1. Aˬ dui Jaˇliꞈ maˬ dzaw laˇ siˬ ngeh, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

 Aˬ dui Jaˇliꞈ maˬ dzaw laˇ siˬ ngeh, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗euˬ nga? Aˬ dui laꞈ kʼoeˇ˗euˬ gʼawˬ mya gʼaˬ yaw beh˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ maˬ paˇ shaˇ noeˬ nahˇ˗euˬ meh. Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui Jaˇliꞈ maˬ dzaw laˇ siˬ ngeh “miˇ tsaˬ heu kʼoeˇ taˆ noeˬ tmˬ duˬ maˬ jaˆ˗eu uˬ taꞈ, Miˬyehˇ maˬ baw ni dehꞈ yaꞈ˗euˬ” miˇ neh meh. (Eˇpeˇsu 2:12) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw laˇ ngeh tiˬ jawˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ paˇ˗iˇ˗euˬ meh.

2. Aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw laˇ ngeh tiˬ jawˇ aˬ jeˬ ya siˬ nya laˇ˗euˬ nga?

² Aˬ dui Jaˇliꞈ dzaw laˇ ngeh tiˬ jawˇ, aˬ dui˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu mˬ taˆ Aˬda tiˬ gʼaˬ jawˇ ngaˇ lehˇ ya siˬ nya laˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ naˇ aˬ dui˗euˬ dehꞈ jeˬ dehꞈ kawˆ hawˇ˗eu nui noeˬ nui ma ya beˬ paˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ ya dehꞈ caw nga lehˇ jiˇ ya siˬ˗euˬ ma.—Eˇpeˇsu 5:3-5.

3. Gawˇlawˇsehˇ 3:9, 10-ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ bi jahˇ mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

³ Yeˬhawˇbaˬ naˇ Beh˗euˬ yaw sahˇ pyeuꞈ˗awˇ, mˬ taˆ˗euˬ Aˬda pyeuꞈ˗eu miˇ neh, Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ bi dehꞈ˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ bi mˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗eu aˬ kawˬ˗aˬ jaˆ˗eu meh. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ dui iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ ‘nui ma yaw oeˇ hawˇ˗eu mˇ˗eu shaˇ˗eu yaw oeˇ jeˬ˗ahˇ bi lehˆ dzeh’ mawꞈ˗eu meh. b (Gawˇlawˇsehˇ 3:9, 10-ahˇ gui.) Teu miˇ neh heu kawˆ naˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu lehˇ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ deuˬ˗ahˇ (1) “nui ma yaw oeˇ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ nga? (2) Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh nui ma yaw oeˇ˗ahˇ bi lehˆ dzeh mawꞈ˗eu nga? (3) Aˬ dui nui ma yaw oeˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ lehˆ dzeh nya˗eu nga? lehˇ ehˇ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ heu smˇ hmˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ za nya ni caw ba nehˬ˗eu meh. Heu kawˆ naˇ iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ yawˬ ha neh lehˆ dzeh˗euˬ nui ma yaw oeˇ˗ahˇ maˬ gʼoꞈ kʼoꞈ˗iˇ ni caw ba nehˬ nya˗eu meh.

4. “Nui ma yaw oeˇ” neh bi uˆ lahˇ taˬ˗euˬ deuˬ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

⁴ “Nui ma yaw oeˇ” neh bi uˆ lahˇ taˬ˗euˬ deuˬ naˇ, shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗euˬ mehˬ nah caw teh˗eu meh. Toˆ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ naˇ yawˬ ha˗euˬ gʼaˇ duˬ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ˗awˇ, nui ma pehˇ˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ kawˇ˗eu uˬ taꞈ, guiˬ lahˬ huiˬ˗eu kʼawꞈ maˬ siˬ nya˗ehˇ jahˇ gʼeh˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ, maˬ muiˬ˗eu aˇ baˇ biˬdiˬoˬ hawˇ˗eu yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ haw gaˇ ya leˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ yaw muiˬ ui cuiˆ na ahˇ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mˇ ngeh nui ma maˬ muiˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ teu˗ahˇ maˇ diˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mawꞈ˗eu nui ma maˬ ahˇ keuˆ˗a.—Gaˬlaˬtiˆ 5:19-21; 2 Tiˆmoˇseˬ 3:2-5.

5. Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ nui ma˗ahˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ shaˇ noeˬ ni tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ mˇ ni jahˇ nya ngaˇ laˬ? (Gʼaˬkʼehˇ 3:19, 20)

⁵ Aˬ dui maˬ byah kuꞈ˗eu miˇ neh, maˬ muiˬ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ noeˬ ni, tiˬ pawꞈ˗iˬ maˬ mˇ ni nmˇ maˬ jahˇ nya˗a. Aˬ dui tiˬ poˆ na aˇ nah hawˇ˗eu nui ma ya cawˆ˗eu jeˬ˗ahˇ ngehˬ nya mˇ nya˗eu meh. (Yeˬlaˬmiˇ 17:9; Yaˬkoˆ 3:2) Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui ma yaw oeˇ˗ahˇ lehˆ dzeh naˇ, shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ nui noeˬ nui ma hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ aˬ dui˗ahˇ maˬ paˇ uˆ lahˇ laˇ˗eu meh. Aˬ dui dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ aˬ cawˬ˗euˬ myaˆ˗ahˇ mawˇ leˇ˗eu meh. —Iˇsaˬyaˇ 55:7; Gʼaˬkʼehˇ 3:19, 20-ahˇ gui.

6. Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ muiˬ˗eu nui ma yaw oeˇ˗ahˇ bi lehˆ dzeh mawꞈ˗eu nga?

⁶ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ gaˬ˗awˇ laˬ kʼaˬ bi cehˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ bi byehˇ dzeh mawꞈ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 48:17, 18) Heu naˇ yaw bahˬ meh lehˇ siˬ nya kʼawꞈ, yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ nui ma mehˬ nah caw teh˗eu deuˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ maˬ ehˇ, yawˬ ha˗euˬ behˇ dzeˇ jawˇ˗eu deuˬ˗ahˇ maˬ ehˇ, laˆ naˇ nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ Yeˬhawˇbaˬ siˬ nya˗eu meh. Heu naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ kʼawꞈ deuˬ leˇ naˇ leˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

7. Loˇmaˆ 12:1, 2-ahˇ haw ngeh, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ aˬ jeˬ tseˇ˗eu jeˬ jaˆ˗eu nga?

⁷ Aˬ dui dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗eu leh jeh dahˬ beh laˇ ngeh, cawˬ deuˬ hawˇ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ deuˬ cehꞈ lehꞈ ka niˇ gʼa laˇ nya˗eu meh. (1 Beˬtuˆluˆ 4:3, 4) Aˬ yawꞈ maꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ dui yawˬ ha kʼaˇ mˇ mawꞈ˗eu jeˬ mˇ nya meh, aˬ cawˬ ehˇ gaˇ naˇ haˬ˗eu maˬ loˬ˗a lehˇ ehˇ laˇ nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗eu deuˬ naˇ, tiˬ jeˬ gʼeh neh˗iˬ buˬ˗iˇ lawˇ˗iˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ za nya˗a. Aˬ yawꞈ maꞈ Saˬdaˬ uˆ lahˇ luꞈ˗eu uˬ moˆ jawˇ luꞈ meh. (Loˇmaˆ 12:1, 2-ahˇ gui.) Aˬ dui yawˬ ha naꞈ˗i ya tseˇ˗eu meh. Aˬ dui maˬ muiˬ˗eu nui ma yaw oeˇ˗ahˇ bi ahˇ daˆ leꞈ naˇ, yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ˗euˬ  iˬ baˇ hawˇ˗eu Saˬdaˬ˗euˬ miˇ tsaˬ neh bi uˆ lahˇ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ neh bi laˆ paˇ naˇ, nymˬ˗mˇ iˬ nah muiˬ dui dui˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ nya˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 64:8.

8. Aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ lehˆ dzeh nya ni caw ba nehˬ˗eu jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga?

⁸ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ lehˆ dzeh˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, aˇ yamˬ ya yuˇ˗awˇ ya leh jeh dui dui meh lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Ja ceuˬ 103:13, 14) Teu miˇ neh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, loˬ˗eu zaˬ siˬ nui gahˇ, gʼaˬ hawˇ˗eu caw ba˗eu jeˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, aˬ yawꞈ˗euˬ aˇ maꞈ aˇ muˆ˗ahˇ neh maˬ ehˇ, biꞈ nehˬ laꞈ˗eu meh. Dzeuˇ yaꞈ ngeh Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ dui nui ma yaw oeˇ˗ahˇ lehˆ dzeh˗awˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya˗eu gʼaˇ duˬ aˬ jeˬ jeˇ ya jahˇ˗eu nga lehˇ haw ma.

9. Jaˇliꞈ aˬ dui˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga?

⁹ Jaˇliꞈ neh yawˬ ha˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ. Jaˇliꞈ heu naˇ aˇ baˇ kʼawˆ teuꞈ˗ahˇ duˇ˗awˇ, aˬ dui noeˬ˗eu jeˬ, ngehˬ˗eu jeˬ, mˇ˗eu jeˬ heu aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh luꞈ˗eu lehˇ bi siˬ laꞈ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:22-25) Nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ mehˬ˗eu gʼaˬ hawˇ˗eu noeˬ dahˇ doe laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ nawˬ˗ahˇ sheuˬ gʼeh nehˬ nya˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ yawꞈ maꞈ nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh nawˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ muiˬ˗eu jeˬ hawˇ˗eu gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ mawˇ nya ni caw ba nehˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya˗awˇ, maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ byehˇ dzeh nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗eu Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗eu nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ poˆ mawˇ nya˗eu lehˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ jiˇ nawˬ˗ahˇ caw ba nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ myah luꞈ lehˬ hmˬ deuˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ nawˬ˗euˬ nui ma laꞈ kʼoeˇ pyeuꞈ luꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, nawˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ naˇ muiˬ dzehˬ˗eu nga lehˇ siˬ nya˗eu meh. (Dawˬdaˬ 14:10; 15:11) Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ nah na luꞈ guiˬ lahˬ shaˇ˗awˇ, Jaˇliꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ pyehˆ tseˇ˗eu nui ma ahˇ laˇ ni ya leh jeh˗eu meh.

10. Ehˇliˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh aˬ jeˬ ya siˬ˗euˬ nga?

¹⁰ Yeˬhawˇbaˬ neh jahˇ taˬ˗euˬ zahˇ heu naˇ, kʼaˇ muiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ jah ziꞈ. Yeˬhawˇbaˬ neh aˬ dui˗ahˇ kʼaˇ bi mˇ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ aˬ dui˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu deuˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ aˇ poeˬ taˬ baw laˇ˗awˇ, dehꞈ ziˇ maˇ jawˆ ni gʼeh˗eu uˬ taꞈ, maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ za˗eu meh. (Ja ceuˬ 19:7-11) Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ maˬ mˇ caw˗eu deuˬ naˇ, yawˬ ha neh mˇ˗euˬ jeˬ yawˬ ha kʼoeˇ taˆ shaˬ zahˬ keuˆ le˗eu meh. Aˬ dui Ehˇliˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ maˬ mˇ caw ngeh ehˇ˗eu jeˬ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ˗eu nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ huiˬ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ zaˬ guˬ guˬ dzawˇ dzawˇ laˇ ngeh, maˬ muiˬ˗eu cawˬ deuˬ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗euˬ miˇ neh, aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ ya piˇ ya maˇ dawˇ laˇ˗awˇ, dehꞈ bahˬ dehꞈ muˆ˗eu uˬ taꞈ, smˇ kʼoeˬ jiˇ kʼoeˬ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ nui ma pehˇ˗eu kʼawꞈ kawˇ laˇ˗awˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ diˬ ceh ceh˗eu meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ Ka li zaˬ tiˬ gʼaˬ maˬ ya mˇ˗eu yawˬ jeˬ na luꞈ˗ahˇ mˇ doe jiˇ˗euˬ maˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ nyiˇ ngeh ya dzaw˗euˬ jeˬ˗ahˇ maˬ ngehˇ˗aˬ. Aˬ yawꞈ Jaˇliꞈ tiˬ poˆ paˇ dzaw kʼoꞈ laˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maˬ muiˬ˗eu noeˬ jeˬ noeˬ kawˆ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ byehˇ dzeh˗awˇ, 2000 kʼoꞈ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ ya leh jeh dui dui˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu heu naˇ, Ehˇliˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu nga? Aˬ yawꞈ “Nymˬ˗mˇ ngaˬ˗ahˇ nui saˇ oꞈ laˇ˗awˇ siˬ nya˗eu nui ma jiˇ shawˇ laˇ˗euˬ miˬ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. c Ehˇliˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ maˬ mˇ caw˗eu deuˬ naˇ, yawˬ ha˗ahˇ laˆ deuˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya ni nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ caw ba nehˬ mawꞈ˗eu meh.

11. Yeˬhawˇbaˬ aˬ jeˬ jeˇ˗ahˇ bye˗eu nga?

 ¹¹ Yeˬhawˇbaˬ bye˗eu jeˬ˗ahˇ bye nya ni leh jeh. (Ja ceuˬ 97:10) Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ Yeˬhawˇbaˬ “Jahˇ gʼeh˗eu myaˆ nuiˆ tiˬ jeˬ, jaˬ myawꞈ myawꞈ˗eu mehˬ laˇ tiˬ jeˬ, maˬ bahˬ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ sehꞈ˗eu aˬ laꞈ tiˬ jeˬ” heu deuˬ˗ahˇ bye˗eu meh lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Dawˬdaˬ 6:16, 17) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ “shiˬ mehꞈ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ nui daˆ daˆ˗awˇ, mehˇ shuiˇ shuiˇ˗eu tsawˇ haˬ˗ahˇ bye˗eu meh.” (Ja ceuˬ 5:6, Yaw shawˇ Yehˇ boꞈ 2018) Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ bye dui dui˗eu meh. Teu miˇ neh Noˇaˬ˗euˬ saˇ ka˗ahˇ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ yaw haiˬ yaw doeˇ jeˬ tehꞈ˗ehˇ byah laˇ taˬ˗euˬ miˇ neh, haiˬ˗eu tsawˇ haˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ laˆ cawˆ jiˇ˗euˬ meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 6:13) Kʼoeˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ bawˇlawˇpeh Maˬlaˬkiˇ˗ahˇ neh tiˬ tiˆ maˬ bahˬ˗eu miˬ zaˬ˗ahˇ kʼoꞈ˗eu leh jeh˗eu deuˬ˗ahˇ bye nya lehˇ jiˇ paˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. Yeˬhawˇbaˬ teu loꞈ˗ehˇ gʼeh˗eu deuˬ˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ ha geuꞈ˗eu uˬ taꞈ, aˬ yawꞈ maꞈ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ yaˇ kʼaˬ daˇ nehˬ˗eu meh.—Maˬlaˬkiˇ 2:13-16; Heˬbyehˇ 13:4.

12. “Yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ bye” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga?

¹² Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ ‘Yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ bi bye’ mawꞈ˗eu meh. (Loˇmaˆ 12:9, YB18) “Bye˗eu” lehˇ ehˇ˗eu dawˬ heu naˇ, nui ma˗ahˇ yaw kʼaˆ˗ehˇ zaw laˇ˗awˇ, tiˬ jeˬ na˗ahˇ nui daˆ daˆ gaˇ keuˆ ni bye gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ paˬ aˬ dui˗ahˇ yaw buꞈ jeˬ dzaˬ lehˇ ciˬ ha nehˬ laˇ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh laˇ nya? Dzaˬ˗eu taˬ ehˇ siˬ, shaˇ noeˬ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ uˬ pehꞈ doˆ le˗eu maˬ ngeuˇ nya loˇ? Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui˗ahˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ bye˗eu jeˬ˗ahˇ shaˇ noeˬ˗euˬ tehꞈ˗ehˇ kʼawꞈ nui daˆ daˆ laˇ paˬ˗ehˇ ya bi gʼeh˗eu meh.

13. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ ya haw lahˇ˗eu nga?

¹³ Yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ haw lahˇ. Aˬ dui˗euˬ nui noeˬ aˬ dui mˇ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˬ˗eu meh. Teu miˇ neh Yeˬsuˇ aˬ dui˗ahˇ huiˬ˗eu iˬ baˇ mˇ nya˗eu nui noeˬ noeˬ doˆ laˇ naˇ, yaw kawˇ ma˗ehˇ naˬ leˇ lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:21, 22, 28, 29) Aˬ dui Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ni mˇ mawꞈ˗eu maˬ ngeuˇ laˬ? Teu miˇ neh aˬ dui˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ noeˬ doˆ laˇ naˇ, nui noeˬ teu˗ahˇ kawˇ ma˗ehˇ laˆ naˬ˗eu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu meh.

14. Aˬ dui neh ngehˬ˗euˬ dawˬ aˬ jeˬ˗ahˇ bi siˬ laꞈ˗eu nga? Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu nga?

¹⁴ Yawˬ ha˗euˬ mehˬ boeˬ˗ahˇ gʼaˬ leˇ. Yeˬsuˇ “kʼaˬ meh˗ahˇ kʼaˇ doˆ le˗eu jeˬ˗aˬ, nui ma laꞈ kʼoeˇ neh doˆ laˇ˗euˬ” jeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 15:18) Aˬ dui neh ngehˬ doˆ leꞈ˗euˬ dawˬ heu naˇ, maˇ diˇ naˇ aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Ngaˇ yawˬ ha˗ahˇ deuˬ laˇ˗eu jeˬ jaˆ kʼawꞈ jaˬ myawꞈ maˬ myawꞈ ni kʼaˇ ngeuˇ˗eu loꞈ˗ehˇ ngehˬ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ dzeuˇ˗euˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ mawꞈ kʼoeˬ luꞈ nga lehˇ maˬ bi noeˬ leˇ ni yahˇ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ maˬ muiˬ˗eu dawˬ yaw jawꞈ deuˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ ni yahˇ miˇ˗a laˬ? Gaˇ jaw paw neh kʼawꞈ maˬ ngehˬ ni yahˇ miˇ˗a laˬ? Tiˬ gʼaˬ gʼaˬ ngaˬ˗ahˇ nui ma laˆ pehˇ laˇ naˇ, ngaˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ  aˬ za za˗ehˇ yaw muiˬ˗ehˇ ngehˬ miˇ˗a laˬ?’ Yawˬ ha aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu lehˇ siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, naˇ haˬ˗eu jeˬ heu deuˬ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ ya shaˇ sawˇ˗eu meh. Dawˬ heu naˇ pehˇ kʼahˬ pehˇ tawꞈ˗ahˇ duˇ˗eu meh. Pehˇ tawꞈ puiˇ naˇ pehˇ kʼahˬ lehˆ˗eu yaw awˬ loꞈ˗ehˇ, aˬ dui maˬ muiˬ˗eu dawˬ deuˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ ni, jaˬ myawꞈ maˬ myawꞈ ni, maˬ muiˬ˗eu dawˬ hawˇ˗eu dawˬ yaw jawˆ deuˬ˗ahˇ maˬ ngehˬ ni byehˇ naˇ, aˬ dui nui ma yaw oeˇ˗ahˇ lehˆ dzeh˗eu byehˇ dzeh˗eu awˬ dzehˬ˗eu meh.

15. “Zeuˇliˬ” kʼoeˇ taˆ nui ma yaw oeˇ˗ahˇ taꞈ tehˬ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ˗eu nga?

¹⁵ Laꞈ keuˆ iˇ˗awˇ yaw tsehˆ tsehˆ˗ehˇ mˇ. Pawˇluˆ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗eu heu naˇ aˇ naˆ ni aˇ yeˇ huiˬ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗ahˇ yaw jeˬ ma jeˬ zmˬ˗awˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Pawˇluˆ aˬ dui˗euˬ nui ma yaw oeˇ˗ahˇ “zeuˇ liˬ, (Miˇ shuiꞈ dawˬ paˇ Jaˇliꞈ)” kʼoeˇ taˆ ya taꞈ tehˬ taˬ meh lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh. (Loˇmaˆ 6:6) Heu naˇ Yeˬsuˇ neh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ ya dzaw geuꞈ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ bi shiˇ˗eu gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ zeuˇ liˬ kʼoeˇ taˆ bi taꞈ tehˬ˗awˇ shiˇ˗euˬ meh. Teu gaˇ duˇ ni aˬ dui jiˇ Yeˬhawˇbaˬ neh nui kʼahˇ bi shiˇ mawꞈ naˇ, aˬ yawꞈ bye˗eu nui noeˬ nui ma hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ ya laˆ sehꞈ˗eu meh. Aˬ dui heu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ siˬ nya˗eu nui ma shawˇ laˇ˗awˇ, mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ za˗eu meh. (Yoˇhaˬ 17:3; 1 Beˬtuˆluˆ 3:21) Aˬ dui ya noeˬ taˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ laˆ tsaˬ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ laˆ poˆ laˆ paˇ maˬ mˇ˗a. Aˬ dui jawˇ paw neh aˬ yawꞈ˗euˬ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ˗ahˇ tsaˬ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ dui˗euˬ dehꞈ ziˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ ya mˇ˗eu meh.—Iˇsaˬyaˇ 1:16-18; 55:9.

16. Aˬ dui aˬ jeˬ miˇ neh yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh daˆ leꞈ˗eu nga?

¹⁶ Yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ deuˆ ceh ceh daˆ leꞈ. Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ dzeuˇ˗euˬ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ baˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh daˆ leꞈ˗eu meh. Maˬleˇsiˬ˗oˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ yaw nyiˇ ngeh neh aˬ li cawˬ cawˬ ya leˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tahˬ dzoeˇ˗awˇ Jaˇliꞈ dzaw laˇ˗euˬ uˬ taꞈ, dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗awˇ, 2002 kʼoꞈ˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ meh. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ mˇ˗eu gʼawˬ mya kʼoꞈ byah laˇ˗euˬ kʼawꞈ “Tiˬ poˆ na ngaˬ˗ahˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ teu˗ahˇ ya deuˆ ceh ceh luꞈ nya siˬ” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ gʼaˬ byehˆ maˬ byehˆ˗a. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ teu˗ahˇ maˬ mˇ caw ngeh tiˬ jawˇ Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ nui kʼahˇ shiˇ meh lehˇ siˬ nya˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ gʼaˬ ahˇ laˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. d

17. Naˬbiˬhaˬ˗euˬ puˬ haw mawˇ haw laꞈ˗euˬ jeˬ aˬ dui˗ahˇ gʼaˬ aˬ joˆ˗ehˇ bi ahˇ laˇ˗eu nga?

¹⁷ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ caw ba nehˬ laꞈ lehˇ guiˬ lahˬ  shaˇ˗awˇ, yawˬ ha˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ maˬ ngeuˇ˗eu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gʼaˬ˗ahˇ gʼoe. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22; Piˇliˇpiˆ 4:6) Aˬ dui nui ma yaw oeˇ˗ahˇ lehˆ dzeh˗awˇ teu˗ahˇ maˬ mˇ kʼoꞈ˗iˇ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, ya leh jeh dui dui˗eu meh. Aˬ dui Naˬbiˬhaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ haw kaˇ˗euˇ. Aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ da aˬ yawꞈ˗ahˇ koꞈ kʼoꞈ kʼawˆ ngeh neh aˬ yawꞈ˗ahˇ byehˇ dzeh yaꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Teu naˇ ngaˬ˗euˬ nui ma˗ahˇ deuˬ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ huiˬ laˇ ngeh nui ma pehˇ˗eu aˇ dzehˬ˗ehˇ kawˇ˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ ceh cawˬ shaˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ laˇ˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ yawꞈ ya piˇ ya maˇ lawˬ muˇ ahˬ˗awˇ tawˬ˗ahˇ jiˇ yaw myaˬ kʼoꞈ ya ahˇ˗euˬ meh. Aˇ nah naˇ aˬ yawꞈ tawˬ laꞈ kʼoeˇ gʼa laˇ˗euˬ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tahˬ dzoeˇ˗awˇ Jaˇliꞈ dzaw˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ yaw myaˬ jeˬ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ “Ngaˇ ngaˬ˗euˬ laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu maˬ muiˬ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ yaw awˬ˗ehˇ byehˇ dzeh nya˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ ya kʼawˬ daˇ˗eu heu naˇ shaˬ˗eu lehˇ miˇ˗a” lehˇ ehˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ tiˬ kʼoꞈ dzehˬ ni leh jeh˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ ya kʼawˬ daˇ nya˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ jeˬ naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ yawꞈ “Ngaˬ˗ahˇ ya kʼawˬ daˇ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ aˇ yeˇ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ maˬ tsehˆ leˇ ni guiˬ lahˬ shaˇ˗eu heu meh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Nymˬ˗mˇ aˬ yawꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ “Ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ ni dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya naˇ, aˬ suˇ gʼaˬ maˬ kaˬ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya meh” lehˇ ehˇ nehˬ mawꞈ˗eu meh. e

18. 1 Gawˇliˬtu 6:9-11-ahˇ haw ngeh, Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ zaˬ gʼawˬ mya gʼaˬ aˬ jeˬ jahˇ˗euˬ nga?

¹⁸ Yeˬhawˇbaˬ neh Yeˬsuˇ nehˬ˗ehˇ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ bi uˆ lahˇ leˇ˗eu lehˇ tseˇ˗euˬ dahˬ beh˗euˬ Ka li zaˬ saˇ ka˗ahˇ˗euˬ tiˬ deuˬ na jiˇ doeˇ dui dui tiˬ jeˬ na˗ahˇ mˇ haw˗euˬ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ joe˗eu, aˬ li cawˬ cawˬ aˬ buˇ cawˬ cawˬ gaˬ˗eu, smˇ kʼoeˬ kʼoeˬ˗eu, heu deuˬ mˇ haw˗euˬ meh. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ maꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ caw ba˗euˬ miˇ neh dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ mˇ nya˗euˬ meh. (1 Gawˇliˬtu 6:9-11-ahˇ gui.) Teu gaˇ duˇ ni nymˬ˗mˇ iˬ nah jiˇ Jaˇliꞈ tsawˇ haˬ gʼawˬ mya lam gʼaˬ˗ahˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh. f Aˬ yawꞈ maꞈ doeˇ dui dui˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ byehˇ dzeh nya˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ heu naˇ, nawˇ jiˇ dehꞈ poˆ dehꞈ paˇ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˆ˗ahˇ laˇ keuˆ nya meh lehˇ jah ziꞈ laˇ ni caw ba nehˬ˗eu meh.

19. Aˬ dui nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

¹⁹ Iˇ cuꞈ shawˇ mawꞈ˗eu deuˬ naˇ nui ma yaw oeˇ˗ahˇ ya lehˆ dzeh˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ ni, nui ma yaw shuiꞈ˗ahˇ ya dm paˇ˗eu meh. Nyaˆ taꞈ kawˆ˗ahˇ naˇ aˬ dui teu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, nui deuˬ aˬ dui˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ nya˗eu nga lehˇ jiˇ ja sawˇ ma.