Za aha birimu

Za ahari Ebirimu

EKICWEKA C’OKWEGA 12

Mbehi noreba ebi Zekariya yabwine?

Mbehi noreba ebi Zekariya yabwine?

“Ni ahabw’omwika gwange; ni ko Yehova Owamahe ari kugira.”—ZEK 4:6.

ECESHONGORO CA 73 Otuhe Obumanzi

EMPINYE *

1. Ni kiha kintu eki Abayudaya ababire bari omu bukwatwa babire bategerize bine amasiko?

 ABANTU bona bakaba bashemerirwe. Yehova akaba ‘yakozire aha mutima gwa Kuro w’Obuperesi’ yatuma yayendera kimwe kurekura Abisirayeli ababire bamazire emyaka myingi omu bukwatwa bwa Babuloni. Ogo mugabe akataho ekiragiro ekiri kugira ngu: “Abayudaya bona bagaruke omu ihanga ryabo, bashube ‘bombeke enju ya Yehova Ruhanga wa Isirayeli.’” (Ezr 1:1, 3) Mazima eco kikaba kiri ekiragiro ekiri kushemeza! Eco kikaba kiri kumanyisa ku okuramya okw’amazima kwabire kwaza kugarurwaho omu ihanga eri Ruhanga yahire abahereza beye.

2. Ni biha bintu birungi ebi Abayudaya abarugire omu bukwatwa bahikireho?

2 Omu mwaka gwa 537 M.Y. ni bwo Abayudaya b’okubanza bahikire omuri Yerusalemu etawuni nkuru y’obugabe bw’amashuma bwa Yuda. Bakaba betegwire kushuba kombeka hekalu, kandi omu mwaka gwa 536 M.Y., bakaba bamazire kutaho omusingi!

3. Ni kuha kurwanisibwa oku Abayudaya babugine?

3 Konka abo Bayudaya ku batandikire kombeka hakalu, bakatandika kurwanisibwa. Abantu ababire babehinguririze “bakagumizamu kubacwa entege kugira ngu batagumizamu kombeka.” (Ezr 4:4) Kandi hariho n’ekindi ecatumire ebintu byashamba. Omu mwaka gwa 522 M.Y., omugabe musya w’Obuperesi, ori kwetwa Aritazerusi, akashitama aha kitebe. * Ababire bari kurwanisa Abayudaya bakareba ku batunga oburyo bw’okubazibira kombeka bari kutaho ebiragiro ebiri kubazibira. (Zab 94:20) Bakahandikira Omugabe Aritazerusi bamugambira ku Abayudaya batandikire kwegomeka. (Ezr 4:11-16) Omugabe akikiriza ebishuba byabo kandi yayemereza omurimo g’okombeka hekalu. (Ezr 4:17-23) Eco kikatuma abo Bayudaya ababire batandikire kombeka hekalu bashemerirwe, bayemerera.—Ezr 4:24.

4. Ni enki eki Yehova yakozire obu abantu batandikire kwemereza omurimo g’okombeka hekalu? (Isaya 55:11)

4 Abaturage ababire batari kuramya Ruhanga hamwe n’abategeki b’Obuperesi, bakamaririra kwemereza ogo murimo g’okushuba kombeka hekalu. Konka Yehova akaba yagambire ku hekalu yabire eshemerire kombekwa kandi burijo nahikiriza ekigendererwa ceye. (Shoma omuri Isaya 55:11.) Akimusya omuhanuzi otari kutina ori kwetwa Zekariya kandi yamwereka ebintu munana ebi yabire ashemerire kugambira Abayudaya akabagaruramu amani. Oko korekwa kukabakwasa kumanya ku batashemerire kutina ababire bari kubarwanisa kandi kwabahiga kugumizamu kukorera Yehova. Omu korekwa kwa katano, Zekariya akabona etabaza n’ebiti bibiri by’emizituni.

5. Ni biha bintu ebiri kutugaruramu amani ebi twaza kushwijuma omuri eki kicweka?

5 Twena hine obu turi kuhurira tuhwiremu amani. Obwe rero, nitubasa kugasirwa twashwijuma oku Yehova yagarwiremu amani Abisirayeli birabire aha korekwa kwa katano kwa Zekariya. Okushoborocerwa oko korekwa nikubasa kutukwasa kugumizamu kuhereza Yehova turi abesigwa twaba turi kuhiganisibwa, embera zitu zahinduka, ninga shi twahebwa obuhabuzi obu tutashoborokirwe ge.

TWABA TURI KUHIGANISIBWA

Zekariya akabona ebiti bibiri by’emizituni ebiri kurugamu amajuta agari kukoresibwa omu tabaza eyine amatara mushanju (Reba paragurafu 6)

6. Ni bata oku okorekwa kw’etabaza n’ebiti bibiri by’emizituni okuri omuri Zekariya 4:1-3 kwagarwiremu amani Abayudaya? (Reba ekishushani c’aha kishembeso.)

6 Shoma omuri Zekariya 4:1-3. Okorekwa kw’etabaza n’ebiti bibiri by’emizituni, kukagaruramu amani Abayudaya babasa kusingura ababire bari kubarwanisa. Bata shi? Mbehi wareba ku eyo tabaza yabire eri kwaka amajuta gatari kuhwamu? Ebyo biti bibiri by’emizituni bikaba nibyohereza amajuta omu bakuri, rero ebakuri na yo egohereza omu itabaza eyine amatara mushanju. Ago majuta gakaba nigatuma ago matara mushanju gagumizamu kwaka. Zekariya akabuza ngu: “Ebyo nibimanyisa ki?” Marayika akamugarukamu ari kumugambira obutumwa obwaruga ahari Yehova oburi kugira ngu: “Ti habw’amani, kandi ti habw’obushoborozi, kureka ni ahabw’omwika gwange; ni ko Yehova Owamahe ari kugira.” (Zek 4:4, 6) Ago majuta agabire nigaruga omu biti gakaba nigageranisa amani g’omwika gwa Yehova oguri kwera, ogutari kubasa kuhwa. Amahe gona g’omu Bugabe bwa Buperesi gakaba gari busha ogageranisize n’omwika gwa Ruhanga. Ahabw’okuba Yehova yabire ari kushagika ababire bari kombeka hekalu, bakaba barije kusingura ababire bari kubarwanisa kandi bakahendera omurimo gwabo. Obwo ku bwabire buri obutumwa oburi kuhumuriza! Eki Abayudaya babire bashemerire kukora conka, ni okwesiga Yehova obundi bakagaruka aha murimo. Eco ni co eki bakozire n’obu ababire bari kubarwanisa babire bacariho.

7. Ni eha mpinduka eyabireho ekatuma ababire bari kombeka hekalu bahurira bahumurizibwa?

7 Hariho empinduka ezabireho rero zatuma ababire bari kombeka hekalu bahumurizibwa. Ezo mpinduka ni ziha? Obutegeki bwa Buperesi bukatunga ondijo mugabe musya ori kwetwa Darius I. Bwanyima y’emyaka ibiri ari aha butegeki, ni okugamba omu mwaka gwa 520 M.Y. akashwijuma yashanga ekiragiro c’okuzibira Abayudaya kombeka hekalu cabire kitari ec’amazima. Darius akahika ari kutaho ekiragiro c’okombeka hekalu bakagihendera. (Ezr 6:1-3) Eco conka kikatangaza buri omwe, konka hariho n’ekindi. Ogo mugabe akashaba ababire babehinguririze kureka kubatinisa, ahobwe bakabaha esente n’ebindi bikoreso by’okubashagika omu kombeka! (Ezr 6:7-12) Eco kikatuma Abayudaya bahendera kombeka hekalu omu myaka ina yonka, ni okugamba omu mwaka gwa 515 M.Y.—Ezr 6:15.

Yesige amani ga Yehova waba ori kuhiganisibwa (Reba paragurafu ya 8)

8. Ahabw’enki ori kubasa kugira obumanzi waba ori kuhiganisibwa?

8 Omuri obu bwire na bwo Abahereza ba Yehova nibahiganisibwa. Ecokureberaho: Abamwe batwire ahu omurimo gwitu gwayemerezibwe. Benetata b’omuri ago mahanga obumwe nibakwatwa baterwa omu bihome, bwanyima ‘babatwara omu misho g’abategeki n’abagabe,’ konka eco nikihimbisisa izina rya Yehova. (Mat 10:17, 18) Hine obu omutegeki ari kuhinduka kitume twaruhuka. Ninga shi hine obu omucwamanja ari kukora ensharamu eri kushagika omurimo gwitu. Abandi Bahamya bo nibahiganisibwa omu bundi buryo. Noshanga batwire omu mahanga agatari kubazibira kuramya Yehova, konka na bwo oshanga abanyabuzare babo bari kubahiganisa bari kwenda ngu bemereze kukorera Ruhanga. (Mat 10:32-36) Akingi, ku bari kureba ngu tibari kubasa kuremesa Abahamya kuramya Yehova n’obu bakukora ki, nibarecera aho kubahiganisa. Bingi omu babire bari kuturwanisa bakahinduka baba Abahamya ba Yehova abari kuburira n’amani. Obwe rero, waba ori kuhiganisibwa, otacweka entege! Ba emanzi. Yehova nakushagika akoresize amani g’omwika gweye oguri kwera, obwe rero, tihine eki oshemerire kutina!

WAHIKWAHO N’EMPINDUKA

9. Ahabw’enki Abayudaya bamwe bashobirwe ku barebire omusinge gwa hekalu nsya gwatebwaho?

9 Omusinge gwa hekalu ensya ku gwatibweho, hine Abayudaya abakuzire abarizire. (Ezr 3:12) Bakaba babwine hekalu mpango eyayombekirwe na Solomoni, catuma batekateka ku ensya eyi babire baza kombeka yabire eri “busha” oyigeranisize n’ey’okubanza. (Hag 2:2, 3) Konka hakaba hatariho entanisa mpango ahagati y’ezo hekalu zombi. Okorekwa kwa Zekariya kukaba kuratume batatina. Bata shi?

10. Ni bata oku ebigambo bya marayika ebiri omuri Zekariya 4:8-10 byakwasize Abayudaya kuhwa obwoba?

10 Shoma omuri Zekariya 4:8-10. Ni enki eki marayika yabire ari kumanyisa ku yagambire ngu Abayudaya bakaba nibija “kushemererwa bareba karisho omu ngaro [z’omutegeki w’Abayudaya] Zerubabeli”? Karisho ninga etimasi ni ecoma ekiri kupima yaba enju eyemerire ge kandi etahengami. Marayika akaba nayenda kuhamiza abahereza ba Ruhanga ku n’obu hekalu yabire eri kurebeka nk’eyorobize yabire ehikire kandi eri nk’oku Yehova yabire ari kwenda. Yehova we akagisima; mbwenu shi abantu bo bakaba nibaremesibwa ki? Eki Yehova yabire ari kureba nk’ec’omugasho ni okumuramiza omuri eyo hekalu nsya kandi bakuratize ebiragiro byeye. Kuri Abayudaya batire omutima aha kuramya Yehova omu buryo obu ari kwenda n’okukora ebi ari kwenda bakaba barashube kushemererwa.

Gira emitekatecere mirungi aha mpinduka nsya (Reba paragurafu ya 11-12) *

11. Ni biha bizibu ebi bamwe omu bahereza ba Yehova bari kubugana omuri obu bwire?

11 Abingi omuri itwe nikibagumira embera ku ziri kuhinduka. Abamwe abari kuhereza nk’abamishonari, omu bwombeki, n’ahari Beteli bakahindurirwa emirimo. Abandi bakahindurirwa emirimo ahabw’emyaka ya za bukuru. Kuhurira twashasha ahabw’empinduka, ni eca burijo. Omu kubanza, nikibasa kutugumira kubicenga ge ninga shi kubyikiriza. Nitubasa kusisira oku twabire nitukora emirimo yitu. Kandi nitubasa kucweka entege turi kutekateka ngu titucari ab’omugasho ahari Yehova. (Emi 24:10) Ni bata oku okorekwa kwa Zekariya kuri kubasa kutukwasa kuha Ruhanga ebi turi kubasa?

12. Ni bata oku okorekwa kwa Zekariya kuri kutukwasa embera zitu zahinduka?

12 Nitubasa kwehanganira empinduka twareba ebintu nk’oku Yehova ari kubireba. Arimu kuhikiriza ebintu byingi by’amani kandi twine omugisha g’okuba abakozi abari kukora na we. (1 Kor 3:9) Obujunanizibwa bwitu nibubasa kuhinduka, konka rukundo eyi Yehova ari kutukunda teri kubasa kuhinduka. Obwe rero, omu kitongore ca Yehova habamu empinduka zikakugiraho engaruka, ogume oyerinde kugumizamu kwebuza enshonga ahabw’enki zibireho. Omu mwanya g’okuguma kutekateka aha “biro bya kare,” guma oshabe kandi oronde ebirungi ebiri omuri ezo mpinduka. (Mub 7:10) Omu mwanya g’okutekateka aha bintu ebi otari kubasa kukora, ogume otekateke aha bi ori kubasa kukora hati. Okorekwa kwa Zekariya nikutwegesa omugasho g’okuguma twine emitekatecere mirungi. Nikituma twaguma twine okushemererwa kandi turi abesigwa n’obu embera zitu zakuhinduka.

CABA KIRI TUGUMIRA KOROBERA OBUHABUZI

13. Ahabw’enki bamwe omu Bisirayeli barebire ensharamu y’okugaruka kombeka hekalu nk’etari kukora?

13 Omurimo g’okugaruka kombeka hekalu gukemerezibwa. Konka nabwe, abashija ababire batorinwe ngu bebembere, ni okugamba Omutambi Mukuru Yeshuwa (Yoshuwa) n’omutegeki Zerubabeli ‘bakatandika kugaruka kombeka enju ya Ruhanga.’ (Ezr 5:1, 2) Abayudaya abamwe nibabasa kuba barebire eyo nsharamu nk’etari kukora. Bakaba batarije kushereka ogo murimo g’okombeka hekalu abangi babo ababire bari kukora cona eki bari kubasa ngu bagwemereze. Obwe rero, Yoshuwa na Zerubabeli bakaba nibetenga ec’okubahamiza ku Yehova yabire ari na bo. Kandi bakakitunga. Bakakitunga bata?

14. Tukuratize ebiri omuri Zekariya 4:12, 14, ni kuha kuhamizibwa oku Omutambi mukuru Yoshuwa n’omutegeki Zerubabeli batungire?

14 Shoma omuri Zekariya 4:12, 14. Omuri oko korekwa kwa Zekariya, marayika akoreka omuhanuzi wa Ruhanga ku ebiti bibiri by’emizituni biri kugeranisa “abashukirweho omwika babiri” ari bo Yoshuwa na Zerubabeli. Omu buryo bw’akamanyiso, abo bashija bakaba “bemerire aha rubaju rw’Omugabe w’ensi yona,” ari we Yehova. Mazima bakaba bine obujunanizibwa bw’omuhendo! Yehova akaba nabesiga. Obwe rero, Abisirayeli bagenzi babo bakaba bine enshonga z’okwesiga ensharamu zabo n’okwesiga obuhabuzi bwa Ruhanga oku bwakuba buri kona.

15. Ni bata oku turi kubasa kwereka ku nitworobera obuhabuzi bwa Yehova oburi omu Kigambo ceye?

15 Yehova naha abahereza beye obuhabuzi omuri obu bwire akoresize Ekigambo ceye Bibuli. Omuri eco kitabo ekiri kwera, natugambira oku turi kubasa kumuramya omu buryo obu ari kwikiriza. Ni bata oku turi kubasa kwereka ku nitworobera obuhabuzi obu turi kutunga omu Kigambo ca Ruhanga? Nitukikora turi kubutaho omutima kandi tukataho obwire bw’okubushoborocerwa. Yebuze ngu: ‘Mbehi naba ndi kushoma Bibuli ninga shi kimwe omu bitabo byitu ninyemereramu, ntekateka? Mbehi nincondoza amazima g’omuri Bibuli agari ‘kungumira kushoborocerwa’? (2 Pet 3:16) Ninga nindaba omu bi ndi kushoma kusha?’ (2 Pet 3:16) Twakwata obwire tukatekateka aha bi Yehova ari kutwegesa, nitwija korobera obuhabuzi bweye kandi tuhikirize omurimo gwitu g’okuburira.—1 Tim 4:15, 16.

Yesige obuhabuzi obu ‘omwambari ow’omwesigwa kandi w’omunyabwenge’ ari kukuha (Reba paragurafu ya 16) *

16. Ni enki ekirije kutukwasa korobera obuhabuzi bw’“omwambari ow’omwesigwa kandi ow’omunyabwenge” twaba tutari kubucenga omu bwijwire?

16 Nambwenu Yehova natuha obuhabuzi akoresize omwambari “ow’omwesigwa kandi w’omunyabwenge.” (Mat 24:45) Hine obu ogo mwambari ari kutuha obuhabuzi obu tutari kucenga omu bwijwire. Ecokureberaho: Nabasa kutuha obuhabuzi bw’okututegurira ebihikirizi ebi turi kutekateka ngu tibirije kuba omu kacweka kitu. Ninga shi nitubasa kuhurira omwambari ari kurengesereza omu by’okwerinda ekihikirizi c’endwara. Ni enki eki turi kubasa kukora twahurira obwo buhabuzi butari kukora? Nitubasa kutekateka aha ku Abisirayeli bagasirwe ahabw’okorobera obuhabuzi obu Yoshuwa na Zerubabeli babahire. Nambwenu nitubasa kutekateka aha zindi nkuru z’omuri Bibuli ezi twashomire. Hine obu abahereza ba Ruhanga batungire obuhabuzi oburi kurebeka nk’obutari kukora, konka bwanyima bukacungura amagara g’abantu.—Bar 7:7; 8:10.

REBA EKI ZEKARIYA YABWINE

17. Ni bata oku Abayudaya bagasirwe ahabw’okorekwa kw’etabaza n’ebiti bibiri by’emizituni?

17 Okorekwa kwa Zekariya kwa katano kukaba kuri kugufu, konka kukatuma Abayudaya bagira emitekatecere mirungi aha murimo gwabo n’aha kuramya kwabo. Kandi ku batire omu bikorwa ebiri omuri oko korekwa kwa Zekariya, bakatunga obuyambi bwa Yehova n’obuhabuzi bweye. Yehova akoresize amani g’omwika gweye oguri kwera akabakwasa kugumizamu omurimo gwabo kandi bashuba batunga okushemererwa.—Ezr 6:16.

18. Okorekwa kwa Zekariya nikubasa kukugasira kuta?

18 Okorekwa kwa Zekariya kw’etabaza n’ebiti bibiri by’emizituni nikubasa kukugasira. Nk’oku twabishwijuma, nikubasa kukukwasa kutunga amani g’okwehanganira abari kukurwanisa, otunge okushemererwa okurakukwase kwehanganira empinduka, n’okwesiga okurakukwase korobera obuhabuzi obu otari kucenga ge. Ni enki eki ori kubasa kukora wabugana empinduka omu kubaho kwawe? Ec’okubanza, reba ekihamya eki Zekariya yarebire, ni okugamba ekihamya ekiri kwereka ku Yehova ari kufa aha bahereza beye. Bwanyima, ta omu nkora ebi wareba ori kwesiga Yehova kandi ori kugumizamu kumuramya n’omutima gwawe gona. (Mat 22:37) Ku orakikore basyoya, Yehova nayija kukukwasa kumuhereza oyine okushemererwa ebiro byona.—Kol 1:10, 11.

ECESHONGORO CA 7 Yehova, Niiwe Maani Gaitu

^ par. 5 Yehova akereka omuhanuzi Zekariya ebintu byingi omu korekwa. Ebi Zekariya yabwine bikamugumya, kandi byagumya abahereza ba Yehova, catuma basingura ebizibu ebyabire biriho omu kugaruraho okuramya okw’amazima. Oko korekwa n’itwe nikubasa kutugumya, tugumizamu kukorera Yehova omu bwesigwa n’obu turi kubugana ebizibu. Omuri eki kicweka twaza kushwijuma amashomo gamwe agu turi kubasa kwegera aha bi Zekariya yayorekirwe, harimu etabaza n’ebiti by’emizituni.

^ par. 3 Ku hahwire emyaka myingi, omu bwire bw’omutegeki Nehemiya, hakazaho ondijo mugabe Aritazerusi owabire ori kukunda Abayudaya.

^ par. 60 EKISHUSHANI: Mwenetata ari kureba oku ari kubasa kumanyira empinduka ezaretwa n’emyaka ya za buruku n’amagara mabi. ^ par. 62 EKISHUSHANI: Omunyanyazi ari kutekateka aha ku Yehova ari kuba ari n’“omwambari ow’omwesigwa kandi w’omunyabwenge” nk’oku yakikozire ahari Yoshuwa na Zerubabeli.