1. Aˬ dui˗euˬ mˇ˗eu shaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu je naˇ, aˬ jeˬ nga?

 Nymˬ˗mˇ hawˇ˗eu iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ myahˇ laˇ˗euˬ deuˬ maˬ ehˇ, aˬ dui yawˬ gʼaˬ na luꞈ Yeˬhawˇbaˬ gaˬ ni dehꞈ mawꞈ˗eu ma. Toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, aˬ dui yawˬ ha˗euˬ nui noeˬ˗ahˇ ya gʼaˬ leˇ˗eu meh. Aˬ jeˬ miˇ neh? Aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ, aˬ dui˗euˬ nui noeˬ heu naˇ, aˬ dui mˇ˗eu shaˇ˗eu jeˬ˗ahˇ uˆ lahˇ˗eu miˇ neh meh. Aˬ dui aˬ myah luꞈ shiˬ shaˬ jiˇ˗euˬ nui kʼahˇ gaˇ kawˆ tehꞈ˗ehˇ shaˇ noeˬ luꞈ naˇ, maˬ muiˬ˗eu jeˬ ngehˬ doˆ mˇ doˆ leꞈ˗eu meh. (Eˇpeˇsu 4:17-19) Aˬ dui˗euˬ nui ma˗ahˇ muiˬ˗eu nui noeˬ deuˬ shaˇ dawˆ byah taˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ehˇ ngehˬ nya mˇ nya laˇ˗eu meh.—Gaˬlaˬtiˆ 5:16.

2. Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

² Dzeuˇ yaꞈ˗euˬ kawˆ˗ahˇ ehˇ taˬ˗euˬ loꞈ˗ehˇ aˬ dui nui ma laꞈ kʼoeˇ doˆ laˇ˗eu maˬ muiˬ˗eu nui noeˬ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ nmˇ maˬ laˆ byoˆ dzeh jiˇ nya˗a. Ehˇ kʼawꞈ aˬ dui nui noeˬ teu loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ caw˗eu gʼaˇ duˬ tseˇ nya˗eu meh. Aˬ dui iˇ cuꞈ maˬ shawˇ mi naˆ˗ehˇ Yeˬhawˇbaˬ bye˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ paˇ ngehˬ, maˬ paˇ mˇ ni ya byehˇ˗eu meh. Heu naˇ nui ma yaw oeˇ˗ahˇ lehˆ dzeh˗eu gʼaˇ duˬ ya mˇ˗eu aˇ yeˇ huiˬ dui dui˗eu tiˬ jeˬ pyeuꞈ meh. Ehˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ nui kʼahˇ shiˇ˗eu jeˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ za˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, aˬ dui ‘nui ma yaw shuiꞈ˗ahˇ dm paˇ’ lehˇ ehˇ˗eu dawˬ˗ahˇ ya mˇ caw˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:10) Aˬ dui heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ “nui ma yaw shuiꞈ” heu naˇ aˬ jeˬ nga? Aˬ dui nui ma yaw shuiꞈ heu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dm nya˗awˇ, aˬ joˆ˗ehˇ bo saˆ daˆ leꞈ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ ma.

3. Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23-ahˇ haw ngeh, “nui ma yaw shuiꞈ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ aˬ jeˬ nga? Nui ma yaw shuiꞈ teu˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dm nya˗eu nga?

³ “Nui ma yaw shuiꞈ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui noeˬ hawˇ˗eu mˇ jeˬ shaˇ kawˆ˗ahˇ dzaw geuꞈ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Nui ma yaw shuiꞈ dm paˇ˗euˬ deuˬ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ mˇ mawˇ˗awˇ, muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ neh aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ nui noeˬ, nui ma, mˇ jeˬ shaˇ kawˆ deuˬ˗ahˇ bi sheuˬ gʼeh˗eu meh. (Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23-ahˇ gui.) Aˬ yawꞈ maꞈ  naˇ, Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 22:36-39) Shaˬ zahˬ tseˇ jeˬ yaˇ jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ, laˬ kʼaˬ cehˇ nui saˇ oꞈ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 1:2-4) Aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:9) Nui ma gʼawˬ mahˇ ni gʼeh˗awˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu meh. (Gawˇlawˇsehˇ 3:13) Yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ gaˬ˗awˇ, yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ mˇ˗eu meh. (Luˇkaꞈ 6:35) Mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ ziꞈ dah ni jah˗eu lehˇ mˇ jeˬ shaˇ kawˆ neh mˇ mawˇ˗eu meh. (Yaˬkoˆ 2:18) Aˬ cawˬ ceh laˇ kʼawꞈ nahˬ yu ni gʼeh˗awˇ, lawˬ haw laˇ˗eu jeˬ˗ahˇ ya tahˬ puˬ kʼawꞈ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu meh.—1 Gawˇliˬtu 9:25, 27; Tiˇtuˆ 3:2.

4. Nui ma yaw shuiꞈ dm paˇ˗eu gʼaˇ duˬ aˬ dui Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23 uˬ taꞈ, Jaˇliꞈ aˇ deuˆ nui deuˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya bi huiˬ ya bi mahˇ laˇ˗eu nga?

⁴ Nui ma yaw shuiꞈ˗ahˇ dm paˇ˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, aˬ dui Gaˬlaˬtiˆ 5:22, 23 hawˇ˗eu Jaˇliꞈ aˇ deuˆ nui deuˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ dawˬ tawˆ luꞈ˗ahˇ ya bi huiˬ ya bi mahˇ laˇ˗eu meh. b Seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ heu deuˬ naˇ, aˬ yawꞈ hmˬ yawꞈ˗ehˇ jaˆ luꞈ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Tiˬ hmˬ tiˇ hmˬ taꞈ luꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui tiˬ gʼaˬ gʼaˬ˗ahˇ gaˬ naˇ nui ma mahˇ nehˬ˗eu meh. Gʼawˬ shaˬ gaˬ nehˬ˗eu meh. Muiˬ˗eu tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ naˇ, nahˬ yu ni gʼeh˗awˇ yawˬ ha˗euˬ nui ma˗ahˇ gʼaˬ leˇ˗eu meh.

5. “Ka li˗euˬ nui ma pi luꞈ˗eu tsawˇ haˬ” lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ˗ahˇ ehˇ mawꞈ˗eu nga? Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh ya dzaw˗eu nga? (1 Gawˇliˬtu 2:16)

⁵ 1 Gawˇliˬtu 2:16-ahˇ gui. Nui ma yaw shuiꞈ dm paˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ naˇ, aˬ dui “Ka li˗euˬ nui ma pi luꞈ˗eu tsawˇ haˬ” ya pyeuꞈ˗eu meh. Teu naˇ aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ dzaw geuꞈ gaˇ ehˇ mawꞈ˗eu meh. Yeˬsuˇ naˇ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ mawˇ˗eu meh. Yawˬ ha˗euˬ aˇ baˇ˗ahˇ duˇ duˇ dehꞈ dehꞈ bi mawˇ laˇ˗eu aˇ baˇ kʼaw teuꞈ loꞈ˗ehˇ, Yeˬsuˇ kʼawꞈ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ deuˬ˗ahˇ duˇ duˇ dehꞈ dehꞈ bi mawˇ laˇ˗eu meh. (Heˬbyehˇ 1:3) Aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ ngehˬ˗ehˇ shaˇ noeˬ shaˇ sawˇ naˇ ngehˬ˗ehˇ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ mˇ nya laˇ˗awˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ jiˇ dzaw geuꞈ nya dzehˬ laˇ˗eu meh.—Piˇliˇpiˆ 2:5.

6. Aˬ dui nui ma yaw shuiꞈ dm paˇ˗eu leh jeh ngeh aˬ jeˬ˗ahˇ ya noeˬ taˬ˗eu nga?

⁶ Yeˬsuˇ˗ahˇ dzaw geuꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ maˇ diˇ pyeuꞈ leˇ nya ngaˇ laˬ? Aˬ dui ‘Yeˬsuˇ naˇ byah kuꞈ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu miˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ duˇ duˇ dehꞈ dehꞈ dzaw geuꞈ˗eu lehˇ ehˇ˗eu heu naˇ, maˬ pyeuꞈ leˇ nya paˬ leˇ’ lehˇ noeˬ laˇ nya˗eu meh. Nawˬ˗ahˇ teu loꞈ˗ehˇ noeˬ luꞈ naˇ, heu smˇ jeˬ˗ahˇ noeˬ taˬ. Dahˬ beh˗eu jeˬ naˇ, aˬ dui˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu Yeˬsuˇ˗ahˇ duˇ ni beh taˬ˗euˬ miˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ nyaꞈ˗ahˇ dzaw  geuꞈ nyaˇ˗awˇ, aˇ tiˆ tiˬ tiˆ˗ahˇ keuˆ ni aˬ yawꞈ nyaꞈ loꞈ˗ehˇ mˇ nya, pyeuꞈ nya˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:26) Nyiˬ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ boeˬ boeˬ luˆ luˆ dawˬ tawˆ luꞈ laꞈ kʼoeˇ neh baoˬ kʼaˇ huiˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ dui maˬ mˇ nya˗eu jeˬ˗ahˇ pyeuꞈ leˇ nya ni caw ba nehˬ nya˗eu meh. Smˇ jeˬ aˬ yawꞈ jeˬ naˇ, Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ nymˬ˗mˇ neh muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ mawˇ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ˗a. Nui gaˬ mˬ taˆ Aˬda Yeˬhawˇbaˬ, noeˬ tmˬ˗eu jeˬ miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jaˆ˗eu deuˬ˗ahˇ bi byah kuꞈ laˇ˗eu gʼaˇ duˬ tiˬ heˇ kʼoꞈ aˇ yamˬ biꞈ˗eu meh. (Pah mehˬ˗eu 20:1-3) Nymˬ˗mˇ Yeˬhawˇbaˬ aˬ dui˗ahˇ shaˇ˗eu jeˬ naˇ, kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh˗awˇ mˇ˗awˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼoe˗eu heu meh.

7. Nymˬ˗mˇ aˬ dui aˬ jeˬ jeˇ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ˗eu nga?

⁷ Aˬ dui Yeˬsuˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ dzaw geuꞈ nya˗eu nga? Nymˬ˗mˇ aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ oeˬ jeˬ˗ahˇ ja sawˇ ma. Aˬ dui aˬ yawꞈ jeˬ yawꞈ˗ahˇ ja sawˇ ngeh, Yeˬsuˇ seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu deuˬ˗ahˇ mˇ doˆ leꞈ˗eu jeˬ˗ahˇ neh aˬ dui aˬ jeˬ dzaw geuꞈ nya˗eu nga lehˇ ja sawˇ˗awˇ, aˬ dui nui ma yaw shuiꞈ dm paˇ˗eu aˬ geu tiˆ˗ahˇ le keuˆ taˬ˗euˬ lehˇ siˬ nya laˇ ni caw ba nehˬ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ tiˬ jeˬ na˗ahˇ jiˇ ja sawˇ ma.

8. Yeˬsuˇ nui gaˬ aˬ joˇ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗euˬ nga?

⁸ Yeˬsuˇ naˇ Yeˬhawˇbaˬ˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh Miˬyehˇ˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, aˬ dui˗euˬ gʼaˇ duˬ maˬ ehˇ, dehꞈ ziˇ lawˇ nehˬ˗euˬ meh. (Yoˇhaˬ 14:31; 15:13) Aˬ dui Yeˬsuˇ neh miˇ tsaˬ kʼoeˇ taˆ jawˇ ngeh mˇ˗euˬ jeˬ˗ahˇ haw ngeh, aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ siˬ laˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ muiˇ˗eu deuˬ˗ahˇ kʼawꞈ, yawˬ nah na luꞈ nui gaˬ mˇ mawˇ˗eu meh. Aˬ yawꞈ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ˗eu gaˇ kawˆ daˬ ma hmˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ Miˬyehˇ Miˇkʼahˬ gaˇ kawˆ tsaꞈ gaˬ nehˬ˗eu heu meh. (Luˇkaꞈ 4:43, 44) Kʼoeˇ naˇ Yeˬsuˇ iˬ baˇ zaˬ˗euˬ laꞈ˗ahˇ naˇ dui dui˗eu laꞈ kʼoeˇ shiˇ˗eu heu neh, Miˬyehˇ hawˇ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni gaˬ˗eu lehˇ paˇ bi mawˇ˗euˬ meh. Teu baˬ da neh aˬ dui mˬ maˬ maˬ byaˆ zaˇ ziˇ dehꞈ˗eu noeˬ tmˬ˗eu jeˬ jaˆ laˇ˗euˬ ma.

9. Aˬ dui Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ nui gaˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?

⁹ Aˬ dui mˬ taˆ Aˬda˗ahˇ gaˬ˗eu miˇ neh, aˬ dui aˬ yawꞈ˗ahˇ a nehˬ˗awˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ ma. Teu miˇ neh aˬ dui jiˇ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ gaˬ˗eu heu neh Yeˬhawˇba˗ahˇ gaˬ˗eu lehˇ mˇ mawˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu meh. Gʼaˬ kʼehˇ Yoˇhaˬ “Yawˬ ha ya mawˇ luꞈ˗eu Ka li zaˬ cawˬ cawˬ maˬ gaˬ naˇ, maˬ ya mawˇ˗eu Miˬyehˇ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ gaˬ nmˇ” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (1 Yoˇhaˬ 4:20) Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Ngaˇ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ gaˬ miˇ˗a laˬ? Ngaˬ˗ahˇ jahˇ doeˇ laˇ˗eu deuˬ˗ahˇ jiˇ ngaˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ aˬ cawˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ gaˇ kawˆ dzawˇ nehˬ˗eu gʼaˇ duˬ, aˇ yamˬ hawˇ˗eu yawˬ ha laꞈ kʼoeˇ jaˆ˗eu jeˬ˗ahˇ biꞈ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ gaˇ teu˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ myaˬ tiˬ paˆ aˇ poeˬ maˬ taˬ baw kʼawꞈ, laˆ tsoeˬ laˇ kʼawꞈ, nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mˇ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ zaˬ lahˇ pyeuꞈ laˇ ni mˇ˗eu gaˇ heu˗ahˇ aˇ yamˬ heu naˆ maˬ tseˇ biꞈ nya laˇ˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ jeˬ jahˇ nya˗eu nga?’—Eˇpeˇsu 5:15, 16.

10. Yeˬsuˇ aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ neh tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni jahˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu nga?

¹⁰ Yeˬsuˇ naˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni jahˇ˗eu gʼaˬ pyeuꞈ meh. Tsawˇ haˬ deuˬ aˬ yawꞈ˗ahˇ mˇ doeˇ laˇ ngeh jiˇ, aˬ yawꞈ yaw doeˇ jeˬ˗ahˇ yaw doeˇ jeˬ neh maˬ mˇ kʼoꞈ nehˬ˗aˬ. Teu naˆ tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Yeˬsuˇ yawˬ ha jawˇ paw neh jeˬ hu aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni leh jeh˗awˇ, aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni jahˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ dui yawˬ ha˗euˬ uˬ duˬ tahˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ neh bi ha geuꞈ mawꞈ naˇ, jeˬ hu mehˇ nmˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ ni ya jahˇ˗iˇ meh lehˇ mehˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 5:9, 23, 24) Kʼoeˇ naˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ aˬ suˇ gʼaˬ huiˬ dzehˬ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ pyehˇ ngeh jiˇ, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ laˆ piˇ nya ni yaw myaˬ poˆ caw ba nehˬ˗euˬ meh.—Luˇkaꞈ 9:46-48; 22:24-27.

11. Aˬ dui tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu nga?

¹¹ Aˬ dui tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ naˇ, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ maˬ ceh dzaˬ ni yahˇ˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ˗eu gʼaˇ duˬ yawˬ ha jawˇ paw neh jeˬ hu ya leh jeh˗eu meh.  Kʼoeˇ naˇ aˬ cawˬ deuˬ˗ahˇ jiˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ ni jahˇ lehˇ gʼaˬ ya biꞈ˗eu meh. (Piˇliˇpiˆ 4:2, 3; Yaˬkoˆ 3:17, 18) Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ naˇ haˬ nya˗eu meh. ‘Ngaˇ aˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ˗eu gʼaˇ duˬ nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ leh jeh miˇ˗a laˬ? Ngaˬ˗ahˇ mehˇ nmˇ tiˬ gʼaˬ laˆ deuˬ laˇ ngeh, nui pehˇ yuˇ taˬ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ aˬ cawˬ laˆ tsaˬ laˆ tsahˇ laˇ gaˇ dawˬ nya laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ haw ngeh kʼoeˇ gʼaˬ jawˇ paw bahˬ gaˇ duˇ kʼawꞈ, ngaˇ yawˬ ha jawˇ paw neh jeˬ hu dahˬ beh˗awˇ laˆ tsaˬ laˆ tsahˇ kʼoꞈ˗eu leh jeh miˇ˗a laˬ? Ngaˇ mehˇ nmˇ deuˬ yaw kaˬ gaˇ kawˆ jaˆ˗eu lehˇ ya siˬ ngeh, tsaˬ leˇ dzoeˇ leˇ kʼoꞈ ni jahˇ lehˇ gʼaˬ biꞈ miˇ˗a laˬ?’

12. Yeˬsuˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ˗eu nga?

¹² Yeˬsuˇ aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu meh. (Maꞈtehˬ 11:28-30) Yeˬsuˇ shaˬ zahˬ aˇ yamˬ˗ahˇ kʼawꞈ nahˬ yu ni gʼeh˗awˇ, gaˇ kahˇ dahˇ˗eu heu neh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Piˇniˇshaˆ zaˬ miˬ zaˬ tiˬ gʼaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ aˬ buˇ˗ahˇ laˆ saˆ nehˬ laꞈ lehˇ Yeˬsuˇ˗ahˇ tahˬ shaˇ ngeh, Yeˬsuˇ dahˬ beh ngeh aˬ yawꞈ neh shaˇ˗euˬ loꞈ˗ehˇ maˬ mˇ nehˬ˗aˬ. Ehˇ kʼawꞈ aˇ nah naˇ nui jah kʼaˆ dui dui gaˇ ya mawˇ˗awˇ, gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ laˆ saˆ taˬ nehˬ˗euˬ meh. (Maꞈtehˬ 15:22-28) Yeˬsuˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ nya˗eu tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ kʼawꞈ, ehˇ paˬ˗ehˇ tsaˬ laˇ naˇ maˬ mehˬ maˬ tsoˆ ni maˬ jawˇ˗a. Tiˬ poˆ na yaw tsehˆ tsehˆ lehˇ mˇ˗eu heu neh gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ mˇ mawˇ˗eu meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, Beˬtuˆluˆ Yeˬsuˇ˗ahˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ nui kʼahˇ maˬ bi mˇ˗eu gʼaˇ duˬ laˆ tsoeˬ ngeh, Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ gʼaˬ kʼehˇ deuˬ˗euˬ mehˬ shi dehˬ nehˬ˗euˬ meh. (Maˬkuˆ 8:32, 33) Yeˬsuˇ teu loꞈ˗ehˇ jahˇ˗eu teu naˇ, Beˬtuˆluˆ˗euˬ daˬ ahˬ˗eu maˬ ngeuˇ˗a. Beˬtuˆluˆ˗ahˇ dzaw nehˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ˗awˇ, gʼaˬ kʼehˇ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ saˇ tiˇ biꞈ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh. Teu ngeh Beˬtuˆluˆ daˬ ui cuiˆ ga˗iˇ˗euˬ kʼawꞈ, Yeˬsuˇ neh mehˬ nehˬ tsoˆ nehˬ˗euˬ jeˬ˗ahˇ neh gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu jeˬ za˗euˬ meh.

13. Aˬ dui gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ mawˇ nya˗eu nga?

¹³ Aˬ dui yawˬ ha gaˬ˗eu deuˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ naˇ, tiˬ poˆ na dawˇ coe ni ya ehˇ laˇ˗eu kʼawꞈ baw˗eu meh. Teu loꞈ˗ehˇ jahˇ ngeh, Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ dawˬ pehˬ taˬ˗awˇ, nahˬ yu ni ya gʼeh˗eu meh. Maˇ diˇ naˇ aˬ yawꞈ maꞈ yaw tsaˬ jeˬ˗ahˇ mˇ mawꞈ meh lehˇ ya noeˬ taˬ˗eu meh. Aˬ yawꞈ Yeˬhawˇbaˬ hawˇ˗eu aˬ dui˗ahˇ gaˬ naˇ, aˬ dui neh biꞈ˗euˬ nui noeˬ nui duˇ˗ahˇ ha geuꞈ meh lehˇ nui ma ya taˬ˗eu meh. Aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Ngaˇ yawˬ ha gaˬ˗eu tiˬ gʼaˬ gʼaˬ yaw lehˬ mˇ gaˇ ya mawˇ ngeh, saˇ tiˇ biꞈ peuˬ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu loˬ naˇ gʼawˬ shaˬ gaˬ˗eu laꞈ kʼoeˇ nahˬ yu ni ngehˬ miˇ˗a laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, yaw toe toe lehˇ ngehˬ nya laˬ? Nui noeˬ nui duˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu nui ma neh biꞈ˗eu nya? Ngaˇ nui noeˬ nui duˇ biꞈ˗eu heu naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ nui ma pehˇ˗eu miˇ neh nya laˬ? Maˬ ngeuˇ naˇ, aˬ yawꞈ˗ahˇ bi muiˬ mawꞈ˗eu miˇ neh nya laˬ?’

14. Yeˬsuˇ yaw muiˬ jeˬ aˬ joˆ˗ehˇ mˇ˗euˬ nga?

¹⁴ Yeˬsuˇ yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, laꞈ jiˇ keuˆ˗iˇ˗eu meh. Yeˬsuˇ aˬ yawꞈ˗euˬ Aˬda˗ahˇ gaˬ dui dui˗eu miˇ neh, yaw tsaˬ yaw dawˇ jeˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ tsaˬ˗eu nui ma neh mˇ˗eu meh. Yaw muiˬ jeˬ heu naˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu meh. Muiˬ˗eu tsawˇ haˬ deuˬ naˇ, aˬ myah luꞈ aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu gʼaˇ duˬ leh jeh˗awˇ, caw ba nehˬ˗eu meh. Aˬ dui yaw muiˬ jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ maˬ gʼaˬ˗a siˬ. Aˬ dui tsaˬ˗eu nui ma neh laꞈ keuˆ˗iˇ˗awˇ, ya mˇ˗eu meh. Tiˬ gʼaˬ na˗aˬ, ‘Tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ maˬ tsaˬ˗eu nui ma neh mˇ˗eu lehˇ jiˇ paˇ baw˗a siˬ laˬ leˇ heu’ lehˇ noeˬ˗eu kʼawꞈ pyeuꞈ nya meh. Maˬ tsaˬ˗eu nui ma neh mˇ˗eu kʼawꞈ baw meh. Yaw jeˬ ma jeˬ, aˬ cawˬ neh bi ciˬ huiˬ mawꞈ˗eu miˇ neh, aˬ cawˬ mawˇ gaˇ iˇ shaˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ caw ba˗eu deuˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ Yeˬsuˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ meh. Tsawˇ haˬ˗euˬ myaˆ˗ahˇ mawˇ leˇ ni teu loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu teu naˇ, Miˬyehˇ˗euˬ mehˬ shi tiˬ jeˬ˗iˬ gaˇ dahˇ maˬ tsoeˬ˗a.—Maꞈtehˬ 6:1-4.

15. Aˬ dui aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ˗awˇ nehˬ tehꞈ˗ehˇ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya˗eu nga?

¹⁵ Aˬ dui tiˬ jeˬ paˬ za kʼoꞈ gaˇ maˬ noeˬ tmˬ ni mˇ˗awˇ neh tehꞈ˗ehˇ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ nya˗eu meh. Teu miˇ neh aˬ dui yawˬ ha˗ahˇ heu loꞈ˗ehˇ ya naˇ haˬ˗eu meh. ‘Ngaˇ tsaˬ˗eu jeˬ˗ahˇ siˬ nya˗eu tehꞈ˗ehˇ maˬ ngeuˇ˗eu, laꞈ keuˆ˗iˇ˗awˇ mˇ miˇ˗a laˬ? Ngaˇ mˇ˗eu heu naˇ, aˬ jeˬ baˬ da neh mˇ˗eu nya?’

16. Aˬ dui yawˬ nah na luꞈ aˬ jeˬ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga? Aˬ jeˬ miˇ neh?

¹⁶ Aˬ dui iˇ cuꞈ shawˇ ngeh nui ma yaw shuiꞈ dm paˇ gʼaˬ jiˇ maˬ lehˇ maˬ ya noeˬ˗a. Aˬ dui “mehˬ tsoeˬ yaw shuiꞈ”˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ bo saˆ˗eu loꞈ˗ehˇ, nui ma yaw shuiꞈ˗ahˇ jiˇ bo saˆ˗eu loˬ meh. Bo saˆ nya˗eu tiˬ jeˬ naˇ, aˬ dui yawˬ nah na luꞈ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ mˇ mawˇ˗eu leh jeh˗eu heu meh. Yeˬhawˇbaˬ Miˬyehˇ naˇ mehˬ boeˬ tehꞈ˗ehˇ ngehˬ˗eu Miˬyehˇ maˬ ngeuˇ˗a, laꞈ keuˆ˗iˇ˗eu Miˬyehˇ pyeuꞈ meh. Aˬ yawꞈ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗ahˇ zmˬ˗awˇ gaˇ deuˬ˗ahˇ mˇ˗eu meh. (Aˇdahˬbeh˗eu 1:2) Teu miˇ neh aˬ dui muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ ya mˇ mawˇ˗eu meh. Yaˬkoˆ “mˇ˗eu shaˇ˗eu jeˬ maˬ ahˇ˗eu jah˗eu jeˬ kʼawꞈ, yaw shiˇ meh” lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ meh. (Yaˬkoˆ 2:26) Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ nui deuˬ jiˇ teu loꞈ˗ehˇ tehꞈ meh. Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ kʼaˇ mˇ mawˇ ngeh, teu naˇ Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ aˬ dui kʼoeˇ taˆ gaˇ mˇ luꞈ˗eu lehˇ bi siˬ˗eu jeˬ pyeuꞈ meh.

17. Aˬ dui Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ maˬ mˇ mawˇ ngeh, aˬ joˆ˗ehˇ jahˇ paˬ˗ehˇ gʼeh˗eu nga?

¹⁷ Iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ myahˇ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ deuˬ jiˇ Miˬyehˇ˗euˬ muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ˗ahˇ maˬ mˇ mawˇ ni gʼeh nya˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ gʼaˬ byehˆ taˬ byehˆ. Yaw jeˬ ma jeˬ heu˗ahˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Aˬ dui yawˬ ha ya dui dui leˇ˗eu mehˬ tsoeˬ tiˬ kahˇ pyehˬ˗iˇ naˇ biˬ dzeh ma laˬ? Maˬ biˬ dzeh˗eu yaw duˬ baw meh. Aˬ dui guꞈ tmˇ muiˬ kʼoꞈ˗awˇ, nyaˆ taꞈ naˇ yaw muiˬ˗ehˇ haw saˆ haw saˆ˗ehˇ dm˗eu yaw duˬ baw meh. Teu gaˇ duˇ ni tiˬ poˆ na˗aˬ, aˬ dui aˬ cawˬ˗ahˇ gʼawˬ shaˬ maˬ gaˬ nehˬ ni, nui ma maˬ mahˇ nehˬ ni, nui gaˬ maˬ mˇ mawˇ nehˬ ni gʼeh˗euˬ naˇ, gʼaˬ taˬ baˬ siˬ. Aˬ dui nui ma keuˆ˗eu laꞈ kʼoeˇ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ˗ahˇ tahˬ shaˇ kʼoꞈ˗iˇ naˇ, mehˇ nmˇ teu gʼaˬ nehˬ˗ehˇ cawˬ cawˬ˗eu jeˬ muiˬ kʼoꞈ laˇ˗eu meh. Kʼoeˇ naˇ aˬ dui mehˬ hu paw heu naˆ maˬ tseˇ muiˬ dzehˬ laˇ ni leh jeh ma lehˇ ya noeˬ tsoˆ taˬ˗eu meh.

18. Aˬ dui aˬ jeˬ˗ahˇ jah ziꞈ nya˗eu nga?

¹⁸ Yeˬsuˇ aˬ dui dzaw geuꞈ nya ni mˇ mehˬ yaꞈ˗euˬ miˇ neh guiˬ lahˬ huiˬ dui dui miˇ˗a. Aˬ dui Yeˬsuˇ˗euˬ nui noeˬ nui ma˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzaw geuꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ Yeˬsuˇ loꞈ˗ehˇ mˇ˗eu awˬ laˇ˗awˇ, Yeˬsuˇ˗ahˇ ngehˬ˗ehˇ dzaw geuꞈ naˇ ngehˬ˗ehˇ nui ma yaw shuiꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ dm paˇ nya laˇ˗eu meh. Heu kawˆ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ oeˬ jeˬ˗euˬ gaˇ kawˆ˗ahˇ ja sawˇ dzeuˇ˗euˬ ma. Aˬ dui muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ nui deuˬ˗ahˇ jiˇ aˇ yamˬ yuˇ˗awˇ, ya shaˇ noeˬ ya shaˇ sawˇ˗eu uˬ taꞈ, aˬ dui seuˆ dzeuꞈ aˇ gʼehˇ teu deuˬ˗ahˇ aˇ naˆ ni mˇ mawˇ luꞈ nya lehˇ jiˇ ya pyehˆ tseˇ˗eu meh. Gaˇ kawˆ teu Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ˗euˬ poˆ tseˇ˗eu keu ka paˇ dmˬ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ “Ka li zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ” lehˇ ehˇ˗eu uˬ dzah ma˗euˬ laꞈ oˆ jaˆ˗eu “Muiˬ˗eu shawˇ˗eu yaw sahˇ˗euˬ aˇ siˬ deuˬ” lehˇ ehˇ gaˇ haw nya meh. Aˬ dui nui ma yaw shuiꞈ dm paˇ˗eu gʼaˇ duˬ hawˇ˗eu bo saˆ daˆ leꞈ˗eu gʼaˇ duˬ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh leh jeh naˇ, teu loꞈ˗ehˇ jahˇ nya ni Yeˬhawˇbaˬ caw ba nehˬ˗eu yaw duˬ baw meh.