Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

ICIPANDE CA KUSAMBILILAMO 12

Bushe Mulamona Ifyo Sekaria Amwene?

Bushe Mulamona Ifyo Sekaria Amwene?

“‘Ni ku mupashi wandi,’ e fyasosa Yehova wa mabumba.”—SEKA. 4:6.

ULWIMBO 73 Twafweni Ukuba Abashipa

IFYO TWALASAMBILILA *

1. Fintu nshi ifisuma ifyali no kucitikila abaYuda abali muli bunkole?

 ABAYUDA balisansamwike sana. Yehova Lesa “acincishe umutima wa kwa Sailasi imfumu ya ku Persia” ukuleka abena Israele abaikele mu Babiloni pa myaka iingi ukubwelelamo ku calo ca ku mwabo. Imfumu yabilishe ukuti abaYuda babwelelemo ku calo ca ku mwabo ‘no kuyakuula cipya cipya ing’anda ya kwa Yehova Lesa wa kwa Israele.’ (Esra 1:1, 3) Ili lyali lyashi ilisuma sana ku baYuda! Ici calolele mu kuti abaYuda bali no kutendeka ukulapepa Lesa wa cine na kabili mu calo ico abapeele.

2. Cinshi abaYuda ababwelele ukufuma muli bunkole batampilepo ukucita?

2 Mu mwaka wa 537 ninshi Yesu talaisa pano isonde, abaYuda ba kubalilapo balifikile mu Yerusalemu mu musumba uukalamba uwa bufumu bwa ku kapinda ka ku kulyo ubwa baYuda. AbaYuda ababwelele balitendeke ukukuula itempele kabili ilyo umwaka wa 536 ninshi Yesu talaisa pano isonde walefika, ninshi balikuula kale umufula.

3. Ni bani abakeenye abaYuda ukukuula itempele, kabili cinshi bacitile pa kubakaanya?

3 Nomba ilyo abaYuda batendeke ukukuula itempele abantu abengi batendeke ukubakaanya. “Abantu ba muli cilya calo baletompola amaboko ya bena Yuda no kulabafuupula ukuti bekuula.” (Esra 4:4) Nangu ca kuti ifintu ifyalecitikila abaYuda fyalibipile, mu mwaka wa 522 ninshi Yesu talaisa pano isonde, fyalishilebipilako ilyo Artakishashete atendeke ukuteka mu bufumu bwa bena Persia. *Abalekaanya bamwene ukuti ifi imfumu imbi yatendeke ukuteeka, bali no kulesha umulimo wa kukuula ‘pa kucululusha abantu ku fipope fya mafunde.’ (Amalu. 94:20) Batumine kalata ku Mfumu Artakishashete no kuyeba ukuti abaYuda balepanga ukupondokela imfumu. (Esra 4:11-16) Imfumu yalicetekele ifyo bayebele kabili yapingwile ukuti abaYuda baleke ukukuula itempele. (Esra 4:17-23) Pa mulandu wa kuti balibaleseshe abaYuda balilekele ukukuula itempele.—Esra 4:24.

4. Cinshi Yehova acitilepo ilyo baleseshe abaYuda ukukuula itempele cipya cipya? (Esaya 55:11)

4 Abantu abaleikala muli cilya calo abashalepepa Yehova e lyo na balashi bamo aba mu buteko bwa bena Persia balefwaisha sana ukulesha umulimo wa kukuula cipya cipya itempele. Lelo Yehova alefwaya abaYuda bapwisha umulimo wa kukuula cipya cipya itempele kabili lyonse alafikilisha ifyo alefwaya ukucita. (Belengeni Esaya 55:11.) Yehova asalile Sekaria ukuba kasesema wakwe kabili amulangile ifimonwa 8 ifisuma lyena Sekaria ali no kweba abaYuda ifi fimonwa no kubakoselesha. Filya fimonwa fyalilengele abaYuda ukukanatiina abalebakaanya ukukuula kabili fyalibakoseleshe ukutwalilila ukubomba umulimo uo Yehova alefwaya ukuti babombe. Mu cimonwa calenga 5 Sekaria amwene ica kutekapo inyali e lyo ne fimuti fya miolife fibili.

5. Finshi twalasambilila muli cino cipande?

5 Inshita shimo bonse fye tulafuupuka. Kanshi ukusambilila pa cimonwa icalenga 5 ico Yehova alangile Sekaria kuti kwatukoselesha. Ukwishiba umwalola ici cimonwa kuti kwalenga twatwalilila ukubombela Yehova ne cishinka nga ca kuti abantu baletukaanya, ifintu fya-aluka, nelyo batweba ukucita fimo ifyo tushumfwikishe.

ABANTU NGA BALETUKAANYA

Sekaria alimwene icimonwa umwali ifimuti fya miolife fibili ifyalepongolwela amafuta mu ca kutekapo inyali, icakwete inyali 7 (Moneni paragrafu 6)

6. Bushe icimonwa icaba pali Sekaria 4:1-3 umwali ica kutekapo inyali e lyo ne fimuti fibili ifya miolife cakoseleshe shani abaYuda? (Moneni icikope cili pa nkupo.)

6 Belengeni Sekaria 4:1-3. Icimonwa ico Yehova alangile Sekaria umwali ica kutekapo inyali e lyo ne fimuti fya miolife fibili, calengele abaYuda batwalilila ukubomba nangu ca kuti balebakanya. Bushe ici cimonwa cabakoseleshe shani? Mu cimonwa Sekaria amwene pa ca kutekapo inyali palepongolokela amafuta ayashaleleka ukupongoloka. Ifimuti fya muolife fibili fyalepongolwela amafuta mu mbale yafonka iyali pa muulu wa ca kutekapo inyali. Lyena amafuta yali mu mbale yafonka yalepongolokela mu nyali 7 ishali pa ca kutekapo inyali. Aya mafuta e yalelenga inyali shiletwalilila fye ukwaka. Sekaria aipwishe ukuti: “Finshi ifi?” Lyena malaika amwebele amashiwi ayafumine kuli Yehova ukuti: “‘Te kwi bumba lya bashilika, nangu ku maka, lelo ni ku mupashi wandi,’ e fyasosa Yehova wa mabumba.” (Seka. 4:4, 6) Amafuta yaleimininako umupashi wa mushilo uwa kwa Yehova, e kutila amaka ayashipwa. Umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa walikwatisha amaka ukucila abashilika abena Persia. AbaYuda bali no kupwisha ukukuula itempele nangu ca kuti balebakaanya pantu Yehova alebafwa. Aya mashiwi yafwile yalikoseshe sana abaYuda! Kanshi abaYuda balingile ukucetekela Yehova no kubwelela mu kukuula kabili ifi fine e fyo bacitile nangu ca kutila tababasuminishe ukutendeka ukukuula.

7. Cinshi cacitike ifyalengele umulimo wa kukuula itempele wanguke?

7 Kwali icacitike icalengele umulimo wa kukuula itempele wangukeko. Cinshi ico cine? Mu mwaka wa 520  ninshi Yesu talaisa pano isonde Imfumu Dariusi I e yatendeke ukuteka mu bufumu bwa bena Persia. Mu mwaka walenga bubili ukutula apo yatendekele ukuteeka yaishilesanga ukuti balilufyenye ukubinda umulimo wa kukuula itempele. Lyena Dariusi abebele ukuti bapwishe ukukuula itempele. (Esra 6:1-3) Ifyo imfumu yapingwilepo ukucita fyalipapwishe bonse. Kwali na fimbi ifyo yacitile. Imfumu yaebele abaleikala muli cilya calo ukuti belafulunganya umulimo wa kukuula itempele kabili yabebele no kuti balingile ukupeela abaYuda indalama e lyo ne fintu fimbi ifyo balekabila pa kupwisha ukukuula itempele. (Esra 6:7-12) Ne cacitike ca kuti ilyo papitile imyaka 4 ukutula apo Dariusi afumishe ici cipope, AbaYuda balipwile ukukuula itempele mu 515 ninshi Yesu talaisa pano isonde.—Esra 6:15.

Muleshintilila pa mupashi wa mushilo nga balemukaanya (Moneni paragrafu 8)

8. Mulandu nshi mulingile ukubela abashipa nga ca kuti balemukaanya?

8 Muno nshiku namo bakapepa abengi aba kwa Yehova balabakaanya. Ku ca kumwenako bamo bekela mu fyalo umo ubuteko bwalesha imilimo yesu imo imo. Muli ifi fyalo bamunyinefwe balabekata no kubatwala pa ntanshi ya balashi ne shamfumu pa kuti babe inte kuli bena. (Mat. 10:17, 18) Inshita shimo ubuteko bula-aluka ifi nga fyacitika bamunyinefwe kuti bakwatako ubuntungwa bwa kupepa. Nelyo kapingula uwaba ne cikuuku kuti apingula fimo ifingalenga ababwananyina baba no buntungwa bwa kupepa. Aba bwananyina bambi balashipikisha ukukaanya ukwapusana no ku twalandapo. Bekala mu fyalo umwaba ubuntungwa bwa kupepa Yehova na lyo line balabakaanya kuli balupwa wabo abaiminina fye pa kubalesha ukubombela Lesa. (Mat. 10:32-36) Ilingi line balupwa abatukaanya nga bamona ukuti tatuleleka ukubombela Yehova, balaleka ukutukaanya. Bamo abaletukaanya kale pali ino nshita balikosa mu kubombela Yehova. Nga ca kuti na imwe balamukaanya tekwesha ukunenuka. Muleba abashipa. Tamulingile ukutiina icili conse pantu Yehova kuti amwafwa ukubomfya umupashi wakwe uwa mushilo.

IFINTU NGA FYA-ALUKA

9. Mulandu shi abaYuda bamo baumfwilile ubulanda ilyo bamwene umufula we tempele ilipya uo bapangile?

9 Ilyo bapwile ukukuula umufula we tempele ilipya abaYuda bamo abakalamba balililile. (Esra 3:12) Nga baibukisha ifyo itempele ilyakuulile Solomone lyali no bukata, balemona kwati ili itempele ilyo bakuulile ilipya, ‘lyali lya fye nga kulilinganya ku lya ntanshi.’ (Hag. 2:2, 3) Bali no bulanda sana pantu balelinganya itempele ilipya kwi tempele lya kale. Icimonwa Sekaria amwene cali no kulenga baleka ukuba no bulanda. Bushe cali no kupwisha shani ubulanda bakwete?

10. Bushe amashiwi malaika alandile ayaba pali Sekaria 4:8-10 yali no kulenga shani abaYuda ukukanaba no bulanda?

10 Belengeni Sekaria 4:8-10. Ni mwi malaika aloseshe ilyo alandile ukuti abaYuda ‘bali no kusekelela no kumona intambo ya kupiminako icibumba, iili mu minwe [ya muYuda umulashi] Serubabele?’ Intambo ya kupiminako icibumba balaibomfya nga balefwaya ukwishiba nga ca kuti icibumba bakuulile nacololoka fye bwino. Nangu ca kuti abantu bamo balemona kwati itempele talyakwete ubukata nga filya fyali itempele lya ntanshi, amashiwi malaika alandile yalangilile ukuti bali no kupwisha ukukuula kabili lyali no kuba nga filya fine Yehova alefwaya ukuti libe. Yehova ali no kutemwa ili tempele kanshi na baYuda nabo balingile ukulitemwa. Icacindeme kuli Yehova ca kuti balemupepa mwi tempele ilipya ukulingana ne fyo alefwaya. Nga ca kuti abaYuda batendeke ukubika amano ku kupepa Yehova ukulingana ne fyo afwaya no kulacita ifingalenga asekelela, bali no kuba ne nsansa na kabili.

Muletontonkanya pa fisuma ifintu nga fya-aluka (Moneni paragrafu 11 na 12) *

11. Mafya nshi ayo ababomfi ba kwa Yehova bamo muno nshiku bakwata?

11 Fwe bengi cilatukosela ukwaluka ifintu nga fya-aluka. Bamo ababomba umulimo wa nshita yonse uwaibela pa myaka iingi balibapeela umulimo umbi. Bambi nabo pa mulandu wa kuti nabakula balileka ukubomba umulimo balebomba uo batemenwe sana. Kwena kuti twaumfwa ububi ifya musango uyu nga fyacitika. Pa kubala nalimo te kuti twishibe umulandu bapingwilile ifyo e lyo kabili nalimo kuti catukosela no kusumina ifyo bapingula. Kuti twalamona kwati kale twalebomba bwino. Kabili kuti twafuupulwa ica kuti twalamona kwati tatulebombela Yehova nge fyo twalemubombela. (Amapi. 24:10) Bushe icimonwa Sekaria amwene kuti catwafwa shani ukulabombela Lesa apapelele amaka yesu?

12. Bushe icimonwa ico Sekaria amwene kuti calenga shani twatwalilila ukulasekelela nangu ifintu fya-aluka?

12 Cilanguka ukwaluka ifintu nga fyaaluka nga ca kuti tulefimona nge fyo Yehova alefimona. Yehova alebomba ifintu ifikalamba kabili twalikwata ishuko ilya kubombela pamo nankwe. (1 Kor. 3:9) Imilimo tubomba kuti ya-aluka lelo Yehova ena akatwalilila fye ukututemwa. Nga ca kuti ifyo ba-alula mu cilonganino ca kwa Lesa fyalenga ne mibombele yenu ukwaluka, mwilaikalila fye ukutontonkanya pa milandu ilengele ukuti ifintu fyaluke. Mu nshita ya kulatontonkanya fye pa fyo mwalebomba mu “nshiku sha kale,” mulepepa kuli Yehova ukuti amwafwe mulemonamo ifisuma mufyalwike. (Luk. Mil. 7:10) Mu cifulo ca kulatontonkanya pa fintu ifyo mushingabomba, mulingile ukulatontonkanya pa fintu ifyo mwingakumanisha ukubomba. Ku cimonwa ico Sekaria amwene tusambililako ukuti calicindama ukulatontonkanya pa fisuma. Nga tulecita ifi, tukalasekelela kabili tukatwalilila ukuba aba cishinka kuli Yehova nangu ifintu fya-aluka.

NGA CATUKOSELA UKUCITA IFYO BATWEBA

13. Mulandu nshi abena Israele bamo batontonkanishishe ukuti tacali bwino filya batendeke ukukuula itempele cipya cipya?

13 Nangu ca kuti abaYuda balibaleseshe ukukuula itempele, Shimapepo Mukalamba Yeshua (Yoshua) e lyo no Mulashi Serubabele abaume abo Yehova asontele ukutungulula abantu bakwe, ‘balitendeke ukukuula cipya cipya ing’anda ya kwa Lesa.’ (Esra 5:1, 2) AbaYuda bamo nalimo baletontonkanya ukuti ifyo bapingwilepo ukucita tafyaweme pantu abalwani bali no kumona uko balekuula itempele kabili bali no kucita icili conse pa kuti fye babaleshe ukukuula. Yoshua na Serubabele abaletungulula abantu ba kwa Lesa balekabila uwa kubakoselesha ukuti Yehova alebatungilila. Balibakoseleshe. Bushe babakoseleshe shani?

14. Ukulingana na mashiwi yaba pali Sekaria 4:12, 14, bushe Shimapepo Mukalamba Yoshua no Mulashi Serubabele babakoseleshe shani?

14 Belengeni Sekaria 4:12, 14. Mu cimonwa Sekaria amwene, malaika amwebele ukuti filya fimuti fibili ifya miolife amwene fyaleimininako “abasubwa babili” e kutila Yoshua na Serubabele. Malaika alandile ukuti cali kwati aba baume babili ‘beminina lubali kuli Shikulu we sonde lyonse’ Yehova. Ala lyali lishuko nga nshi ukwiminina lubali kuli shikulu Yehova! Yehova alicetekele aba baume. Kanshi abena Israele balingile ukucetekela fyonse ifyo aba baume babeba ukucita pantu Yehova e wa basontele ukuti balebatungulula.

15. Kuti twalanga shani ukuti tulacindika ifyo Yehova atweba ukucita ifyaba mu Cebo cakwe?

15 Inshila imo iyo Yehova atungulwilamo abantu bakwe muno nshiku, kubomfya Icebo cakwe Baibolo. Alitweba ukupitila muli Baibolo ifyo afwaya ukuti tulemupepa. Kuti twalanga shani ukuti twalicindika ifyo Lesa atweba ifyaba mu Cebo cakwe? Kuti twacita ifi nga ca kuti tulesangako inshita ya kubelenga ifyaba mu Cebo cakwe no kufyumfwikisha. Tontonkanyeni pali ifi fipusho: ‘Ilyo ndebelenga Baibolo nelyo impapulo ishilanda pali Baibolo, bushe ndakwatako inshita ya kutontonkanya pa fyo ndebelenga? Bushe ndafwailapo ifyebo pa kuti ng’umfwikishe ifyaba mu Baibolo “ifya-afya ukwiluka”? Nelyo bushe mbelenga fye fyebo lubilo lubilo?’ (2 Pet. 3:16) Nga ca kuti tuletontonkanyapo sana pa fyo Yehova aletusambilisha, tukalakonka ifyo aletweba ukucita kabili tukalabombako no mulimo wa kubila imbila nsuma.—1 Tim. 4:15, 16.

Mulecetekela ifyo “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” alemweba ukucita (Moneni paragrafu 16) *

16. Nangu ca kuti tatumfwikishe bwino bwino ifyo batwebele ukucita ku “musha wa cishinka kabili uwashilimuka,” cinshi cikatwafwa ukucita ifyo batweba?

16 Inshila na imbi iyo Yehova atutungulwilamo kubomfya “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka.” (Mat. 24:45) Inshita shimo uyu musha kuti atweba ukucita fimo ifyo tatwingomfwikisha bwino bwino. Ku ca kumwenako, inshita shimo kuti batweba ukucita fimo pa kuti tuicingilile ku busanso ubukalamba ubwingacitika ubo twingamona kwati te kuti bucitike ku ncende twikala. Nelyo kuti twalatontonkanya ukuti ifyo umusha aletweba ukucita pa kuicingilila ku cikuko naficilamo. Finshi mwingacita nga mulemona ukuti ifyo bamwebele ukucita te kuti fibombe? Kuti twatontonkanya pa fisuma ifyacitike ilyo abena Israele baumfwilile ifyo Yoshua na Serubabele babebele ukucita. Kabili kuti twatontonkanya na pa malyashi yambi aya mu Baibolo ayo twabelenga. Inshita shimo abantu ba kwa Lesa balebeba ukucita fimo ifyo twingamona ukuti te kuti fibombe, lelo fyalibapuswishe.—Abapi. 7:7; 8:10.

MULEMONA IFYO SEKARIA AMWENE

17. Bushe icimonwa ico Sekaria amwene umwali ica kutekapo inyali e lyo ne fimuti fibili ifya muolife, cakoseleshe shani abaYuda?

17 Icimonwa icalenga 5 ico Sekaria amwene tacalepele sana lelo calengele abaYuda batwalilila umulimo wabo uwa kukuula no kutendeka ukupepa Yehova. Ilyo balecita ifyo basambilile ku cimonwa Sekaria amwene, balimwene ukuti Yehova e walebatungilila no kubatungulula. Yehova alyafwile abaYuda ukubomfya umupashi wa mushilo, ukutwalilila ukulakuula no kulasekelela na kabili.—Esra 6:16.

18. Bushe icimonwa ico Sekaria amwene kuti camukoselesha shani?

18 Icimonwa ico Sekaria amwene umwali ica kutekapo inyali e lyo ne fimuti fibili ifya muolife kuti camukoselesha na imwe bene. Nga fintu tusambilile, kuti camwafwa ukukananenuka nga balemukaanya, ukulasekelela nga ca kuti ifintu fya-aluka e lyo no kulacetekela ifyo bamweba ukucita nangu ca kuti tamufyumfwikishe. Cinshi mufwile ukucita nga ca kuti muli na mafya? Ica kubalilapo, mulemona ifyo Sekaria amwene e kutila, ifyo Yehova asakamana abantu bakwe. E lyo ica bubili, mulecita ukulingana ne fyo mwamona e kutila, ukucetekela Yehova no kutwalilila ukulamupepa no mutima wenu onse. (Mat. 22:37) Nga mulecita ifi Yehova akalamwafwa ukulasekelela ilyo mulemubombela umuyayaya.—Kol. 1:10, 11.

ULWIMBO 7 Yehova E Maka Yesu

^ para. 5 Yehova alilangile Sekaria ifimonwa ifisuma ifyalekanalekana. Ifimonwa ifyo Sekaria amwene fyalimukoseshe kabili fyalikoseshe na bantu ba kwa Yehova no kubapeela amaka pa kuti bacimfye amafya bakwete ilyo balebwesha ukupepa kwasanguluka nangu ca kuti ukucita ifi takwa-angwike. Ifi fimonwa kuti fyatwafwa ukutwalilila ukubombela Yehova ne cishinka temulandu na mafya. Muli cino cipande twalasambilila amasambililo yacindama ku cimonwa Sekaria amwene umwali inyali e lyo ne fimuti fya miolife.

^ para. 3 Ilyo papitile imyaka iingi, mu nshiku sha Mulashi Nehemia, kwaishileba imfumu imbi Artakishashete uwali ne cikuuku ku baYuda.

^ para. 60 UBULONDOLOSHI BWA CIKOPE: Munyinefwe amona ukuti alingile ukwaluka pantu nakula e lyo alalwalilila.

^ para. 62 UBULONDOLOSHI BWA CIKOPE: Nkashi aletontonkanya pa fyo Yehova atungilila “umusha wa cishinka kabili uwashilimuka” nga filya fine atungilile Yoshua na Serubabele.