1. Tera aroni maium imwain ae ko reirei n te Baibara ma Ana Tia Kakoaua Iehova?

 TERA aroni maium imwain ae ko reirei n te Baibara ma Ana Tia Kakoaua Iehova? A bati i buakora aika a aki kan iangoa anne. A kairaki ara iango ao aroarora ni baika kakawaki n te waaki aei, ae te bwai ae iangoaki n te aonnaba bwa e eti ke e bure. Ngkana e riki anne, bon ‘akea ara kantaninga ao akea ataakin te Atua iroura.’ (IEbe. 2:12) Ma e na boni bitaki maiura ngkana ti reirei n te Baibara!

2. Tera ae ko a ataia ngke ko a reiakina te Baibara?

² Imwini moanakin am reirei n te Baibara, ko a ataia bwa iai Tamam i karawa ae rangi n tangiriko. Ko a ataia naba ae ngkana ko kani kakukureia ao n riki bwa kaain ana utu aika taromauria, ko riai ni karaoi bitaki aika bubura n anuani maium ao am iango. Ko riai ni karaoi baike e taekin Iehova bwa a raoiroi ao n rarawa nakoni baike e taekin bwa a bubuaka.—IEbe. 5:3-5.

3. Ni kaineti ma I-Korote 3:9, 10, tera ae e tangiria Iehova bwa ti na karaoia, ao tera ae ti na maroroakinna n te kaongora aei?

³ Iai riain Tamara are i karawa ae Iehova ae te tia Karikira, ni bairei aroaroia aika riai kaain ana utu. Ao e tangiria bwa imwaini bwabetitoara, ti riai ni kakorakoraira ni “buuta te aroaro nikawai ma ana mwakuri nako.” * (Wareka I-Korote 3:9, 10.) A na buokaki n te kaongora aei naake a kani bwabetitoaki bwa a na kona ni kaekai titiraki aikai: (1) Tera “te aroaro nikawai”? (2) E aera ngkai e kaumakira Iehova bwa ti na  buutia? (3) Arora ni kona ni buutia. Ao ngaira ake ti a kamani bwabetitoaki, ti na buokaki iai bwa ti na aki manga karaoi aroarora ngkoa imwaini buutan te aroaro nikawai iroura.

4. Tera aroaron te aomata ae iai irouna “te aroaro nikawai”?

⁴ Te aomata ae kariaia kairakina n “te aroaro nikawai,” e bon iaiangoa karaoani mwakuri ake e tangiri te rabwata. E bae ni bangaomata, e kakaiun, e aki kakaitau, ao e kamoamoa. E bae ni kukurei ni mamataku n taamnein te bwaitingako ke te tiritiri. Ma bon iai naba aroarona tabeua aika raraoi, ao e kona n uringaaba ibukini baika bubuaka ake e taekin ke ni karaoi. E bon tii kabwaka ni bitii ana iango ao aroarona.—IKar. 5:19-21; 2Tim. 3:2-5.

5. Tera te iango ae riai n reke iroura ibukini buutan te aroaro nikawai? (Mwakuri 3:19)

⁵ Ti aki kororaoi ao akea i buakora ae kona ni kanakoi iango nako aika bubuaka mai nanora ao n ara iango. N tabetai, ti kona ni karaoi ke n taekini baika ti a manga uringaaba iai. (Ier. 17:9; Iak. 3:2) Ma ngkana ti buuta te aroaro nikawai, ti a aikoa kairaki n te bwai ae tangiria te rabwata ke mwakuri aika kakaraoaki n te aonnaba. Ti a riki bwa te aomata ae kaokoro.—Ita. 55:7; wareka Mwakuri 3:19.

6. E aera ngkai e kaumakira Iehova bwa ti na buutii iango aika kairua ao aroaro aika buakaka ake irian te aroaro nikawai?

⁶ E kaumakira Iehova bwa ti na kanakoi ara iango aika kairua ao aroarora aika bubuaka ibukina bwa e rangi n tangirira bwa ti na kukurei ni maiura. (Ita. 48:17, 18) E ataia ae naake a aki kanakoi tangirani baika bure, a boni kammarakia ma naake i rarikia naba. E nanokawaki n norira bwa ti kammarakira ao ni kammarakia naba tabemwaang.

7. Ni kaineti ma I-Rom 12:1, 2, tera te motinnano ae ti kona ni karaoia?

⁷ N te moantai, a kona ni kakanikoira raoraora tabeman ao ara utu ngkai ti kataia ni bitii aroarora. (1Bet. 4:3, 4) A kona naba n tuangira bwa ti inaomata ni karaoa ae ti tangiria ao ti na aki kariaia temanna bwa e na tuangira te bwai ae ti na karaoia. A kainnanoa te ibuobuoki naake a rawa nakon ana kaetieti Iehova. Ni koauana, a boni kariaia ana waaki Tatan bwa a na kairaraangaki iai. (Wareka I-Rom 12:1, 2.) Ti riai ni bane ni karaoi  ara motinnano. Tao ti na rineia bwa ti na kateimatoa aroarora nikawai ae kairaraangaki n te bure ao ana waaki Tatan, ke ti na kariaia bwa e na bitii maiura Iehova nakon te aomata ae moan te tamaroa ngkai.—Ita. 64:8.

8. Tera ae kona ni buokira n rarawa nakon iango aika kairua ao aroaro aika bubuaka?

⁸ E ataia Iehova ae ti kainnanoa te tai ae maan ao te kakorakora ngkana ti na rarawa nakon iango aika kairua ao aroaro aika bubuaka. (TaiAre. 103:13, 14) Ma rinanon ana Taeka, taamneina, ao ana botaki, e a tia Iehova n anganira te wanawana, te korakora, ao te boutoka ae ti kainnanoia ibukini bitakini maiura. Akea te nanououa bwa e a kamani buokiko. Ti na rinanoi ngkai bwaai tabeua ake ko kona ni buuta iai te aroaro nikawai ao n tau nakon te bwabetito.

9. Ko na kangaa ni kona ni buokaki n Ana Taeka te Atua?

⁹ Kamanena te Baibara n nenera aroarom iai. Bon ai aron te tirotaam Ana Taeka te Atua. E kona ni buokiko n nenera arom n iaiango ao n taetae. (Iak. 1:22-25) A kona n anganiko te taeka n reirei am tia reirei ao Kristian aika ikawai n te onimaki. N te katoto, a kona ni kamanena te Baibara ni buokiko iai bwa ko na ataa korakoram ao mamaaram. A kona naba ni reireiniko aroni kakaaean rongorongo aika aanaki n te Baibara ake a na buokiko n tokanikai i aon aroarom aika bubuaka. Ao e tatauraoi naba Iehova ni buokiko. Boni ngaia te tia ibuobuoki ae moan te wanawana, bwa e nora te nano. (TaeRab. 14:10; 15:11) Ko riai ni karekea bwa anuam te tatataro nakoina ao te ukeuke n reirei n ana Taeka ni katoa bong.

10. Tera reireiam man rongorongon Elie?

¹⁰ Kakoauaa raoi bwa a rangi n raraoi ana kaetieti Iehova. Ti kona ni kakabwaiaaki ni bwaai nako ake e tuangira Iehova bwa ti na karaoi. Te koraki ake a maiuakini ana kaetieti, a namakinna bwa a bongana, e a reke aia kantaninga ae raoiroi, ao te kukurei ni koaua. (TaiAre. 19:7-11) Ma te koraki ake a rawa nakon ana kaetieti Iehova, a bon anaa uaan ana mwakuri te rabwata. Nora ana taeka te mwaane ae Elie are rarawa nakon ana kaetieti te Atua. E kaikawaaki irouia ana karo aika tangira Iehova. Ma ngke ai tebwi tabun ana ririki ao e a rineiia raoraona aika buakaka. E a kairaraangaki n te maiu ae irekereke ma kamanenaan te drug n te aro ae riao, te wene ni bure, ao te kimoa. E taekinna bwa e korakora irouna te kan un ao te iowawa. E taku: “I boni karaoi bwaai nako ake I a tia n reireinaki bwa N na aki karaoi ngkana I kan riki bwa te Kristian.” Ma e bon aki mwanuokini baike e a tia n reiakini mangke uarereke. Imwina riki, e a manga reirei n te Baibara. E kakorakoraa ni katoki arona aika bubuaka ao e a bwabetitoaki n 2000. E kangaa ni kakabwaiaaki ni maiuakinan ana kaetieti Iehova? E taku: “E a reke ngkai irou te raunnano ao te mataniwinnano ae itiaki.” * E kaotaki n te rongorongo aei bwa naake a rarawa nakon ana kaetieti Iehova, a boni kammarakia i bon irouia. Ma e bon tatauraoi Iehova ni buokiia bwa a na bitii maiuia.

11. Tera ae e ribaia Iehova?

¹¹ Reireiniko ribaan te bwai ae e ribaia Iehova. (TaiAre. 97:10) E taekinaki n te Baibara bwa Iehova e ribai “maata aika kainikatonga, te newe ae kewekewe, ao baai aika katutua raraan te aomata ae akea ana bure.” (TaeRab. 6:16, 17) E “ribaiia [naba] aomata aika iowawa ao aika mwamwanaa te aba.”  (TaiAre. 5:6) E rangi n ribai aroaro ma mwakuri aikai Iehova, ngaia are e a kamaunaia aomata aika buakaka ake n ana tai Noa, ibukina bwa e a onrake irouia te aonnaba n te iowawa. (KBwaai. 6:13) Iangoa te katoto riki aei. Rinanon te burabeti ae Maraki, e bon taekinna Iehova bwa e ribaia naake a babakanikawai ake a baireia bwa a na buuraure ma buuia ni mare aika akea aia bure. E na bon aki butimwaei aia taromauri te Atua ao e na motiki taekaia ni kaineti ma aroaroia.—Maraki 2:13-16; Ebera 13:4.

12. Tera nanon te taeka ae “ribaa te buakaka”?

¹² E tangirira Iehova bwa ti na “ribaa te buakaka.” (IRom 12:9) Te taeka ae “ribaa” e kabwarabwaraa te namakin ae korakora. E nanonaki iai bwa ko rangi n ribaa te bwai teuana, ae te bwai ae bati n ribaaki. Iangoa am riribai ae korakora ngkana ko tuangaki bwa ko na kana te amwarake ae boka. Iaiangoan anne ko na bae ni kani mumuta iai. N aron anne, ti riai n rarawa n iangoa karaoan te bwai ae e tua Iehova bwa e rangi n ribaia.

13. E aera bwa ti riai ni kawakin ara iango?

¹³ Kawakin ami iango. E kairiraki ara mwakuri n ara iango. Anne bukin reiakinara iroun Iesu bwa ti na rarawa nakon iango aika kona ni kairira nakon te bure ae kakaiaki. (Mat. 5:21, 22, 28, 29) Ti boni kani kakukureia Tamara are i karawa? Ai kakawakira bwa ti na waekoa n rarawa nakon iango aika bubuaka aika rio n ara iango!

14. Tera ae kaotaki ibukira man ara taetaenikawai, ao baikara titiraki aika ti riai ni kaekai?

¹⁴ Iangoa raoi am taetaenikawai. E taku Iesu: “Baike a nako man te wi a bon nako man te nano.” (Mat. 15:18) Eng, e kaotaki raoi anuara n ara taetaenikawai. Ngaia are titirakiniko ni kangai: ‘I rarawa ni kewe e ngae ngkana kaotan te koaua N na reke iai te kangaanga? Ibukina bwa iai buu ni mare, I taratara raoi bwa N na aki irekereke ma te aomata ae tiaki raou n aine ke ni mwaane? I rarawa n taekin taeka aika bubuaka ni kabane? I kaeka ma te nimamannei ngkana e kaunai temanna?’ Ane ko na noria bwa ko na rangi n buokaki n iaiangoan titiraki aikai. E kona ni kabotauaki am taetaenikawai ma bwatinin te kabaraaki. Ngkana ko kanakoa moa am bwatin, e na bebete riki iai buutan am kabaraaki. Ngaia are ngkana ko kabanea am konaa ni katoka am taetaenikawai ae  kammaraki, ae kewe, ao ae kammaira, ane ko na noria bwa e na bebete riki buutan te aroaro nikawai.

15. Tera ae nanonaki ni bobitian aroarora nikawai “i aon te kai”?

¹⁵ Tauraoi ni karaoa te bitaki. E kamanena teuana te kaikonaki te abotoro Bauro n reireinira iai bwa e rangi ni kakawaki bitakin aroaroni maiura. E koreia bwa ti riai ni bobitii aroarora nikawai “i aon te kai.” (IRom. 6:6) N taekana riki teuana, ti kani kakairi n ana katoto Kristo. Ti bon riai ni katoki aroarora ao ara mwakuri ake e ribai Iehova. Tii mani karaoan aei, ae ti kona ni karekea iai te mataniwi n nano ae itiaki ao kantaningaan te maiu n aki toki. (Ioane 17:3; 1Bet. 3:21) Uringnga ae e na aki bitii ana kaetieti Iehova ibukini kakukureiara. Ma ti riai ni karaoi bitaki ao n ongeaba n ana kaetieti.—Ita. 1:16-18; 55:9.

16. E aera ngkai ko riai ni motinnanoia bwa ko na teimatoa ni buakana tangirani baika bure?

¹⁶ Teimatoa ni buakani baika ko tatangiri aika bure. Imwin am bwabetito, ko riai n teimatoa ni buakani baika ko tatangiri aika bure. Nora rongorongon te mwaane ae Maurício. Ngke e roro n rikirake ao e a iraorao ma raona ni mwaane. Imwina riki, e a kaitiboo ma ana aomata Iehova ao e a reirei n te Baibara. Imwini karaoani bitaki tabeua ni maiuna, e a bwabetitoaki n 2002. E ngae ngke e a tia ni beku ngkai ibukin Iehova i nanon ririki aika bati, ma e taku: “I riai n taekinna ae n tabetai I a riai ni buakani baika I tangiri aika bure.” Ma e aki kariaia teuaei bwa e na bwara nanona. E taku riki: “E rau nanou n ataakin ae ngkana I motinnanoia bwa N na aki iraanako au namakin i aon tangirani baika bure, I a kona iai ni kakukureia Iehova.” *

17. Tera kaungaam n rongorongon Nabiha?

¹⁷ Tataroa buokam mairoun Iehova ao onimakina taamneina ma tiaki oini korakoram. (IKar. 5:22; IBir. 4:6) Ti riai ni mwakuri korakora ngkana ti na buuta te aroaro nikawai ao n aki manga okiria. Iangoa rongorongon te aine temanna ae Nabiha. E kitanna tamana ngke ai tibwa onoua ana ririki. E taku: “I bon rangi ni maraki iai.” E a rikirake ni kiunun neiei. E a kaboonakoi taian drug, ao e a kabureaki i nanon tabeua te ririki. Iai taani Kakoaua aika nanakon te karabuuti ike e a moanaki iai ana reirei Nabiha n te Baibara. Ao e a karaoi  bitaki aika bubura. E taku: “E boni bebete irou katokan aroarou tabeua aika bubuaka. Ma moan te kangaanga irou kaakan te moko.” E kabokorakora Nabiha i nanon teuana tabun te ririki ao n tokina, e a tokanikai man tautoronakina n te moko. E kangaa n riki anne? E taku: “Te bwai ae moan te kakawaki, bon au katoatai n tataro nakon Iehova ae buokai bwa N na kaaki te moko.” Aio ana taeka nakoia aomata nako: “I kakoauaa raoi bwa ngkai I kona ni karaoi bitaki ibukini kakukureian Iehova, a kona naba aomata ni kabane ni karaoa aei!” *

18. Ni kaineti ma 1 I-Korinto 6:9-11, tera ae a a tia ni kona ni karaoia ana toro te Atua aika bati?

¹⁸ N te moan tienture ao tabeman mwaane ao aine ake e a tia n rineiia Iehova bwa a na tautaeka ma Kristo, a a bon tia naba ni karaoi mwakuri aika rangi ni bubuaka. N te katoto, bon taani wene ni kimoa, a binabinaaine ao a binabinamwaane, ao taani kimoa. Ma man ana ibuobuoki te taamnei ae raoiroi are mairoun te Atua, a a kona ni bitii aroaroia. (Wareka 1 I-Korinto 6:9-11.) Ni boong aikai, a a tia naba ni buokaki man te Baibara mirion ma mirion aomata bwa a na bitii maiuia. * A a tia n tokanikai i aon aroaroia aika bubuaka ake e kangaanga katokaia. E kaotaki n aia katoto, bwa ko kona naba ngkoe ni bitii aroarom ao n tokanikai i aon aroarom aika bubuaka bwa ko aonga n tau nakon te bwabetito.

19. Tera ae e na maroroakinaki n te kaongora ae imwina?

¹⁹ Irarikin are a na buuta te aroaro nikawai naake a kani bwabetitoaki, a riai naba ni kakorakoraia ni karina i aoia te aroaro ae boou. E na maroroakinaki n te kaongora ae imwina, arora ni kona ni karaoa anne ao aroia tabemwaang ni kona ni buokira.