1. Eme ọ rẹ lẹliẹ ohwo wo oghẹrẹ uruemu jọ hayo ta oghẹrẹ ẹme jọ?

 TE MA họ-ame obọ te ma họ-ame kri no, mai kpobi ma rẹ daoma wo uruemu nọ o rẹ were Jihova. Re ma sai wo uruemu utioye, ma rẹ daoma whaha ekpehre iroro. Fikieme? Keme eware nọ ohwo ọ be hai roro kpahe eye o re ru. Ma tẹ be hai roro kpahe eware nọ i woma ha, eme nọ ma te hae ta gbe eware nọ ma ti ru i ti woma gbe he. (Ẹf. 4:17-19) Rekọ nọ ma tẹ be hai roro kpahe emamọ eware, ẹsiẹe ẹmeunu gbe uruemu mai o te rọ were Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai.—Gal. 5:16.

2. Enọ vẹ ma te kẹ uyo rai evaọ uzoẹme nana?

² Wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, ekpehre iroro e rẹ ruọ omai udu ẹsejọ. Rekọ o nwani dhesẹ nọ oware kpobi nọ o ziọ omai udu ma re ru hu. Taure ohwo ọ tẹ te họ-ame, ọ rẹ whaha oghẹrẹ eme gbe uruemu nọ e rẹ dha Jihova eva. Oware ọsosuọ nọ ohwo o re ru oye nọ ọ tẹ be gwọlọ ba uruemu anwae na no oma. Oware nana u wuzou gaga. Rekọ oware nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru oye ọvo ho. Ọ gwọlọ nọ ma rẹ jẹ “whẹ uruemu okpokpọ na họ oma.” (Kọl. 3:10) Ma te jọ uzoẹme nana kẹ uyo enọ nana: Eme họ “uruemu okpokpọ na”? Ẹvẹ ma sae rọ whẹe họ oma je ru re o jọ omai oma ẹsikpobi?

3. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Galesha 5:22, 23, eme họ “uruemu okpokpọ na,” kọ eme o re dhesẹ nọ ohwo ọ whẹ riẹ họ oma?

³ Uruemu okpokpọ na họ oghẹrẹ uruemu gbe iroro nọ e rẹ were Jihova. Ohwo nọ ọ whẹ uruemu okpokpọ na họ oma o re wo iruemu nọ ẹzi Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ ohwo wo na. Evaọ oware kpobi nọ o bi ru gbe iroro nọ o bi roro,  ọ rẹ kuvẹ re ẹzi Ọghẹnẹ ọ kpọe. (Se Ahwo Galesha 5:22, 23.) Wọhọ oriruo, ohwo otiọye na o re you Jihova gbe idibo riẹ. (Mat. 22:36-39) Eva e rẹ gbẹ were iẹe ghele nọ ebẹbẹ e tẹ be maki tei. (Jem. 1:2-4) O re ru epanọ udhedhẹ o rẹ rọ jọ oria. (Mat. 5:9) O re wo odiri jẹ jọ wowou. (Kọl. 3:13) Oware uwoma o rẹ were iẹe, yọ o re ru ei. (Luk 6:35) O re ru eware nọ i dhesẹ nọ o gine fi ẹrọwọ họ Jihova gaga. (Jem. 2:18) Ọ rẹ kpahe ẹme wolẹ nọ a tẹ maki ru ei eva dha, yọ ọ rẹ nyẹ oma riẹ re o gbe ru oware nọ Jihova o mukpahe he.—1 Kọr. 9:25, 27; Tait. 3:2.

4. Kọ iruemu nọ a fodẹ evaọ Ahwo Galesha 5:22, 23 na, ma sae jarai wo ọjọ siọ ọjọ ba? Ru ei vẹ.

⁴ Re ohwo ọ whẹ uruemu okpokpọ na họ oma, o re wo iruemu kpobi nọ a fodẹ evaọ obe Ahwo Galesha 5:22, 23 na gbe enọ a fodẹ evaọ eria Ebaibol efa. * Iruemu nana e wọhọ iwu nọ ohwo o re ku ọjọ họ siọ ọjọ ba ha. Ukpoye aikpobi na e jẹhọ ohwohwo. Wọhọ oriruo, who te gine you ọrivẹ ra, who ti thihakọ kẹe nọ ọ tẹ maki ru owhẹ eva dha, who ve je ru eware nọ i dhesẹ nọ whọ rrọ wowou. Yọ a tẹ ta nọ whẹ yọ ohwo owoma, kiyọ whọ rrọ wowolẹ, yọ whọ rẹ nyẹ omara.

5. Re ma “wo iroro Kristi,” eme u dhesẹ, kọ fikieme u ro fo re ma wuhrẹ kpahe Jesu? (1 Ahwo Kọrint 2:16)

⁵ Se 1 Ahwo Kọrint 2:16. Re ma sae whẹ uruemu okpokpọ na họ oma, ma re “wo iroro Kristi.” Onana u dhesẹ nọ ma rẹ daoma riẹ oghẹrẹ nọ Jesu o re rri eware, ma vẹ jẹ rọ aro kele iei. Jesu o wo iruemu nọ ẹzi Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ ohwo wo na gbagba. Nwanọ oghẹrẹ iruemu nọ Jihova o wo eye Jesu o wo re. (Hib. 1:3) Ma tẹ be daoma wuhrẹ kpahe Jesu re ma riẹ oghẹrẹ nọ o re rri eware, jẹ rọ aro kele iei, ma ti wo oghẹrẹ iruemu nọ o wo re.—Fil. 2:5.

6. Eme ma rẹ kareghẹhọ nọ ma be daoma whẹ uruemu okpokpọ na họ oma na?

⁶ Kọ ma sae ginẹ rọ aro kele Jesu? Ẹsejọhọ ma te ta nọ: ‘Jesu ọ rrọ gbagba. Mẹ sae jọ wọhọ Jesu hu.’ Who te bi roro ere, kareghẹhọ eware esa nana. Orọ ọsosuọ, uwoho Jihova avọ Jesu a rọ ma owhẹ. Fikiere whọ sae rọ aro kele ai dede nọ whọ te nwane jọ wọhọ epanọ a rrọ dẹẹ hẹ. (Emu. 1:26) Orọ avọ ivẹ, ẹzi ọfuafo Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ ohwo ru oware kpobi keme ẹgba riẹ o wo umuo ho. Ọ sai  fiobọhọ kẹ owhẹ ru oware nọ whọ rẹ sae rọ ẹgba obọra ru hu. Orọ avọ esa, orọnikọ Jihova o bi rẹro nọ who ti ru eware kpobi gbagba ha nọ whọ be daoma wo iruemu nọ ẹzi Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ ohwo wo na. Jihova o you omai gaga, yọ ọ ruẹrẹ odu-ikpe fihọ nọ o ti ro wuhrẹ ahwo nọ a te rọ otọakpọ na reuku, re a sae jọ gbagba ababọ oruthọ. (Evia. 20:1-3) Oware nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru enẹna họ, ma daoma epanọ ma re ro wo uruemu okpokpọ na jẹ rẹroso ẹe inọ o ti fiobọhọ kẹ omai.

7. Eme ma te ta kpahe?

⁷ Eware jọ vẹ ma rẹ sai ru ro dhesẹ nọ ma be rọ aro kele Jesu? Ma ti dhunu te iruemu ene jọ nọ ẹzi Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ ohwo wo. Kẹsena ma vẹ te ta kpahe eware nọ Jesu o ru nọ i dhesẹ nọ o wo iruemu ene nana. Yọ ma te jẹ ta kpahe enọ jọ nọ ma sae rọ kiẹ omobọ mai riwi re ma riẹ epanọ ma daoma te no nọ ma be whẹ uruemu okpokpọ na họ oma na.

8. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ o you Ọghẹnẹ gbe omai ahwo-akpọ?

⁸ Jesu o ru eware jọ nọ e jọ bẹbẹ fikinọ o you Jihova gaga o te je you omai gaga re. (Jọn 14:31; 15:13) Oghẹrẹ nọ Jesu o yeri uzuazọ riẹ oke nọ ọ jọ otọakpọ u dhesẹ nọ o gine you ahwo gaga. Ọ jọ wowou, yọ ọ jẹ hae re ohrọ ahwo dede nọ ahwo jọ a mukpahe iẹe. Oware jọ nọ u wuzou gaga nọ ọ jẹ hai ru nọ u dhesẹ nọ o you ahwo họ, ọ jẹ hai wuhrẹ ahwo kpahe Uvie Ọghẹnẹ. (Luk 4:43, 44) Jesu ọ kuvẹ re erahaizi a gboja kẹe je kpei. O ru eware nana kpobi kẹhẹ na, fikinọ o you Ọghẹnẹ gbe omai ahwo-akpọ gaga. Ọ tẹ rọ ere rovie uvẹ fihọ kẹ omai nọ ma sai ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.

9. Eme ma rẹ sai ru ro dhesẹ nọ ma you amọfa wọhọ epanọ Jesu o ru?

⁹ Ma you Jihova jabọ nọ ma rọ roma mudhe kẹe jẹ họ-ame. Fikiere nọ ma te bi lele amọfa yeri ziezi wọhọ epanọ Jesu o ru na, yọ ma bi dhesẹ nọ ma gine you Jihova. Jọn ukọ na o kere nọ: “Ohwo nọ o you oniọvo riẹ hẹ, ọnọ ọ be ruẹ, ọ rẹ sai you Ọghẹnẹ hẹ, ọnọ ọ re ruẹ hẹ.” (1 Jọn 4:20) Ma sae nọ omamai nọ: ‘Kọ me gine you amọfa gaga? Kọ mẹ be hae re ohrọ amọfa nọ a tẹ maki rri omẹ vo? Kọ me gine you amọfa te epanọ mẹ be hai ro ru uvẹ fihọ nọ me re ro wuhrẹ ai kpahe Jihova jẹ tubẹ rọ ugho mẹ hayo eware efa nọ me wo ru ere? Kọ mẹ be hai ru ere ghele nọ ahwo buobu a gbẹ be make daezọ oware uwoma nọ me bi ru hu, hayo nọ a tẹ be wọso omẹ dede? Kọ mẹ be hai roro kpahe oghẹrẹ nọ mẹ rẹ gbẹ rọ ta usi uwoma vi epanọ me bi ru na?’—Ẹf. 5:15, 16.

10. Eme Jesu o ru nọ u dhesẹ nọ ọ jọ ohwo odhedhẹ?

¹⁰ Jesu ọ jọ ohwo odhedhẹ. Nọ a maki ru ei eware iyoma dede, o ru ahwo zihe he. Rekọ orọnọ ere ọvo ho. Ọ jẹ hai ru epanọ udhedhẹ o rẹ rọ jọ oria. Yọ o je wuhrẹ ahwo inọ a te wo ẹwhọ kugbe ohwo, jọ a daoma ku ẹwhọ na họ, o gbẹ rrọ ere he, eva e te were Jihova ha. (Mat. 5:9, 23, 24) Yọ oke nọ ilele riẹ a jẹ hae whọ kuoma fiki ẹme ohwo nọ ọ mae rro evaọ usu rai, ọ jẹ hai fiobọhọ kẹ ae ku ẹwhọ na họ.—Luk 9:46-48; 22:24-27.

11. Eme ma rẹ sai ru nọ u re dhesẹ nọ mai yọ ahwo odhedhẹ?

¹¹ Ma gbẹ be gwọlọ ohwo ẹme he, kiyọ mai yọ ahwo odhedhẹ. Rekọ u no etẹe kuhọ họ. Ma rẹ daoma ru epanọ udhedhẹ o rẹ rọ jariẹ nọ ẹwhọ ọ tẹ rrọ udevie mai avọ ohwo jọ. Yọ inievo jọ a te wo ẹmẹwhọ, ma rẹ ta kẹ ae re a ku ẹwhọ na họ. (Fil. 4:2, 3; Jem. 3:17, 18) Ma sae nọ omamai enọ enana: ‘Kọ mẹ be hae daoma ru epanọ udhedhẹ o rẹ rọ jariẹ o tẹ make rọnọ mẹ  rẹ kpairoro vrẹ oware jọ dede? Nọ oniọvo jọ o te ru omẹ thọ, kọ mẹ be hai fi egrẹ họ eva? Nọ ẹmẹwhọ ọ tẹ rrọ udevie mẹ avọ ohwo jọ, kọ mẹ be hae hẹrẹ nọ ọ nyaze ti wounu kẹ omẹ? Manikọ mẹ họ ohwo nọ ọ be hae nyabru ei re ma ku ẹwhọ na họ, o tẹ make wọhọ nọ ọye o ru thọ dede? Kọ mẹ be hae ta kẹ imava nọ i wo ẹwhọ inọ a daoma ku ẹwhọ rai họ, otẹrọnọ mẹ sai dhunu họ ẹme na?’

12. Eme Jesu ọ jẹ hai ru nọ u dhesẹ nọ ọ jọ wowou?

¹² Jesu ọ jọ wowou. (Mat. 11:28-30) Ma riẹ ere keme ọ jọ wowolẹ yọ ọ jẹ hai ru oware nọ amọfa a gwọlọ o tẹ make rọnọ oware nọ ọyomariẹ o je ti ru oye he. Wọhọ oriruo, oke nọ aye obọ Fonisia jọ ọ jẹ lẹ Jesu inọ o siwi ọmọ riẹ, ọ kake rọwo kẹ aye na vẹre he. Rekọ nọ ọ ruẹ nọ aye na o wo ẹrọwọ gaga, o te siwi ọmọ na. (Mat. 15:22-28) O make rọnọ Jesu ọ jọ wowou na, ọ jẹ hai fibo ho nọ ohwo o te bi ru thọ. Ẹsejọ dede, ọ jẹ hae whọku ahwo nọ a kpekpe riẹ oma, nọ a te ru thọ. Nọ oware ofa nọ u dhesẹ nọ ọ rrọ wowou. Wọhọ oriruo, nọ Pita ọ jẹ ta ẹme nọ o rẹ sae wha elọhoma fihọ Jesu oma, Jesu ọ whọku ei evaọ iraro ilele nọ i kiọkọ keme ọ riẹ nọ oreva Ọghẹnẹ Pita ọ be gwọlọ whaha iẹe na. (Mak 8:32, 33) Orọnọ Jesu ọ whọku Pita re o ru oma vuọ ẹe he. Rekọ o ru ei re Pita o wuhrẹ oware jọ noi ze, re ọ jẹ riẹ nọ oware nọ u te rie he o je dhunu họ na. Oma o te siọ Pita ba ẹvuọ họ evaọ ẹdẹ yena. Rekọ ọwhọkuo na u fiobọhọ kẹe.

13. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma ginẹ rrọ wowou?

¹³ Ohwo nọ ọ kpekpe owhẹ oma ọ tẹ be nyathọ nọ whọ jẹ kẹe ohrẹ, u re dhesẹ nọ whọ ginẹ rrọ wowou. Daoma rọ oware nọ Ebaibol o wuhrẹ omai ta ẹme kẹe wọhọ epanọ Jesu ọ jẹ hai ru, whọ vẹ jẹ rọ unu kpotọ tae. Whọ rọ ekpehre ubiẹro rri rie he. Riẹ nọ o te gine you Jihova je you owhẹ, o ti lele ohrẹ nọ whọ kẹ riẹ na. Nọ omara nọ: ‘Nọ ohwo nọ ọ kpekpe omẹ oma o te bi ru oware nọ u woma ha, mẹ be hae sae ta ẹme kẹe? Mẹ tẹ be kẹ ohwo ohrẹ, kọ mẹ be hae rọ unu uwowolẹ ta ẹme na, manikọ mẹ be hai zue eme na họ kẹ ohwo na? Fikieme mẹ be hae rọ kẹ ohwo ohrẹ? Kọ fikinọ eva ohwo na e dha omẹ gaga no, manikọ fikinọ me rri nọ ohrẹ na u ti fiobọhọ kẹe?’

14. Oghẹrẹ ohwo vẹ Jesu ọ jọ?

¹⁴ Jesu ọ riẹ oware uwoma. Rekọ orọnọ ere ọvo ho. Ọ jẹ hai ru ei re. O you Ọsẹ riẹ gaga fikiere o re ru oware uwoma ẹsikpobi, yọ emamọ eva o re ro ru ei. Ohwo owoma o re fiobọhọ kẹ amọfa, orọnikọ obeva ọvo ewoma na ọ rẹ jọ họ. Ma tẹ be hai fiobọhọ kẹ amọfa, yọ oware uwoma ma bi ru na. Orọnikọ ma tẹ riẹ oware uwoma no họ ẹme na ha, ma rẹ daoma ru ei, yọ emamọ eva ma re ro ru ei re. Ẹsejọhọ whọ sae nọ inọ, ‘Kọ a rẹ rọ ekpehre eva ru oware uwoma?’ Uyo riẹ họ, Ee. Jesu ọ ta kpahe ahwo nọ a jẹ hae kẹ iyogbe ekẹ, rekọ a jẹ hai ru ei evaọ ẹgbede re ahwo a ruẹ e rai. Fikiere o make rọnọ oware uwoma a je ru na, o were Jihova ha.—Mat. 6:1-4.

15. Eme o rẹ sae raha ewoma nọ ma bi ru?

¹⁵ Ma gbẹ rọ emamọ eva ru oware uwoma kẹ ohwo ho, yọ ewoma ọye he. Fikiere nọ omara nọ: ‘Kọ mẹ tẹ riẹ oware nọ u fo nọ me re ru no, mẹ be hai gine ru ei? Kọ iroro vẹ mẹ be hai ro ru ei?’

16. Eme u fo nọ ma re ru kẹdẹ kẹdẹ, kọ fikieme?

¹⁶ Ma du roro nọ ohwo ọ tẹ nwane họ-ame no, yọ u re no ho. Ọ rẹ gbẹ daoma re ọ hae whẹ uruemu okpokpọ na họ oma. Ohwo ọ tẹ dẹ ewu ọkpokpọ, ọ rẹ hae  fọrọ iẹe jẹ rẹrotei re ọ gbẹ jọ ziezi ẹsikpobi. Epọvo na re, ma rẹ daoma kẹdẹ kẹdẹ re ma wo iruemu nọ ẹzi ọfuafo na o re fiobọhọ kẹ ohwo wo. Fikieme? Keme Jihova ọ rẹ rọ ẹzi riẹ ru emamọ eware buobu. (Emu. 1:2) Onana u dhesẹ nọ uruemu kpobi nọ ẹzi ọfuafo na o fiobọhọ kẹ omai wo o rẹ lẹliẹ omai ru oware ezi jọ. Wọhọ oriruo, rri ẹme nọ Jemis olele na o kere kpahe ẹrọwọ nọ ọ rrọ abọjọ ubi ẹzi na. O kere nọ: “Ẹrọwọ nọ a be rọ iruo dhesẹ via ha o whu no.” (Jem. 2:26) Ẹme na họ, ohwo o te wo ẹrọwọ, ọ rẹ rọ eware nọ o bi ru dhesẹ iẹe via. Ere ọvona re, iruemu efa nọ ẹzi Ọghẹnẹ o re fiobọhọ kẹ ohwo wo na, ma rẹ daoma dhesẹ ae via. Ma tẹ be hai ru ere, u re dhesẹ nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ ginẹ rrọ omai oma.

17. Ma gbẹ sai ru oware nọ u fo nọ Oleleikristi o re ru hu, eme ma re ru?

¹⁷ Makọ ahwo nọ a rrọ ukoko na kri no dede, ẹsejọ oware o rẹ thọ ae obọ. Nọ oware o tẹ thọ owhẹ obọ, jọ o kẹ owhẹ uye ga hrọ họ. Gbẹ hae daoma wo iruemu nọ ẹzi ọfuafo na o re fiobọhọ kẹ ohwo wo. Joma kẹ oriruo jọ. Otẹrọnọ oware jọ u si ewu ra jọ nọ ọ were owhẹ gaga, o tẹ bẹre, kọ whọ te nwani ku ei kufiẹ? Ijo. Ukpoye, whọ te romatotọ koi otẹrọnọ a sai koi. Yọ, no umuo ẹdẹ yena vrẹ, whọ te hae yọroma re who gbe ru oware nọ o rẹ lẹliẹ ewu na bẹre he. Ere ọvona re, u fo nọ Oleleikristi ọ rẹ jọ wowou, o re thihakọ kẹ oniọvo riẹ je you rie. Rekọ ẹsenọ whọ gbẹ sai ru ere he, jọ o nwane kẹ owhẹ uye ga hrọ họ. Otẹrọnọ who ru oware nọ o kẹ ohwo jọ uye, daoma wounu kẹe. Who te ru ere, o rẹ wọhọ ẹsenọ who bi ko oria nọ o bẹre evaọ ewu na, keme u ti ru nọ whẹ avọ ohwo na wha te rọ wariẹ jọ epanọ wha jọ vẹre. Ẹdẹfa whọ vẹ daoma re whọ gbẹ wariẹ ru oware nọ o kẹ ohwo na uye na ha.

18. Eme Jihova o ti fiobọhọ kẹ omai ru?

¹⁸ Ọghẹnẹ o ru kẹhẹ nọ o ro vi Jesu ze re o ti fi oriruo hotọ kẹ omai. Ma tẹ be hai rri eware epanọ Jesu o re rri eware, ẹsiẹe ma te mae rọ rehọ aro kele iei. Yọ ma tẹ be rọ aro kele Jesu, ẹsiẹe ma te sae rọ ginẹ whẹ uruemu okpokpọ na họ oma ziezi. Ma jọ uzoẹme nana ta kpahe iruemu ene jọ nọ ẹzi ọfuafo na o re fiobọhọ kẹ ohwo wo no. Rekọ efa e riẹ. Kọ u gbe ti woma re whọ romatotọ wuhrẹ kpahe ae je roro kpahe epanọ whọ be daoma te re who wo iruemu na? Rri Obe Ekiakiẹ Rọkẹ Isẹri Jihova, whọ te jariẹ ruẹ izoẹme sa-sa nọ e ta kpahe ubi ẹzi na. Jariẹ rri oria “Uzuazọ Oleleikristi,” whọ te ruẹ uzoẹme ọfa nọ o ta nọ “Ubi Ẹzi Na.” Hae daoma ru eware nọ who wuhrẹ. Who te ru ere, Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ whẹ uruemu okpokpọ na họ oma, who gbe ti zihe kpohọ epanọ whọ jọ vẹre he.