1. Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũhutagia ũmũndũ witũ mũno?

 GŨTEKŨMAKANIA kana tũrabatithirio ihinda rĩa thikũ nini hĩtũku kana twabatithirio mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, ithuothe nĩ twendete gũkorũo na ũmũndũ ũrĩa Jehova endete. Nĩguo tũkorũo tũtariĩ ũguo, nĩ tũrabatara kũrora mwĩcirĩrie witũ mũno. Nĩkĩ? Tondũ ũmũndũ witũ nĩ ũhutagio mũno nĩ maũndũ marĩa twĩciragia. Angĩkorũo hingo ciothe twĩciragia igũrũ rĩgiĩ merirĩria ma mwĩrĩ, tũrĩaragia na tũgeka maũndũ moru. (Ef. 4:17-19) No tũngĩĩciragia igũrũ rĩgiĩ maũndũ marĩa mega, nĩ tũrĩaragia na tũgeka maũndũ marĩa marĩkenagia Ithe witũ Jehova.​—Gal. 5:16.

2. Tũkwarĩrĩria ciũria irĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?

² O ta ũrĩa tũronire gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩhĩtũku, tũtingĩhota kũgirĩrĩria meciria mothe moru kũingĩra hakiri-inĩ citũ. Ĩndĩ no tũthuure kwaga kũreka meciria macio matũtongorie. Mbere ya kũbatithio, nĩ tũbataraga gũtiga kwaria na gwĩka maũndũ marĩa Jehova athũire. Rĩu nĩrĩo ikinya rĩa mbere na rĩa bata mũno harĩ kwĩyaũra ũmũndũ ũrĩa wa tene. No ningĩ nĩguo twathĩkĩre Jehova biũ, no mũhaka twathĩkĩre rĩathani rĩrĩ: “Mwĩhumbe ũmũndũ mwerũ.” (Kol. 3:10) Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ nĩ tũgũcokia ciũria ici: “Ũmũndũ mwerũ” nĩ ũrĩkũ? Tũngĩĩhumba atĩa ũmũndũ mwerũ na tũũtũrie?

3. “Ũmũndũ mwerũ” nĩ ũrĩkũ, na mũndũ ehumbaga atĩa ũmũndũ mwerũ? (Agalatia 5:22, 23)

³ Kwĩhumba “ũmũndũ mwerũ” nĩ gwĩciria na gwĩkaga maũndũ tũkĩĩgerekania na Jehova. Mũndũ ehumbaga ũmũndũ mwerũ na njĩra ya kuonania maciaro ma roho wa Ngai, na gwĩtĩkĩria  roho mũtheru ũtongorie meciria, mwerekera, na ciĩko ciake. (Thoma Agalatia 5:22, 23.) Kwa ngerekano, nĩ mũndũ wendete Jehova na andũ ake. (Mat. 22:36-39) Mũndũ ta ũcio nĩ atũũragia gĩkeno o na hingo ĩrĩa arahiũrania na moritũ. (Jak. 1:2-4) Nĩ acaragia thayũ. (Mat. 5:9) Nĩ akoragwo na wetereri na ũtugi kwerekera andũ arĩa angĩ. (Kol. 3:13) Nĩ endete maũndũ marĩa mega na nĩ amekaga. (Luk. 6:35) Nĩ onanagia na ciĩko atĩ arĩ na wĩtĩkio mũrũmu harĩ Ithe witũ wa igũrũ. (Jak. 2:18) Nĩ aikaraga ahooreire rĩrĩa arakario, na akegirĩrĩria rĩrĩa arĩ rungu rwa magerio.​—1 Kor. 9:25, 27; Tit. 3:2.

4. Nĩguo twĩhumbe ũmũndũ mwerũ-rĩ, tũrabatara gũkũria ngumo ciothe iria igwetetwo thĩinĩ wa Agalatia 5:22, 23 nĩkĩ?

⁴ Nĩguo twĩhumbe ũmũndũ mwerũ, tũrabatara gũkũria ngumo ciothe iria igwetetwo thĩinĩ wa Agalatia 5:22, 23, na thĩinĩ wa maandĩko marĩa mangĩ ma Bibilia. b Ngumo icio ti ta nguo mwanya mwanya iria twĩhumbaga ĩmwe thutha wa ĩrĩa ĩngĩ. Ũrĩa kũrĩ nĩ atĩ, ngumo nyingĩ harĩ icio nĩ itwaranaga na ngumo ingĩ. Kwa ngerekano, angĩkorũo nĩ wendete mũndũ nĩ ũrĩmuonagia wetereri na ũtugi. Ningĩ nĩguo mũndũ onanie ngumo ya wega, no mũhaka onanie ngumo ya ũhooreri na ya kwĩgirĩrĩria.

5. Gũkorũo na “meciria ma Kristo” nĩ kuuga atĩa, na twagĩrĩirũo kwĩruta ũhoro wĩgiĩ ũtũũro wa Jesu nĩkĩ? (1 Akorintho 2:16)

⁵ Thoma 1 Akorintho 2:16. Nĩguo twĩhumbe ũmũndũ mwerũ, nĩ tũrabatara gũkorũo na “meciria ma Kristo.” Ũguo nĩ kuuga atĩ no mũhaka twĩrute ũrĩa Jesu eciragia na twĩgerekanie nake. Nĩ onanagia maciaro ma roho wa Ngai na njĩra nginyanĩru. O ta ũrĩa gĩcicio kĩonanagia mũndũ wega, noguo Jesu onanagia ngumo cia Jehova na njĩra nginyanĩru biũ. (Ahib. 1:3) O ũrĩa tũrĩgĩaga na mwĩcirĩrie ta wa Jesu, noguo tũrĩhotaga gwĩka maũndũ o take, na tũkahota kwĩgerekania na ũmũndũ wake.​—Afil. 2:5.

6. Nĩ maũndũ marĩkũ twagĩrĩirũo kũririkana rĩrĩa tũrageria kwĩhumba ũmũndũ mwerũ?

⁶ Hihi mũndũ no ahote kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩa Jesu? Mũndũ no auge: ‘Na githĩ Jesu ti mũkinyanĩru! Gũtirĩ hĩndĩ ingĩhota kũhaana take.’ Angĩkorũo nĩ ũiguaga ũguo, ririkanaga maũndũ maya. Wa mbere, wombirũo na mũhianĩre wa Jehova na Jesu. No ũthuure kwĩgerekania nao, na no ũhote gwĩka ũguo o na  akorũo ti na njĩra nginyanĩru. (Kĩam. 1:26) Wa kerĩ, roho mũtheru wa Ngai nĩguo hinya ũrĩa mũnene mũno igũrũ na thĩ. Ũgĩteithio nĩ hinya ũcio, no ũhote kũhingia maũndũ marĩa ũtangĩhota kũhingia na hinya waku mwene. Wa gatatũ, Jehova nderĩgagĩrĩra wonanie maciaro ma roho mũtheru na njĩra nginyanĩru ihinda-inĩ rĩrĩ. Na nĩkĩo Ithe witũ wĩ wendo akaahũthĩra mĩaka 1,000 kũrĩ arĩa marĩ na kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaatũũra gũkũ thĩ nĩguo amateithie gũtuĩka akinyanĩru. (Kũg. 20:1-3) Ũndũ ũrĩa Jehova arenda twĩkage ihinda-inĩ rĩrĩ nĩ twĩrutanagĩrie ũrĩa wothe tũngĩhota na tũmwĩhokage.

7. Nĩ maũndũ marĩkũ tũkwarĩrĩria?

⁷ Nĩ maũndũ-inĩ ta marĩkũ tũngĩĩgerekania na Jesu? Tũgũthuthuria na njĩra nguhĩ ngumo inya cia roho mũtheru wa Ngai. Nĩ tũkuona ũrĩa Jesu oonanirie ngumo icio na tuone maũndũ marĩa tũngĩĩruta harĩ o ĩmwe yacio. Tũgĩka ũguo, nĩ tũkwarĩrĩria ciũria imwe iria ingĩtũteithia kwagagĩria ũmũndũ witũ mwerũ.

8. Jesu oonanirie wendo atĩa?

⁸ Wendo mũnene wa Jesu harĩ Jehova nĩ wamũtindĩkire kwĩima nĩ ũndũ wa Ithe na nĩ ũndũ witũ. (Joh. 14:31; 15:13) Jesu nĩ oonanirie atĩ nĩ endete andũ mũno, kũgerera njĩra ĩrĩa aatũũrire nayo gũkũ thĩ. O mũthenya nĩ oonanagia wendo na ũcayanĩri o na nginyagia hĩndĩ ĩrĩa andũ amwe maamũkararagia. Njĩra ĩmwe nene oonanirie wendo nayo nĩ kũruta andũ ũhoro wĩgiĩ Ũthamaki wa Ngai. (Luk. 4:43, 44) Jesu ningĩ nĩ oonanirie wendo wa kwĩima harĩ Ngai na andũ, na njĩra ya kwĩrutĩra kũnyamarĩka na gũkua gĩkuũ kĩa ruo moko-inĩ ma ehia. Nĩ ũndũ ũcio, nĩ aatũmire tũgĩe na mweke wa gũkoona muoyo wa tene na tene.

9. Tũngĩĩgerekania atĩa na Jesu harĩ kuonania wendo?

⁹ Tweyamũrĩire Jehova na tũkĩbatithio tondũ nĩ twendete Ithe witũ wa igũrũ. Kwoguo o ta Jesu, twagĩrĩirũo kuonania nĩ twendete Jehova kũgerera ũrĩa tũrũmbũyagia andũ arĩa angĩ. Mũtũmwo Johana aandĩkire ũũ: “Mũndũ ũrĩa ũtendete mũrũ wa Ithe, ũcio onete, ndangĩhota kwenda Ngai, ũcio atarĩ ona.” (1 Joh. 4:20) No twĩyũrie ũũ: ‘Hihi nĩ ngoragwo nyendete andũ kuuma ngoro? Hihi nĩ nyonagia andũ arĩa angĩ ũcayanĩri, o na hĩndĩ ĩrĩa manjarĩria na njĩra ĩtarĩ njega kana manjĩka maũndũ matarĩ mega? Hihi wendo nĩ ũndindĩkaga kũhũthĩra mahinda na indo ciakwa nĩguo ndeithie andũ arĩa angĩ kwĩruta igũrũ rĩgiĩ Jehova? Hihi nĩ ngoragwo ndĩhaarĩirie gwĩka ũguo, o na hĩndĩ ĩrĩa andũ aingĩ mataronania ngatho nĩ ũndũ wa kĩyo gĩakwa kana rĩrĩa ndĩrakarario? Hihi no njarie njĩra ingĩndeithia kũhũthĩra mahinda maingaingĩ wĩra-inĩ wa gũtua andũ arutwo?’​—Ef. 5:15, 16.

10. Jesu aarĩ mũndũ wa gũcaria thayũ na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁰ Jesu nĩ aacaragia thayũ. Hĩndĩ ĩrĩa andũ maamwĩkaga maũndũ moru, ndaarĩhaga ũũru na ũũru. No to ũguo tu. Nĩ ooyaga ikinya rĩa mbere gũthondeka thayũ na nginya agekĩra andũ arĩa angĩ ngoro maniine ngucanio. Kwa ngerekano, nĩ aamarutire atĩ no mũhaka mũndũ athondeke thayũ na mũrũ wa Ithe nĩguo Jehova etĩkĩre ũthathaiya wake. (Mat. 5:9, 23, 24) Ningĩ nĩ aateithirie atũmwo ake maita maingĩ nĩguo maniine ngarari iria maakoragwo nacio igũrũ rĩgiĩ nũũ warĩ mũnene gatagatĩ-inĩ kao.​—Luk. 9:46-48; 22:24-27.

11. Tũngĩtuĩka andũ a gũcaragia thayũ na njĩra ĩrĩkũ?

¹¹ Nĩguo tũkorũo tũrĩ andũ a gũcaria thayũ, to ngucanio tu twagĩrĩirũo gwĩthema. Nĩ tũrabatara kuoya ikinya rĩa mbere nĩguo tũthondeke thayũ hamwe na andũ arĩa angĩ na twĩkĩrage ngoro aarĩ na ariũ a Ithe witũ maniine ngucanio iria mangĩkorũo nacio. (Afil. 4:2, 3; Jak. 3:17, 18) No twĩyũrie ciũria ici: ‘Nĩ  ũndũ ũrĩkũ ndĩhaarĩirie kwĩima nĩguo thondeke thayũ na andũ arĩa angĩ? Rĩrĩa mũrũ kana mwarĩ wa Ithe witũ anjĩka ũndũ wa kũnduurithia-rĩ, hihi nĩ ndĩmũigagĩra muku? Hihi njetagĩrĩra mũndũ ũcio ũngĩ oe ikinya rĩa mbere rĩa gũcokia thayũ, kana hihi nĩ njoyaga ikinya rĩu o na angĩkorũo nĩ ndĩrona mũndũ ũcio ũngĩ tarĩ we uuma na mahĩtia? Ingĩona kwagĩrĩire-rĩ, hihi nĩ njĩkagĩra ngoro andũ arĩa mataraiguithania mathondeke thayũ?’

12. Jesu oonanirie ũtugi na njĩra ĩrĩkũ?

¹² Jesu aarĩ mũtugi. (Mat. 11:28-30) Nĩ oonanirie ũtugi na njĩra ya gũkorũo arĩ na tha na kwaga kũnyitĩrĩra mawoni make, o na hĩndĩ ĩrĩa maũndũ maarĩ maritũ. Kwa ngerekano, hĩndĩ ĩrĩa mũtumia Mũfoenicia aamũthaithire ahonie mwana wake, Jesu nĩ aaregete kũhonia mwana ũcio kĩambĩrĩria-inĩ, no rĩrĩa mũtumia ũcio oonanirie wĩtĩkio mũnene, nĩ aahonirie mwana wake. (Mat. 15:22-28) O na gũtuĩka Jesu aarĩ na ũtugi, ndaagaga kũheana ũtaaro rĩrĩa kwabatarania. Mahinda mangĩ nĩ oonanirie ũtugi na njĩra ya kwaga kũregeria mũrũgamo wake harĩ maũndũ marĩa magĩrĩire akĩhiũrania na andũ arĩa eendete. Kwa ngerekano, hĩndĩ ĩrĩa Petero aageririe kũgiria Jesu ndageke wendi wa Jehova, Jesu nĩ aamũkũũmire mbere ya arutwo arĩa angĩ. (Mar. 8:32, 33) Ndeekire ũguo nĩguo aconorithie Petero, no eendaga kũmũteithia we hamwe na arutwo arĩa angĩ kũmenya atĩ maagĩrĩirũo kũmũnyita mbaru no ti kũgeria kũmũgiria gwĩka wendi wa Ngai. No mũhaka akorũo Petero nĩ aaiguire aconoka, no nĩ aagunĩkire kuumana na ũtaaro ũcio aaheirũo.

13. Tũngĩonania ũtugi na njĩra ĩrĩkũ?

¹³ Nĩguo wonie andũ arĩa wendete ũtugi, rĩmwe na rĩmwe no ũbatare kũmahe ũtaaro. Rĩrĩa ũreka ũguo, wĩgerekanie na Jesu na njĩra ya kũheana ũtaaro uumĩte Kiugo-inĩ kĩa Ngai. Ĩkaga ũguo na njĩra ya wendo. Ĩtĩkia atĩ nĩ marenda gwĩka ũrĩa kwagĩrĩire, na wĩhoke atĩ arĩa mendete Jehova na magakwenda nĩ mekwamũkĩra wega ũtaaro ũrĩa ũramahe. Wĩyũrie ciũria ici: ‘Hihi nĩ ngoragwo na ũmĩrĩru wa kwaria rĩrĩa ndona mũrata agĩka ũndũ ũtagĩrĩire? Rĩrĩa ndabatara kũheana ũtaaro-rĩ, hihi njaragia na njĩra ya ũtugi kana njaragia ndakarĩte? Muoroto wakwa ngĩheana ũtaaro ũkoragwo ũrĩ ũrĩkũ? Hihi heanaga ũtaaro tondũ nĩ ndakarĩtio nĩ mũndũ ũcio-ĩ, kana nĩ tondũ nĩ ndĩrenda kũmũteithia?’

14. Jesu oonanirie ngumo ya wega na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁴ Jesu nĩ oĩ maũndũ marĩa mega na nĩ amekaga. Jesu nĩ endete Ithe, kwoguo hingo ciothe ekaga maũndũ marĩa magĩrĩire arĩ na muoroto mwega. Mũndũ mwega hingo ciothe nĩ acaragia njĩra cia gũteithia andũ arĩa angĩ na akamekĩra maũndũ mega. Kũmenya maũndũ mega marĩa twagĩrĩirũo gwĩka ti kũiganu, no nĩ twagĩrĩirũo kũmeka tũrĩ na muoroto mwega. Mũndũ no eyũrie, ‘Hihi no kũhoteke mũndũ eke ũndũ ũrĩa wagĩrĩire arĩ na muoroto mũũru?’ Ĩĩ no kũhoteke. Kwa ngerekano, Jesu nĩ aaririe ũhoro wĩgiĩ andũ arĩa maaheaga andũ arĩa athĩni iheo no magatigĩrĩra atĩ mareka ũguo makĩonagwo nĩ andũ arĩa angĩ nĩgetha mamagooce. O na gũtuĩka ciĩko icio meekaga ciarĩ njega, itiakenagia Jehova.​—Mat. 6:1-4.

15. Tũngĩonania ngumo ya wega na njĩra ĩrĩkũ?

¹⁵ Tuonanagia tũrĩ na ngumo ya wega o rĩrĩa tu tweka ũndũ ũrĩa wagĩrĩire tũrĩ na muoroto mwega ũtarĩ wa mwĩyendo. Kwoguo no wĩyũrie ciũria ici: ‘Hihi nĩ menyaga maũndũ mega marĩa njagĩrĩirũo gwĩka na ngatigĩrĩra atĩ nĩ ndameka? Muoroto wakwa ngĩka maũndũ marĩa mega ũkoragwo ũrĩ ũrĩkũ?’

16. Nĩ ũndũ ũrĩkũ twagĩrĩirũo gwĩka o mũthenya, na nĩkĩ?

¹⁶ Tũtiagĩrĩirũo gwĩciria atĩ twarĩkia kũbatithio nĩ twehumba ũmũndũ mwerũ na atĩ tũtirabatara kũũrutĩra wĩra rĩngĩ. Ũmũndũ mwerũ no ũringithanio na nguo njerũ ĩrĩa ĩbataraga kũmenyererũo na kũigwo ĩrĩ njega. Ũndũ ũmwe tũngĩka nĩguo tũgitĩre ũmũndũ witũ mwerũ nĩ gũcaragia mĩeke o mũthenya ya kuonania maciaro ma roho wa Ngai. Nĩkĩ? Tondũ o ũrĩa tũkwĩrutanĩria kuonania maciaro macio, noguo roho wa Jehova ũrĩtũteithagia, tondũ Jehova nĩ Ngai wa ciĩko na roho wake nĩ ũrutaga wĩra. (Kĩam. 1:2) Kwoguo ciĩko nĩ cia bata. Kwa ngerekano, Jakubu aandĩkire ũũ: ‘Wĩtĩkio ũtarĩ na ciĩko nĩ mũkuũ.’ (Jak. 2:26) Ũguo noguo kũrĩ harĩ ngumo icio ingĩ ciothe cia maciaro ma roho wa Ngai. Rĩrĩa rĩothe tuonania ngumo icio, nĩ tuonanagia atĩ roho wa Ngai nĩ ũraruta wĩra thĩinĩ witũ.

17. Twagĩrĩirũo gwĩka atĩa rĩrĩa twaremwo kuonania maciaro ma roho?

¹⁷ O na Akristiano arĩa maabatithirio mĩaka mĩingĩ mĩhĩtũku, rĩmwe na rĩmwe nĩ magaga kuonania maciaro ma roho. No ũndũ ũrĩa wa bata nĩ kwaga gũkua ngoro. Ta wĩcirie ngerekano ĩno. Nguo yaku ĩrĩa wendete ĩngĩtarũka-rĩ, hihi ũngĩmĩoya o rĩo ũmĩte? Aca. No kũhoteke ũngĩgeria gũtuma harĩa hatarũkĩte angĩkorũo no hatumĩke. Thutha ũcio no wĩrutanĩrie mũno kũmĩmenyerera. Na njĩra o ta ĩyo, ndwagĩrĩirũo gũkua ngoro rĩrĩa waremwo kuonania ũtugi, wetereri, kana wendo kwerekera mũndũ mũna. Gũcũnga mũhera kuuma ngoro no gũgũteithie gũthondeka maũndũ na mũhote gũcokia ũrata na mũndũ ũcio. Ũcoke ũtue itua rĩa gwĩka maũndũ na njĩra njegega mahinda mokĩte.

18. Nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩkorũo na ma naguo?

¹⁸ Nĩ tũcokagia ngatho tondũ Jesu nĩ atũigĩire kĩonereria kĩega. O ũrĩa tũgũkorũo na mwĩcirĩrie na mwerekera ta wake, noguo ũgũkorũo ũrĩ ũndũ mũhũthũ kwĩgerekania nake. O ũrĩa tũrĩĩrutanagĩria gwĩka ta Jesu, noguo tũrĩhotaga o na makĩria kwĩhumba ũmũndũ ũrĩa mwerũ. Gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ twarĩrĩria o ngumo inya iria ciumanaga na roho wa Ngai. Na githĩ to wĩigĩre muoroto wa kwĩruta ũhoro wĩgiĩ ngumo icio ingĩ cia maciaro ma roho na wĩcũranie ũrĩa ũngĩcionania ũtũũro-inĩ waku? No wone icunjĩ irarĩrĩria ũhoro ũcio thĩinĩ wa Ũteithio wa Ũthuthuria Harĩ Aira a Jehova, rungu rwa kĩongo “Mũtũũrĩre wa Gĩkristiano,” ũcoke ũthiĩ harĩ “Maciaro ma Roho.” Korũo na ma atĩ wahingia gĩcunjĩ gĩaku, Jehova nĩ egũgũteithia kwĩhumba ũmũndũ mwerũ na ũũtũrie.