mumpuli yesu.—Mt. 22:37-39.

Kuti twalanga musule, tulabotelwa kuti bana besu bakali kuzibona kuti twakali kuzuminana muzintu nzitwakali kusala. Bakalizi kuti twakali kubelesya majwi aaJesu aakuti: “Kwaamba kwanu kuti ‘Inzya’ akube inzya, akuti ‘Peepe’ akube peepe.” (Mt. 5:37) Muchikozyano, umwi mwaneesu musimbi naakali aaminyaka iili 17, Lydie taakamuzumizya pe kuti ayinke aabeenzinyina kuyoolikondelezya. Umwi mweenzinyina wakabuzya mwaneesu kuti, “Kuti baamaako teebakuzimizya kakumbile kuli ndendaako.” Mwaneesu wakabasandula kuti: “Tazigwasyi pe nkaambo boonse balazuminana.” Bana besu kabali 6 bakali kubona kuti twakali kuzuminana nitwakali kubelesya malayilile aamuBbayibbele. Tulabotelwa kuti biingi bamumpuli yesu balikubelekela Jehova.

Nikuba kuti kasimpe kakapa kuti ndichinche zintu nzindakali kubikka mubusena bwakusaanguna, pesi ndakali kuyanda kubelesya nzindakayiya atala abusilisi kuti ndigwasye bakombi baLeza. Ndakalipeda kugwasilizya kandili dokotela kuBbeteli iili kuParis mpawo ndakazoogwasilizya kuBbeteli mpya iili kuLouviers. Ndaba aaminyaka iisika ku50 kandigwasilizya kuBbeteli. Chiindi choonse eechi ndakajana beenzuma bali mumpuli yaBbeteli, bamwi baba aaminyaka iili kuma90. Ndakabotelwa loko nindakabonana aawumwi mukwesu wakachili kusika-sika kuBbeteli. Ndakazooziba kuti chiindi naakatumbukwa minyaka iili 20 yayinda, ndime ndakatumbusya bayina.

NDAKABONA JEHOVA MBABAYANDA BAKOMBI BAKWE

Kubona Jehova mbazulwida akukwabilila bakombi bakwe kabelesya mbunga yakwe kwaminyaka yoonse eeyi, kwakapa kuti ndimuyande loko. Kuzwa mu1980 kaziya kunembo, bamuKabunga Keendelezya bakachita mabambe kuU.S.A. aakali kugwasya madokotela abamwi bazyabusilisi kuti bamvwisisisye kuti nkamboonzi Bakamboni baJehova nibasala kutabikkwa ganzi.

Mu1988, bamuKabuga Keendelezya bakasaanguna dipatimenti litegwa Hospital Information Services kuBbeteli. Kumasaangunino, dipatimenti eeyi lyakali kulangania makkomiti akali kwaambuuzyania aabasilisi aakatalisigwa muU.S.A. Makkomiti aayo agwasya Bakamboni kuti bajane madokotela basilika kabatabelesyi ganzi. Alubo makkomiti aayo akazootalisigwa munyika yoonse kuswaanizya akuFrance. Kulandibotezya kubona mbunga yaJehova mbiigwasya bakwesu abachizi banga bachiswa.

NZINDAKALI KUYANDA KUZWA KANDICHILI MUNIINI ZYAKAZUZIKIZIGWA

Tuchibotelwa kukambawuka makani mabotu aaBwaami bwaLeza

Kuba dokotela ndakali kukubona kakuyandikana loko mubuumi bwangu. Pesi nindakalanga-langa zintu nzindakeelede kubikka mubusena bwakusaanguna ndakabona kuti kugwasya bantu kuti bazibe kasensa kabuumi, Jehova Leza akuti bamubelekele kuyandikana loko kwiinda kuba dokotela. Nindakayimikila mulimu, ime aLydie twakali kukambawuka kwama-awa miingi mweezi amweezi katuli mapayona aachiindi choonse. Ambuli sunu tuchibeleka changuzu mumulimu ooyu uufutula buumi bwabantu.

Kandili aaLydie mu2021

Ndichita nzindikonzya kuti ndigwasye bantu bachiswa. Pesi ndakabona kuti nikuba kuti dokotela wabeleka changuzu biyeni, takonzyi pe kusilika malwazi woonse naakuti kupa kuti bantu batafwi. Nkinkaako, ndichilangilila aameso aasalala chiindi mapenzi aswaanizya kuchisa, kuchiswa alufu nayoomana. Munyika mpya ndiyookonzya kwiiya zyiingi atala azintu zyakalengwa kuswaanizya ambuwakalengwa mubili wesu. Nikuba kuti zintu nzindakali kuyanda kuzoochita kuzwa kandichili muniini zyakazuzikizigwa pesi ndilizi kuti ziyoozuzikizigwa chakumaninina muchiindi chilikunembo.