1. Was hot Siro sayn pekhantmachung fer ti yuuter woo in Papiloon waare petayt?

 TI YUUTER waare mechtich froo. Yeehoowa hot “tas hërts fon Siro, kheenich fon Përsya aan kemuut” ti israeliiter pefraye, noo se fiile yoore in Papiloon leepe muste. Te kheenich hot pekhant kemacht tas ti yuuter khente tsurik tsu sayn haymlant keen un “Yeehoowa sayn haus, te Kot fon Israël”, noch mool uf paue. (Ëst. 1:1, 3) Tas waare sicher kuute notisye! Tas wolt saan tas ti yuuter teete Yeehoowa noch mool aan peete in tëm lant woo Yeehoowa tëne kep hat.

2. Wii ti yuuter tsu Yeruusalem tsurik khom sin, was hon se tsum eyerst kemacht?

² In 537 F.K., sin ti eyerste yuuter in Yeruusalem aan khom. Friier, waar Yeruusalem ti haupst xtat fon Yuuta, ti rechiirung fom siit. Ti yuuter hon klaych aan kefang te thempel noch mool uf paue un, in 536 F.K., hate se xon te funtament keleet.

3. Weer hot sich keeche ti yuuter kextelt un wii hon se tas kemacht?

³ Noo ti yuuter aan kefang hon te thempel noch mool uf paue, hon fiile layt sich keeche tëne kextelt. Ti natsyoone woo um tëne rom waare hon “noo un noo Yuuta sayn folek oone muut kelos un fersuucht tas se noo lose solte se paue”. (Ëst. 4:4) Ti situatsyoon waar xon xlecht kenuuch, awer is noch xlimer kep. In 522 F.K., is Artaxërxes te naye kheenich fom Përsya kep. * Wayl es een naye kheenich kep hot, hon ti keechner fersuucht ‘xwiirichkheete pleene im naame fom kesets’ un soo ti paueray um hale. (Psal. 94:20) Tii hon een priif fer te kheenich Artaxërxes kexrip un kesaat tas ti yuuter waare am pleene sich keeche tëm repeliire. (Ëst. 4:11-16) Te kheenich hot aan tëne sayn liie keklaapt un hot ti paueray fom thempel ferpoot. (Ëst. 4:17-23)  Weeche tas, hon ti yuuter noo kelos te thempel paue. (Ëst. 4:24)

4. Was hot Yeehoowa kemacht noo tas ti keechner ti paueray fom thempel ferpoot hon? (Isaiias 55:11)

⁴ Tas folek fom lant, woo net Yeehoowa aan kepeet hot, un etliche in te rechiirung fon Përsya, waare pextimt ti paueray fom thempel um hale. Awer Yeehoowa wolt hon tas ti yuuter te thempel fërtich mache teete un Yeehoowa tuut sayn opjetiiw imer erfiile. (Lees Isaiias 55:11.) * Yeehoowa hot Sakarias raus kesuucht fer tëm sayn profeet sin un hot tëm 8 wunerliche wisyoone kep. Sakarias solt tiise wisyoone mit te yuuter teele fer tëne uf muute. Tiise wisyoone hon ti yuuter sicher kelos tas tii praychte khee pang fon sayn faynte hon. Es hot tëne aach uf kemuut wayter ti aarwayt mache woo Yeehoowa tëne iwerkep hat. In te 5^te wisyoon, hot Sakarias kesiin een khërtse xtant un 2 oliiwe peem.

5. Was tuun mer in tiise artikel siin?

⁵ Meyer al plaype als mool oone muut. Tan, khene mer fiil nutse kriin wën mer siin ti aat wii Yeehoowa ti yuuter uf kemuut hot torich Sakarias sayn 5^te wisyoon. Tiise wisyoon ferxteen, khan uns helfe Yeehoowa troy tiine wën ti layt sich keeche uns xtele, wën unser situatsyoon sich ënert un wën mer oryentiirunge kriin woo mer net ferxteen. Wole mer yets yeete eene fon tiise phunkte xtutiire.

6. Wii hot ti wisyoon iwer te khërtse xtant un ti 2 oliiwe peem, woo in Sakarias 4:1-3 xteet, koraaj fer ti yuuter kep? (Kuk tas pilt am aanfang fom piichelche.)

⁶ Lees Sakarias 4:1-3. * Ti wisyoon fon te khërtse xtant un ti 2 oliiwe peem hot fer ti yuuter koraaj kep fer wayter xafe, opwool ti layt sich keeche tëne kextelt hon. Wii soo? Host tuu kemërkt tas tiise khërtse xtant hot imer eel kriit? Eel fon 2 oliiwe peem is imer runer kelaaft tsu een xisel. Un tan, tas eel fon tiise xisel is runer kelaaft tsu yeete eene fon te 7 lampe fom khërtse xtant. Tiise eel hot ti lampe wayter am prëne kehal. Sakarias hot tan kefroot: “Was petayt tas ales, mayn hër?” Te engel hot tëm keantwort mit tiise pexeet fon Yeehoowa: “‘Net torich militeer kraft orer torich macht, awer torich mayn kayst’, saat Yeehoowa fon te militeer.” (Sak. 4:4, 6) Tas eel fon te peem hot Yeehoowa sayn hayliche kayst petayt, woo khee ën hot. Kot sayn hayliche kayst waar fiil xtërker wii tas militeer fon Përsya. Mit Yeehoowa uf tëne sayn sayt, teete ti yuuter ti aarwayt fërtich kriin, opwool fiile keechner waare. Tas waar wërklich een ufmuutich pexeet! Ti yuuter praychte ploos uf Yeehoowa traue un noch mool aan fange se xafe. Un tas is kraat was se kemacht hon, opwool tëne sayn aarwayt ferpoot waar.

7. Was is pasiirt woo ti yuuter keholef hot?

⁷ Een ënerung hot ti situatsyoon fon te yuuter een pisye laychter kelos. Was is pasiirt? In 520 F.K., is Tarius I te naye kheenich fon Përsya kep. Am 2^te yoer fon sayn rechiirung, hot eyer raus kriit tas ti ferpiitung fon te paueray fom thempel keeche tas kesets waar. Tan, hot Tarius kesaat tas tii solte ti aarwayt fërtich mache. (Ëst. 6:1-3) Te kheenich sayn ëntxlus hot ale kaar ferwunert; awer tee hot noch mee kemacht. Te kheenich hot kesaat tas ti foleke um rom solte noo lose ti israeliiter xteere; tii  solte aach kelt un ales was se praychte fer te thempel fërtich paue fer ti israeliiter kepe. (Ëst. 6:7-12) Tes weeche, in een pisye mee wii 4 yoore, in 515 F.K., hon ti yuuter te thempel fërtich kepaut. (Ëst. 6:15)

8. Warom khanst tuu koraaj hon opwool ti anere sich keeche tich xtele?

⁸ Hayt, fiile fon Yeehoowa sayn tiiner tuun aach yachtung mit mache. Tsum payxpiil, etliche leepe in lënter woo unser aarwayt krense hot. In soo sorte lënter, fiilaycht wëre ti priiter in kexpërt un foer ‘ti rechiirente un kheeniche kenom’, un tas is een tsaye fer tëne. (Mat. 10:17, 18) Als mool, ënert sich ti rechiirung un soo kriin unser priiter un xwestere mee frayheet fer Yeehoowa aan peete. Orer khan sin tas een kerechte richte macht een ëntxlus woo unser aarwayt xitst. Awer, soo kaar in lënter woo unser aarwayt fray is, khene ti layt sich keeche Yeehoowa sayn Tsayer xtele. Im xtant, sin layt fon sayn aychne familye woo wole tëne um hale Yeehoowa tiine. (Mat. 10:32-36) Ofts pasiirt tas, wën se mërke tas se net uns keënert kriin, lose se noo sich keeche uns xtele. Un als mool, tii woo uns krop keyacht hon, sin xpeeter flaysiche Yeehoowa sayn Tsayer kep. Tan, wëns tuu yachtung mit machst, los net noo Yeehoowa tiine! Say koraajich. Tuu prauchst khee pang hon: Yeehoowa un sayn mechtiche hayliche kayst tuun tich helfe.

9. Warom waare etliche yuuter traurich wii te funtament fom naye thempel keleet kep is?

⁹ Wii te funtament fom naye thempel keleet kep is, etliche fon te elter yuuter hon keprilt. (Ëst. 3:12) Tii hate te xeene thempel kesiin woo Salomon kepaut hot un tii hon ketenkt tas tiise naye thempel “kaar niks” weyer ferklaycht mit tëm friirixe thempel. (Axeu 2:2, 3) Wii se te naye thempel mit tëm friirixe thempel ferklaycht hon, sin se traurich kep. Sakarias sayn wisyoon teet tëne helfe sayn frooheet noch mool tsurik kriin. Wii?

10. Wii hon ti wërter fon tëm engel, woo in Sakarias 4:8-10 xteen, ti yuuter keholef noch mool froo sin?

¹⁰ Lees Sakarias 4:8-10. * Was wolt te engel saan wii eyer kesaat hot tas ‘ti yuuter teete  sich fraye wën se siin teete tas senkel im hant fon tëm yiitixe kowernatoer Soropapël’? Tas senkel is een instrument woo tsaycht ep etwas kans richt is. Te engel sayn wërter hon ketsaycht fer Kot sayn folek tas, opwool fer etliche te naye thempel keweenlicher wii te friirixe thempel waar, teet eyer fërtich wëre un weyer soo wii Yeehoowa es wolt. Yeehoowa weyer froo mit tëm thempel; tan ti yuuter solte aach froo sin. Tas wichtichste fer Yeehoowa waar tas ti yuuter tëm aan peete teete in te aat wii eyer wolt in tëm naye thempel. Wën ti yuuter sich traan hale teete aan Yeehoowa in te richtich aat aan peete un tëm kefale, teete se sayn frooheet noch mool tsurik kriin.

11. Was fer xweyer situatsyoon tuun etliche fon Yeehoowa sayn tiiner hayt mit mache?

¹¹ Fer fiile fon uns, is es net laycht wën unser situatsyoon sich ënert. Etliche woo Yeehoowa torich fiile yoore ketiint hon wii misyoneere, in te paueray, in Petël orer in anere aate, hon een ënerung in sayn insetsung kriit. Anere muste fon sayn liipe insetsung uf kepe wayl se elter kep sin. Es is normaal traurich kepe wën mer soo sorte ënerunge mit mache. Am aanfang, khan sin tas mer tuun te ëntxlus net richtich ferxteen orer too temit xtime. Im xtant, tenke mer tas es friier peser waar. Meyer khene oone muut plaype un tenke tas yets khene mer net mee fiil fer Yeehoowa mache. (Xpr. 24:10) Wii khan Sakarias sayn wisyoon uns helfe wayter unser pestes tsu Kot kepe?

12. Wii khan Sakarias sayn wisyoon uns helfe ti frooheet hale wën unser situatsyoon sich ënert?

¹² Es is laychter sich traan keweene mit te ënerunge wën mer ti situatsyoon siin soo wii Yeehoowa se siit. Tee is fiile wunerliche tinge hayt am mache un mer hon een kroos eer: tëm sayn mit aarwayter sin. (1 Kor. 3:9) Unser flichte khene sich ënere, awer Yeehoowa sayn liip tsu uns, net. Tan, wën een ënerung in te Orkanisatsyoon tich petreft, tuu net fiil tsayt ferliire am tich frooe: ‘Warom is tas pasiirt?’ Xtats ferlangre hon fon wii tas friier waar, ferlang Yeehoowa sayn hilef fer tas kuutes se siin woo ti ënerung keprung hot. (Ekl. 7:10) Xtats tenke aan te tinge woos tuu net mee mache khanst, tenk aan ales was tuu mache khanst. Sakarias sayn wisyoon lërnt uns wii wichtich es is een positiiw aanxtelung hon. Soo, tuun mer uns froo un troy hale, soo kaar wën unser situatsyoon sich ënere tuut.

13. Warom hon etliche israeliiter fiilaycht ketenkt tas ti oryentiirung fer te thempel noch mool uf paue net kluuch weyer?

¹³ Ti aarwayt fer te thempel noch mool uf paue waar ferpoot. Noch soo, ti mëner woo raus kesuucht kep sin fer Kot sayn folek fiire — te hooche priister Yesua (orer Yosuee) un te kowernatoer Soropapël — “hon noch mool aan kefang aan te paueray fon Kot sayn haus xafe”. (Ëst. 5:1, 2) Fiilaycht hon etliche yuuter ketenkt tas es net kluuch weyer. Tii khonte es net ferxtekele tas tii te thempel am paue waare. Un tii wuste tas sayn faynte teete sich aan xtrenge fer tëne um hale. Kewis, miste Yesua un Soropapël ti sicherheet kriin tas Yeehoowa tëne pay kextan hot. Un tii hon tiise sicherheet kriit. Wii?

14. Tëm noo Sakarias 4:12, 14, was fer sicherheet hon te hooche priister Yesua un te kowernatoer Soropapël kriit?

¹⁴ Lees Sakarias 4:12, * 14. * In tiise teel fon Sakarias sayn wisyoon, tuut te engel aus leye tas tiise 2 oliiwe peem petayte “ti 2 kesalpte” — es wil saan, Yesua un Soropapël. Tëm noo tëm engel, es is wii wën se “neewich tëm Hër fon te kans eyert”, Yeehoowa, weyere. Tas waar sicher een kroos eer! Yeehoowa hot uf tëne ketraut un hot se penutst fer ti israeliiter fiire. Soo khente ti israeliiter traue aan yeete oryentiirung woo tiise mëner kepe teete.

15. Wii khene mer tsayche tas mer weyert kepe fer Yeehoowa sayn oryentiirunge woo in te Piipel xteen?

¹⁵ Hayt, tuut Yeehoowa wayter sayn folek lënke torich sayn Wort, ti Piipel. In tiise hayliche puuch, saat eyer uns ti richtich aat fer tëm aan peete. Wii khene mer tsayche tas mer weyert kepe fer ti oryentiirunge woo mer fon te Piipel kriin? Meyer mise tsayt hoole fer ti Piipel mit acht leese un ferxteen. Froo tich: ‘Wën ich ti Piipel orer een aner fon unser puplikatsyoone leese, tuun ich xtil hale un tenke aan was ich leese? Xtrenge ich mich aan fer ti piiplixe woerheete woo net soo laycht sin ferxteen? Orer tuun ich ploos ti informatsyoon xnel leese?’ (2 Phe. 3:16) Wën mer tsayt hoole fer triwer noo tenke aan was Yeehoowa uns am saan is, tuun mer es hin kriin sayn oryentiirunge noo keen un unser preetich aarwayt kuut mache. (1 Tim. 4:15, 16)

16. Wën mer net kenau ferxteen ti oryentiirunge woo mer fon “te troye un ferninftiche sklaaw” kriin, was tuut uns helfe tëne aan heere?

 ¹⁶ Yeehoowa kept uns aach oryentiirunge torich “te troye un ferninftiche sklaaw”. (Mat. 24:45) Als mool, kept tiise sklaaw uns oryentiirunge woo mer net kenau ferxteen. Tsum payxpiil: manich mool, kriin mer spetsiifixe oryentiirunge iwer natuer unklike; awer mer tenke tas soo was nii tas plats woo mer woone petrefe tuut. Orer im xtant, tenke mer tas te sklaaw sich tsu fiil ketanke macht torich een pantemii. Was sole mer mache wën mer tenke tas ti oryentiirunge woo te sklaaw uns kept, net kluuch sin? Meyer khene tenke aan wii ti israeliiter nutse kriit hon wayl se kemacht hon was Yesua un Soropapël kesaat hon. Meyer khene aach triwer noo tenke iwer anere piiplixe kexichte woo mer xon kelees hon. Kot sayn folek hot als mool oryentiirunge kriit woo net praktix aus kesiin hon, awer woo tëne sayn leepe keret hon. (Rich. 7:7; 8:10)

17. Wii hot ti wisyoon fon te khërtse xtant un ti 2 oliiwe peem ti yuuter petrof?

¹⁷ Sakarias sayn 5^te wisyoon khan khorts sin, awer tii hot ti yuuter keholef wayter flaysich xafe un Yeehoowa aan peete. Un wën se aan kewënt hon was se mit Sakarias sayn wisyoon kelërnt hon, hon se Yeehoowa sayn liiplich unerxtitsung un lënkung kexpiirt. Torich sayn mechtiche hayliche kayst, hot Yeehoowa tëne keholef wayter xafe un sayn frooheet tsurik kriin. (Ëst. 6:16)

18. Wii khan Sakarias sayn wisyoon tich petrefe?

¹⁸ Sakarias sayn wisyoon iwer te khërtse xtant un ti 2 oliiwe peem khan tayn leepe tiif petrefe. Wii mer xon kesiin hon, es khan tich helfe kraft kriin, wën ti anere sich keeche tich xtele; frooheet hon, wën tayn situatsyoon sich ënert; un fertraung hon fer ti oryentiirunge aan heere, wëns tuu se aach net kans ferxteest. Was solst tuu mache wëns tuu xwiirichkheete in tayn leepe mit machst? Eyerst: sii was Sakarias kesiin hot — pewaysunge tas Yeehoowa sayn folek uf phase tuut. Tan, xtel tich aan tëm noo was tuu siist: trau uf Yeehoowa un tuu wayter tëm mit tayn kanse hërts aan peete. (Mat. 22:37) Wëns tuu tas machst, tuut Yeehoowa tich helfe tëm mit frooheet fer imer tiine. (Kol. 1:10, 11)