Skip to content

Skip to table of contents

SUTUDI-ARTIKEL 12

Yu e si san Sakaliya be si?

Yu e si san Sakaliya be si?

‘Yehofa di e tii den engel fi en taki: “Anga a yeye fu mi mi o du ala den sani ya.”’​—SAK. 4:6.

SINGI 73 Gi u deki-ati fu peleiki

SAN WI O LELI *

1. Saide den Dyu di be de a katibo be e piisii?

 DEN Dyu be e poolo, bika Yehofa be meke Kownu Sirus fu Persiya fii den. A omen yali den be de a katibo a Babilon. A kownu be paati bosikopu taki den Dyu be sa daai go a den kondee baka ‘fu go yeepi meke a osu fu Yehofa, a Gadu fu Islayeli’ (Esra 1:1, 3). Ná pikin piisii den piisii di den yee a sani ya, bika den be sa go dini Gadu baka aini a kondee di a be gi den.

2. San den fosi Dyu di daai kon baka a Yelusalem du?

2 Den fosi Dyu doo a Yelusalem, a mamafoto fu Yuda, aini a yali 537 Fosi Kelestesi. Di den doo den bigin meke a tempel baka. Den kaba sete a fondamenti fu a tempel na a pisiten fu a yali 536 Fosi Kelestesi.

3. San be miti den Dyu di den bigin meke a tempel?

3 Di den Dyu bigin meke a tempel, a omen sama be e du sani fu tapu a wooko fu den. Den kondee di be lontu den, ‘be e du omen sani fu meke den sama fu Yuda fii booko-saka, da den be o tapu anga a wooko’ (Esra 4:4). Ma sani be kon moo ogii bakaten. Aini a yali 522 Fosi Kelestesi, Artakserkses toon a nyun kownu fu Persiya. * Den sama di be wani tapu a wooko be si a sani ya enke wan okasi fu ‘meke weiti fu du ogii’ (Ps. 94:20). Neen meke den sende wan biifi gi Kownu Artakserkses taki den Dyu á be wani aliki en. A omen lei den taigi a kownu ya (Esra 4:11-16). A kownu biibi den lei fu den, neen a sende bosikopu gi sama fu tapu a wooko fu den Dyu (Esra 4:17-23). A so den Dyu kon fika a meke di den be e meke a tempel.​—Esra 4:24.

4. San Yehofa du di sama tapu a wooko di den Dyu be e du na a tempel? (Yesaya 55:11)

4 Den sama aini Islayeli di á be e dini Yehofa, anga wantu heiheiman fu Persiya á be wani den Dyu meke a tempel. Ma Yehofa be wani den Dyu du a wooko ya. U sabi taki na ala yuu Yehofa e du san a abi a pakisei. (Leisi Yesaya 55:11.) Neen meke a teke Sakaliya enke polofeiti, neen a soi en wantu simpan fisyun. A be mu taigi den Dyu san a be si aini den fisyun. Den sani ya be o yeepi den fu den á feele den sama di be wani tapu a wooko fu den. Den fisyun ya be o gi den taanga-sikin fu kaba a wooko fu den tu. Aini du fu feifi fisyun di Yehofa soi Sakaliya, a si wan kandaa-tiki anga tu oleifibon.

5. San wi o luku aini a artikel ya?

5 Ala wi e fii booko-saka son yuu. Neen meke wi o luku fa u sa fende taanga-sikin fu a du fu feifi fisyun di Sakaliya be si. A fisyun ya o yeepi u fu tan dini Yehofa te sama e libi ogii anga u, te sani kengi aini u libi, anga te ai taanga gi u fu aliki den sama di Yehofa poti fu teke fesi.

TE SAMA WANI TAPU I FU DINI YEHOFA

Sakaliya si wan fisyun pe oli e lon komoto a tu oleifibon go a wan kandaa-tiki di abi seibin kandaa (Luku paragraaf 6)

6. Fa a fisyun di sikiifi a Sakaliya 4:1-3 be gi den Dyu taanga-sikin? (Luku a fowtow a fesise fu A Wakititolen.)

6 Leisi Sakaliya 4:1-3. A fisyun fu a kandaa-tiki anga den tu oleifibon be gi den Dyu taanga-sikin fu go doo anga a wooko winsi fa sama be e libi ogii anga den. Fa a be gi den taanga-sikin? Aini a fisyun ya, na ala yuu oli be e de na a kandaa-tiki. A oli fu den tu oleifibon be e lon go aini wan koba, da a oli ya be e lon go a den seibin pisi fu a kandaa-tiki. Neen meke den faya fu a kandaa-tiki á be e dede. Sakaliya be akisi a engel taki: ‘San den sani ya wani taki?’ A engel piki en taki: ‘Yehofa di e tii den engel fi en taki: “A ná anga suudati efuso taa makiti mi o du den sani ya, ma anga a yeye fu mi mi o du ala den sani ya”’ (Sak. 4:4, 6). A oli fu den bon be e soi go na a santa yeye fu Yehofa. A santa yeye nai lasi kaakiti, leti enke fa a oli di be e komoto a den bon á be e kaba. A kaakiti fu Yehofa be taanga moo ala den suudati fu Persiya. Yehofa be o holibaka gi den Dyu, neen meke den be o poi kaba a wooko di den be e du na a tempel. Ná pikin taanga-sikin a sani ya be musu gi den. A fitoow den be mu fitoow Yehofa namo, da den be bigin anga a wooko fu den baka. Na a sani ya den du tu, winsi fa a kownu fu Persiya á be gi den pasi ete fu bigin anga a wooko ya.

7. San be meke a moo makiliki gi den Dyu fu kaba anga a wooko fu den?

7 Ma sani be kon moo makiliki gi den Dyu aini a yali 520 Fosi Kelestesi. San be kengi? Aini a yali ya Dariyus a Fosiwan toon kownu fu Persiya. Aini du fu tu yali di a be e tii, a kon si taki a sosokaali sama be tapu a wooko di den Dyu be e du na a tempel. Neen meke a gi den pasi fu go doo anga a wooko fu den (Esra 6:1-3). A sani ya be meke ala sama foondoo. Ma a kownu be du moo enke dati seefi. A taigi den kondee di be lontu den Dyu taki den mu fika den fu den meke a osu fu Gadu. A taigi den tu taki den be mu gi den moni anga wookosani fu den be sa kaba a wooko fu den (Esra 6:7-12). Baka wan sani fu fo yali, den Dyu kaba meke a tempel aini a yali 515 Fosi Kelestesi.​—Esra 6:15.

Soi taki yu e fitoow Yehofa te sama wani tapu i fu dini en (Luku paragraaf 8)

8. Saide i ná abi fu feele te sama wani tapu i fu dini Yehofa?

8 Aini a ten ya, a omen sama e libi ogii anga den sama di e dini Yehofa. Son kondee tapu a wooko di wi e du. Aini den kondee ya, sama e tyai den baala ‘go a gaanman anga kownu’ fesi (Mat. 10:17, 18). Son yuu sani e kon moo makiliki gi den baala anga sisa aini den kondee ya te wan taa sama bigin tii. Efuso kande wan kuutubakaa di abi bun manii e koti kuutu a wan letifasi gi den. Ma winsi i nai tan aini wan kondee pe lanti tapu a wooko, toku kande taa sowtu tesi e miti i. Son yuu a den famii fu wi e libi ogii anga u fu di den wani tapu u fu dini Yehofa (Mat. 10:32-36). Gaanse leisi te den sama ya si taki den sani di den e du ná abi wini, den e fika u. Son wan fu den e daai kon dini Yehofa bakaten. Efu tesi e miti i fu di yu e dini Yehofa, gaantangi ná gi abaa. I mu abi deki-ati, bika Yehofa de ai se. A o holibaka gi yu anga a santa yeye fi en. Neen meke i ná abi fu feele.

TE SANI KENGI AINI I LIBI

9. Saide tyali kisi son wan fu den Dyu di den si a nyun tempel?

9 Di den Dyu kaba meke a fondamenti fu a tempel, son wan fu den gaansama bali kee (Esra 3:12). Den be sabi a moin tempel di Salomo be meke, neen meke den be e fii enke a tempel ya ‘á be gendee enke a fosiwan’ (Hak. 2:2, 3). Tyali be kisi den di den maiki a fosi tempel anga a nyun wan di den be meke. Ma a fisyun fu Sakaliya be o yeepi den fu piisii baka. Fa a be o du a sani ya?

10. Fa a sani di sikiifi a Sakaliya 4:8-10 yeepi den Dyu fu piisii baka?

10 Leisi Sakaliya 4:8-10. San a engel be wani taki di a taki ‘den Dyu be o piisii di den o si wan pisi loto di den e maiki sani aini Serubabel ana’? Fosi, den be abi wan wookosani di den be e koboloiki fu maiki luku efu wan sani be taampu leti-opu. A wookosani ya be e abi wan pisi loto neen. A sani di a engel taki ya be e soi taki di den Dyu be o kaba meke a tempel, Yehofa be o piisii anga en winsi a á be gendee enke a fosiwan. Efu Yehofa be e piisii anga en, denseefi be mu piisii anga en tu. A sani di be moo pelensipali gi Yehofa, a taki den Dyu be mu dini en enke fa a wani aini a tempel. Efu den Dyu be e poti pakisei na a sani ya, denseefi be o piisii baka.

Pakisei den wini di yu e fende fu di sani kengi aini i libi (Luku paragraaf 11-12) *

11. San e miti son wan fu den sama di e dini Yehofa aini a ten ya?

11 A omen fu wi ai taanga gi te sani kengi aini u libi. Kande i du a fuuten diniwooko omen yali langa, neen den baala gi i wan taa wooko aini a olikanisâsi. Efuso kande yu á poi du son wooko aini a olikanisâsi moo fu di i kon gaandi. A ná wan fowtu sani fu tyali te den sani ya e pasa. Kande biginbigin u nai kaba fusutan saide son sani kengi. Efuso kande wi e fii enke sani be moo bun fosi. Son yuu kande wi e fii booko-saka te u maiki san u be e du fosi anga san u poi du nownow gi Yehofa (Odo 24:10). Fa a fisyun fu Sakaliya sa yeepi u fu du san u poi gi Yehofa anga piisii?

12. Fa a fisyun fu Sakaliya o yeepi u fu piisii te sani kengi aini u libi?

12 Efu wi e si sani enke fa Yehofa e si sani, a o moo makiliki gi u fu teke gwenti te sani kengi. A omen gaan sani Yehofa e du aini a ten ya. A wan moin gaandi a gi u fu wooko makandaa anga en (1 Kor. 3:9). Winsi den gaandi di wi e fende aini a olikanisâsi e kengi, a lobi di Yehofa lobi u nai kengi noiti. Efu sani kengi aini i libi, yu á mu e sidon e pakisei naamo fa sani be de fosi. Yu á mu e taki: ‘Fosi sani be e go bun moo a ten ya.’ Pe fi i du a sani de, a moo bun fu begi Yehofa fu a yeepi i fu si den wini di yu e fende nownow (Peleik. 7:10). Poti pakisei a den sani di i poi du ete. A fisyun fu Sakaliya e leli u taki u mu luku den sani di e go bun aini u libi. A sani ya o yeepi u fu piisii te sani kengi. A o yeepi u tu fu wi á gwe fika Yehofa.

TE AI TAANGA GI U FU ALIKI DEN SAMA DI YEHOFA POTI FU TEKE FESI

13. Saide son wan fu den Islayelisama be e si enke a ná be wan koni sani fu bigin meke a tempel baka?

13 Winsi fa gaan lanti be tapu a wooko di den Dyu be e du na a tempel, toku Yowsuwa a Gaan pilisite, anga Gaanman Serubabel, ‘bigin meke a osu fu Gadu baka’. A den man ya be e teke fesi na a ten de (Esra 5:1, 2). Kande son wan fu den Dyu be e si enke a sani ya a ná be wan koni sani fu du. Den be sabi taki di den feyanti fu den be o si taki den bigin meke a tempel baka, den be o du ala san den poi fu tapu a wooko baka. Ma Yehofa be wani soi Serubabel anga Yowsuwa taki a o holibaka gi den. Fa a du a sani ya?

14. Enke fa Sakaliya 4:12, 14 e soi, da fa Yehofa be soi taki ai holibaka gi Serubabel anga Yowsuwa?

14 Leisi Sakaliya 4:12, 14. A engel be taigi Sakaliya taki den tu oleifibon a be Serubabel anga Yowsuwa, ‘den tu salufuwan’ fu Gadu. A be de leti enke den tu man ya be taampu a Yehofa se, ‘a Masaa fu hii goontapu’. A sani ya a be wan gaandi. Yehofa be e fitoow den. Neen meke den Islayelisama be mu wooko anga san den tu man ya be taki, bika a Yehofa be poti den fu teke fesi.

15. Fa u sa soi taki wi e lesipeki den sani di Yehofa e taigi wi aini Beibel?

15 Wan fasi fa Yehofa e tii a foluku fi en aini a ten ya, a di a gi wi a Beibel. Aini a buku ya ai taigi u fa a wani u dini en. Fa u sa soi taki wi e lesipeki den sani di Yehofa e taigi wi aini Beibel? A te wi e leisi en, da u meke moiti fu fusutan en moo bun. Akisi iseefi taki: ‘Te mi e leisi Beibel efuso wan fu den buku fu a olikanisâsi, mi e teke ten pakisei san mi leisi? Mi e meke moiti fu fusutan den sani di ‘taanga fu fusutan’? Efuso mi e leisi gawgaw fu mi kaba?’ (2 Peit. 3:16) Efu wi e teke ten pakisei den sani di Yehofa e leli u, a o moo makiliki gi u fu du san ai taki. Wi o du a peleikiwooko moo bun tu.​—1 Tim. 4:15, 16.

Du den sani di ‘a koni saafu di u sa fitoow’ e taigi u (Luku paragraaf 16) *

16. San o yeepi u fu aliki ‘a koni saafu di u sa fitoow’ winsi u nai kaba fusutan saide den e akisi u fu du son sani?

16 Wan taa fasi fa Yehofa e tii a foluku fi en aini a ten ya, a di a poti ‘a koni saafu di u sa fitoow’ fu soi u fa u mu du sani (Mat. 24:45). Son yuu kande u nai kaba fusutan saide den baala ya e taigi u fu du son sani. A omen leisi den e taigi u taki u mu seeka sani a fesi gi den gaan ogii di sa pasa. Ma kande wi e si enke den sani ya ná o pasa na a pisi pe wi e tan. Efuso kande wi e si enke den e kenisikenisi tumisi, te wan takuu siki e paati a hii goontapu. San u mu du efu u si enke u ná abi fu wooko anga den sani di den e taigi u? Pakisei den wini di den Islayelisama fende di den du sani enke fa Serubabel anga Yowsuwa taigi den. I sa pakisei taa toli aini Beibel tu di e soi taki a Yehofa seefi e tii den sama di a poti fu teke fesi. A omen leisi Gadu be sende a foluku fi en fu du sani di den á be e kaba fusutan saide den mu du en. Ma a den sani ya kibii a libi fu den bakaten.​—Kuut. 7:7; 8:10.

MEKE MOITI FU SI SAN SAKALIYA BE SI

17. Fa a fisyun fu a kandaa-tiki anga den tu oleifibon yeepi den Dyu?

17 A du fu feifi fisyun di Sakaliya si be satu, ma toku a yeepi den Dyu fu tan du den wooko fayafaya, anga fu dini Yehofa anga den hii ati. Di den du den sani di Yehofa be soi Sakaliya aini a fisyun, den si fa Yehofa yeepi den. Yehofa be gi den a santa yeye fi en fu yeepi den fu du den wooko anga piisii.​—Esra 6:16.

18. Fa a fisyun fu Sakaliya sa yeepi i?

18 A fisyun fu a kandaa-tiki anga den tu oleifibon poi yeepi i tu. Enke fa u be luku kaba, da a fisyun ya sa gi yu a taanga-sikin di yu abi fanowdu te sama e libi ogii anga i. A sa yeepi i tu fu piisii baka te sani kengi aini i libi. Boiti dati, a sa yeepi i fu fitoow den baala di e teke fesi, winsi i nai kaba fusutan saide den e akisi u fu du son sani. San i mu du te sani e miti i? A fosi sani, a taki i mu meke moiti fu si san Sakaliya be si. A be e si fa Yehofa be e yeepi a foluku fi en. Du fu tu sani, a taki i mu fitoow Yehofa, da i tan dini en anga i hii ati (Mat. 22:37). Efi yu e du den sani ya, Yehofa o yeepi i fu dini en anga piisii fu teego.​—Kol. 1:10, 11.

SINGI 7 Yehofa, a yu a mi taanga

^ paragraaf 5 Yehofa be meke polofeiti Sakaliya si wantu simpan fisyun. Den sani di Sakaliya si be gi en anga a foluku fu Gadu taanga-sikin fu pasa den tesi di be e miti den di den be e meke moiti fu seeka a tuu biibi baka. Den fisyun ya o yeepi wi aini a ten ya tu fu tan dini Yehofa winsi fa ai taanga gi u. Aini a artikel ya, wi o luku san u sa leli fu a fisyun fu a kandaa-tiki anga den tu oleifibon.

^ paragraaf 3 Baka omen yali, aini a ten fu Gaanman Nehemiya, wan taa kownu den be e kai Artakserkses be du bun gi den Dyu di be komoto a katibo.

^ paragraaf 60 SAN WI E SI NA A FOWTOW: Wan baala e meke moiti fu teke gwenti di sani kengi aini en libi. A baala ya kon gaandi, a gusontu fi en seefi kon go anga baka.

^ paragraaf 62 SAN WI E SI NA A FOWTOW: Wan sisa e pakisei fa Yehofa e holibaka gi a koni saafu di u sa fitoow, leti enke fa a be e holibaka gi Yowsuwa anga Serubabel.