1. Nĩ kyaũ mũno mũno kĩtusaa mwĩkalĩle ũla tũkwĩthĩwa naw’o?

 TWĨTHĨWE tũnavatisiwe o mĩthenya mĩvũthũ mĩvĩtu kana twavatisiwe myaka mingĩ mĩvĩtu, ithyonthe nĩtwaĩle kwĩthĩwa na mwĩkalĩle ũla Yeova wendete. Nĩ kana twĩanĩsye kĩu, nĩtwaĩle kũsisya nesa maũndũ ala tũsũanĩaa. Nĩkĩ? Nũndũ mosũanĩo maitũ nĩmo mũno mũno matusaa ũndũ mwĩkalĩle witũ ũkwĩthĩwa ũilye. Ethĩwa tũkatindĩaa kũsũanĩa mawendi maitũ ma mwĩĩ, tũkaneenaa na kwĩka maũndũ mathũku. (Aev. 4:17-19) Kĩvathũkany’o na ũu, ethĩwa tũkasũanĩaa maũndũ maseo, tũkaneenaa na kwĩka maũndũ meũmwendeesya Ĩthe witũ, Yeova.—Aka. 5:16.

2. Twĩsũngĩa makũlyo meva ĩsomonĩ yĩĩ?

² O tondũ ĩsomo ĩvĩtu yonanĩtye, tũyĩsa kũsiĩĩa mosũanĩo onthe mathũku maikalike ilĩkonĩ sitũ. Ĩndĩ no tũtw’e kũlea kwĩka kwosana na mosũanĩo asu. Tũtanamba kũvatiswa, nĩtwaĩle kũekana na ũneeni na meko ala Yeova ũmenete. Yĩu nĩyo ĩtambya ya mbee na ya vata mũno twaĩlĩte kwosa nĩ kana tumye mwĩkalĩle wa tene. O na ũu wĩ o vo, nĩ kana tũmwendeesye Yeova nesa vyũ, no nginya tũatĩĩe mwĩao ũũ: “Ĩvw’ĩkei mwĩkalĩle mweũ.” (Ako. 3:10) Ĩsomonĩ yĩĩ, twĩsũngĩa makũlyo aa: Mũndũ wĩ na “mwĩkalĩle mweũ” ethĩawa ailye ata? Tũtonya kwĩvw’ĩka ata mwĩkalĩle mweũ na tũiendeea kwĩthĩwa naw’o?

3. Mũndũ wĩ na “mwĩkalĩle mweũ” ethĩawa ailye ata, na tũtonya kwĩvw’ĩka mwĩkalĩle ũsu ata? (Akalatia 5:22, 23)

³ Mũndũ wĩ na “mwĩkalĩle mweũ” atataa kwĩthĩwa na nguma ta sya Yeova na mosũanĩo ta make. Mũndũ evw’ĩkaa  mwĩkalĩle ũsu kwa kwĩkĩa kĩthito ethĩwe na ũsyao wa veva wa Ngai, na ũu nĩ kwasya, etĩkĩlasya veva mũtheu ũtongoesye mosũanĩo make, ũndũ ũkwĩw’a, vamwe na meko make. (Soma Akalatia 5:22, 23.) Kwa ngelekany’o, ethĩawa amwendete Yeova na athũkũmi make. (Mt. 22:36-39) Ekalaa e mũtanu o na yĩla wakwatwa nĩ mathĩna. (Yak. 1:2-4) Nũmanthaa mũuo. (Mt. 5:9) Nĩwĩkaa angĩ nesa na nũmomĩĩasya. (Ako. 3:13) Ethĩawa endete maũndũ ala maseo na nũtataa kũmeka. (Luka 6:35) Ekaa maũndũ mekwonany’a kana nũmũĩkĩĩe vyũ Ĩthe wake wa ĩtunĩ. (Yak. 2:18) Na ekalaa e mũuu o na yĩla wathatw’a nĩ angĩ, na nĩwĩsiĩĩaa vyũ akwatwa nĩ ĩtatwa.—1 Ako. 9:25, 27; Tito 3:2.

4. Nĩkĩ twaĩle kwĩthĩwa na nguma syonthe ila iwetetwe ĩandĩkonĩ ya Akalatia 5:22, 23 na mĩsoanĩ ĩngĩ yĩ Mbivilianĩ?

⁴ Nĩ kana tũtw’ĩke nĩtweevw’ĩka mwĩkalĩle mweũ, twaĩle kwĩthĩwa na nguma syonthe ila iwetetwe ĩandĩkonĩ ya Akalatia 5:22, 23 na mĩsoanĩ ĩngĩ yĩ Mbivilianĩ. * Ũu nĩ kwasya ndwĩsa kũvanga wĩĩkĩa kĩthito wĩthĩwe na nguma ĩmwe ũmũnthĩ na ũnĩ ũyĩthĩwa na ĩngĩ, o tondũ mũndũ wĩkĩaa ngũa ĩmwe ũmũnthĩ na ũnĩ ayĩkĩa ĩngĩ. Kwa w’o, kĩla nguma yĩthĩawa na kaũndũ ũtonya kũkethĩa ngumanĩ ĩla ĩngĩ. Kwa ngelekany’o, ethĩwa nĩwendete mũtũi waku kuma ngoonĩ, no nginya wĩthĩwe ũmũmĩĩasya na ũmwĩkaa nesa. Na nĩ kana ũtalwe ta mũndũ wĩ nguma ya ũseo, no nginya wĩthĩwe wĩ mũuu na wĩsiĩĩaa.

5. Kwĩthĩwa na “kĩlĩko kya Klĩsto” kwonanasya ata, na nĩkĩ twaĩle kwĩmanyĩsya ngelekany’o ya Yesũ? (1 Akolintho 2:16)

⁵ Soma 1 Akolintho 2:16. No nginya twĩthĩwe na “kĩlĩko kya Klĩsto” ethĩwa nĩtũkwenda kwĩvw’ĩka mwĩkalĩle mweũ. Kwa ndeto ingĩ, no nginya twĩmanyĩsye ũndũ Yesũ ũsũanĩaa na tũitata tũatĩĩe ngelekany’o yake. Yesũ nĩwonanasya nesa vyũ kana e na ũsyao wa veva wa Ngai. Onanasya nguma sya Yeova nesa vyũ, o ũndũ kĩoo kĩte kĩkalangye na kĩtheu vyũ kĩtumaa mũndũ ona kĩndũ nesa o ũndũ kĩilye. (Aevl. 1:3) O ũndũ tweekĩa kĩthito kingĩ tũsũanĩe ta Yesũ, now’o tũkekaa take, na now’o tũkonanasya nguma ta syake nesanga.—Avi. 2:5.

6. Nĩ maũndũ meva twaĩle kũlilikana yĩla tũendeee kwĩkĩa kĩthito twĩvw’ĩke mwĩkalĩle mweũ?

 ⁶ Yo no tũvote kũatĩĩa ngelekany’o ya Yesũ? Nĩtũtonya kwasya atĩĩ: ‘Yesũ nde na naĩ. Kwoou nyie ndyĩsa kwĩka maũndũ nesa vyũ take!’ Ethĩwa ũu nĩw’o wĩw’aa, lilikana maũndũ aa. Mbee, ũmbĩtwe ũtonya kwĩthĩwa na nguma ta sya Yeova na Yesũ. Kwoou no ũtw’e kũatĩĩaa ngelekany’o yoo, na no wĩthĩwe na nguma ta syoo, o na ethĩwa ti nesa vyũ. (Mwa. 1:26) Kelĩ, vai vinya ũngĩ nthĩ yonthe ũvĩtũkĩte ũtonyi wa veva mũtheu. Veva ũsu no ũũtetheesye kwĩanĩsya maũndũ ũtesa kwĩanĩsya na vinya waku mwene. Katatũ, Yeova ndekwatasya yu tũĩ wĩthĩwe na ũsyao wa veva nesa vyũ ũteũvĩtany’a. Nĩkyo kĩtumi Ĩthe witũ wĩ wendo ũkanenga ala me na wĩkwatyo wa kwĩkala kũũ ĩũlũ wa nthĩ myaka 1,000 mayĩsa kũtw’ĩka nĩmambĩĩa kwĩkaa maũndũ mateũvĩtya. (Ũvu. 20:1-3) Kĩla Yeova wendaa yu tũĩ nĩ kwona tũyĩka kyonthe kĩla tũtonya na tũimwĩkwatya atũtetheesye.

7. Yu twĩenda kũneenea kyaũ?

⁷ Nĩ maũndũ meva tũtonya kwĩka twonany’e nĩtũatĩĩe ngelekany’o ya Yesũ? Twĩneenea kwa ũkuvĩ nguma inya sya ũsyao wa veva wa Ngai. Tũineenea kĩla ĩmwe, nĩtũkwona kĩla tũtonya kwĩmanyĩsya twasũanĩa ũndũ Yesũ wamyonanisye. O na ĩngĩ, nĩtũũneenea makũlyo amwe matonya kũtũtetheesya twaĩlangye mwĩkalĩle witũ mweũ.

8. Yesũ oonanisye ata kana e nguma ya wendo?

⁸ Nũndũ Yesũ nũmwendete Yeova mũno, nĩweeyĩimie maũndũ mana kwondũ wake na kwondũ witũ. (Yoa. 14:31; 15:13) Maũndũ ala waneenaa na weekaa e vaa ĩũlũ wa nthĩ nĩmoonanisye ũndũ wendete andũ mũno wĩana. Ndaaeka kwenda andũ na kũmew’ĩa ĩnee, o na yĩla amwe mamũvĩnga. Ũndũ ũmwe mũnene Yesũ weekie oonany’a kana nĩwendete andũ nĩ kũmamanyĩsya ĩũlũ wa Ũsumbĩ wa Ngai. (Luka 4:43, 44) O na ĩngĩ, Yesũ nĩwoonanisye kana nũmwendete Ngai na andũ kuma ngoonĩ kwa kũeka eki ma naĩ mamũae kĩkw’ũ kyaĩ woo mũno. Yĩla weekie ũu, nĩwatũvingũĩe mwanya wa kũkwata thayũ wa tene na tene.

9. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtwendete ala angĩ o ta Yesũ?

⁹ Tweeyumisye tũmũthũkũme Yeova na twavatiswa nũndũ nĩtũmwendete. Kwoou o ta Yesũ, no twonany’e nĩtũmwendete Yeova kwa kũkua andũ nesa. Mũtũmwa Yoana aandĩkie: “Ũla ũtamwendete mwana-a-asa wake, ũla ũmwonete, ndatonya kũmwenda Ngai, ũla ũtaamwona.” (1 Yoa. 4:20) Kwoou no twĩkũlye-ĩ: ‘Nyie nĩnendete andũ kuma ngoonĩ? Nyie nĩnĩw’ĩaa ala angĩ ĩnee, o na yĩla mandavya ndeto nthũku? W’o wendo nũnzukumaa nĩtũmĩe ĩvinda na syĩndũ syakwa kũtetheesya angĩ mamũmanye Yeova? Nyie nĩnĩthĩawa nĩyũmbanĩtye kwĩka ũu o na yĩla aingĩ malea kũtũnga mũvea nũndũ wa kĩthito kyakwa, kana yĩla mambĩnga? Nyie no nĩsũanĩe kaũndũ ndonya kwĩka nĩ kana nĩtũmĩe ĩvinda yingangĩ wĩanĩ wa kũtw’ĩkĩthya andũ amanyĩw’a?’—Aev. 5:15, 16.

10. Nĩ kwa nzĩa yĩva Yesũ woonanisye kana nĩwamanthaa mũuo?

¹⁰ Yesũ nĩwamanthaa mũuo. Yĩla andũ mamwĩka maũndũ mathũku, ndeeyĩvanĩasya ũthũku kwa ũthũku. O na ĩngĩ, nĩwasyokaa akosa ĩtambya ya kũtũngĩĩa mũuo katĩ wake na ala angĩ, na nĩwamekĩaa vinya o namo meke oou. Kwa ngelekany’o, nĩwamamanyĩisye kana yĩla mũndũ waemanwa na mwana-a-asa wake, no nginya atate mew’ane ethĩwa nũkwenda Yeova etĩkĩle ũthaithi wake. (Mt. 5:9, 23, 24) O na ĩngĩ, ve mavinda kauta watetheeisye atũmwa maeke kũkananĩa nũũ ũla mũnene katĩ woo.—Luka 9:46-48; 22:24-27.

11. Tũtonya kwĩka ata twĩthĩwe andũ mamanthaa mũuo?

 ¹¹ Nĩ kana twĩthĩwe twĩsĩkĩe ta andũ mamanthaa mũuo, ve maũndũ angĩ twaĩle kwĩka eka o kwĩsiĩĩa tũikaemanwe na andũ. Nĩtwaĩle kwosaa ĩtambya ya mbee twĩw’ane na ala angĩ, na tũyĩkĩa ana-a-asa na eĩtu-a-asa maitũ vinya o namo mekae oou. (Avi. 4:2, 3; Yak. 3:17, 18) Kwoou nũseo twĩkũlye makũlyo aa: ‘Nĩ maũndũ meva nĩyũmbanĩtye kwĩyĩima nĩ kana nĩw’ane na ala angĩ? Yĩla navĩtĩw’a nĩ mwana-a-asa kana mwĩĩtu-a-asa, nyie nĩnoveeaa ũthatu ngoonĩ? Nyie neteelaa mũndũ ũla twaemanwa ose ĩtambya ya mbee ya kũtũngĩĩa mũuo, kana ninyie nosaa ĩtambya ya mbee o na ethĩwa nĩona tawe wĩ na ĩvĩtyo? Yĩla vatonyeka, nyie nĩnĩkĩaa vinya ala maemanwa mew’ane?’

12. Yesũ oonanisye ata kana nĩweekaa angĩ nesa?

¹² Yesũ nĩweekaa angĩ nesa. (Mt. 11:28-30) Oonanisye kana nĩweekaa angĩ nesa kwa kũmakua nesa na kũmethukĩĩsya, o na yĩla vaĩ vinya kwĩka ũu. Kwa ngelekany’o, yĩla ũla mũndũ mũka Mũvoenike wamwĩsũvie avosye mwana wake, ambie kũlea. Ĩndĩ yĩla woonanisye e na mũĩkĩĩo mũnene, nĩwamũvoisye, kwonany’a kana nĩwendete kwĩka angĩ nesa. (Mt. 15:22-28) Ĩndĩ o na kau Yesũ nĩweekaa andũ nesa, ndaleaa kũmakany’a. Mavinda amwe nĩwoonanasya ũu kwa kũnenga ala wendete ũkany’o e mũlũmu. Kwa ngelekany’o, yĩla Vetelo watatie kũtũla Yesũ ngoo ndakeanĩsye kwenda kwa Yeova, nĩwamũkanisye mbee wa amanyĩw’a ala angĩ. (Mko. 8:32, 33) Yesũ ndaaĩka ũu ayenda kwĩkĩĩthya Vetelo nthoni, ĩndĩ endaa kũmũmanyĩsya na aitetheesya amanyĩw’a ala angĩ mesiĩĩanĩe na mĩtavyo. Vate nzika, Vetelo nĩweewie nthoni, ĩndĩ ũkany’o ũsu nĩwamũtethisye.

13. Tũtonya kwonany’a ata kana nĩtwĩkaa angĩ nesa kuma ngoonĩ?

¹³ Ethĩwa nĩwendete mũndũ na nĩwendaa kũmwĩka nesa kuma ngoonĩ, mavinda amwe no ũlasimĩke kũmũnenga ũtao. Ũyĩka ũu, atĩĩaa ngelekany’o ya Yesũ kwa kũnengane ũtao ũtũmĩĩte myolooto ĩla yĩ Ndetonĩ ya Ngai. Neena nake nesa. Ndũkethĩwe na nzika kana nũkwenda kwĩka kĩla kyaĩle, na ĩthĩwa na mũĩkĩĩo vyũ kana ala mendete Yeova na makwendete makaatĩĩa ũtao ũla wamanenga. Kwoou ĩkũlye makũlyo aa: ‘Nyie nĩnĩthĩawa na ũkũmbaũ wa kũneena na mũndũ nendete yĩla noona ayĩka ũndũ ũtaĩle? Ethĩwa nĩ lasima nĩmũnenge ũtao, nĩndataa nĩneene nake kwa nzĩa nzeo, kana nĩneenaa nake nĩ mũkalĩ? Nĩkĩ ngũmũnenga ũtao? Nĩmũnenga ũtao nĩkwĩthĩwa nĩĩw’a anthatĩtye-ĩ, kana nĩenda kũmũtetheesya?’

14. Yesũ oonanisye ata kana e nguma ya ũseo?

¹⁴ Yesũ nĩwĩthĩawa esĩ kĩla kĩseo na nũkĩkaa. Nĩwendete Ĩthe wake, na kwoou mavinda onthe ekaa kĩla kyaĩle na e na kĩeleelo kĩseo. Kĩla ĩvinda mũndũ mũseo amanthaa nzĩa sya kũtetheesya angĩ na nũmekaa maũndũ maseo. Kĩu kĩonany’a kana kũmanya kĩla kyaĩlĩte kũitoetye; no nginya tũkĩke twĩ na kĩeleelo kĩseo. Mũndũ no ekũlye-ĩ, ‘Yo nĩ ũndũ ũtonyeka mũndũ akeka kĩla kyaĩle e na kĩeleelo kĩthũku?’ Ĩĩ, nĩ ũndũ ũtonyeka. Kwa ngelekany’o, Yesũ nĩwawetie ĩũlũ wa ala manengae ngya mĩthĩnzĩo, ĩndĩ mayĩĩkĩĩthya kana angĩ nĩmamanya kĩu nĩ kana mamakumye. O na kau maũndũ asu meekaa maĩ maseo, Yeova ndendeeaw’a nĩmo.—Mt. 6:1-4.

15. Tũtonya kwĩka ata twonany’e kwa w’o twĩ na nguma ya ũseo?

¹⁵ Tũkoonanasya kwa w’o twĩ na nguma ya ũseo ethĩwa tũkeekaa kĩla kyaĩle twĩ na kĩeleelo kĩseo. Kwoou no wĩkũlye atĩĩ: ‘Namanya  kĩla kyaĩle, nĩnĩkĩaa kĩthito nĩkĩke? Nyie nĩkaa ala angĩ maũndũ maseo nĩ na kĩeleelo kĩva?’

16. Nĩ ũndũ wĩva twaĩle kwĩkaa kĩla mũthenya, na nĩkĩ?

¹⁶ Tũyaĩle kũsũanĩa kana yĩla twavatiswa twĩthĩawa tweevw’ĩka mwĩkalĩle mweũ vyũ, na kana vai vata wa kũũseũvĩĩsya. Nĩtwaĩle kũtata tũĩkĩĩthye kana ngũa ĩsu nzaũ na mbanake tweevw’ĩka ndĩnanangĩka. Ũndũ ũmwe ũtonya kũtũtetheesya nĩ kũsiasya kĩla mũthenya maũndũ ala tũtonya kwĩka twonany’e twĩ na ũsyao wa veva wa Ngai. Nĩkĩ? Nũndũ Yeova nĩ Ngai wa meko, na atũmĩaa veva wake kwĩanĩsya maũndũ ala wendete. (Mwa. 1:2) Kwoou kĩla nguma ya ũsyao wa veva nĩyaĩle kũtuma twĩanĩsya ũndũ mũna. Kwa ngelekany’o, mũmanyĩw’a Yakovo aandĩkie: “Mũĩkĩĩo ũte meko wĩthĩawa wĩ mũkw’ũ.” (Yak. 2:26) Ũu now’o vethĩawa vailye na nguma ila ingĩ sya ũsyao wa veva wa Ngai. Kwoou kĩla ĩvinda tweeka maũndũ mekwonany’a kana twĩ na nguma isu, twĩthĩawa tũyonany’a kana veva wa Ngai nũũthũkũma nthĩnĩ witũ.

17. Twaĩle kwĩka ata yĩla twaemwa nĩ kwĩthĩwa na ũsyao wa veva?

¹⁷ O na Aklĩsto ala mavatisiwe myaka mingĩ mĩvĩtu nĩmaemawa nĩ kwĩthĩwa na ũsyao wa veva mavinda amwe. Ĩndĩ tũyaĩle kũkw’a ngoo. Sũanĩa ngelekany’o ĩno. Yĩla ngũa ĩla wendete vyũ yatembũka, we ũmĩkasya ĩtheka vau kwa vau? Aiee. Mavinda maingĩ ethĩwa nĩvatonyeka, wosaa ngũa ĩsu ũkamĩtuma. Na weeka ũu, ũimĩsũvĩa ndĩkatembũke ĩngĩ. O ta ũu, ethĩwa ve mavinda waemwa nĩ kwĩka angĩ nesa, kũmomĩĩsya, kana kũmeka maũndũ mekwonany’a nũmendete, ndũkakw’e ngoo. Vandũ va ũu, o tondũ mũndũ ũtumaa ngũa yake yatembũka, tata wĩtye ũekeo kuma ngoonĩ, nũndũ kwĩka ũu no kũtume ũtũngĩĩa ngwatanĩo yaku vamwe namo. Na ĩndĩ ũitata vyũ ndũkasyokee ũu ĩngĩ.

18. Nĩ kyaũ tũte na nzika nakyo?

¹⁸ Tũtũngaa mũvea mũno nũndũ Yesũ nũtwiĩe ngelekany’o nzeo! O ũndũ tweekĩa kĩthito kingĩ tũsũanĩe take, now’o ũkethĩawa wĩ ũndũ wĩ laisi kwitũ kwĩkaa maũndũ take. Na o ũndũ tweekĩa kĩthito kingĩ twĩkae maũndũ ta Yesũ, now’o tũkethĩawa tũtonya kwĩvw’ĩka mwĩkalĩle mweũ nesanga. Ĩsomonĩ yĩĩ, tweemanyĩsya o nguma inya sya ũsyao wa veva wa Ngai. Wĩona ata ũkamantha ĩvinda wĩmanyĩsye nguma ingĩ sya ũsyao wa veva, na ũisisya wone ethĩwa nũsyonanasya nesa? No ũkwate ilungu ineeneete nguma isu nthĩnĩ wa Ĩvuku ya Kwĩka Ũkunĩkĩli ya Ngũsĩ sya Yeova ungu wa kyongo, “Mwĩkalĩle wa Mũklĩsto,” na ĩndĩ ungu wa kongo kanini, “Ũsyao wa Veva.” Ĩkalaa ũte na nzika kana weeka kĩla ũtonya, Yeova akaũtetheesya wĩvw’ĩke mwĩkalĩle mweũ na ũiendeea kwĩthĩwa naw’o.