Keimon lidoun ariñahani

Keimon lidoun tila

ATURIAHANI 12

Ariha humuti san le larihibei Sakaríasi?

Ariha humuti san le larihibei Sakaríasi?

“Lauba nani sífiri, liña lariñagun Bungiu Suntigabafu” (SAK. 4:6).

UREMU 73 Ruba erei luma ganigi woun

LE LUNBEI WATURIAHANI *

1. Ka meha katei anügübei ugundani houn huríu ha áfuridubaña lídangiñe adaürǘni Babilónia?

 WÉIRITI meha ugundani le hasandirubei huríu. Sun liña meha “ládahani Bungiu Siru” lun lígiragüdüniña ísüraelina, ha meha barühañabaña saragu irumu adaürǘwa Babilónia. Aba líchugun urúei aban gumadi houn huríu lun hagiribudun hageiroun lun hábunagunuya “litenpulun Aburemei, le Lubungiute Ísüraeli” (Ésüd. 1:1, 3). Ma lubuidun uganu! Chülüdüga buga dan lun láhudurawagun lun Bungiu inarüniti lidan fulasu le líchugubei houn lumutuniña.

2. Ka hadügübei huríu ha ígirawagüdǘnwabaña dan le hachülürünbei Herusaléun?

2 Lidan irumu 537 lubaragiñe lidaani Kristu aba hachülürün furumiñetiña hádangiñe adaürǘtiña ha ígirawagüdüwabaña Herusaléun uburugu meha le ichügüdinaübei lun ageiraü Hudá, le lani arúeihani le surubei. Kei hachülürün aba hagumeserun nadagimein, lúmounbei irumu 536 lb.l.K. fidí hamaali meha tugudina ténpulu.

3. Ka turobuli úmabei hagagibudagua huríu?

3 Murusun dan lúmagiñe hagumeserun nadagimein tuagu ténpulu, aba ñein lan aban lanarime turobuli. Aba hagumeserun lílana fulasu le geyegubei hau huríu adüga lun lábürühan harüna huríu luma lun maguraasun hamá “lun lerederagun hábunagun” (Ésüd. 4:4). Wuribati meha le gádanbaliña ani laganwounduba meha. Lidan meha irumu 522 lb.l.K. aba lagumeserun aban iseri urúei arúeiha Pérüsia, Árütaherühesi líribei. * Ariha hamuti áganiñu katei le kei aban chansi lun hararamagüdüni wadagimanu sunsuinagubei, aba hariñagun: “Siñati gamada hamanibu [...] ha múaragunbei haguseragüdün luma lúrudu” (Sal. 94:20). Aba híchugun hadurun huríu lau hariñagun busén hamá huríu hagarabaagun luagu urúei (Ésüd. 4:11-16). Afiñeti Árütaherühesi lun hayeeni ábati lamahadun lunya tábunawagun ténpulu (Ésüd. 4:17-23). Ligíati, wadagimanu le buga anügübei saragu ugundani houn huríu ha agiribudubaña aba ladüraagun (Ésüd. 4:24).

4. Ka ladügübei Heowá dan le lararamagun tábunawagun ténpulu? (Isaíasi 55:11).

4 Aranseñu haña meha lílana fulasu ha máhuduragunbaña lun Heowá ha geyegubaña hau huríu hama fiu gumadimatiña ha lílana arúeihani pérüsiana lun hararamuni tábunawagunya ténpulu. Aranseñu liña meha Heowá lun hasigirun lumutuniña habaruaguóun, ani súnwandan libihini le labusenrunbei ladügün (aliiha huméi Isaíasi 55:11). Kati ladügübei? Aba líriduni Heowá Sakaríasi profetame ábati larufudun widü arufudúni lun. Mosu meha labahüdahani profeta ganigiti le, katei le houn huríu lun líchugun gurasu houn. Seremei arufudúni le, aba gunfuranda hamani huríu moun lumuti lan hanufudedun hawéi háganiñu luma lun hasigirun habaruaguóun lau dasi le lamuriahabei Heowá hámagiñe lun hadügün. Lidan liseingün arufudúni arihati Sakaríasi aban lebu sanudelu luma bián lídibu oliwu.

5. Kaba wariha lidan aturiahani le?

5 Lidan liseingün arufudúni le larihibei Sakaríasi ruti gurasu houn ísüraelina ha lídanbaña lidaani. Uguñe weyu, sun wagía anihein burí dan ábürühati warüna. Ligíati lau wakutihani arufudúni le gayaraati líderaguniwa lun weseriwidun lun Heowá lau úaraguni dan le ladügüdarún wawagu, dan le wagagibudagun luma asansiruni o dan le weresibirun somu adundehani le úati gunfuranda wamani.

DAN LE LADÜGÜDARÚN WAWAGU

Arihati Sakaríasi lidan aban arufudúni aban lebu sanudelu lau sedü lanpu le eresibirubei agülei lídangiñe bián lídibu oliwu (ariha huméi párafu 6).

6. Ida liña líchugun arufudúni le lídanbei Sakaríasi 4:1-3, ganigi houn huríu? (Ariha huméi dibuhu le luágubei tidáü garüdia).

6 (Aliiha huméi Sakaríasi 4:1-3). Adügati arufudúni le ñein lubéi larihíwa lebu sanudelu luma bián lídibu oliwu lun ganigi hamá huríu lun hagagibudagun luma ladügüdarún hawagu. Ka uagu? Arihúati lidan arufudúni agülei lan le líchugubei bián lídibu oliwu, lidoun aban ágeidinaü láwiyura ani seriwiti lun ladunrangun sedü lanpu le luágubei lebu sanudelu. Seremei agülei le, méñeguchadi lubéi lanpu le luágubei lebu sanudelu. Aba lálügüdüni Sakaríasi ánheli: “Nabureme ka san mini lubéi le?”. Aba lóunabuni ánheli lau aban uganu lúmagiñeti Heowá: “Mama hau súdaragu, ni lau erei, lauba nani sífiri, liña lariñagun Bungiu Suntigabafu” (Sak. 4:4, 6). Agülei le líchugubei lídibu oliwu mini lan lubafu lani Heowá sífiri sandu le magumuchadibei. Ni kata meha here lisudaranigu Pérüsia lumoun lubafu lani Bungiu sífiri. Lau Heowá luéigiñe hóubadina ha araramagüdübarun ténpulu, gayaraabei hawandun ladügüdarún hawagu luma lun hagumuchuni dasi? Ma lubuidun uganu! Le lunbei meha hadügüni hafiñerun luagu Heowá luma lunya hawadigimaridun. Ligía meha hadügübei íbini máhawa lan lun ladügǘn wadagimanu le.

7. Ka katei sódiniti asuseredubei houn huríu, ani ka buiti lanügübei houn?

7 Sódini aba lasansiragun katei ani barüti buiti houn huríu. Lidan irumu 520 lb.l.K. larúeihaña meha aban iseri urúei Pérüsia, gíriti Daríu I. Lidan libiaman irumu lau arúeiha aba líchugun fe mama lan lúmagiñeti urúei lamahadun lun taransehóun ténpulu, ábati líchugun üma lun lagumuchún wadagimanu (Ésüd. 6:1-3). Wéirigüda lumutu meha hanigi huríu lubuidun uganu. Gama lumoun, anihagua ámuya katei lun meha lasuseredun. Aba líchugun urúei gumadi lun meberesehan hamani ni aban hawadigimari huríu. Ariñagati giñe lun lichugún seinsu luma umegeguni le hemegeirubei (Ésüd. 6:7-12). Kei le aubei warihei gumú hamutu huríu ténpulu lóugiñeraü gádürü irumu, lidan irumu 515 lb.l.K. (Ésüd. 6:15).

Afiñe wamá luagu lubafu Heowá dan le wagagibudagun luma ladügüdarún wawagu. (Ariha huméi párafu 8).

8. Ka uagu lunti lubéi ganigi humá dan le hóuchawaguniwa?

8 Uguñe weyu adügǘwati giñe erei hawagu saragu lubúeingu Heowá. Añahein hádangiñe hawinwanduña lidan fulasu le ñein lubéi máhawa lan lun hapurichihan. Lidan burí fulasu ligía gayaraati hanügǘniwa hagibugiñoun “gumadimatiña luma hagibugiñoun urúeigu”, ani lahuuduba katei le lun hadimurehan luagu Bungiu (Mat. 10:17, 18). Anihein dan, aba burí labuidurun gádantiña íbirigu dan le hasansirún urúeigu. Gayaraati giñe lasuseredun aban katei libe le dan le lanúadirun aban aguseragüdüti aban lúrudu le barüti buiti woun. Añahein Gefentiña ha agagibudagubaña luma amu luwuyeri óuchawaguni. Hawinwanduña lidan aban ageiraü le ñein lubéi gayara lan háhuduragun lun Bungiu maturobulinga hama urúeigu, lau sun lira, gaduheñutiña ha adügübalin sun hayaraati lun houchun hadügüdarun hawagu lun meseriwidun hamá lun Heowá (Mat. 10:32-36). Liibe-agei dan, dan le híchugun iduheñu ha fe meseriwín lan sun áfaaguni le hadügübei lun hararamuniña lun meseriwidun hamá íbirigu lun Heowá aba hígiruniña houngua. Ha meha adügüdarubaña burí hawagu, lau lásügürün dan aba giñe ábanhaña lan Gefentiña. Ligíati, mábürühan lan harüna dan le hagagibudagun luma óuchawaguni. Ganigi humá! Anihein Heowá luéigiñe hóubadina luma lani sífiri sandu le gabafubei. Ligíati, manufudeda humá!

DAN LE WAGAGIBUDAGUN LUMA SOMU ASANSIRUNI

9. Ka san uéigiñe hirudunbei fiu hádangiñe huríu dan le labunúnbei tugudina iseri ténpulu?

9 Dan le labunawagúnbei tugudina iseri ténpulu, añahein hádangiñe huríu aba burí hayahun (Ésüd. 3:12). Kei le ariha habaroun óunwenbu ténpulu to lábunaguboun Salomón, aba lebelurun aban lanarime íruni houn ladüga harihin ni kata tan ani mítaran tan iseri ténpulu to ábunawaguboun tumoun to meha lábunaguboun Salomón (Ahe. 2:2, 3). Ida luba meha líderaguniña arufudúni le larihibei Sakaríasi lunya hagundaarun?

10. Ida liña líderaguniña huríu dimurei le lariñagubei aban ánheli lidan Sakaríasi 4:8-10 lunya hagundaarun?

10 (Aliiha huméi Sakaríasi 4:8-10). Ka labusenrunbei ánheli lariñagun dan le lariñagubei habuinchuba lan huríu lau ugundani ani harihubei lan balu le lánina bunaguaü lúhaburugun gumadimati huríu Sorobaweli? Balu ligía aban tulu le lánina bunaguaü le ahuudunbei lun surú lan bunaguaü. Ligíati, lachoururagüdüñein meha ánheli houn lumutuniña Bungiu, íbini ni kata lan harihinu fiu gürigia iseri ténpulu, lagumuchuba meha tábunawagun ani tagunfuliruba lan lau le labusenrunbei Heowá. Anhein gunda lubéi Heowá tau iseri ténpulu, ka san uagu magundaarunbaña lubéi hádangiñe huríu tau? Le meha súdinibei lun Bungiu lun láhudurawagun lun tidan iseri ténpulu kei le aubei labusenra. Ligíati, ánhaña etenira lun háhuduragun lun Bungiu kei le aubei labusenra lagundaaruba hau ani ábame giñe hagundaarun.

Ariha waméi asansiruni lau aban lubuidun igaburi. (Ariha huméi párafu 11 luma 12). *

11. Ka asansiruni hénrengubei houn fiu hádangiñe lubúeingu Bungiu?

11 Hénrenguti houn saragu hánharun lun asansiruni. Añahein barühaña saragu dan lidan eseriwiduni espechaliti lidan dan dayarüti ani resibihaña amu burí dasi. Añahein amu ladüga harumudiri ígira hamaali dasi le hínsiñebei houn saragu. Ruti íruni lasuseredun aban katei ítarati. Másiñati ua lan gunfuranda wamani furumiñe ka lan uéigiñe lanuadirúa ítaga katei ani magundantiwa giñe lau. Másiñati áluga wamá luagu ligaburi meha ladügǘn katei. Gayaraati giñe lábürühan warüna ladüga wasaminarun meseriwinhadiwa lan lun Heowá saragu (Ari. 24:10). Ariha waméi ida luba lan líderaguniwa arufudúni le larihinbei Sakaríasi lun wasigirun íchigei le buídutimabei wámagiñe lun Heowá.

12. Ida liña líderaguniwa arufudúni le larihibei Sakaríasi lun mábürühan lan warüna?

12 Aban katei le lunbei líderaguniwa lun wagagibudagun luma asansiruni buidu, warihini katei kei larihini Heowá. Ladügüña katei wéinamuti uguñe weyu, ani anihein giñe aban lubuidun chansi wamá lun wídeha luma (1 Ko. 3:9). Gayaraati lasansirun wadasin, gama lumoun masansirunti ínsiñeni le lasandirubei Heowá wawagu. Ligíati anhein nidiheri hubéi luagu asansiruni le tadügübei lóundarun Heowá, meredera humá asaminara ka lan uagu ladügǘwa asansiruni ligía. Lubaragiñe herederun asaminara “ka lan uagu buídutima lubéi sun dan le sügühalibei”, amuriaha humá luma Bungiu lun líderagunün arihei le buídubei luagu iseri asansiruni (Apur. 7:10). Masaminara humá luagu le siñá hubéi adüga, samina humá luagu le gayara hubéi adüga. Arufudati arufudúni le larihibei Sakaríasi súdini lan gagaburi wamá aban igaburi buiti lun gayara lan gunda wamá luma lun úaragua wamá íbini lasansirun gádantiwa.

DAN LE HÉNRENGU LAN WOUN WASIGIRUNI ADUNDEHANI

13. Ka uagu hasaminara huríu wuriba lan le anuadirúbei lunya tábunawagun ténpulu?

13 Íbini meha mánhanwagili lan lun tábunawagun ténpulu, wügüriña ha meha arihibaña hau lumutuniña Bungiu kei burí —Hosué fádiri le íñutimabei luma gumadimati Sorobaweli— ábaya hagumeserun awadigimarida “lidan tábunawagunya litenpulun Bungiu” (Ésüd. 5:1, 2). Másiñati samina hamá hádangiñe huríu wuriba lan le anuadirúbei, lugundun siñá lan laramudúniwa wadagimanu ani hadügübei lan áganiñu sun hayaraati lun hararamuni wadagimanu. Bián wügüriña ha arihibaña luagu wadagimanu Hosué luma Sorobaweli mégeitiña meha hasubudiruni anihein lan Heowá hama. Ru lumuti meha Heowá le hemegeirubei houn. Ariha waméi ida liña lan.

14. Ka lachoururagüdübei dimurei le adarirúbei lidan Sakaríasi 4:12, 14 lun Hosué fádiri le íñutimabei luma lun gumadimati Sorobaweli?

14 (Aliiha huméi Sakaríasi 4:12, 14). Lidan fánreinti lani arufudúni le, aba lariñagun lani Bungiu ánheli lun profeta le mini lubéi bián lídibu oliwu, mini lan “bián gürigia ha anuadirúbaña”: Hosué luma Sorobaweli. Ariñawagúati heseriwiduña lan bián wügüriña ha lun Wabureme Heowá, “lidan sun ubóu”. Arufudati meha lubuidun chansi le habihibei wügüriña ha afiñe lan Heowá hawagu. Ligía gayara lubéi hafiñerun ha híbiri huríu saragu luagu layusuruñanu lan Heowá wügüriña ha lun ladundehaniña lumutuniña.

15. Ida liña warufuduni inebe lan adundehani le líchugubei Heowá woun tidan Lererun?

15 Uguñe weyu adundeha lumutiña Heowá lumutuniña lidan sun ubóu tau Lererun. Ariñagati tidan ida liña lan labusenrun lun wáhuduragun lun. Ida liña warufuduni inebe lan adundehani le líchugubei woun le tídanbei Lererun? Lau wadireirun dan lun waliihanu buidu luma lun gunfuranda wamanu. Álügüdagua humá hungua: “Dan le naliihanu Bíbülia tuma wani agumeiraguagüdüni, ráramaguatina san lun nasaminarun luagu le naliihabei? Áluahatina san lanwoun ariñahani lun gunfuranda nani inarüni le tídanbei Bíbülia ‘le hénrengubei lun gunfurandawa lan’? O aliiharügü numuti ariñahani ítaraguarügü?” (2 Fe. 3:16). Ánhawa araramagua asaminara luagu le larufudahabei Heowá woun gayaraabei wasigiruni ladundehan luma lun wagunfulirun lau wani ministeriu (1 Tim. 4:15, 16).

Afiñe humá luagu adundehani le heresibirubei lúmagiñe “musu úaraguati ani gunfuranda ligía”. (Ariha huméi párafu 16). *

16. Kaba íderaguawa lun wafalaruni adundehani le líchugubei “musu úaraguati” woun anhein ua lubéi gunfuranda wamani buidu buidu?

16 Adundeha lumutiña giñe Heowá lumutuniña lau layusuruni “musu úaraguati” (Mat. 24:45). Anihein burí dan líchugun musu úaraguati adundehani woun le lóuguati gunfuranda wamani sunsuinagubei. Kei hénpulu, másiñati weresibirun adundehani le luáguti wesefuruni wabagari dan le liabin somu liñawan dan le uágubei wasaminara machülübei lan lidan fulasu le ñein lubéi wawinwanda. O másiña lan wasaminarun hanarime lan duari lan musu úaraguati lidan lidaani aban sandi le galugurahati. Ligíati, ka gayaraabei wadügüni dan le weresibirun aban adundehani le genegebei woun meseriwínbei lan? Buídubei hamuga lun waritaguni ida liña lan lahuudun houn huríu hafalaruni adundehani le heresibirubei lúmagiñe Hosué luma lúmagiñe Sorobaweli. Gayaraabei giñe wasaminarun luagu ariñahani tídangiñeti Bíbülia le aliiha wamaalibei. Anihein dan heresibirun lubúeingu Bungiu adundehani le genegebei meseriwínbei lan gama lumoun, sefu lumuti habagari! (Ali. 7:7; 8:10).

ARIHA HUMÉI LE LARIHINBEI SAKARÍASI

17. Ka lánibei hawagu huríu arufudúni le lani lebu sanudelu luma bián lídibu oliwu?

17 Másiñati chati lan liseingün arufudúni le larihibei Sakaríasi, lau sun lira adügati lun harihini huríu wadagimanu luma háhuduragun lidan aban lubuidun igaburi. Dan le hadügüni le hafurendeirubei lídangiñe arufudúni le larihibei Sakaríasi aba hasandiruni líderaguñanu lan Heowá ani ladundehañanu lan lau ínsiñeni. Íderagua lumutiña Heowá lun hasigiruni wadagimanu luma lun gúndaaya hamá (Ésüd. 6:16).

18. Ka lánibei huagu arufudúni le larihibei Sakaríasi?

18 Gayaraati gani lan saragu lidan hibagari arufudúni le lani lebu sanudelu luma bián lídibu oliwu. Kei le aubei harihei, líchuguba erei hun danme le hagagibudagun luma ladügüdarún huagu, líchuguba giñe ugundani danme le hagagibudagun luma lasansirun gádantün luma afiñeni lun gaganbadi humá lun burí adundehani le másiñati ua lan gunfuranda humani. Ligíati, ka lunbei hadügüni danme le hagagibudagun luma turobuli lidan hibagari? Furumiñe ariha huméi le larihinbei Sakaríasi le achoururagüdübalin lóunigiruñanu lan Heowá lumutuniña. Lárigiñe, adüga huméi le ariha humaalibei: afiñe humá luagu Heowá ani sigí humá áhuduragua lun tau sun hanigi (Mat. 22:37). Ligíati, líderagubadün Heowá lun heseriwidun lun lau ugundani lun súnwandan (Kol. 1:10, 11).

UREMU 7 Heowá nérebei

^ par. 5 Arufudati Heowá fiu arufudúni gabügürüguati lun profeta Sakaríasi. Ruti arufudúni le erei houn lumutuniña Heowá lun gayara lan hagagibudagun luma lénrengunga le lunbei meha hásügürüni sunme añahán lan áluga lunya háhuduragun lun. Gayaraati giñe líderaguniwa lun weseriwidun lun Heowá lau úaraguni íbini laganagua turobuli. Lidan aturiahani le warihiba fiu arufudahani le súdiniti le gayaraabei wafurendeiruni lídangiñe arufudúni luáguti lebu sanudelu luma lídibu oliwu.

^ par. 3 Mama ligiaméme urúei Árütaherühesi le iridúbei ya lumoun Árütaherühesi le óuserubaliña huríu buidu lidan lidaani gumadimati Neemíasi.

^ par. 60 LE ARIÑAWAGÚBEI TUAGU IYAWAÜ: Aban íbiri derebuguhali lau luriban átuadi aba líchugun fe mosu lan lánharun lun iseri gádanti.

^ par. 62 LE ARIÑAWAGÚBEI TUAGU IYAWAÜ: Aban íbiri subudi tumuti líderaguñein lan Heowá “musu úaraguati” ítara kei líderaguniña Hosué luma Sorobaweli.