Skip to content

Shimbukira oku mukololo gw'ebili mo

MWAZI G’OKUYIGA 12

Oli Wabona Ebi Zakariya Abonaga Si?

Oli Wabona Ebi Zakariya Abonaga Si?

“‘Kugerera eroho lyani,’ ku Yehova w’oburungu aderhere.”​—ZEK. 4:6.

OLWIMPO 73 Utusaidie Tusiogope

OKU BUGEKE *

1. Bichi byalibere byashagalusyaga Abayahudi baliri buhungiro?

 ABAYAHUDI baliherhe mwishingo gunene. Yehova “aliyorohezye omurhima g’Omwami Sirise we Perse alikule Abaizraeli bali bamamala amakumi m’emyaka eyi bali omu buhungiro e Babiloni. Mwami aderha oku Abayahudi bagaluke emwabo bashube bayumbake enju ya Yehova, Mungu we Izraeli.” (Ezr. 1:1, 3) Obwene kangana gurhe byalikwanene bibasimise! K’okuderha okw’Abayahudi bakagalire kushuba kuharamya Mungu w’okuli omu chihugo abahaga.

2. Amango Abayahudi bagaluka e Yerusalemu, bichi balirhangire kukola aho han’aho?

2 Omu 537 M.K.Y., Abayahudi barhanzi barhengaga buhungiro bahika e Yerusalemu, obwali bwikalo bukulu b’oburhegesi bw’eside bwe Yuda. Barhalegamaga, barhondera kushuba kuyumbaka ehekalu, na kugera omu 536 M.K.Y., baba eyi bamamala kuyumbaka omusinji!

3. Bupinzani buchi Abayahudi balihurene?

3 Banarhondere kuyumbaka ehekalu, Abayahudi barhangira kuhurana obupinzani bukomeere. Amashanja malibaturene “magenderera kuvuna abantu be Yuda omurhima, n’okubayubahisa baleke kuyumbaka.” (Ezr. 4:4) Eyo hali ekomeere oku Bayahudi yagenderera kukaliha kulushiriza. Omu 522 M.K.Y., Artashasta mwami muhyahya we Perse, arhondera kurhegeka. * Abapinzani babona oku, bulala oburhegesi bwahindamukire, echola chakarhuma bagala kuyimanza akasi omu “kutunga esheriya z’okuchula entambala.” (Zb. 94:20) Omu maruba bayandikiraga Mwami Artashasta, bamubwira oku Abayahudi bali bapanga oku chihenula kuye. (Ezr. 4:11-16) Mwami ayemera obola bubeshi, analahiza oku barhagendereraga kuyumbaka ehekalu. (Ezr. 4:17-23) Echola charhuma abakozi balishagalukiire akasi baleka kuyumbaka.​—Ezr. 4:24.

4. Gurhe Yehova alijirire omu kubona habere obupinzani oku kasi k’okuyumbaka ehekalu? (Isaya 55:11)

4 Abapagani balilamire omu chihugo, na bantu baguma baliri omu burhegesi bwe Perse, balihigirire okuyimanza akasi k’okushuba yumbaka ehekalu. Aliko Yehova naye aliherhe omuhigo g’okukagendereza. N’esiku zoshi anayeneza omuhigo gwage. (Osome Isaya 55:11.) Ahira h’omulebi oyirikirwe Zakariya, amuyereka bibonekezi munane bishagalusizye alikwanene abwire oku Bayahudi yi bibahira omurhima. Ebyola bibonekezi byarhabala Abayahudi babone oku barhakwanene kuyubaha abapinzani babo, byanabahira omurhima bagendereze kukola akasi ka Yehova. Omu chibonekezi cha 5, Zakariya abona echinara ch’etara na mirhi ebiri y’emizabibu.

5. Bichi rhwayiga mu gunola mwazi?

5 Rhweshi, hanagera amango rhwavunika omurhima. Che chirhumire rhwakayunguka omu kulola gurhe Yehova ahiraga Abaizraeli omurhima kugerera echibonekezi cha karhano Zakariya abonaga. Okuchiyunva bwinja kwakarhurhabala rhugenderere kukolera Yehova oku bwimana amango abantu bamarhupinga, amango ehali zamahindamuka omu kalamo kerhu, n’amango rhwamahaabwa obwerekezi burharhugwire bwinja.

AMANGO ABANTU BAMARHUPINGA

Zechariah saw a vision of two olive trees supplying oil to a lampstand that had seven lamps (See paragraph 6)

6. Nka gurhe ebibonekezi by’echinara ch’etara na mirhi ebiri y’emizabibu bili omu Zekaria 4:1-3 byalihere Abayahudi obushiru? (Olole efoto eli oku chiganda.)

6 Osome Zekaria 4:1-3. Ebibonekezi by’echinara ch’etara na mirhi ebiri y’emizabibu byalihere Abayahudi obushiru b’okuhima obupinzani. Nka gurhe? Ka wabwene okw’echola chinara ch’etara chaliherhe ah’amavurha yi marhengerera buzira kuchika? Mirhi ebiri y’emizabibu yaliri yarhozeza amavurha omu bakuli, manaja masuukira mu matara mushanvu moshi maliri kw’echola chinara. Amo mavurha namo, managenderera kukoleza amatara buzira kuzima. Zakariya abaza: “Bichi ebila bintu biderhere?” Malayika amushubiza: “‘Arhali oku misi y’abasoda, arhali oku buhashe, sy’oku roho lyani,’ ku Yehova w’oburungu aderhere.” (Zek. 4:4, 6) Amola mavurha maliri marhengerera omu mirhi malishushanyize emisi ya Yehova y’eroho lichesibwa erhakafa yahwere. Emisi yoshi abasoda be Perse baliherhe bwaliri busha omu kuyihuzanya n’eroho lya Mungu. Omu kumenya oku Yehova ali haguma nabo, abaliri bayumbaka ehekalu bakagalire kugendereza n’okumala akasi kabo chiro akaba oku haliri obupinzani. Obula burhumwa buhirire omurhima bwenene! Byalihemere Abayahudi balangalire Yehova konyine, n’okugalukira akasi. Nantyo kubanalijirire chiro akaba oku akasi k’okuyumbaka kanalichilahizwe.

7. Bichi byahindamukaga byarhabalaga bwenene abaliri bayumbaka ehekalu?

7 Ebintu byahindamuka byarhabala bwenene abaliri bayumbaka ehekalu. Bichi ebyola byahindamukaga? Omu 520 M.K.Y., omwami muhyahya, Dariyo I, arhondera kurhegeka e Perse. Omu mwaka gwa 2 g’oburhegesi bwage, arhegeera ok’okulahiza kuyumbaka ehekalu, kurhapatene n’esheriya. Nantyo, Dariyo ahaana erhegeko ly’okugendereza akasi. (Ezr. 6:1-3) Ogola mwazi gwinja gonyine gwasomeza abantu boshi; aliko arhanali gonyine gw’aliderhere. Mwami arhahaanaga konyine erhegeko okw’amola mashanja maturene Abayahudi maleke okubabuza kuyumbaka, s’ahubwe, babahe n’efuranga, na byoshi bakenere omu kugendereza akasi n’okukamala! (Ezr. 6:7-12) Echola charhuma Abayahudi bamala akasi k’okuyumbaka ehekalu mu myaka ene yonyine; omu 515 M.K.Y.​—Ezr. 6:15.

Olangalire obuhashe bwa Yehova amango oli walwisa obupinzani (Olole echifungo cha 8)

8. Bulagurhe bihemere ogwarhe obushiru amango oli wahurana obupinzani?

8 Zene naho, bakozi ba Yehova banene bali bahurana obupinzani. Omufano, baguma balamire omu bihugo abarhegesi barharhuhere obuhuru b’okukola byoshi rhulonzeze kukola. Omu bihugo bili nk’ebyola, bene-berhu bakafarhwa ‘n’okuhekwa embere za baguvernere n’abami’ yi buba buhamirizi emunda bali. (Mt. 10:17, 18) Hali amango oburhegesi bunahindamuka, echo chanarhanga kulerha akaruhuso. Changwa omuzuzi mwinja akacha olubanja bwinja omu kuntu abantu banashuba kupata obuhuru b’okuharamya. Abandi Bahamirizi yi bahurana obupinzani burhali kuguma n’obola. Balamire omu bihugo abantu baherhe m’obuhuru bunene b’okuharamya Yehova, aliko banapata obupinzani bunene burhengere oku bantu b’omulala gwabo bahigirire kubabuza kuharamya Mungu wabo. (Mt. 10:32-36) Ahanene, ey’abapinzani babona okw’ebi bali bajira yibyafa-busha, omu kulonza bavune bachi-babo omurhima bali Bahamirizi, banaleker’aho. Kandi, baguma baliri bapinzani bakomeere, buzinda bahinduka Bahamirizi baherhe obushiru. Amango wamahurana obupinzani, orhalekaga kukolera Yehova! Ogwarhe obushiru. Yehova ali haguma nawe, akurhabala n’emisi y’eroho lyage lichesibwa; che chirhumire, ntacho wakashiba wayubaha!

AMANGO EBINTU BYAMAHINDAMUKA

9. Bulagurhe Bayahudi baguma bagayaga amango omusinji gw’ehekalu guyusa kuyumbakwa?

9 Babere bamala kuyumbaka omusinji gw’ehekalu, Bayahudi baguma balikala bashaja, balaka. (Ezr. 3:12) Balibwene ehekalu likwirire bwenene Sulemani ayumbakaga. Baja bayinja babona nk’ehekalu lihyahya lili lyayumbakwa, bunali nka “busha omu kulihuzanya” n’elyola lya burhanzi. (Hag. 2:2, 3) Okubona gurhe ehekalu lihyahya lirhakahurana chiro n’elya mira, kwabalerhera omugayo loshi. Ebibonekezi bya Zakariya byakabarhabere bashube bagwarhe obusime. Nka gurhe?

10. Gurhe ebinwa bya malayika biyerekenwe omu Zekaria 4:8-10 byalirhabere Abayahudi baleke kuvunika omurhima?

10 Osome Zekaria 4:8-10. Bichi malayika ashondaga kuderha amango aderha mpu Abayahudi balikwanene “basime n’okubona akamba k’okupima enivo omu fune ya [guvernere w’Omuyahudi] Zerubabeli”? Akamba k’okupima enivo chiba chikoleso ch’okupima akaba echintu chiyimangire bwinja, changwa chinyorokere. Malayika alilonzeze abantu ba Mungu bamenye oku, chiro akaba oku baguma bali babona nk’ehekalu lihyahya lili lyayumbakwa ligehere bwenene, lyayunjula; linabe nk’oku Yehova alonzeze. Bunola Yehova yewe asimire elyola hekalu, chakabuza Abayahudi nabo barhalisima? Echi Yehova yewe alibwene ch’akamaro, kuli kumuharamizya mw’elyola hekalu lihyahya nk’oku analonzeze. Nk’Abayahudi bagendereraga kuharamya Yehova nk’oku alonzeze, bakashubire kuyemerwa naye, n’echola chanashuba kubalerhera obusime.

Ochihangane kugwarha amawazo makwirire amango ebintu byamahindamuka (Olole echifungo che 11-12) *

11. Bibazo bihe bakozi ba Yehova baguma bali bahurana zene?

11 Binakomerera banene mu rhwewe ey’ebintu byahindamuka. Hali baguma bakolere omu kasi k’amango moshi kaminuzize, engabane zabo zahindamukire. Abandi byahemere baleke engabane balisimire bwenene eju y’obushaja. Birhasomeze okubona oku rhwakavunika omurhima amango ebintu byamarhuhindamukira ntyo. Burhanzi rhwakaba eyi rhurhayunvirhe nka gurhe esimikiro eli nk’eyo yakarholwa, rhwanagambwa na kuyiyemera. Hali oku rhwakarhondera kuchifija ebyagerere, nantyo rhwanarhondera kuwaza oku ntacho rhuchimalire embere za Yehova. (Mez. 24:10) Nka gurhe ebibonekezi bya Zakariya byakarhurhabala rhugenderere kukolera Mungu okwerhu koshi?

12. Gurhe ebibonekezi bya Zakariya byakarhurhabala rhugenderere kushagaluka amango ebintu byamahindamuka?

12 Rhwakagala kugenderera kulwisa bwinja amango ehali yamahindamuka, nka rhubwene ebintu nk’oku Yehova abibwene. Ali ayeneza binene zene. Rhunaherhe n’olukengo lunene l’okuba bakozi haguma naye. (1 Ko. 3:9) Engabane zerhu zakahindamuka, aliko obuzigire Yehova arhuherheko bowe burhakahindamuka. Bobuno, nka hali ebintu byamahindamuka omu lubaga lwa Yehova bikanakuhumako, orhaja wayorha wachibaza mpu nka gurhe; nka gurhe si berhu byakagenda ntya. Ahali h’okuyorha wachifija “esiku za mira”, osalire Yehova akurhabale mw’eyola hali mpyahya. (Muh. 7:10) Ahali h’okuyorha wawaza oku bintu arhakachigala, owaze ku buli choshi wakagala kujira. Ebibonekezi bya Zakariya birhuyigirize oku bili by’akamaro rhugenderere kugwarha amawazo makwirire. Echola charhuma rhwagenderera kushagaluka n’okuyorha rhuli bemana chiro akaba ehali zerhu zahindamukire.

AMANGO BIKOMERE OKUKULIKIZA OBWEREKEZI

13. Bulagurhe Baizraeli baguma bakabwene nk’ewazo ly’okuderha kw’ehekalu ligenderere kuyumbakwa lirhakwirire?

13 Akasi k’okushuba kuyumbaka ehekalu kalilahizwe. Aliko abalume balishimikirwe bayerekeze; k’okuderha Omudahwa Mukulu Yeshuwa (Yoshuwa) na Guvernere Zerubabeli, “barhondera kushuba kuyumbaka enju ya Mungu.” (Ezr. 5:1, 2) Ku Bayahudi baguma, okujira ntyo kwakabonekene nk’eli simikiro erhakwirire. Birhakashobokene mpu ehekalu liyumbakwe omu bwibisho y’abapinzani barhabona; n’echola chakarhumire bajira okwabo koshi bagalire yi bayimanzya akasi. Abola balume babiri baliyumangiire, k’okuderha, Yoshuwa na Zerubabeli, balikenere echakashuba kubayemeza oku Yehova ali haguma nabo. Banachibona. Nka gurhe?

14. Nk’oku olwandiko lwa Zekaria 4:12, 14 luyerekene, bwizere buhe Omudahwa Mukulu Yoshuwa na Guvernere Zerubabeli balihabirwe?

14 Osome Zekaria 4:12, 14. Mw’echila chigabi ch’ebibonekezi bya Zakariya, malayika wa Yehova afunulira oyola mulebi mwimana wa Mungu, okw’eyola mirhi ebiri y’emizabibu eshushanyize “abo bashigwa babiri,” k’okuderha Yoshuwa na Zerubabeli. Malayika aderha okw’abola balume bali nka “bayimangire eburhambi bwa Waliha w’egulu lyoshi,” Yehova. Lwali lukengo lunene! Yehova alichizererebo, che chirhumire Abaizraeli nabo balikwanene babanihire n’okuchizera byoshi bababwirire, bulala Yehova aliri akolesa abo balume babiri omu kubayerekeza.

15. Gurhe rhwakayerekana oku rhukengere obwerekezi bwa Yehova burhengere omu Chinwa chage?

15 Njira nguma Yehova agenderere kukolesa omu kuyerekeza abantu bage, chili Chinwa chage Ebiblia. Echo chitabu chichesibwa chirhuyerekere gurhe rhwakamuharamya omu kuntu ayemerere. Gurhe rhwakayerekana oku rhukengere obwerekezi yi rhwahaabwa burhengere omu Chinwa cha Mungu? Omu kuchiseza k’obwenge bwenene, n’okujira okuntu koshi rhuchiyunve. Ochibaze: ‘Amango ndi nasoma Ebiblia, changwa chiguma omu bitabu byerhu, inantanga kuleka, n’okuwaza bwenene oku binasomere si? Inandonza gurhe nakayunva obukweri bwe Biblia “bukomere kuyunva si”? Changwa si, inanfa yinja nabinyanyagirako juba-juba?’ (2 Pe. 3:16) Nka rhurholere akasanzi k’okuhumba bwenene omu bi Yehova ali arhuyigiriza, rhwagala kukulikira obwerekezi bwage, n’okuyeneza akasi kerhu k’okuhubiri.​—1 Ti. 4:15, 16.

Ochizere obwerekezi “omuja mwimana onakengukire” akuheere (Olole echifungo che 16) *

16. Amango obwerekezi omuja mwimana arhuhere burharhugwire bwinja, bichi byakarhurhabala rhubukulikire?

16 Eyindi njira Yehova ali akolesa omu kurhuyerekeza, ali “muja mwimana onakengukire.” (Mt. 24:45) Mango maguma hali ok’oyola muja akarhuha obwerekezi burhavire bwarhugwa bwinja. Omufano, hali oku rhwakahaabwa obwerekezi buyerekene gurhe rhwakachirheganya yi rhufuma echinjira, aliko eyi rhuli rhwawaza oku chirhaba emunda rhulamire. Changwa hali oku rhwakabona nk’omuja mwimana avir’akabya kuyubaha obulwala b’okuyahukira. Gurhe rhwakajira nka rhwamabona nka lero obwerekezi rhwahaabirwe burhafarhire? Rhwakawaza oku nyungu Abaizraeli bapataga omu kuyunviriza Yoshuwa na Zerubabeli. Rhwakawaza oku zindi ngani z’omu Biblia rhwachigerere kusoma. Hali amango abantu ba Mungu baliri bahaabwa obwerekezi bushushire oku masu m’abantu nka lero burhafarhire, aliko bwanayokola akalamo.​—Amu. 7:7; 8:10.

OBONE EBI ZAKARIYA ABONAGA

17. Bichi Abayahudi baliyungukire omu bibonekezi by’echinara ch’etara na mirhi ebiri y’emizabibu?

17 Echibonekezi cha 5 Zakariya abonaga chakaba eyi chaliyufuhire, aliko chalirhabere Abayahudi bagwarhe amawazo makwirire oku bilolere akasi kabo n’okugenderera kuharamya Yehova n’obushiru. N’amango bakolesaga ebibayunvaga omu bibonekezi bya Zakariya, bachibonera obwerekezi bwa Yehova b’obuzigire. Kugerera obuhashe bw’eroho lyage lichesibwa, Yehova alibarhabere bagenderere kumukolera n’okushuba kugwarha obusime bwabo.​—Ezr. 6:16.

18. Bichi ebibonekezi bya Zakariya byakajira omu kalamo kawe?

18 Ebibonekezi bya Zakariya by’echinara ch’etara na mirhi ebiri y’emizabibu byakahuma oku kalamo kawe bwenene. Nk’oku rhwabwene, byakakurhabala ogwarhe emisi okeneere y’okulwisa obupinzani, ogenderere kushagaluka amango ebintu byamahindamuka, byakanakurhabala ogwarhe obwizere okeneere y’okenga amango obwerekezi rhwahaabirwe burhakugwire bwinja. Gurhe si wakaja wajira amango wamahurana ebibazo omu kalamo kawe? Ech’oburhanzi, obone ebi Zakariya abonaga; k’okuderha ebyemezo bikuyerekere oku Yehova ali ashishikala abantu bage. Naho, wanakulikiza ebi wabwene omu kulangalira Yehova, n’okugenderera kumuharamya n’omurhima gwawe goshi. (Mt. 22:37) Okajira ntyo, Yehova akurhabala omukolere n’obusime esiku n’amango.​—Kol. 1:10, 11.

OLWIMPO 7 Yehova Ni Nguvu Yangu

^ mus. 5 Yehova aliyerekere omulebi Zakariya ebibonekezi binene bishagalusize. Ebi Zakariya abonaga byalimurhabere, yewe, n’abantu ba Yehova, bagwarhe emisi y’okulwisa ebibazo baliri bahurana omu kulonza kugalula obuharamye b’okuli. Ebyola bibonekezi byen’ebyo, byakarhurhabala nerhu rhugenderere kuharamya Yehova oku bwimana chiro akaba ebibazo rhuherhe. Mu gunola mwazi rhwaganira oku bintu by’akamaro rhwakayiga omu bibonekezi bya Zakariya bihirirwe mw’echinara ch’etara, n’emirhi y’emizabibu.

^ mus. 3 Emyaka y’enyuma w’aho, omu siku za Guvernere Nehemiya, owindi murhegesi waliyirikirwe Artashasta, aliri mwinja oku Bayahudi.

^ mus. 60 AMAFASIRIYO M’EFOTO: Mwene-werhu muguma y’abona oku bihemere achikoomeze ehali mpyahya yalerherwe n’obushaja n’ebibazo by’amagala.

^ mus. 62 AMAFASIRIYO M’EFOTO: Mwali-werhu muguma y’awaza oku bintu biyerekene oku Yehova yagwasa “omuja mwimana onakengukire”, nk’okw’analiri agwasa Yoshuwa na Zerubabeli.