GĨCUNJĨ KĨA WĨRUTI GĨA 10
No Ũhote ‘Kwĩyaũra Ũmũndũ Ũrĩa wa Tene’
“Mwĩyaũrei ũmũndũ ũrĩa wa tene o hamwe na mĩtugo yaguo.”—KOL. 3:9.
RWĨMBO NA. 29 Gũtũũra Kũringana na Rĩĩtwa Ritũ
GĨCUNJĨ-INĨ GĨKĨ a
1. Ũtũũro waku wahaanaga atĩa ũtanambĩrĩria kwĩruta Bibilia?
ŨTŨŨRO waku wahaanaga atĩa ũtanambĩrĩria kwĩruta Bibilia na Aira a Jehova? Aingĩ aitũ tũtingĩenda gwĩciria ũrĩa wahaanaga. No kũhoteke muonere witũ wa maũndũ na ũmũndũ witũ nĩ wathũkĩtio nĩ mwerekera wa andũ aingĩ thĩinĩ wa thĩ wĩgiĩ wega na ũũru. Angĩkorũo nĩ ũguo, ‘tũtiarĩ na kĩĩrĩgĩrĩro na tũtiarĩ na Ngai thĩinĩ wa thĩ.’ (Ef. 2:12) No rĩrĩa twambĩrĩirie kwĩruta Bibilia, ũtũũro witũ nĩ wacenjirie!
2. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wamenyire wambĩrĩria kwĩruta Bibilia?
2 O ũrĩa werutaga Bibilia, nĩ wamenyire atĩ ũrĩ na Ithe wanyu wa igũrũ ũkwendete mũno. Nĩ wataũkĩirũo atĩ nĩguo ũkenie Jehova na ũtuĩke ũmwe wa famĩlĩ ya athathaiya ake, nĩ wabataraga gwĩka mogarũrũku manene harĩ ũtũũro waku, muonere waku wa maũndũ, na mwĩcirĩrie waku. Nĩ ũngĩabatarire kwĩruta gwĩka maũndũ marĩa Jehova augĩte nĩ mega na gwĩthema marĩa augĩte nĩ moru.—Ef. 5:3-5.
3. Jehova endaga twĩke atĩa kũringana na Akolosai 3:9, 10, na nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?
3 Jehova, Mũũmbi witũ na Ithe witũ wa igũrũ, arĩ na kĩhooto gĩa gũtua ũrĩa andũ a famĩlĩ yake ya athathaiya magĩrĩirũo gũikara. Na endaga tũtanabatithio, twĩrutanĩrie ‘kwĩyaũra ũmũndũ ũrĩa wa tene o hamwe na mĩtugo yaguo.’ b (Thoma Akolosai 3:9, 10.) Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩgũteithia arĩa marenda kũbatithio kuona macokio ma ciũria ici ithatũ: (1) “Ũmũndũ ũrĩa wa tene” nĩ ũrĩkũ? (2) Jehova endaga twĩyaũre ũmũndũ ũcio wa tene nĩkĩ? (3) Tũngĩĩyaũra atĩa? Nao arĩa twabatithirio tene, gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩgũtũteithia gwĩthema gũcokerera mĩtugo ya ũmũndũ wa tene.
“ŨMŨNDŨ ŨRĨA WA TENE” NĨ ŨRĨKŨ?
4. Mũndũ ũrĩ na “ũmũndũ ũrĩa wa tene” ekaga maũndũ na njĩra ĩrĩkũ?
4 Mũndũ ũrĩ na “ũmũndũ ũrĩa wa tene” kaingĩ eciragia na ageka maũndũ na njĩra ĩrĩa ĩtagĩrĩire. No akorũo eyendete, nĩ arakaraga na ihenya, ndarĩ ngatho, na nĩ mwĩtĩi. Ningĩ no akorũo nĩ akenagĩra kwĩrorera mbica na maũndũ ma ũũra-thoni na thenema cia waganu na ũhinya. Hatarĩ nganja nĩ akoragwo na ngumo imwe njega na rĩngĩ nĩ aiguaga ũũru nĩ ũndũ wa maũndũ moru marĩa aragia kana ageka, no akaga wendi wa kũgarũrĩra mwĩcirĩrie wake na mĩtugo yake.—Gal. 5:19-21; 2 Tim. 3:2-5.
Rĩrĩa tweyaũra “ũmũndũ ũrĩa wa tene,” tũticokaga gũtongorio nĩ meciria moru na mĩtugo ĩtarĩ mĩega (Rora kĩbungo gĩa 5) g
5. Hihi no tũhote kwĩyaũra biũ ũmũndũ ũrĩa wa tene? Taarĩria. (Atũmwo 3:19)
5 Tondũ tũtirĩ akinyanĩru, gũtirĩ o na ũmwe witũ ũngĩhota kweheria biũ meciria mothe moru na merirĩria mothe matarĩ mega kuuma ngoro-inĩ na hakiri-inĩ ciake. Rĩmwe nĩ tũriugaga kana tũgeka maũndũ tũgũcoka kwĩrira. (Jer. 17:9; Jak. 3:2) No rĩrĩa tweyaũra ũmũndũ ũrĩa wa tene, tũtitongoragio nĩ meciria moru na mĩtugo ĩtarĩ mĩega. Tũgarũrũkaga tũgatuĩka andũ ngũrani.—Isa. 55:7; thoma Atũmwo 3:19.
6. Jehova atwĩraga twĩyaũre biũ meciria moru na mĩtugo mĩũru ya ũmũndũ wa tene nĩkĩ?
6 Jehova atwĩraga tweherie biũ mwĩcirĩrie mũũru na mĩtugo mĩũru tondũ nĩ atwendete mũno na nĩ endaga tũkenere ũtũũro. (Isa. 48:17, 18) Nĩ amenyaga atĩ arĩa matethemaga merirĩria moru nĩ metuurithagia na magatuurithia arĩa angĩ. Nĩ aiguaga ũũru ona tũgĩĩtuurithia ithuĩ ene na tũgĩtuurithia arĩa angĩ.
7. Nĩ itua rĩrĩkũ tũrabatara gũtua kũringana na Aroma 12:1, 2?
7 Arata amwe aitũ na andũ a famĩlĩ kĩambĩrĩria-inĩ no matũnyũrũrie mona tũkĩgeria gũcenjia ũmũndũ witũ. (1 Pet. 4:3, 4) No mauge atĩ twĩna kĩhooto gĩa gwĩka ũrĩa wothe tũrenda na atĩ tũtiagĩrĩirũo kũreka andũ angĩ matwĩre ũrĩa twagĩrĩirũo gwĩka. No andũ arĩa maregaga kũrũmĩrĩra ithimi cia Jehova matikoragwo na wĩyathi wa ma. Ma nĩ atĩ, marekaga mwĩcirĩrie wa thĩ ĩno ĩrĩ rungu rwa Shaitani ũmatongorie. (Thoma Aroma 12:1, 2.) Ithuothe nĩ twagĩrĩirũo gũtua kana tũgũtũũria ũmũndũ wa tene ũrĩa ũtongoragio nĩ mehia na thĩ ya Shaitani, kana nĩ tũgwĩtĩkĩria Jehova atũthondeke tũtuĩke andũ ega o ũrĩa kũngĩhoteka ihinda-inĩ rĩrĩ.—Isa. 64:8.
‘ŨNGĨĨYAŨRA ŨMŨNDŨ ŨRĨA WA TENE’ ATĨA?
8. Nĩ ũteithio ũrĩkũ tũrĩ naguo wa gũtũteithia gwĩthema mwĩcirĩrie mũũru na mĩtugo mĩũru?
8 Jehova nĩ amenyaga atĩ nĩ tũbataraga ihinda na kĩyo kĩingĩ tũgĩkahota gwĩthema mwĩcirĩrie na mĩtugo mĩũru. (Thab. 103:13, 14) O na kũrĩ ũguo, kũgerera Kiugo gĩake, roho wake, na ithondeka rĩake, Jehova nĩ atũheaga ũũgĩ, hinya, na ũteithio ũrĩa tũrabatara nĩguo twĩke mogarũrũku. Na tũrĩ na ma nĩ agũteithĩtie. Reke rĩu twarĩrĩrie maũndũ mamwe ũngĩka magũteithie kwaũra ũmũndũ ũrĩa wa tene na wagĩrĩre kũbatithio.
9. Kiugo kĩa Ngai kĩngĩgũteithia gwĩka atĩa?
9 Hũthagĩra Bibilia gwĩthuthuria. Kiugo kĩa Ngai kĩrutaga wĩra ta gĩcicio, kwoguo no gĩtũteithie gũthuthuria ũrĩa twĩciragia, ũrĩa twaragia, na ũrĩa twĩkaga maũndũ. (Jak. 1:22-25) Mwarimũ waku wa Bibilia na Akristiano angĩ agimaru kĩĩroho no makũhe ũtaaro ũrĩa ũrabatarania. Kwa ngerekano, no mahũthĩre Maandĩko gũgũteithia kũmenya maũndũ marĩa ũhotaga gwĩka wega na marĩa ũrabatara kũrutĩra wĩra. No makũrute ũrĩa ũngĩka ũthuthuria mabuku-inĩ mehocetie harĩ Bibilia na wone ũtaaro ũngĩgũteithia gũtooria mĩtugo mĩũru. Na hĩndĩ ciothe Jehova nĩ akoragwo ehaarĩirie gũgũteithia. Nĩ amenyaga wega ũteithio ũrĩa ũrabatara, tondũ nĩ onaga kĩrĩa kĩrĩ ngoro-inĩ yaku. (Thim. 14:10; 15:11) Kwoguo tigagĩrĩra atĩ nĩ wamũhoya na weruta Kiugo gĩake o mũthenya.
10. Weruta atĩa kuumana na Elie?
10 Koragwo na ma biũ atĩ ithimi cia Jehova nĩcio ciagĩrĩire makĩria. Ũndũ wothe Jehova atwĩraga twĩke nĩ ũtũgunaga. Andũ arĩa marũmagĩrĩra ithimi ciake nĩ mahotaga kwĩhe gĩtĩo, makagĩa na muoroto ũtũũro-inĩ, na magakorũo na gĩkeno kĩa ma. (Thab. 19:7-11) Ngũrani na ũguo, arĩa matarũmagĩrĩra ithimi cia Jehova, nĩ monaga maumĩrĩro moru marĩa maumanaga na kũhingia ciĩko cia kĩĩmwĩrĩ. Rora wone ũrĩa mũndũ ũmwe wĩtagwo Elie aaugire ũhoro-inĩ wĩgiĩ kwaga kũrũmĩrĩra ithimi cia Ngai. Aarerirũo nĩ aciari mendete Jehova. No akinyia mĩaka ya ũtinĩnja, nĩ eeingĩranirie na thiritũ njũru. Akĩambĩrĩria kũhũthĩra ndawa cia kũrebia, kwĩingĩria ngomanio-inĩ itaagĩrĩire, na kũiya. Aaugire atĩ aathiaga o na mbere gũtuĩka mũndũ wa marakara na ngũĩ. Aaugire ũũ: “Ndeekaga maũndũ mothe marĩa ndaarutĩtwo kwaga gwĩka ndĩ Mũkristiano.” No Elie ndaariganĩirũo nĩ maũndũ marĩa eerutĩte e mũnini. Nĩ aacokire akĩambĩrĩria kwĩruta Bibilia rĩngĩ. Eerutanĩirie biũ kweheria mĩtugo ĩrĩa aarĩ nayo mĩũru, na akĩbatithio mwaka wa 2000. Agunĩkĩte atĩa nĩ ũndũ wa gũtũũra kũringana na ithimi cia Jehova? Aaugire ũũ: “Rĩu nĩ ngoragwo na thayũ wa meciria na thamiri theru.” c O ta ũrĩa ngerekano ya Elie ĩronania, arĩa maregaga ithimi cia Jehova nĩo metuurithagia. O na kũrĩ ũguo, Jehova no akoragwo ehaarĩirie kũmateithia kũgarũrũka.
11. Nĩ maũndũ marĩkũ Jehova athũire?
11 Wĩrute gũthũũra maũndũ marĩa Jehova athũire. (Thab. 97:10) Bibilia yonanagia atĩ Jehova nĩ athũire “maitho ma mwĩtĩo, rũrĩmĩ rũrĩa rũheenanagia, na moko marĩa maitaga thakame ĩtarĩ na mahĩtia.” (Thim. 6:16, 17) Ningĩ nĩ athũire andũ arĩa “mahũthagĩra ũhinya na arĩa maheenanagia.” (Thab. 5:6) Jehova nĩ athũire mĩerekera ta ĩyo na ciĩko ta icio mũno, na nĩkĩo aaniinire andũ othe aganu matukũ-inĩ ma Nuhu tondũ maiyũrĩtie thĩ yothe na ũhinya. (Kĩam. 6:13) Wĩcirie ngerekano ĩngĩ. Kũgerera mũnabii Malaki, Jehova aaugire atĩ nĩ athũire andũ arĩa matiganaga na atumia ao makĩhũthĩra njĩra cia wara. Ngai ndetĩkagĩra ũthathaiya wao, na nĩ akaamatuĩra nĩ ũndũ wa mĩtugo yao.—Mal. 2:13-16; Ahib. 13:4.
Twagĩrĩirũo kuona gwĩka ũndũ ũrĩa Jehova augĩte nĩ mũũru kũrĩ ũndũ ũrĩ magigi o ta kũrĩa irio mbuthu (Rora kĩbungo gĩa 11-12)
12. ‘Gũthũũra ũndũ ũrĩa mũũru’ nĩ kuuga atĩa?
12 Jehova endaga ‘tũthũũrage ũndũ ũrĩa mũũru.’ (Rom. 12:9) Tũngĩthũũra kĩndũ, tũtiendaga nginya gũkĩona. Ta hũũra mbica ũrĩa ũngĩigua ũngĩneo irio mbuthu ũrĩe. Gwĩciria atĩ no ũrie irio ta icio no gũtũme nginya ũrware. Na njĩra o ta ĩyo, nĩ twagĩrĩirũo gũthũũra kana kuona arĩ ũndũ ũrĩ magigi gwĩka ũndũ Jehova augĩte nĩ mũũru.
13. Twagĩrĩirũo kũgitĩra meciria maitũ nĩkĩ?
13 Gitĩra meciria maku. Meciria maitũ nĩ mahutagia ciĩko citũ. Nĩkĩo Jesu aatũrutire tũreganage na mwĩcirĩrie ũngĩtũma twĩke mehia maritũ. (Mat. 5:21, 22, 28, 29) Hatarĩ nganja nĩ twendete gũkenia Ithe witũ wa igũrũ. Na githĩ ndũkĩrĩ ũndũ wa bata kũregana o na ihenya na meciria moru rĩrĩa moka hakiri-inĩ citũ?
14. Maũndũ marĩa twaragia monanagia ũndũ ũrĩkũ, na nĩ ciũria irĩkũ twagĩrĩirũo kwĩyũria?
14 Wĩthemage mĩario mĩũru. Jesu aaugire ũũ: “Maũndũ marĩa mothe moimaga kanua makoragwo moimĩte ngoro-inĩ.” (Mat. 15:18) Maũndũ marĩa twaragia nĩ monanagia ũrĩa tũtariĩ ngoro-inĩ. Kwoguo wĩyũrie ciũria ici: ‘Hihi nĩ ndĩthemaga kũheenania o na angĩkorũo kwaria ma nĩ gũgũtũma nyingĩre thĩna-inĩ? Angĩkorũo ndĩ thĩinĩ wa kĩhiko-rĩ, hihi nĩ ndĩmenyagĩrĩra nĩguo ndigathaakĩre mũndũ ũngĩ kĩĩwendo? Hihi nĩ ndĩĩthemaga biũ mĩario mĩũru? Hihi mũndũ angĩndakaria nĩ ndĩmũcokagĩria na njĩra ya ũhooreri?’ Gwĩcũrania ciũria ta icio no gũgũteithie. Mĩario mĩũru ĩnyitithanagia ũmũndũ wa tene o ta ũrĩa rũtumo rũnyitithanagia nguo. Kwoguo angĩkorũo nĩ tũrenda kwĩyaũra ũmũndũ ũrĩa wa tene, no mũhaka tũtige irumi, kwaria maheeni, na mĩario ya ũũra-thoni.
15. Kũhũũrĩrĩra ũmũndũ witũ wa tene mĩcumarĩ “mũtĩ-inĩ” nĩ kuuga atĩa?
15 Koragwo wĩhaarĩirie kuoya makinya marĩa marabatarania. Mũtũmwo Paulo nĩ aahũthĩrire ciugo ironania ũrĩa twagĩrĩirũo kuoya na ũritũ ũhoro wĩgiĩ gwĩka mogarũrũku ũtũũro-inĩ. Aaugire atĩ nĩ twagĩrĩirũo kũhũũrĩrĩra ũmũndũ witũ wa tene na mĩcumarĩ “mũtĩ-inĩ.” (Rom. 6:6) Ũguo nĩ kuuga atĩ nĩ twagĩrĩirũo kũrũmĩrĩra kĩonereria gĩa Kristo. Nĩ tũrabatara gũtigana na mĩerekera na maũndũ marĩa Jehova athũire. Gwĩka ũguo tu nokuo kũngĩtũteithia gũkorũo na thamiri theru na kũgĩa na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra tene na tene. (Joh. 17:3; 1 Pet. 3:21) Ririkana atĩ Jehova ndangĩcenjia ithimi ciake nĩguo atũkenie. Handũ ha ũguo, ithuĩ nĩ ithuĩ tũrabatara gwĩka mogarũrũku nĩguo tũikare kũringana na ithimi ciake.—Isa. 1:16-18; 55:9.
16. Wagĩrĩirũo gũtua itua rĩa gũthiĩ na mbere kũrũa na merirĩria moru nĩkĩ?
16 Thiĩ na mbere kũrũa na merirĩria moru. O na thutha wa kũbatithio, nĩ ũkũbatara gũthiĩ na mbere kũrũa na merirĩria moru. Ta wĩcirie ngerekano ya mũndũ ũmwe wĩtagwo Maurício. Arĩ mũnini, nĩ aambĩrĩirie kwĩingĩrania na ngomanio cia arũme kwa arũme. Thutha-inĩ nĩ aacemanirie na Aira a Jehova na akĩambĩrĩria kwĩruta Bibilia. Nĩ eekire mogarũrũku ũtũũro-inĩ na akĩbatithio mwaka wa 2002. O na gũtuĩka rĩu nĩ atungatĩire Jehova mĩaka mĩingĩ, Maurício aaugire ũũ: “Rĩmwe na rĩmwe nĩ bataraga kũrũa na merirĩria matagĩrĩire.” No ndarekaga ũndũ ũcio ũmũũrage ngoro. Handũ ha ũguo aaugire ũũ: “Nĩ nyũmagĩrĩrio nĩ kũmenya atĩ ndathuura kwaga gwathĩkĩra merirĩria macio, nĩ ngenagia Jehova.” d
17. Nĩ ũndũ ũrĩkũ wagwĩkĩra ngoro wĩgiĩ ngerekano ya Nabiha?
17 Hoya Jehova ũteithio, na wĩhokage roho wake no ti hinya waku mwene. (Gal. 5:22; Afil. 4:6) No mũhaka twĩrutanĩrie biũ nĩguo twĩyaũre ũmũndũ ũrĩa wa tene na tũtikaũcokerere. Ta wĩcirie ũhoro wa mũtumia ũmwe wĩtagwo Nabiha. Baba wao aamũtiganĩirie arĩ na mĩaka ĩtandatũ. Nabiha aaugire ũũ: “Ũndũ ũcio watũmire ngorũo na ruo rũingĩ rwa ngoro.” O ũrĩa aakũraga, noguo aathiaga na mbere gũkorũo arĩ wa kũrakara na ihenya. Nĩ aambĩrĩirie kwendia ndawa cia kũrebia, akĩnyitwo, na akĩohwo njera mĩaka ĩigana ũna. Aira a Jehova arĩa maahunjagia njera nĩ maambĩrĩirie kwĩruta Bibilia nake na akĩambĩrĩria gwĩka mogarũrũku manene ũtũũro-inĩ. Aaugire ũũ: “Warĩ ũndũ mũhũthũ harĩ niĩ gũtigana na maũndũ mamwe ndeekaga. No ndwarĩ ũndũ mũhũthũ harĩ niĩ gũtiga kũnyua thigara.” Nabiha aaniinire makĩria ma mwaka ũmwe o akĩĩrutanagĩria, na mũthia-inĩ nĩ aahotire gũtiga kũnyua thigara. Nĩ kĩĩ kĩamũteithirie? Aaugire ũũ: “Ũndũ ũrĩa mũnene wandeithirie nĩ kũhoya Jehova itegũtigithĩria.” Rĩu eraga andũ arĩa angĩ ũũ: “Ndĩ na ma atĩ angĩkorũo nĩ ndahotire gwĩka mogarũrũku nĩguo ngenie Jehova, mũndũ o wothe no ahote!” e
O NAWE NO WAGĨRĨRE KŨBATITHIO
18. O ta ũrĩa 1 Akorintho 6:9-11 yonanĩtie-rĩ, ndungata nyingĩ cia Ngai ihotete gwĩka atĩa?
18 Karine-inĩ ya mbere, andũ amwe arĩa Jehova aathuurire magaathana hamwe na Kristo nĩ meeingĩragia mĩtugo-inĩ mĩũru matanatuĩka Akristiano. Kwa ngerekano, amwe nĩ maatharagia, makeingĩria ngomanio-inĩ cia arũme kwa arũme na atumia gwa atumia, na makaiya. No magĩteithio nĩ roho mũtheru wa Ngai, nĩ maahotire kũgarũrĩra ũmũndũ wao wa tene. (Thoma 1 Akorintho 6:9-11.) O na ũmũthĩ, Bibilia nĩ ĩteithĩtie andũ milioni nyingĩ gwĩka mogarũrũku ũtũũro-inĩ wao. f Nĩ mahotete gũtiga mĩtugo mĩũru ĩrĩa maamenyerete. Kĩonereria kĩao kĩronania atĩ o nawe no ũhote gũcenjia ũmũndũ waku na ũtoorie mĩtugo mĩũru nĩguo wagĩrĩre kũbatithio.
19. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire kĩarĩrĩirie ũndũ ũrĩkũ?
19 Makĩria ma kwĩyaũra ũmũndũ ũrĩa wa tene, andũ arĩa marenda kũbatithio ningĩ no nginya merutanĩrie kwĩhumba ũmũndũ mwerũ. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ kĩarĩrĩirie ũrĩa tũngĩka ũguo, na ũrĩa andũ angĩ mangĩtũteithĩrĩria.
RWĨMBO NA. 41 Ndakũhoya Ũnjigue
a Nĩguo mũndũ agĩrĩre kũbatithio, no mũhaka akorũo ehaarĩirie kũgarũrĩra ũmũndũ wake. Gĩcunjĩ gĩkĩ nĩ gĩgũtũteithia kũmenya ũmũndũ ũrĩa wa tene nĩ ũrĩkũ, gĩtũmi gĩa kwĩyaũra ũmũndũ ũcio, na ũrĩa tũngĩka ũguo. Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire nĩ gĩkaarĩrĩria ũrĩa tũngĩthiĩ na mbere kwĩhumba ũmũndũ mwerũ o na thutha wa kũbatithio.
b GŨTAARĨRIA CIUGO: ‘Kwĩyaũra ũmũndũ ũrĩa wa tene” nĩ kuuga gũtigana biũ na mwerekera mũũru, na merirĩria marĩa matakenagia Jehova. Mũndũ agĩrĩire kwambĩrĩria gwĩka ũguo atanabatithio.—Ef. 4:22.
c Nĩguo wone ũhoro makĩria, rora gĩcunjĩ kĩa “Biblia Inabadili Maisha—Nilihitaji Kumrudia Yehova,” thĩinĩ wa ngathĩti ya Mnara wa Mlinzi ya Ĩpuro 1, 2012.
d Nĩguo wone ũhoro makĩria, rora gĩcunjĩ kĩa “Biblia Inabadili Maisha—Walinitendea kwa Fadhili Sana,” thĩinĩ wa ngathĩti ya Mnara wa Mlinzi ya Mĩĩ 1, 2012.
e Nĩguo wone ũhoro makĩria, rora gĩcunjĩ kĩa “Biblia Inabadili Maisha—Nikawa Msichana Mwenye Hasira na Mjeuri,” thĩinĩ wa ngathĩti ya Mnara wa Mlinzi ya Oktomba 1, 2012.
f Rora gathandũkũ, “ Bibilia nĩ Ĩgarũraga Mĩtũũrĩre ya Andũ.”
g GŨTAARĨRIA MBICA: Kweheria mĩerekera mĩũru na mĩtugo mĩũru nĩ ta kwaũra nguo ngũrũ.
